حدیث قدسی: تفاوت میان نسخه‌ها
Mohsenmadani (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - '[[حضرت علی' به '[[علی بن ابی طالب ') |
||
| (۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''حدیث قُدسی''' حدیثی است که معنا و محتوای آن از ناحیه خداوند است، ولی کلام و لفظ آن از زبان [[ | '''حدیث قُدسی''' حدیثی است که معنا و محتوای آن از ناحیه خداوند است، ولی کلام و لفظ آن از زبان [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا) | ||
==مفهوم‌شناسی حدیث قدسی== | |پیامبر(ص)]] می‌باشد. به حدیث قدسی حدیث ربانی و حدیث الهی نیز می‌گویند. | ||
== مفهوم‌شناسی حدیث قدسی == | |||
در احادیث قدسی معنی و مضمون از خداوند و الفاظ از پیامبر است؛ مضمون مورد نظر ممکن است به واسطه فرشته و یا الهام و یا القاء در خواب به پیامبر منتقل شده باشد. این احادیث معمولا با کلماتی مانند «قال الله» یا «یقول الله» آغاز می‌شود. | در احادیث قدسی معنی و مضمون از خداوند و الفاظ از پیامبر است؛ مضمون مورد نظر ممکن است به واسطه فرشته و یا الهام و یا القاء در خواب به پیامبر منتقل شده باشد. این احادیث معمولا با کلماتی مانند «قال الله» یا «یقول الله» آغاز می‌شود. | ||
در تعاریفِ گوناگونِ حدیث قدسی، این نقطه مشترک وجود دارد که حدیث قدسی سخنی است که آن را پیامبراکرم(ص) از قول خداوند گزارش کرده است<ref> شیخ بهایی محمد بن حسین، الوجیزة فی الدرایة، نشر ماجد غرباوی، رجب 1413 قمری، ص ۲.</ref> <ref> تهانوی علی بن محمد، موسوعة کشّاف اصطلاحات الفنون و العلوم، نشر رفیق‌العجم و علی دحروج، بیروت ۱۹۹۶ | در تعاریفِ گوناگونِ حدیث قدسی، این نقطه مشترک وجود دارد که حدیث قدسی سخنی است که آن را پیامبراکرم(ص) از قول خداوند گزارش کرده است<ref> شیخ بهایی محمد بن حسین، الوجیزة فی الدرایة، نشر ماجد غرباوی، رجب 1413 قمری، ص ۲.</ref> <ref> تهانوی علی بن محمد، موسوعة کشّاف اصطلاحات الفنون و العلوم، نشر رفیق‌العجم و علی دحروج، بیروت ۱۹۹۶ ج۱، ص۶۲۹،.</ref> <ref>محمود طحان، تیسیر مصطلح الحدیث، کویت ۱۴۰۴/۱۹۸۴ ج۱، ص۱۲۷،.</ref>اما مانع نبودن این تعریف موجب شده است که محدّثان برای آن شاخص‌هایی معین و وجوه افتراق آن را از قرآن بیان کنند. تعداد، اهمیت و جزئیات این شاخص‌ها و وجوه افتراق در منابع به‌طور متفاوت ذکر شده است. مثلا [[شیخ بهائی]] <ref>شیخ‌بهائی محمدبن حسین، الوجیزة فی الدرایة، نشر ماجد غرباوی، سال 1413 قمری، ص 2 </ref>. دراین‌باره تنها به یک مورد اشاره کرده، حال آن‌که بلوشی<ref>عبدالغفور عبدالحق بلوشی، الاحادیث القدسیة فی دائرة الجرح و التعدیل و مصادرها و ادوار تدوینها، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۴.ج۱، ص۳۶ـ۳۸، </ref>چهارده مورد ذکر کرده است. | ||
==دلیل | == دلیل نامگذاری == | ||
درباره وجه تسمیه احادیث قدسی، چند احتمال وجود دارد که براساس قوی‌ترین | درباره وجه تسمیه احادیث قدسی، چند احتمال وجود دارد که براساس قوی‌ترین آنها، انتساب این احادیث به ذات مقدّس الهی، موجب این نامگذاری شده است. | ||
