الفرق بین الفرق (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'اهل‌سنت' به 'اهل سنت') |
جز (جایگزینی متن - '[[رسول اکرم' به '[[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا) ') |
||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
بغدادی مطالب کتاب را در پنج باب گردآورده است: | بغدادی مطالب کتاب را در پنج باب گردآورده است: | ||
باب اوّل: درباره حدیث [[ | باب اوّل: درباره حدیث [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا) | ||
]] (ص) درباره افتراق امت اسلامی؛ | |||
باب دوّم: درباره چگونگی پیدایش و تقسیم فرق مسلمین به هفتاد دو فرقه؛ | باب دوّم: درباره چگونگی پیدایش و تقسیم فرق مسلمین به هفتاد دو فرقه؛ | ||
باب سوّم: در بیان تفصیل عقاید فرقه‌ها و اهل اهواء و اشتباهات فرق است. در این باب به تفصیل از فرق سخن گفته شده است. او ابتدا از روافض آغاز می‌کند که احتمالا در زمان وی از اهمیّت قابل توجّهی برخوردار بوده است. پس از آن از خوارج و معتزله و مرجئه بحث کرده است. فرقه‌های نجاریّه و جهمیّه و بکریّۀ، از فرقه‌هایی هستند که به اختصار بدان‌ها اشاره شده است. | باب سوّم: در بیان تفصیل عقاید فرقه‌ها و اهل اهواء و اشتباهات فرق است. در این باب به تفصیل از فرق سخن گفته شده است. او ابتدا از روافض آغاز می‌کند که احتمالا در زمان وی از اهمیّت قابل توجّهی برخوردار بوده است. پس از آن از خوارج و معتزله و مرجئه بحث کرده است. فرقه‌های نجاریّه و جهمیّه و بکریّۀ، از فرقه‌هایی هستند که به اختصار بدان‌ها اشاره شده است. | ||
نسخهٔ کنونی تا ۴ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۵۵
| الفرق بین الفِرق | |
|---|---|
 | |
| نام | الفرق بین الفِرق و بیان الفرقه الناجیه منهم |
| پدیدآوران | عبدالقاهر بن طاهر بغدادی |
| زبان اصلی | عربی |
| سال نشر | 1987 م |
| ناشر | دارالجیل |
| موضوع | اسلام، فرق و مذاهب |
کتاب الفرق بین الفِرق و بیان الفرقه الناجیه منهم نوشتاری است به قلم عبدالقاهر بن طاهر بن محمد (متوفای 429ق.) در معرفی فِرق و مذاهب اسلامی.
ساختار
کتاب مشتمل بر معرفی مؤلف، خطبه مؤلف و پنج باب و هر باب مشتمل بر فصولی است.
معرفی اجمالی
کتاب عبدالقاهر ویژه فرقه‌های اسلامی و نقض عقائد و آرائی است که به زعم او مخالف فرقه ناجیه است و ظاهرا به نظر می‌رسد که این کتاب صورتی دیگر از کتاب الملل و النحل او که در تألیف آن از محاضرات و مخطوطات استادش ابواسحاق اسفراینی استفاده کرده است، باشد. کتاب بغدادی پس از فرق الشیعه ابومحمد حسن بن موسی نوبختی متوفای300ق. و المقالات و الفرق تألیف سعد بن عبدالله ابی خلف اشعری (متوفای 299 یا 301ق.) و کتاب مقالات الإسلامیین و اختلاف المصلین تألیف ابوالحسن اشعری متوفای 324ق. و التنبیه و الرد علی أهل الأهواء و البدع تألیف ابوالحسن محمد ابن احمد بن عبدالرحمن ملطی متوفای 377ق. ، قدیمی‌ترین کتاب در معرفی فرق و مذاهب اسلامی است که تاکنون به دست ما رسیده و در این فن از دیگر کتب فرق پرمایه‌تر است، اگر‌چه از نظر بحث و استقراء و اشتمال بر فرق اسلامی و غیر اسلامی به پای دو کتاب هم‌ردیف خود؛ یعنی کتاب الفصل فی الملل و الأهواء و النحل ابن حزم اندلسی متوفای 456ق. و ملل و نحل شهرستانی متوفای 548ق. نمی‌رسد؛ ولی از لحاظ قدمت، فضیلت تقدم بر آن دو را دارد. این کتاب از مآخذی است که درباره چگونگی پیدایش فرق اسلامی و تاثیر بعضی بر بعضی دیگر و نفوذ فلسفه‌های یونانی به ویژه افلاطونی جدید و دیانات مسیحی و یهودی و ایرانی و هندی در فرقه‌های اسلام معلومات سودمندی در اختیار ما می‌گذارد.
