ابوحمزه ثمالی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'فرموده اند' به 'فرموده‌اند') |
جز (جایگزینی متن - 'علیه السلام' به 'علیه‌السلام') |
||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
|- | |- | ||
|راوی از معصوم | |راوی از معصوم | ||
|[[امام سجاد(ع)|امام سجاد( | |[[امام سجاد(ع)|امام سجاد(علیه‌السلام)]] | ||
|- | |- | ||
|صحابی | |صحابی | ||
|امام سجاد( | |امام سجاد(علیه‌السلام) • [[امام محمد باقر|امام باقر(علیه‌السلام)]] • [[امام جعفر صادق|امام صادق(علیه‌السلام)]] | ||
|- | |- | ||
|آثار | |آثار | ||
|تفسیر القرآن • کتاب النوادر • رسالة الحقوق عن علی بن الحسین( | |تفسیر القرآن • کتاب النوادر • رسالة الحقوق عن علی بن الحسین(علیه‌السلام) | ||
|- | |- | ||
|[[دین]] و [[مذهب]] | |[[دین]] و [[مذهب]] | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
'''ثابت بن دینار''' معروف به ابوحمزه ثمالی یکی از بزرگان [[کوفه]] و از چهره‌های معروف از [[اصحاب]] امام سجاد( | '''ثابت بن دینار''' معروف به ابوحمزه ثمالی یکی از بزرگان [[کوفه]] و از چهره‌های معروف از [[اصحاب]] امام سجاد(علیه‌السلام) بود. او استاد علم [[حديث|حدیث]] و [[فقه]] و [[تفسیر]] بود و معارف [[اهل بیت (علیهم السلام)|اهل‌بيت(علیه‌السلام)]] را به [[شیعیان]] می‌آموخت. او دعای پر فضیلتی را از [[امام سجاد|امام سجاد(علیه‌السلام)]] آموخت و [[روایت]] کرد که در سحرهای [[ماه رمضان]] خوانده می‌شود و به '''دعای ابوحمزه''' شهرت یافته است. | ||
== زندگی‌نامه == | == زندگی‌نامه == | ||
ثابت بن دینار ثُمالی، مشهور به ابوحمزه ثمالی، از یاران نزدیک امام سجاد( | ثابت بن دینار ثُمالی، مشهور به ابوحمزه ثمالی، از یاران نزدیک امام سجاد(علیه‌السلام) بود. سال تولد او دقیقاً مشخص نیست اما با توجه به اینکه از زاذان کِنْدی (متوفی 82) روایت نقل کرده است، باید قبل از 82 قمری به دنیا آمده باشد. ابوحمزه اهل کوفه بود. | ||
ابوحمزه ثمالی، متدین و همراه صالح [[امام سجاد|علی زین‌العابدین]] بود. وی همچنین از همراهان [[امام محمد باقر]] و [[امام جعفر صادق]] بود. [[نجاشی]] گفت: "او بهترین اصحاب ما و معتبرترین آنها در [[روایت]] و [[سنت]] بود." به نقل از علی الرضا، وی می‌گوید: "ابوحمزه در زمان خود شبیه [[سلمان فارسی]] در زمان خود است." دعای او پذیرفته شد. | ابوحمزه ثمالی، متدین و همراه صالح [[امام سجاد|علی زین‌العابدین]] بود. وی همچنین از همراهان [[امام محمد باقر]] و [[امام جعفر صادق]] بود. [[نجاشی]] گفت: "او بهترین اصحاب ما و معتبرترین آنها در [[روایت]] و [[سنت]] بود." به نقل از علی الرضا، وی می‌گوید: "ابوحمزه در زمان خود شبیه [[سلمان فارسی]] در زمان خود است." دعای او پذیرفته شد. | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
