عراق: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
''' | '''عِراق''' با نام رسمی جمهوری عِراق (به عربی: جُمْهُوریَّة العِرَاق) (به کردی: كۆماری فیدرالی ئێراق) یک کشور در خاورمیانه و جنوب غربی آسیا است. پایتخت عراق شهر بغداد است. عِراق از جنوب با [[عربستان سعودی]] و [[کویت]]، از غرب با <nowiki>[[اردن]]</nowiki> و <nowiki>[[سوریه]]</nowiki>، از شمال با <nowiki>[[ترکیه]]</nowiki> و از شرق با ایران همسایه است. | ||
= | =معرفی کشور عراق= | ||
عراق در بخش جنوبی خود، مرز آبی کوچکی با خلیج فارس دارد و دو رود مشهور دجله و فرات که سرآغاز تمدن‌های باستانی میان رودان در طول تاریخ کهن این منطقه هستند از کشور ترکیه وارد عراق و به جنوب آن روان شده و با پیوستن به رود کارون، شط العرب را تشکیل می‌دهند و به خلیج فارس می‌ریزند. | |||
گستره عراق ۴۳۷٬۰۷۲ کیلومتر مربع (۵۸ام، نزدیک به یک چهارم ایران) است. بیشتر سرزمین عراق پست و هموار و گرمسیری است. غرب عراق کویر است و شرق آن جلگه‌های حاصلخیز؛ ولی بخشی از کردستان عراق (شمال شرق) کوهستانی و سردسیر می‌باشد. همچنین عراق یکی از بزرگترین کشورهای دارای منابع نفت می‌باشد. این کشور دارای ۱۴۳ میلیارد بشکه ذخایر تاییدشدهٔ نفتی می‌باشد.<ref>نفت عراق بیست و پنج درصد بیشتر از تخمین‌های پیشین است</ref>است.<ref>www.partvisa.com › tag </ref> | گستره عراق ۴۳۷٬۰۷۲ کیلومتر مربع (۵۸ام، نزدیک به یک چهارم ایران) است. بیشتر سرزمین عراق پست و هموار و گرمسیری است. غرب عراق کویر است و شرق آن جلگه‌های حاصلخیز؛ ولی بخشی از کردستان عراق (شمال شرق) کوهستانی و سردسیر می‌باشد. همچنین عراق یکی از بزرگترین کشورهای دارای منابع نفت می‌باشد. این کشور دارای ۱۴۳ میلیارد بشکه ذخایر تاییدشدهٔ نفتی می‌باشد.<ref>نفت عراق بیست و پنج درصد بیشتر از تخمین‌های پیشین است</ref>است.<ref>www.partvisa.com › tag </ref> | ||
نسخهٔ ۶ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۵۲
| نام کشور | فارسی: عراق عربی: العراق انگلیسی Iraq |
| مکان | خاورمیانه |
| نوع حکومت | جمهوری (فدرالیسم نظام پارلمانی جمهوری) |
| پایتخت | بغداد |
| واحد پول | دینار |
| زبان | عربی/کردی |
| سایر زبان‌ها | ترکی/ آرامی/ ارمنی |
| دین رسمی | اسلام |
| سایر ادیان | ۹۸٪ اسلام (شیعه و سنی) (رسمی)/۱٪ مسیحیت/ ۱٪ دیگر |
| واحد پول | دینار |
| آداب و رسوم | راهپيمایی اربعین در کربلا/ مشعل گردانی در نجف |
عِراق با نام رسمی جمهوری عِراق (به عربی: جُمْهُوریَّة العِرَاق) (به کردی: كۆماری فیدرالی ئێراق) یک کشور در خاورمیانه و جنوب غربی آسیا است. پایتخت عراق شهر بغداد است. عِراق از جنوب با عربستان سعودی و کویت، از غرب با [[اردن]] و [[سوریه]]، از شمال با [[ترکیه]] و از شرق با ایران همسایه است.
معرفی کشور عراق
عراق در بخش جنوبی خود، مرز آبی کوچکی با خلیج فارس دارد و دو رود مشهور دجله و فرات که سرآغاز تمدن‌های باستانی میان رودان در طول تاریخ کهن این منطقه هستند از کشور ترکیه وارد عراق و به جنوب آن روان شده و با پیوستن به رود کارون، شط العرب را تشکیل می‌دهند و به خلیج فارس می‌ریزند.
گستره عراق ۴۳۷٬۰۷۲ کیلومتر مربع (۵۸ام، نزدیک به یک چهارم ایران) است. بیشتر سرزمین عراق پست و هموار و گرمسیری است. غرب عراق کویر است و شرق آن جلگه‌های حاصلخیز؛ ولی بخشی از کردستان عراق (شمال شرق) کوهستانی و سردسیر می‌باشد. همچنین عراق یکی از بزرگترین کشورهای دارای منابع نفت می‌باشد. این کشور دارای ۱۴۳ میلیارد بشکه ذخایر تاییدشدهٔ نفتی می‌باشد.[۱]است.[۲]
عراق با حدود ۴۰ میلیون نفر جمعیت[۳] سی و ششمین کشور پرجمعیت جهان است[۴]. عرب‌ها ۷۵٪-۸۰٪، کردها ۱۵٪–۲۰٪، ترکمنها، آشوریان، لرها و غیره نزدیک ۵٪ از جمعیت عراق را تشکیل می‌دهند[۵]. همچنین ۶۴٪-۶۹٪ درصد مردم عراق شیعه، ۲۹٪-۳۴٪ سنی، ۱٪ مسیحی و ۱٪ پیروان سایر ادیان هستند[۶]. عراق محل زندگی و خاکسپاری ۶ امام شیعه است و شهرهای نجف، کربلا، کاظمین و سامرا زیارتگاه شیعیان جهان است.