بغدادی مطالب کتاب را در پنج باب گردآورده است: باب اوّل: درباره حدیث [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا) ]] (ص) درباره افتراق امت اسلامی؛ باب دوّم: درباره چگونگی پیدایش و تقسیم فرق مسلمین به هفتاد دو فرقه؛ باب سوّم: در بیان تفصیل عقاید فرقه‌ها و اهل اهواء و اشتباهات فرق است. در این باب به تفصیل از فرق سخن گفته شده است. او ابتدا از روافض آغاز می‌کند که احتمالا در زمان وی از اهمیّت قابل توجّهی برخوردار بوده است. پس از آن از خوارج و معتزله و مرجئه بحث کرده است. فرقه‌های نجاریّه و جهمیّه و بکریّۀ، از فرقه‌هایی هستند که به اختصار بدان‌ها اشاره شده است. باب چهارم ویژه فرقه‌هایی است که منسوب به اسلامند؛ ولی از دیدگاه مؤلّف خارج از اسلامند. برخی از این فرقه‌ها عبارتند از: سبائیه، بیانیه، مغیریه، خطابیه، یزیدیه، باطنیه و.... باب پنجم درباره گروهی است که - به باور مؤلف- فرقه ناجیه‌اند و آنها اهل سنت و جماعتند.
در فصل دوم، این باب مؤلف به بیان اصولی که اهل سنت و جماعت بر آن گردآمده‌اند، پرداخته و در یکی دیگر از فصول این باب به بیان فضائل اهل سنت می‌پردازد.
نقد کتاب
این کتاب با شهرتی که دارد، با توجّه به آمیختگی آن به تعصّب و یکسونگری، فاقد اعتبار علمی است. علاّمه امینی مطالب این کتاب را به نقد کشیده و بی‌اعتباری آن را برملا ساخته است(الغدیر؛ ج 3 ص91). گویا روی کار آمدن آل بویه و گسترش نفوذ شیعه در بغداد، در نگارش کتاب بی‌تأثیر نبوده است؛ چرا که صفحات کتاب روشنگر آن است که مؤلّف در بی‌اعتبار سازی شیعه از هیچ کوششی دریغ نمی‌ورزد.
اما در عین حال اگر آن را از لحاظ نقد مباحث تاریخ حرکت فکری اسلامی مورد مطالعه قرار دهیم، هنر مصنف را در بحث از چگونگی پیدایش فرق اسلام از همان روزگاران نخستین خود و ارتباط تاریخی مسائل با یکدیگر درک کرده و کیفیت تاثیر افکار ایرانی و یونانی فلسفی و سریانی مسیحی را بر فکر عرب سامی درمی‌یابیم و در آن کتاب افکار کهن و فلسفه‌های گمشده‌ای را پیدا می‌کنیم که در کمتر کتابی می‌توان آنها را یافت. اگر چه بسیاری از فرقه‌هایی را که مؤلف از آن بحث کرده از میان رفته‌اند؛ ولی تاثیر عقلی آن هنوز زنده است و اقوامی که بعدها در اسلام پدید آمده‌اند، آنها را چون میراثی ادبی به ارث برده و در ضمن عقاید مذهبی و حیات فکری خود تا به امروز در آمیخته‌اند.
وضعیت کتاب
ترجمه‌ای از این کتاب به انگلیسی توسط خانم سیلی تحت عنوان انشعاب‌ها و فرقه‌های مسلمین در 1920م. در نیویورک به چاپ رسید. همچنین هالکین قسمت دوم این کتاب را به انگلیسی ترجمه ودر 1936م. در تل آویو منتشر ساخت. محمّدجواد مشکور کتاب را ترجمه کرده و با مقدّمه و تعلیقات به سال 1330ش. به چاپ رسانده است. گزیده آن نیز به قلم عبدالرزّاق دسعنی و تصحیح فلیپ حتّی به سال 1924 میلادی در مصر نشر یافته است. نسخه‌ای از آن به تصحیح مجدی فتحی السید نیز به چاپ رسیده است. نسخه حاضر در برنامه مشتمل بر پاورقی‌هایی به قلم محقق(که متأسفانه نام وی برای ما معلوم نیست) و فهرست‌های ذیل می‌باشد: فهرست اعلام، کنیه‌ها و فهرست مطالب.
منابع
- جعفریان، رسول، گزیده کتاب‌شناسی توصیفی فرق اسلامی، آینه پژوهش، مرداد و شهریور 1369 - شماره 2، ص110 101.
- مشکور، محمدجواد، ترجمه الفرق بین الفرق، ص13-15.