<ref>کرمانی محمد بن یوسف، صحیح ابی عبداللّه البخاری بشرح الکرمانی، بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱.ج۹، ص۷۹ | <ref>کرمانی محمد بن یوسف، صحیح ابی عبداللّه البخاری بشرح الکرمانی، بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱.ج۹، ص۷۹ </ref> <ref>بلوشی عبد الغفور عبد الحق، الاحادیث القدسیة فی دائرة الجرح و التعدیل و مصادرها و ادوار تدوینها، بیروت، سال 1414 قمری، ج۱، ص۷</ref> <ref>محمود طحان، تیسیر مصطلح الحدیث، کویت ۱۴۰۴/۱۹۸۴. ج۱، ص۱۲۷،</ref><ref>محمد ابوشهبه، الوسیط فی علوم و مصطلح الحدیث، قاهره، سال ۱۹۸۲، ج۱، ص۲۱۵، </ref> <ref> مامقانی محمدرضا، مستدرکات مقباس الهدایة فی علم الدرایة، ج۵، ص۴۵، قم ۱۴۱۳.</ref> | ||
==تفاوت حدیث قدسی با قرآن== | == تفاوت حدیث قدسی با قرآن == | ||
تفاوت‌های حدیث قدسی با قرآن را می‌توان به شکل زیر فهرست کرد. | تفاوت‌های حدیث قدسی با قرآن را می‌توان به شکل زیر فهرست کرد. | ||
1. قرآن از لحاظ مفهوم و لفظ به‌طور مستقیم از جانب خداوند نازل شده است، ولی حدیث قدسی فقط مضمونش از جانب خداوند است. | 1. قرآن از لحاظ مفهوم و لفظ به‌طور مستقیم از جانب خداوند نازل شده است، ولی حدیث قدسی فقط مضمونش از جانب خداوند است. | ||
2.اقوالی که به پیامبران گذشته منسوب است، نیز در جمع احادیث قدسی قرار می‌گیرند و در برخی از روایات، این احادیث از پیامبران سابق نقل شده است. | 2.اقوالی که به پیامبران گذشته منسوب است، نیز در جمع احادیث قدسی قرار می‌گیرند و در برخی از روایات، این احادیث از پیامبران سابق نقل شده است. | ||
3.مضمون احادیث قدسی بیشتر اخلاقی و عرفانی است. | 3.مضمون احادیث قدسی بیشتر اخلاقی و عرفانی است. | ||
4.الفاظ قرآن وحیانی است اما الفاظ حدیث قدسی وحیانی نبوده و بیشتر از پیامبر اکرم(ص) و به واسطه [[انس‌بن مالک]]، [[ابوهریره]]، [[ابن‌عباس]] و [[ | 4.الفاظ قرآن وحیانی است اما الفاظ حدیث قدسی وحیانی نبوده و بیشتر از پیامبر اکرم(ص) و به واسطه [[انس بن مالک|انس‌بن مالک]]، [[ابوهریره]]، [[ابن‌عباس]] و [[علی بن ابی طالب | ||
]](ع) نقل شده است. این جنبه مهترین وجه تفاوت این احادیث می‌باشد. | |||
5. صدور حدیث قدسی از پیامبر، قطعی نیست مگر این که به صورت متواتر نقل شده باشد که در این صورت با آنها معامله حدیث می‌شود. | 5. صدور حدیث قدسی از پیامبر، قطعی نیست مگر این که به صورت متواتر نقل شده باشد که در این صورت با آنها معامله حدیث می‌شود. | ||
6.جملات حدیث قدسی مانند قرآن معجزه نیست و با آن تحدی نمی‌شود و به نظر می‌رسد که محتوا و مفهوم آنها از جانب خداوند است، ولی الفاظ آنها توسط پیامبر (ص) ابداع شده است. | 6.جملات حدیث قدسی مانند قرآن معجزه نیست و با آن تحدی نمی‌شود و به نظر می‌رسد که محتوا و مفهوم آنها از جانب خداوند است، ولی الفاظ آنها توسط پیامبر (ص) ابداع شده است. | ||
7.معانی حدیث قدسی یا به واسطه [[فرشته وحی]] و یا به صورت الهام و یا در خواب به پیامبر القاء شده است. البته همه سخنان پیامبر (ص) از سرچشمه وحی ناشی می‌شود، چنانکه خداوند در قرآن کریم، راجع به سخنان آن حضرت چنین می‌فرماید: «او از روی هوای نفس سخن نمی‌گوید و سخنان او چیزی جز وحی که فرستاده می‌شود، نیست.» ولی گاهی پیامبر(ص) مامور می‌شد که آن سخنان را به طور مستقیم از خداوند نقل کند و گاهی چنین ماموریتی نداشت<ref>جعفری یعقوب، مقاله حدیث قدسی چیست؟ مجله مکتب اسلام، بهمن 1382 خورشیدی، شماره ۱۱</ref> | 7.معانی حدیث قدسی یا به واسطه [[فرشته وحی]] و یا به صورت الهام و یا در خواب به پیامبر القاء شده است. البته همه سخنان پیامبر (ص) از سرچشمه وحی ناشی می‌شود، چنانکه خداوند در قرآن کریم، راجع به سخنان آن حضرت چنین می‌فرماید: «او از روی هوای نفس سخن نمی‌گوید و سخنان او چیزی جز وحی که فرستاده می‌شود، نیست.» ولی گاهی پیامبر(ص) مامور می‌شد که آن سخنان را به طور مستقیم از خداوند نقل کند و گاهی چنین ماموریتی نداشت<ref>جعفری یعقوب، مقاله حدیث قدسی چیست؟ مجله مکتب اسلام، بهمن 1382 خورشیدی، شماره ۱۱</ref> | ||