ابوحمزه در کوفه با [[زیدبن علی]] مراوده داشته و شاهد دعوت و [[شهادت]] او در کوفه بوده است. | ابوحمزه در کوفه با [[زیدبن علی]] مراوده داشته و شاهد دعوت و [[شهادت]] او در کوفه بوده است. | ||
== آشنایی ابوحمزه ثمالی با امام زین‌العابدین ( | == آشنایی ابوحمزه ثمالی با امام زین‌العابدین (علیه‌السلام) == | ||
ابوحمزه ثمالی برای اولین بار امام سجاد( | ابوحمزه ثمالی برای اولین بار امام سجاد(علیه‌السلام) را هنگامی که ایشان از [[مدینه]] به [[کوفه]] سفر کردند ملاقات کردند و شیفته و علاقه‌مند ایشان شدند. پس از [[نماز]] خواندن وی در [[مسجد کوفه]]، از او پرسیدم برای چه اینجا آمدی؟ حضرت فرمودند: برای نماز خواندن؛ اگر مردم می‌دانستند نماز خواندن در مسجد کوفه چه فضیلتی دارد، مثل کودکان چهار دست و پا به سوی آن می‌شتافتند. سپس با هم به زیارت قبر [[علی بن ابی طالب|امیرالمومنان]] [[علی بن ابی طالب|علی(علیه‌السلام)]] رفتند. در راه از خرمن معارف [[امام سجاد]] بهره برد. | ||
پس از [[زیارت]]، امام به [[مدینه]] بازگشت و ابوحمزه به کوفه. پس از آن ابوحمزه بارها همراه تعدادی از [[فقیهان]] [[شیعه]] به زیارت قبر [[علی بن ابی طالب|امیرالمومنین علی( | پس از [[زیارت]]، امام به [[مدینه]] بازگشت و ابوحمزه به کوفه. پس از آن ابوحمزه بارها همراه تعدادی از [[فقیهان]] [[شیعه]] به زیارت قبر [[علی بن ابی طالب|امیرالمومنین علی(علیه‌السلام)]] رفت. او در این سفرها معارف [[اهل بیت]]، تفسیر، حدیث و فقه را به همسفران می‌آموخت. | ||
== اعتبار ابوحمزه نزد اهل تسنن == | == اعتبار ابوحمزه نزد اهل تسنن == | ||
با اینکه [[اهل سنت|اهل‌سنت]] کمتر از روایان شیعی نقل روایت می‌کنند، به ویژه آنگاه که مورد توجه خاص این [[مذهب]] باشد، ابوحمزه از کسانی است روایاتش به فراوانی مورد توجه آنان قرار دارد، چنانکه [[ابن عساکر]] در جاهای مختلف و [[ابن کثیر]] در موارد بسیار با اخبار و روایاتش استناد جسته‌اند و [[ابوالفرج اصفهانی]] نیز در الأغانی روایات فراوانی از او دارد. در میان رجالیون شیعه نیز ابوحمزه مورد ستایش و تعدیل واقع شده است و نجاشی او را از افراد ثقه می‌داند. | با اینکه [[اهل سنت|اهل‌سنت]] کمتر از روایان شیعی نقل روایت می‌کنند، به ویژه آنگاه که مورد توجه خاص این [[مذهب]] باشد، ابوحمزه از کسانی است روایاتش به فراوانی مورد توجه آنان قرار دارد، چنانکه [[ابن عساکر]] در جاهای مختلف و [[ابن کثیر]] در موارد بسیار با اخبار و روایاتش استناد جسته‌اند و [[ابوالفرج اصفهانی]] نیز در الأغانی روایات فراوانی از او دارد. در میان رجالیون شیعه نیز ابوحمزه مورد ستایش و تعدیل واقع شده است و نجاشی او را از افراد ثقه می‌داند. | ||
در بیان مقام وی، حتی کرامتی برایش ذکر کرده و گفته‌اند که او دعای آموخته از امام سجاد( | در بیان مقام وی، حتی کرامتی برایش ذکر کرده و گفته‌اند که او دعای آموخته از امام سجاد(علیه‌السلام) را بر دست شکسته فرزندش خواند که به یکباره خوب شد، به گونه‌ای که یحیی بن عبدالله شکسته بند نتوانست تشخیص دهد کدام دست او شکسته بود. | ||
