عبدالعزیز جوهری بصری بغدادی: تفاوت میان نسخه‌ها

احمد بن عبدالعزیز جوهری بصری بغدادی، (حدود 245 – 323ق) ابوبكر. دانشمند، ادیب، مورخ، محدث و صاحب كتاب «السقیفه». وی در اواسط سده سوم حدود 245هجری در بصره چشم به جهان گشود زیرا بعضی از اساتید او در 262هجری وفات یافته‌‏اند بنابراین وی در این هنگام حداقل به سن جوانی رسیده بود. وفات او به گفته معاصرش «ابوبكر صولی شطرنجی»(م335ق) در 323هجری در زادگاهش بصره اتفاق افتاده است. وی دوران كودكی و جوانی را در بصره سپری كرد و پس از آن به بغداد آمد و نزد اساتید آنجا شاگردی نمود و در علوم حدیث و تاریخ تبحر یافت. وی هم‌چنین سفری به سامراء داشته و نزد استاد خود «احمد بن اسحاق بن صالح»(م281ق) كه در این شهر اقامت دائم داشت و در همین شهر درگذشته است، احادیثی فراگرفته است. اساتید او عمدتاً از اهل‏‌سنت هستند و از استادان شیعی او تنها می‏‌توان به «محمد بن زكریا بن دینار غلابی جوهری»(م298ق) اشاره نمود. از استادان سنی او «ابوزید عمر بن شبه»(م262ق)، «ابویوسف یعقوب بن شیبه»(م262ق)، «احمد بن منصور رمادی»(م265ق) و «احمد بن اسحاق بن صالح»(م281ق) هستند. از شاگردان شیعی و سنی او «ابوالمفضل شیبانی»(م387ق)، «ابوالفرج اصفهانی»(م356ق)، «ابوبكر دوری وراق»(شیعی متعصب و متوفا 379هجری)، «ابوعبیده محمد بن عمران مرزبانی»(م385ق)، «سلیمان بن احمد طبرانی» و «ابواحمد حسن بن عبدالله عسكری»(م382ق) هستند. در باره اعتقاد او سخن قاطعی نمی‌‏توان گفت. از یك‏‌سو شیخ طوسی نام او را در فهرست خود یاد كرده و اشاره‏ای به فساد اعتقاد او ننموده است. روشن است كه بنای شیخ در این كتاب بر آن است كه جز دانشمندان شیعی را ذكر نكند؛ و از سوی دیگر ابن‏ابی‏الحدید به صراحت وی را از عالمان سنی برشمرده است. از احادیث و اخباری كه وی خود در كتاب «السقیفه» گزارش كرده نیز نمی‏‌توان به حقیقت اعتقاد او پی برد هر چند وی در این كتاب بخش مهمی از تاریخ تشیع را بازگشایی نموده و به گفته ابن‏‌طاوس ظلم‏‌هایی كه در جریان انتخاب ابوبكر در شورای سقیفه، بر بنی‏ هاشم روا داشته شده را بر ملا ساخته است. بسیاری از دانشمندان شیعه، سخن شیخ طوسی را بر گفته ابن ‏ابی‏ الحدید ترجیح داده و وی را امامی معرفی كرده‏‌اند و شاید به همین دلیل مورخان بزرگ اهل‌‏سنت مانند خطیب بغدادی، ابن‏‌حجر عسقلانی و دیگران متعرض شرح‏ حال او نشده‏‌اند، چنانكه برخی از اخبار او در باره فضیلت علی علیه السلام و تنقیص معاویه و نیز گزارش او در باره تخلف خلیفه اول از لشگر اسامه، می‌‏تواند گواه تشیع او باشد. وی تألیفات بسیاری داشته كه اكثر آنها از بین رفته است. از كتاب‏‌های مهم و معروف او كه اكنون در دست است كتاب «السقیفه و فدك» است كه در آن داستان سقیفه و خطبه حضرت زهراء سلام الله علیه و ماجرای فدك گزارش شده است. اصل این كتاب تا سده هفتم هجری موجود بوده است اما از آن پس «ابن ابی‏ الحدید معتزلی»(م655ق) در شرح نهج ‏البلاغه و «ابوالفتح اربلی»(م693ق) در كشف ‏الغمه، از روی نسخه عتیقه‏ ای كه در اختیار داشتند متن آن را در كتاب‏‌هایشان درج نموده و به آیندگان انتقال داده‏‌اند.