8.قرآن از هر تغییر و تبدیل و تحریفی مصون است، ولی حدیث قدسی چنین خصیصهای ندارد.با این وصف می‌توان به قاطعیت گفت که احادیث قدسی مانند [[قرآن]]، تاثیری بر احکام ندارند. | 8.قرآن از هر تغییر و تبدیل و تحریفی مصون است، ولی حدیث قدسی چنین خصیصهای ندارد. با این وصف می‌توان به قاطعیت گفت که احادیث قدسی مانند [[قرآن]]، تاثیری بر احکام ندارند. | ||
9.نماز به قرائت احادیث قدسیه صحّت ندارد. | 9.نماز به قرائت احادیث قدسیه صحّت ندارد. | ||
10.منکر قرآن کافر شمرده می شود ولی منکر حدیث قدسی کافر نیست. | 10.منکر قرآن کافر شمرده می شود ولی منکر حدیث قدسی کافر نیست. | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۳: | ||
12.قرائت حدیث قدسی بر جُنُب و حائض و نفساء تحریم نشده است. | 12.قرائت حدیث قدسی بر جُنُب و حائض و نفساء تحریم نشده است. | ||
13.در حدیث قدسی نقل به معنی صحیح است.<ref>با استفاده از کتاب تاریخ قرآن نوشته محمود رامیار، تهران، نشر امیرکبیر، سال 1369 خورشیدی، چاپ سوم، ص: ۹۸</ref> | 13.در حدیث قدسی نقل به معنی صحیح است.<ref>با استفاده از کتاب تاریخ قرآن نوشته محمود رامیار، تهران، نشر امیرکبیر، سال 1369 خورشیدی، چاپ سوم، ص: ۹۸</ref> | ||
==تعداد حدیث قدسی== | == تعداد حدیث قدسی == | ||
برخی (مانند ابن حجر هیثمی) مجموع احادیث قدسیه‌ای که از پیامبر نقل شده را بالغ بر صد حدیث می‌دانند. | برخی (مانند ابن حجر هیثمی) مجموع احادیث قدسیه‌ای که از پیامبر نقل شده را بالغ بر صد حدیث می‌دانند. عده‌ای از محدثین این احادیث را در مجموعه‌‌هایی جمع‌آوری کرده‌اند. محمد الصباغ گفته: در سال ۱۳۸۹، المجلس الاعلی للشئون الاسلامیه در مصر ۴۰۰ حدیث قدسی از کتاب‌های شش‌گانه و موطأ اهل سنت جمع آوری کرده و در کتابی دو جلدی به نام «الاحادیث القدسیه» منتشر کرده است. از دانشمندان شیعه نیز [[شیخ حر عاملی|شیخ حرّ عاملی]] (مؤلف وسائل الشیعه)، احادیث قدسی پیامبر اکرم (صلی الله و علیه و اله) را در کتابی به نام «الجواهر السنیه فی الاحادیث القدسیه» گردآوری کرده است که در این‌جا به یک نمونه از آن اشاره می‌شود: قال رسول الله صلی اللَّه علیه و آله: یقول اللَّه عزّ و جلّ: اشتدّ غضبی علی من ظلم من لا یجد ناصرا غیری <ref>شیخ حرّ عاملی، الجواهر السنیة، ص۱۵۹.</ref>خشم من سخت است بر کسی که ستم کند به کسی که یاوری جز من ندارد. | ||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | |||
[[رده:مفاهیم اسلامی]] | |||
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات]] | |||
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات اسلامی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۴ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۱۰
حدیث قُدسی حدیثی است که معنا و محتوای آن از ناحیه خداوند است، ولی کلام و لفظ آن از زبان [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا) |پیامبر(ص)]] می‌باشد. به حدیث قدسی حدیث ربانی و حدیث الهی نیز می‌گویند.
