سوره جمعه: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۲ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۳۷

سوره جمعه شصت و دومین سوره و از سوره‌های مدنی است که در جزء بیست و هشتم قرآن قرار دارد. این سوره به سبب بیان حکم نماز جمعه، جمعه نامیده شده است. خداوند در این سوره به اهمیت نماز جمعه می‌پردازد و به مسلمانان دستور می‌دهد هنگام برپایی نماز جمعه از خرید و فروش دوری کنند. آیه پنجم درباره حمل‌کنندگان تورات و آیه نهم این سوره در بیان حکم نماز جمعه از آیات مشهور این سوره است. در فضیلت تلاوت این سوره آمده است اگر کسی این سوره را در هر شب جمعه بخواند، کفاره گناهان بین دو جمعهٔ او خواهد بود.

جمعه

به خاطر اجتماع مردم در آن روز برای نماز آن‌را جمعه می‌نامند^[۱].

مفهوم کلی سوره

تعلیم و تربیت هدف اساسی بعثت پیامبر؛
نماز جمعه، عبادتی سیاسی و اجتماعی و آگاهی بخش؛
عملکرد نامطلوب یهود^[۲].

علت نام‌گذاری

سوره جمعه؛ اسم جمعه از آیه نهم این سوره گرفته شده و اهمیت و عظمت نماز جمعه را بیان می‌کند^[۳].

تعداد آیات و کلمات و حروف

سوره جمعه یازده آیه دارد^[۴].
سوره جمعه صدوهشتاد کلمه دارد^[۵].(لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است)
سوره جمعه هفتصدوبیست حرف دارد^[۶].(لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است)

محتوا و موضوعات

سوره جمعه در حقیقت بر دو محور اصلی اساسی دور می‌زند:

نخست توجه به توحید و صفات خدا و هدف از بعثت پیامبر اسلام و مساله معاد؛
دیگری برنامه سازنده نماز جمعه و بعضی از خصوصیات این عبادت بزرگ.

ولی با نظر دیگر محتوای این سوره را در چند بخش می‌توان خلاصه کرد.

تسبیح عمومی موجودات؛
هدف بعثت پیامبر اسلام از نظر تعلیم و تربیت؛
هشدار به مؤمنان که از اصول آئین حق منحرف نشوند آن گونه که یهود منحرف شدند؛
اشاره‌ای به قانون عمومی مرگ که دریچه ای است به سوی عالم بقاء؛
دستور مؤکد برای انجام فریضه نماز جمعه و تعطیل کسب و کار برای شرکت در آن^[۷].

فضائل، خواص و ثواب قرائت

ابی‌بن‌کعب از پیامبر روایت نموده که فرمودند: «کسی که سوره جمعه را قرائت کند به عدد افرادی که به نماز جمعه آمده و به عدد آن‌کسانی که شرکت نکرده‌اند به او داده خواهد شد».

منصوربن‌حازم از حضرت صادق روایت کرده که فرمودند: «بر هر مؤمنی از شیعیان ما لازم است که در شب جمعه سوره جمعه و سوره «سبح اسم ربک» را قرائت کند و در نماز ظهر جمعه سوره جمعه و سوره منافقین را بخواند، پس وقتی که این کار را کرد مثل آن است‌که عمل رسول خدا را انجام داده و ثواب و جزاء او بر خدا، بهشت است»^[۸].

محل و زمان نزول

سوره جمعه در مدینه بر پیامبر اسلام نازل شده است^[۹].
تاریخ نزول سوره جمعه در ما بین صلح حدیبیه و جنگ تبوک است و بعد از سوره تحریم (و به قولی صف) نازل شده است^[۱۰].

فضای نزول

فضای نزول سوره جمعه تشویق و ترغیب به نماز جمعه است. ترک صفوف نماز جمعه به خاطر رسیدن کاروانی تجاری می‌توانست برای مسلمانان گران تمام بشود و عذابی دردناک بر آنان نازل کند اما خداوند متعال فقط به هشدار و نصیحت در این مرحله قناعت می‌کند و با نزول سوره جمعه مسلمانان را متوجه تسبیح کائنات نسبت به خداوند و نعمت وجود پیامبر اسلام می‌نماید.

هم‌چنین از مسلمانان می‌خواهد که همانند یهود نباشند که با وجود ارسال انبیاء و انزال کتب، عمل صالحی از خود نشان ندادند و همواره عالمانی بی‌عمل بودند.