== دعای ابوحمزه ثمالی == | == دعای ابوحمزه ثمالی == | ||
ابوحمزه در اثر مناجات‌های عارفانه، عبادت‌های عاشقانه، نغمه‌های شبانه، اطاعت خالق یگانه و شاگردی مکتب [[ائمه اطهار(ع)|ائمه ( | ابوحمزه در اثر مناجات‌های عارفانه، عبادت‌های عاشقانه، نغمه‌های شبانه، اطاعت خالق یگانه و شاگردی مکتب [[ائمه اطهار(ع)|ائمه (علیه‌السلام)]] صاحب کرامت شد. | ||
ابوحمزه ثمالی در اثر زحمات طاقت فرسا و فعالیت‌های شبانه روزی در کسب علم و حکمت، به مرحله‌ای رسید که به عنوان استاد علم حدیث و فقه و تفسیر، بر کرسی تدریس تکیه زد و معارف [[اهل بيت (ع)|اهل بيت ( | ابوحمزه ثمالی در اثر زحمات طاقت فرسا و فعالیت‌های شبانه روزی در کسب علم و حکمت، به مرحله‌ای رسید که به عنوان استاد علم حدیث و فقه و تفسیر، بر کرسی تدریس تکیه زد و معارف [[اهل بيت (ع)|اهل بيت (علیه‌السلام)]] را به شیعیان آموخت. | ||
ابوحمزه ثمالی بیشتر وقت خود را به عبادت و تدریس علوم اسلامی می‌گذراند. او از کسب فیوضات معنوی و تربیتی از محضر ائمه ( | ابوحمزه ثمالی بیشتر وقت خود را به عبادت و تدریس علوم اسلامی می‌گذراند. او از کسب فیوضات معنوی و تربیتی از محضر ائمه (علیه‌السلام) به ویژه [[امام زین‌العابدین (ع)|امام زین‌العابدین(علیه‌السلام)]] غافل نبود. از سند دعای معروف به «ابوحمزه ثمالی» معلوم می‌شود که ابوحمزه در آن شب‌های نورانی همدم، همراز و نوکر محضر پیشوای چهارم امام سجاد(علیه‌السلام) بود. | ||
وی در این رابطه می‌گوید: امام سجاد( | وی در این رابطه می‌گوید: امام سجاد(علیه‌السلام) شب‌های ماه مبارک رمضان تا سحر مشغول به نماز بود و زمانی که وقت سحر می‌شد دعای ابوحمزه را می‌خواندند: «إِلٰهِی لَاتُؤَدِّبْنِی بِعُقُوبَتِکَ، وَلَا تَمْکُرْ بِی فِی حِیلَتِکَ، مِنْ أَیْنَ لِیَ الْخَیْرُ یَا رَبِّ وَلَا یُوجَدُ إِلّا مِنْ عِنْدِکَ ...». | ||
دعای ابوحمزه طولانی و برابر با دو جزء [[قرآن کریم]] است. فرازهای آخر دعا با این مضامین عرفانی به پایان می‌‌رسد: «...اللّٰهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ إِیماناً تُباشِرُ بِهِ قَلْبِی، وَیَقِیناً صادِقاً حَتَّیٰ أَعْلَمَ أَنَّهُ لَنْ یُصِیبَنِی إِلّا مَا کَتَبْتَ لِی، وَرَضِّنِی مِنَ الْعَیْشِ بِمَا قَسَمْتَ لِی، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ». | دعای ابوحمزه طولانی و برابر با دو جزء [[قرآن کریم]] است. فرازهای آخر دعا با این مضامین عرفانی به پایان می‌‌رسد: «...اللّٰهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ إِیماناً تُباشِرُ بِهِ قَلْبِی، وَیَقِیناً صادِقاً حَتَّیٰ أَعْلَمَ أَنَّهُ لَنْ یُصِیبَنِی إِلّا مَا کَتَبْتَ لِی، وَرَضِّنِی مِنَ الْعَیْشِ بِمَا قَسَمْتَ لِی، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ». | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