مفهوم‌شناسی حدیث قدسی
در احادیث قدسی معنی و مضمون از خداوند و الفاظ از پیامبر است؛ مضمون مورد نظر ممکن است به واسطه فرشته و یا الهام و یا القاء در خواب به پیامبر منتقل شده باشد. این احادیث معمولا با کلماتی مانند «قال الله» یا «یقول الله» آغاز می‌شود. در تعاریفِ گوناگونِ حدیث قدسی، این نقطه مشترک وجود دارد که حدیث قدسی سخنی است که آن را پیامبراکرم(ص) از قول خداوند گزارش کرده است[۱] [۲] [۳]اما مانع نبودن این تعریف موجب شده است که محدّثان برای آن شاخص‌هایی معین و وجوه افتراق آن را از قرآن بیان کنند. تعداد، اهمیت و جزئیات این شاخص‌ها و وجوه افتراق در منابع به‌طور متفاوت ذکر شده است. مثلا شیخ بهائی [۴]. دراین‌باره تنها به یک مورد اشاره کرده، حال آن‌که بلوشی[۵]چهارده مورد ذکر کرده است.
دلیل نامگذاری
درباره وجه تسمیه احادیث قدسی، چند احتمال وجود دارد که براساس قوی‌ترین آنها، انتساب این احادیث به ذات مقدّس الهی، موجب این نامگذاری شده است. [۶] [۷] [۸][۹] [۱۰]
تفاوت حدیث قدسی با قرآن
تفاوت‌های حدیث قدسی با قرآن را می‌توان به شکل زیر فهرست کرد. 1. قرآن از لحاظ مفهوم و لفظ به‌طور مستقیم از جانب خداوند نازل شده است، ولی حدیث قدسی فقط مضمونش از جانب خداوند است. 2.اقوالی که به پیامبران گذشته منسوب است، نیز در جمع احادیث قدسی قرار می‌گیرند و در برخی از روایات، این احادیث از پیامبران سابق نقل شده است. 3.مضمون احادیث قدسی بیشتر اخلاقی و عرفانی است. 4.الفاظ قرآن وحیانی است اما الفاظ حدیث قدسی وحیانی نبوده و بیشتر از پیامبر اکرم(ص) و به واسطه انس‌بن مالک، ابوهریره، ابن‌عباس و [[علی بن ابی طالب ]](ع) نقل شده است. این جنبه مهترین وجه تفاوت این احادیث می‌باشد. 5. صدور حدیث قدسی از پیامبر، قطعی نیست مگر این که به صورت متواتر نقل شده باشد که در این صورت با آنها معامله حدیث می‌شود. 6.جملات حدیث قدسی مانند قرآن معجزه نیست و با آن تحدی نمی‌شود و به نظر می‌رسد که محتوا و مفهوم آنها از جانب خداوند است، ولی الفاظ آنها توسط پیامبر (ص) ابداع شده است. 7.معانی حدیث قدسی یا به واسطه فرشته وحی و یا به صورت الهام و یا در خواب به پیامبر القاء شده است. البته همه سخنان پیامبر (ص) از سرچشمه وحی ناشی می‌شود، چنانکه خداوند در قرآن کریم، راجع به سخنان آن حضرت چنین می‌فرماید: «او از روی هوای نفس سخن نمی‌گوید و سخنان او چیزی جز وحی که فرستاده می‌شود، نیست.» ولی گاهی پیامبر(ص) مامور می‌شد که آن سخنان را به طور مستقیم از خداوند نقل کند و گاهی چنین ماموریتی نداشت[۱۱] 8.قرآن از هر تغییر و تبدیل و تحریفی مصون است، ولی حدیث قدسی چنین خصیصهای ندارد. با این وصف می‌توان به قاطعیت گفت که احادیث قدسی مانند قرآن، تاثیری بر احکام ندارند. 9.نماز به قرائت احادیث قدسیه صحّت ندارد. 10.منکر قرآن کافر شمرده می شود ولی منکر حدیث قدسی کافر نیست. 11.مسّ حدیث قدسی بدون وضو بر کسی حرمت ندارد. 12.قرائت حدیث قدسی بر جُنُب و حائض و نفساء تحریم نشده است. 13.در حدیث قدسی نقل به معنی صحیح است.[۱۲]