ویژگی

سوره جمعه از سور مفصلات می‌باشد^[۱۱] ابن قتیبه می‌گوید: ... مفصلات سوره‌های کوچکی هستند که بعد از سور مثانی آمده‌اند این‌که چرا این سوره‌ها را مفصل نامیده‌اند به خاطر کوتاه بودن آنها و این‌که بسیار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ از یکدیگر جدا شده‌اند^[۱۲].

روایتی است که از رسول خدا نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصل فزونی بخشید^[۱۳].

سوره جمعه از سور مسبحات است^[۱۴] و همچنین جزو سور ممتحنات نیز آمده است^[۱۵].

در سوره جمعه فرمان نماز جمعه برای مسلمانان صادر شده است^[۱۶]. مخصوصا تاکید زیادی روی این مطلب شده که سوره" جمعه" و" منافقین" را در نماز جمعه بخوانند و در بعضی از این روایات آمده که حتی الامکان آن را ترک نکنند^[۱۷] و با این که عدول از سوره توحید و" قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ " به سوره‌های دیگر در قرائت نماز جائز نیست این مساله در خصوص نماز جمعه استثنا شده است و عدول از آنها به سوره" جمعه" و" منافقین" جایز بلکه مستحب شمرده است. و این‌ها همه نشانه اهمیت فوق‌العاده این سوره قرآن مجید است^[۱۸].

پانویس

↑ مفردات ألفاظ القرآن، ص201.
↑ تفسير قرآن مهر، ج 21، ص: 23.
↑ تفسير قرآن مهر، ج 21، ص25.
↑ الكشف و البيان، ج 9، ص30.
↑ همان.
↑ همان.
↑ تفسير نمونه، ج 24، ص101
↑ ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 25، ص3.
↑ همان.
↑ حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، مقدمه اول، ص28.
↑ التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313.
↑ جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.
↑ همان.
↑ غرائب القرآن و رغائب الفرقان، ج 1، ص 34
↑ التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313
↑ تفسير قرآن مهر، ج 21، ص25.
↑ نور الثقلين" جلد 5 صفحه 321.
↑ تفسير نمونه، ج 24، ص: 102

منابع

برگرفته از سایت معرفی سوره جمعه - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir

[1] مفردات ألفاظ القرآن، ص201.

[2] تفسير قرآن مهر، ج 21، ص: 23.

[3] تفسير قرآن مهر، ج 21، ص25.

[4] الكشف و البيان، ج 9، ص30.

[5] همان.

[6] همان.

[7] تفسير نمونه، ج 24، ص101

[8] ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 25، ص3.

[9] همان.

[10] حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، مقدمه اول، ص28.

[11] التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313.

[12] جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.

[13] همان.

[14] غرائب القرآن و رغائب الفرقان، ج 1، ص 34

[15] التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313

[16] تفسير قرآن مهر، ج 21، ص25.

[17] نور الثقلين" جلد 5 صفحه 321.