== خصوصیات تفسیر ابوحمزه == | == خصوصیات تفسیر ابوحمزه == | ||
در بعضی کتب از کتاب تفسیر ابوحمزه و در بعضی کتب از تفسیر القرآن الکریم، در تفسیر ابوحمزه، بر خلاف تفاسیر مأثور دیگر، [[احادیث]] مرسل کمتری دیده می‌شود. ابوحمزه به اسباب [[نزول]] توجه داشته و ضمن توجه به فضائل اهل بیت ( | در بعضی کتب از کتاب تفسیر ابوحمزه و در بعضی کتب از تفسیر القرآن الکریم، در تفسیر ابوحمزه، بر خلاف تفاسیر مأثور دیگر، [[احادیث]] مرسل کمتری دیده می‌شود. ابوحمزه به اسباب [[نزول]] توجه داشته و ضمن توجه به فضائل اهل بیت (علیه‌السلام)، از شیوه تفسیر قرآن به قرآن استفاده کرده و به [[اجتهاد]]، قرائت، لغت، نحو و نقل آرای مختلف در معنای آیات اهتمام ویژه داشته است. | ||
== چند روایت درباره عظمت مقام ابوحمزه == | == چند روایت درباره عظمت مقام ابوحمزه == | ||
* روزی [[امام جعفر صادق|حضرت صادق( | * روزی [[امام جعفر صادق|حضرت صادق(علیه‌السلام)]] به او فرمود: «من هر گاه تو را می‌ببینم، احساس آرامش می‌کنم.» | ||
* [[امام جعفر صادق|امام صادق( | * [[امام جعفر صادق|امام صادق(علیه‌السلام)]] فرمود: «ابوحمزه در زمان خودش مانند [[سلمان]] در زمان خودش بود.» | ||
* [[علی بن موسی بن جعفر|امام رضا( | * [[علی بن موسی بن جعفر|امام رضا(علیه‌السلام)]] فرموده‌اند: «ابوحمزه ثمالی در زمان خودش مانند [[لقمان حکیم]] در زمان خودش بوده است.» | ||
== منابع == | == منابع == | ||
[https://www.beytoote.com/religious/bozorgan-din/biography1-abuhamza2-thamali.html برگرفته از سایت زندگی‌نامه ابوحمزه ثمالی یکی از یاران امام سجاد( | [https://www.beytoote.com/religious/bozorgan-din/biography1-abuhamza2-thamali.html برگرفته از سایت زندگی‌نامه ابوحمزه ثمالی یکی از یاران امام سجاد(علیه‌السلام) - بیتوته] | ||
[[رده:شخصیت‌ها]] | [[رده:شخصیت‌ها]] | ||
[[رده:شخصیت‌های تاریخی]] | [[رده:شخصیت‌های تاریخی]] | ||
نسخهٔ ۲۳ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۲۲:۱۰
| نام | ثابت بن دینار ثُمالی |
|---|---|
| القاب و سایر نام‌ها | ابوحمزه ثمالی |
| زاده | حدود 65 هجری قمری |
| درگذشت | سال 150 هجری قمری مدینه در بقیع |
| راوی از معصوم | امام سجاد(علیه‌السلام) |
| صحابی | امام سجاد(علیه‌السلام) • امام باقر(علیه‌السلام) • امام صادق(علیه‌السلام) |
| آثار | تفسیر القرآن • کتاب النوادر • رسالة الحقوق عن علی بن الحسین(علیه‌السلام) |
| دین و مذهب | اسلام • تشیع |
| فعالیت‌ها | راوی دعای ابوحمزه ثمالی |
ثابت بن دینار معروف به ابوحمزه ثمالی یکی از بزرگان کوفه و از چهره‌های معروف از اصحاب امام سجاد(علیه‌السلام) بود. او استاد علم حدیث و فقه و تفسیر بود و معارف اهل‌بيت(علیه‌السلام) را به شیعیان می‌آموخت. او دعای پر فضیلتی را از امام سجاد(علیه‌السلام) آموخت و روایت کرد که در سحرهای ماه رمضان خوانده می‌شود و به دعای ابوحمزه شهرت یافته است.