تعداد حدیث قدسی
برخی (مانند ابن حجر هیثمی) مجموع احادیث قدسیه‌ای که از پیامبر نقل شده را بالغ بر صد حدیث می‌دانند. عده‌ای از محدثین این احادیث را در مجموعه‌‌هایی جمع‌آوری کرده‌اند. محمد الصباغ گفته: در سال ۱۳۸۹، المجلس الاعلی للشئون الاسلامیه در مصر ۴۰۰ حدیث قدسی از کتاب‌های شش‌گانه و موطأ اهل سنت جمع آوری کرده و در کتابی دو جلدی به نام «الاحادیث القدسیه» منتشر کرده است. از دانشمندان شیعه نیز شیخ حرّ عاملی (مؤلف وسائل الشیعه)، احادیث قدسی پیامبر اکرم (صلی الله و علیه و اله) را در کتابی به نام «الجواهر السنیه فی الاحادیث القدسیه» گردآوری کرده است که در این‌جا به یک نمونه از آن اشاره می‌شود: قال رسول الله صلی اللَّه علیه و آله: یقول اللَّه عزّ و جلّ: اشتدّ غضبی علی من ظلم من لا یجد ناصرا غیری [۱۳]خشم من سخت است بر کسی که ستم کند به کسی که یاوری جز من ندارد.
پانویس
- ↑ شیخ بهایی محمد بن حسین، الوجیزة فی الدرایة، نشر ماجد غرباوی، رجب 1413 قمری، ص ۲.
- ↑ تهانوی علی بن محمد، موسوعة کشّاف اصطلاحات الفنون و العلوم، نشر رفیق‌العجم و علی دحروج، بیروت ۱۹۹۶ ج۱، ص۶۲۹،.
- ↑ محمود طحان، تیسیر مصطلح الحدیث، کویت ۱۴۰۴/۱۹۸۴ ج۱، ص۱۲۷،.
- ↑ شیخ‌بهائی محمدبن حسین، الوجیزة فی الدرایة، نشر ماجد غرباوی، سال 1413 قمری، ص 2
- ↑ عبدالغفور عبدالحق بلوشی، الاحادیث القدسیة فی دائرة الجرح و التعدیل و مصادرها و ادوار تدوینها، بیروت ۱۴۱۴/۱۹۹۴.ج۱، ص۳۶ـ۳۸،
- ↑ کرمانی محمد بن یوسف، صحیح ابی عبداللّه البخاری بشرح الکرمانی، بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱.ج۹، ص۷۹
- ↑ بلوشی عبد الغفور عبد الحق، الاحادیث القدسیة فی دائرة الجرح و التعدیل و مصادرها و ادوار تدوینها، بیروت، سال 1414 قمری، ج۱، ص۷
- ↑ محمود طحان، تیسیر مصطلح الحدیث، کویت ۱۴۰۴/۱۹۸۴. ج۱، ص۱۲۷،
- ↑ محمد ابوشهبه، الوسیط فی علوم و مصطلح الحدیث، قاهره، سال ۱۹۸۲، ج۱، ص۲۱۵،
- ↑ مامقانی محمدرضا، مستدرکات مقباس الهدایة فی علم الدرایة، ج۵، ص۴۵، قم ۱۴۱۳.
- ↑ جعفری یعقوب، مقاله حدیث قدسی چیست؟ مجله مکتب اسلام، بهمن 1382 خورشیدی، شماره ۱۱
- ↑ با استفاده از کتاب تاریخ قرآن نوشته محمود رامیار، تهران، نشر امیرکبیر، سال 1369 خورشیدی، چاپ سوم، ص: ۹۸
- ↑ شیخ حرّ عاملی، الجواهر السنیة، ص۱۵۹.