[18] تفسير نمونه، ج 24، ص: 102

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<div class="wikiInfo">[[پرونده:سوره جمعه.jpg |جایگزین=سوره جمعه|سوره جمعه]]
+<div class="wikiInfo">[[پرونده:سوره جمعه.jpg |جایگزین=سوره جمعه|سوره جمعه]]</div>
-{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
+'''سوره جمعه''' شصت و دومین سوره و از [[سوره‌های مدنی]] است که در جزء بیست و هشتم [[قرآن]] قرار دارد. این سوره به سبب بیان حکم [[نماز جمعه]]، جمعه نامیده شده است. [[خداوند]] در این [[سوره]] به اهمیت نماز جمعه می‌پردازد و به [[مسلمانان]] دستور می‌دهد هنگام برپایی نماز جمعه از خرید و فروش دوری کنند. [[آیه]] پنجم درباره حمل‌کنندگان [[تورات]] و آیه نهم این سوره در بیان حکم نماز جمعه از آیات مشهور این سوره است. در فضیلت تلاوت این سوره آمده است اگر کسی این سوره را در هر شب جمعه بخواند، [[کفاره]] گناهان بین دو جمعهٔ او خواهد بود.
-!نام
-!سوره جمعه
-|-
-|شماره سوره
-|۶۲
-|-
-|ترتیب نزول
-|۱۰۹
-|-
-|جزء
-|۲۸
-|-
-|مکی/مدنی
-|مدنی
-|-
-|تعداد آیات
-|۱۱
-|-
-|تعداد کلمات
-|۱۷۷
-|-
-|تعداد حروف
-|۷۶۸
-|-
-|}
-</div>
-'''سوره جمعه''' شصت و دومین سوره و از [[سوره‌های مدنی]] است که در جزء بیست و هشتم [[قرآن]] قرار دارد. این سوره به سبب بیان حکم [[نماز جمعه]]، [[جمعه]] نامیده شده است. [[خداوند]] در این [[سوره]] به اهمیت نماز جمعه می‌پردازد و به [[مسلمانان]] دستور می‌دهد هنگام برپایی نماز جمعه از خرید و فروش دوری کنند. [[آیه]] پنجم درباره حمل‌کنندگان [[تورات]] و آیه نهم این سوره در بیان حکم نماز جمعه از آیات مشهور این سوره است. در فضیلت تلاوت این سوره آمده است اگر کسی این سوره را در هر [[شب جمعه]] بخواند، کفاره گناهان بین دو جمعهٔ او خواهد بود.
-=جمعه=
+== جمعه ==
-به خاطر اجتماع مردم در آن روز برای نماز آنرا جمعه می‌نامند<ref>مفردات ألفاظ القرآن، ص201.</ref>.
+به خاطر اجتماع مردم در آن روز برای [[نماز]] آن‌را جمعه می‌نامند<ref>مفردات ألفاظ القرآن، ص201.</ref>.
-=مفهوم کلی سوره=
+== مفهوم کلی سوره ==
-* تعليم و تربيت هدف اساسى [[بعثت پيامبر]]؛
+* تعلیم و تربیت هدف اساسی [[بعثت|بعثت پیامبر]]؛
-* نماز جمعه، عبادتى سياسى و اجتماعى و آگاهى بخش؛
+* [[نماز جمعه]]، عبادتی سیاسی و اجتماعی و آگاهی بخش؛
-* عملكرد نامطلوب يهود<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص: 23.</ref>.
+* عملکرد نامطلوب یهود<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص: 23.</ref>.
-*
-=علت نام‌گذاری=
-«سوره جمعه»؛ اسم جمعه از آيه نهم اين سوره گرفته شده و اهميت و عظمت [[نماز جمعه]] را بيان مى كند<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص25.</ref>.
-تعداد آیات و کلمات و حروف
+== علت نام‌گذاری ==
+[[سوره جمعه]]؛ اسم جمعه از آیه نهم این سوره گرفته شده و اهمیت و عظمت [[نماز جمعه]] را بیان می‌کند<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص25.</ref>.
+== تعداد آیات و کلمات و حروف ==
 * سوره جمعه یازده آیه دارد<ref>الكشف و البيان، ج 9، ص30.</ref>.
-* سوره جمعه صدوهشتاد کلمه دارد<ref>همان.</ref>.(لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره های قرآن مختلف است)
+* سوره جمعه صدوهشتاد کلمه دارد<ref>همان.</ref>.(لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است)
-* سوره جمعه هفتصدوبیست حرف دارد<ref>همان.</ref>.(لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره های قرآن مختلف است)
+* سوره جمعه هفتصدوبیست حرف دارد<ref>همان.</ref>.(لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است)
-*
-=محتوا و موضوعات=
-سوره جمعه در حقيقت بر دو محور اصلى اساسى دور مى زند: نخست توجه به [[توحيد]] و صفات خدا و هدف از [[بعثت]] پيامبر [[اسلام]] و مساله [[معاد]]، و ديگرى برنامه سازنده نماز جمعه و بعضى از خصوصيات اين عبادت بزرگ.
-ولى با نظر ديگر محتواى اين سوره را در چند بخش مى توان خلاصه كرد.
+== محتوا و موضوعات ==
+سوره جمعه در حقیقت بر دو محور اصلی اساسی دور می‌زند:
+# نخست توجه به [[توحيد|توحید]] و صفات خدا و هدف از [[بعثت|بعثت پیامبر]] [[اسلام]] و مساله [[معاد]]؛