زندگی‌نامه
ثابت بن دینار ثُمالی، مشهور به ابوحمزه ثمالی، از یاران نزدیک امام سجاد(علیه‌السلام) بود. سال تولد او دقیقاً مشخص نیست اما با توجه به اینکه از زاذان کِنْدی (متوفی 82) روایت نقل کرده است، باید قبل از 82 قمری به دنیا آمده باشد. ابوحمزه اهل کوفه بود.
ابوحمزه ثمالی، متدین و همراه صالح علی زین‌العابدین بود. وی همچنین از همراهان امام محمد باقر و امام جعفر صادق بود. نجاشی گفت: "او بهترین اصحاب ما و معتبرترین آنها در روایت و سنت بود." به نقل از علی الرضا، وی می‌گوید: "ابوحمزه در زمان خود شبیه سلمان فارسی در زمان خود است." دعای او پذیرفته شد.
سه فرزند ابوحمزه، یعنی حمزه و نوح و منصور، نیز در قیام زیدبن علی کشته شدند. وی در سال 150 هجری قمری درگذشت.
قبیله
آل مُهَلَّب او را از موالی خود می‌دانستند اما نجاشی این ادعا را رد کرده است. ابن بابویه او را از قبیله طی و تیره بنوثُعَل دانسته و دلیل شهرت ابوحمزه را به ثمالی سکونت وی در محله اقامت قبیله ثُماله از تیره اَزْد ذکر کرده است. ابوحمزه در کوفه با زیدبن علی مراوده داشته و شاهد دعوت و شهادت او در کوفه بوده است.
آشنایی ابوحمزه ثمالی با امام زین‌العابدین (علیه‌السلام)
ابوحمزه ثمالی برای اولین بار امام سجاد(علیه‌السلام) را هنگامی که ایشان از مدینه به کوفه سفر کردند ملاقات کردند و شیفته و علاقه‌مند ایشان شدند. پس از نماز خواندن وی در مسجد کوفه، از او پرسیدم برای چه اینجا آمدی؟ حضرت فرمودند: برای نماز خواندن؛ اگر مردم می‌دانستند نماز خواندن در مسجد کوفه چه فضیلتی دارد، مثل کودکان چهار دست و پا به سوی آن می‌شتافتند. سپس با هم به زیارت قبر امیرالمومنان علی(علیه‌السلام) رفتند. در راه از خرمن معارف امام سجاد بهره برد.
پس از زیارت، امام به مدینه بازگشت و ابوحمزه به کوفه. پس از آن ابوحمزه بارها همراه تعدادی از فقیهان شیعه به زیارت قبر امیرالمومنین علی(علیه‌السلام) رفت. او در این سفرها معارف اهل بیت، تفسیر، حدیث و فقه را به همسفران می‌آموخت.
اعتبار ابوحمزه نزد اهل تسنن
با اینکه اهل‌سنت کمتر از روایان شیعی نقل روایت می‌کنند، به ویژه آنگاه که مورد توجه خاص این مذهب باشد، ابوحمزه از کسانی است روایاتش به فراوانی مورد توجه آنان قرار دارد، چنانکه ابن عساکر در جاهای مختلف و ابن کثیر در موارد بسیار با اخبار و روایاتش استناد جسته‌اند و ابوالفرج اصفهانی نیز در الأغانی روایات فراوانی از او دارد. در میان رجالیون شیعه نیز ابوحمزه مورد ستایش و تعدیل واقع شده است و نجاشی او را از افراد ثقه می‌داند.
در بیان مقام وی، حتی کرامتی برایش ذکر کرده و گفته‌اند که او دعای آموخته از امام سجاد(علیه‌السلام) را بر دست شکسته فرزندش خواند که به یکباره خوب شد، به گونه‌ای که یحیی بن عبدالله شکسته بند نتوانست تشخیص دهد کدام دست او شکسته بود.
دعای ابوحمزه ثمالی
ابوحمزه در اثر مناجات‌های عارفانه، عبادت‌های عاشقانه، نغمه‌های شبانه، اطاعت خالق یگانه و شاگردی مکتب ائمه (علیه‌السلام) صاحب کرامت شد.
ابوحمزه ثمالی در اثر زحمات طاقت فرسا و فعالیت‌های شبانه روزی در کسب علم و حکمت، به مرحله‌ای رسید که به عنوان استاد علم حدیث و فقه و تفسیر، بر کرسی تدریس تکیه زد و معارف اهل بيت (علیه‌السلام) را به شیعیان آموخت.
ابوحمزه ثمالی بیشتر وقت خود را به عبادت و تدریس علوم اسلامی می‌گذراند. او از کسب فیوضات معنوی و تربیتی از محضر ائمه (علیه‌السلام) به ویژه امام زین‌العابدین(علیه‌السلام) غافل نبود. از سند دعای معروف به «ابوحمزه ثمالی» معلوم می‌شود که ابوحمزه در آن شب‌های نورانی همدم، همراز و نوکر محضر پیشوای چهارم امام سجاد(علیه‌السلام) بود.
وی در این رابطه می‌گوید: امام سجاد(علیه‌السلام) شب‌های ماه مبارک رمضان تا سحر مشغول به نماز بود و زمانی که وقت سحر می‌شد دعای ابوحمزه را می‌خواندند: «إِلٰهِی لَاتُؤَدِّبْنِی بِعُقُوبَتِکَ، وَلَا تَمْکُرْ بِی فِی حِیلَتِکَ، مِنْ أَیْنَ لِیَ الْخَیْرُ یَا رَبِّ وَلَا یُوجَدُ إِلّا مِنْ عِنْدِکَ ...». دعای ابوحمزه طولانی و برابر با دو جزء قرآن کریم است. فرازهای آخر دعا با این مضامین عرفانی به پایان می‌‌رسد: «...اللّٰهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ إِیماناً تُباشِرُ بِهِ قَلْبِی، وَیَقِیناً صادِقاً حَتَّیٰ أَعْلَمَ أَنَّهُ لَنْ یُصِیبَنِی إِلّا مَا کَتَبْتَ لِی، وَرَضِّنِی مِنَ الْعَیْشِ بِمَا قَسَمْتَ لِی، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ».
دعای ابوحمزه ثمالی
ابوحمزه ثمالی نقل کرده است که در ماه رمضان، علی زین‌العابدین بیشتر شب را در نماز می‌گذراند و وقتی زمان شروع روزه بود، دعایی را خواند که بعداً معلوم شد. به عنوان دعا ابی حمزه ثمالی (دعای ابی حمزه ثمالی). این دعا در کتاب مصباح المتهجید شیخ طوسی ثبت شده است.
آثار
- کتاب تفسیر القرآن الکریم (یک تفسیر از قرآن).
- کتاب النوادر (کتابی درباره موارد نادر).
- کتاب الزهد (کتاب زهد).
- رسالة الحقوق عن علی بن الحسین.
خصوصیات تفسیر ابوحمزه
در بعضی کتب از کتاب تفسیر ابوحمزه و در بعضی کتب از تفسیر القرآن الکریم، در تفسیر ابوحمزه، بر خلاف تفاسیر مأثور دیگر، احادیث مرسل کمتری دیده می‌شود. ابوحمزه به اسباب نزول توجه داشته و ضمن توجه به فضائل اهل بیت (علیه‌السلام)، از شیوه تفسیر قرآن به قرآن استفاده کرده و به اجتهاد، قرائت، لغت، نحو و نقل آرای مختلف در معنای آیات اهتمام ویژه داشته است.
چند روایت درباره عظمت مقام ابوحمزه
- روزی حضرت صادق(علیه‌السلام) به او فرمود: «من هر گاه تو را می‌ببینم، احساس آرامش می‌کنم.»
- امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: «ابوحمزه در زمان خودش مانند سلمان در زمان خودش بود.»
- امام رضا(علیه‌السلام) فرموده‌اند: «ابوحمزه ثمالی در زمان خودش مانند لقمان حکیم در زمان خودش بوده است.»
منابع
برگرفته از سایت زندگی‌نامه ابوحمزه ثمالی یکی از یاران امام سجاد(علیه‌السلام) - بیتوته