+# دیگری برنامه سازنده نماز جمعه و بعضی از خصوصیات این عبادت بزرگ.
-# تسبيح عمومى موجودات؛
+ولی با نظر دیگر محتوای این سوره را در چند بخش می‌توان خلاصه کرد.
-# هدف بعثت پيامبر اسلام از نظر تعليم و تربيت؛
-# هشدار به مؤمنان كه از اصول آئين حق منحرف نشوند آن گونه كه [[يهود]] منحرف شدند؛
-# اشاره اى به قانون عمومى مرگ كه دريچه اى است به سوى عالم بقاء؛
-# دستور مؤكد براى انجام فريضه نماز جمعه و تعطيل كسب و كار براى شركت در آن<ref>تفسير نمونه، ج 24، ص101</ref>.
-=فضائل، خواص و ثواب قرائت=
+# تسبیح عمومی موجودات؛
-[[ابى‌بن‌كعب]] از پيامبر روايت نموده كه فرمودند: «كسى كه سوره جمعه را قرائت كند به عدد افرادى كه به نماز جمعه آمده و به عدد آن كسانى كه شركت نكرده اند به او داده خواهد شد».
+# هدف بعثت پیامبر اسلام از نظر تعلیم و تربیت؛
+# هشدار به مؤمنان که از اصول آئین حق منحرف نشوند آن گونه که [[يهود|یهود]] منحرف شدند؛
+# اشاره‌ای به قانون عمومی [[مرگ]] که دریچه ای است به سوی عالم بقاء؛
+# دستور مؤکد برای انجام فریضه [[نماز جمعه]] و تعطیل کسب و کار برای شرکت در آن<ref>تفسير نمونه، ج 24، ص101</ref>.
-[[منصوربن‌حازم]] از [[حضرت صادق]] روايت كرده كه فرمودند: «بر هر مؤمنى از [[شيعيان]] ما لازم است كه در شب جمعه سوره جمعه و سوره «سبح اسم ربك» را قرائت کند، و در نماز ظهر جمعه سوره جمعه و [[سوره منافقين]] را بخواند، پس وقتى كه اين كار را كرد مثل آن است كه عمل [[رسول خدا]] را انجام داده و [[ثواب]] و جزاء او بر خدا، [[بهشت]] است»<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 25، ص3.</ref>.
+== فضائل، خواص و ثواب قرائت ==
+[[ابی‌بن‌كعب|ابی‌بن‌کعب]] از پیامبر روایت نموده که فرمودند: «کسی که سوره جمعه را قرائت کند به عدد افرادی که به نماز جمعه آمده و به عدد آن‌کسانی که شرکت نکرده‌اند به او داده خواهد شد».
-=محل و زمان نزول=
+[[منصوربن‌حازم]] از [[جعفر بن محمد (صادق‌)|حضرت صادق]] روایت کرده که فرمودند: «بر هر مؤمنی از [[مذهب شیعه|شیعیان]] ما لازم است که در شب جمعه سوره جمعه و سوره «سبح اسم ربک» را قرائت کند و در نماز ظهر جمعه سوره جمعه و [[سوره منافقين|سوره منافقین]] را بخواند، پس وقتی که این کار را کرد مثل آن است‌که عمل [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول خدا]] را انجام داده و [[ثواب]] و جزاء او بر خدا، [[بهشت]] است»<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 25، ص3.</ref>.
-# سوره جمعه در مدينه بر [[پيامبر اسلام]] نازل شده است<ref>همان.</ref>.
-# تاريخ نزول سوره جمعه در ما بين [[صلح حديبيه]] و [[جنگ تبوك]] است و بعد از [[سوره تحريم]] (و به قولى صف) نازل شده است<ref>حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، مقدمه اول، ص28.</ref>.
-=فضای نزول=
+== محل و زمان نزول ==
-فضای نزول سوره جمعه تشویق و ترغیب به نماز جمعه است. ترک صفوف نماز جمعه به خاطر رسیدن کاروانی تجاری می‌توانست برای مسلمانان گران تمام بشود و عذابی دردناک بر آنان نازل کند اما خداوند متعال فقط به هشدار و نصیحت در این مرحله قناعت می کند و با نزول سوره جمعه مسلمانان را متوجه تسبیح کائنات نسبت به خداوند و نعمت وجود پیامبر اسلام می‌نماید.
+# سوره جمعه در [[مدینه]] بر پیامبر اسلام نازل شده است<ref>همان.</ref>.
+# تاریخ [[نزول قرآن|نزول]] سوره جمعه در ما بین [[صلح حديبيه|صلح حدیبیه]] و [[جنگ تبوك|جنگ تبوک]] است و بعد از [[سوره تحريم|سوره تحریم]] (و به قولی صف) نازل شده است<ref>حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، مقدمه اول، ص28.</ref>.
-همچنین از مسلمانان می‌خواهد که همانند [[یهود]] نباشند که با وجود ارسال انبیاء و انزال کتب، عمل صالحی از خود نشان ندادند و همواره عالمانی بی‌عمل بودند.
+== فضای نزول ==
+فضای نزول سوره جمعه تشویق و ترغیب به نماز جمعه است. ترک صفوف نماز جمعه به خاطر رسیدن کاروانی تجاری می‌توانست برای مسلمانان گران تمام بشود و عذابی دردناک بر آنان نازل کند اما خداوند متعال فقط به هشدار و نصیحت در این مرحله قناعت می‌کند و با نزول سوره جمعه مسلمانان را متوجه تسبیح کائنات نسبت به خداوند و نعمت وجود پیامبر اسلام می‌نماید.
-=ویژگی=
+هم‌چنین از مسلمانان می‌خواهد که همانند [[یهود]] نباشند که با وجود ارسال انبیاء و انزال کتب، عمل صالحی از خود نشان ندادند و همواره عالمانی بی‌عمل بودند.
-سوره جمعه از [[سور مفصلات]] می باشد<ref>التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313.</ref> [[ابن قتیبه]] می گوید: ... مفصلات سوره های کوچکی هستند که بعد از [[سور مثانی]] آمده اند اینکه چرا این سوره ها را مفصل نامیده اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اینکه بسيار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ از يكديگر جدا شده‌اند<ref>جامع البيان فى تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>.
-روايتى است كه از [[رسول خدا]] نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى [[تورات]] و [[سوره هاى مئين]] را به جاى [[انجيل]] و سوره هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره هاى مفصل فزونى بخشيد<ref>همان.</ref>.
+== ویژگی ==
+سوره جمعه از [[سور مفصلات]] می‌باشد<ref>التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313.</ref> [[ابن قتیبه]] می‌گوید: ... مفصلات سوره‌های کوچکی هستند که بعد از [[سور مثانی]] آمده‌اند این‌که چرا این سوره‌ها را مفصل نامیده‌اند به خاطر کوتاه بودن آنها و این‌که بسیار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ از یکدیگر جدا شده‌اند<ref>جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>.
+روایتی است که از [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول خدا]] نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای [[تورات]] و [[سوره‌های مئين|سوره‌های مئین]] را به جای [[انجيل|انجیل]] و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصل فزونی بخشید<ref>همان.</ref>.
 سوره جمعه از [[سور مسبحات]] است<ref>غرائب القرآن و رغائب الفرقان، ج 1، ص 34</ref> و همچنین جزو [[سور ممتحنات]] نیز آمده است<ref>التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313</ref>.
-در سوره جمعه فرمان نماز جمعه براى مسلمانان صادر شده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص25.</ref>.
+در سوره جمعه فرمان نماز جمعه برای مسلمانان صادر شده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 21، ص25.</ref>.
-مخصوصا تاكيد زيادى روى اين مطلب شده كه سوره" جمعه" و" منافقين" را در نماز جمعه بخوانند و در بعضى از اين [[روايات]] آمده كه حتى الامكان آن را ترك نكنند<ref> نور الثقلين" جلد 5 صفحه 321.</ref> و با اين كه عدول از [[سوره توحيد]] و" قُلْ يا أَيُّهَا الْكافِرُونَ " به سوره هاى ديگر در قرائت [[نماز]] جائز نيست اين مساله در خصوص نماز جمعه استثنا شده است و عدول از آن‌ها به سوره" جمعه" و" منافقين" جايز بلكه [[مستحب]] شمرده است.
+مخصوصا تاکید زیادی روی این مطلب شده که سوره" جمعه" و" منافقین" را در نماز جمعه بخوانند و در بعضی از این روایات آمده که حتی الامکان آن را ترک نکنند<ref> نور الثقلين" جلد 5 صفحه 321.</ref> و با این که عدول از [[سوره توحيد|سوره توحید]] و" قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ " به سوره‌های دیگر در قرائت [[نماز]] جائز نیست این مساله در خصوص نماز جمعه استثنا شده است و عدول از آنها به سوره" جمعه" و" منافقین" جایز بلکه [[مستحب]] شمرده است.
-و اين‌ها همه نشانه اهميت فوق العاده اين سوره [[قرآن مجيد]] است<ref>تفسير نمونه، ج 24، ص: 102</ref>.
+و این‌ها همه نشانه اهمیت فوق‌العاده این سوره [[قرآن مجيد|قرآن مجید]] است<ref>تفسير نمونه، ج 24، ص: 102</ref>.
-=منبع=
-[https://quran.inoor.ir/fa/surah/62/ برگرفته از سایت معرفی سوره جمعه - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir]
 == پانویس ==
 {{پانویس}}
-[[رده: قرآن‌شناسی]]
+== منابع ==
-[[رده: سوره‌های دارای آیه مشهور]]
+[https://quran.inoor.ir/fa/surah/62/ برگرفته از سایت معرفی سوره جمعه - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir]
+[[رده:قرآن]]
+[[رده:سوره‌های قرآن]]