عراق دارای تمدن و فرهنگ دیرینه و پرباری است[۷]. سومر، اکد، و آشور نخستین تمدن‌های باستانی عراق در چند هزار سال پیش از میلاد هستند. پس از آن این منطقه بخشی از قلمرو هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان، ساسانیان، و امپراتوری روم بود. پس از سرنگونی امویان و روی کار آمدن عباسیان پایتخت خلافت اسلامی از شام به عراق (شهر بغداد) آورده شد[۸]. بعدها این حکومت با حمله مغولان از هم پاشید. از میانه سده دهم تا پایان سده سیزدهم هجری خورشیدی، بخشهای از عراق بارها میان ایران و عثمانی دست به دست شد. پس از شکست عثمانی در جنگ جهانی اول، عراق در سال ۱۲۹۸ (۱۹۱۹) به سرپرستی بریتانیا درآمد و در سال ۱۳۱۱ (۱۹۳۲) استقلال یافت.
بخش زیادی از مرزهای نوین عراق توسط جامعهٔ ملل در سال ۱۲۹۹ (خورشیدی) معادل ۱۹۲۰ (میلادی) پس از تقسیم امپراتوری عثمانی بر اساس معاهده سور تعیین شد. در این زمان عراق تحت سرپرستی پادشاهی متحد بریتانیا درآمد. در سال ۱۳۰۰ (۱۹۲۱) پادشاهی عراق تشکیل شد و در سال ۱۳۱۱ (۱۹۳۲) این حکومت از بریتانیا استقلال یافت. در ۱۳۳۷ (۱۹۵۸) این پادشاهی از میان رفت و جمهوری عراق تأسیس گشت. عراق از سال ۱۳۴۷ (۱۹۶۸) تا ۱۳۸۲ (۲۰۰۳) به دست حزب سوسیالیست بعث عراق اداره می‌شد. پس از حملهٔ ایالات متحده و هم پیمانانش به عراق، حکومت حزب بعثِ صدام حسین برچیده شد و نظام چندحزبی پارلمانی در این کشور برقرار شد. آمریکایی‌ها در سال ۱۳۹۰ (۲۰۱۱) از عراق بیرون رفتند اما پیکارجویان به جنگ ادامه دادند. بعدها با سرریز شدن جنگ داخلی سوریه به عراق، درگیری‌ها بسیار شدت گرفت.
حکومت‌های پی‌درپی عراق از آغاز پایه‌گذاری عراق جدید در ۱۹۲۱ همسان کشورهای همسایه در پی ایجاد هویتی ناسیونالیستی برای آن بر پایه قومیت عربی برآمدند. این شیوه در عراق ناکام ماند و تنها به گرایش‌های جدایی خواهانه اقوام غیر عرب و سرکوب یا بیرون راندن شووینیستی آنان انجامید.[۹]
همسایگان عراق
کشور عراق از شمال با کشور ترکیه، از جنوب با کویت و عربستان، از شرق با ایران و از غرب با اردن و سوریه همسایه است. در واقع اکثر مرزهای این کشور به جز بخش کوچکی که به خلیج فارس منتهی می گردد را مرزهای خشکی تشکیل می دهد. کشور عراق در جنوب باختری آسیا و منطقه خاورمیانه جای گرفته است. عراق کشوری باستانی و دارای بی ثباتی های بسیاری است. این کشور از خاور با ایران از جنوب با عربستان سعودی[۱۰] ، از جنوب خاوری با خلیج فارس و کویت ، از باختر با سوریه و اردن و از شمال با کشور ترکیه همسایه است.
پایتخت عراق شهر بغداد از بزرگترین شهرهای خاورمیانه است . بخش کردستان عراق نیز خودمختار اداره می شود. عراق در حال حاضر کشوری جنگ زده و دارای بی ثباتی ، درگیری با تروریست ها و مشکلات امنیتی و همچنین آسیب دیده از جنگ های پیاپی است.با این حال منابع نفتی ، اراضی کشاورزی مناسب و ظرفیت گردشگری و زیارتی بالایی برخوردار است.
عراق کشوری است که از دیرباز در بازه های زمانی گوناگون بخشی از ایران بوده است. حتی یکی از پایتخت های ایران تیسفون نیز در این کشور قرار دارد. امروزه هم نام بسیاری از شهرهای عراق از جمله پایتخت این کشور ریشه پارسی دارند .در حال حاضر نیز ایران نفوذ زیادی در کشور عراق دارد. و روابط دو کشور بسیار مطلوب می باشد.[۱۱]
ساختار حکومت عراق
با اشغال عراق توسط نیروهای آمریکا در سال ، رژیم بعث این کشور فروپاشید و به تدریج با برگزاری دو انتخابات پارلمانی و یک انتخابات همه پرسی قانون اساسی، نظام سیاسی جدید عراق شکل گرفت. براساس قانون اساسی دایمی جدید عراق، این کشور دارای نظام جمهوری دموکراتیک فدرال است و نظام حکومتی آن پارلمانی است. اعضای پارلمان به واسطه انتخابات به صورت مستقیم از سوی مردم تعیین می‌شوند و پارلمان نیز شورای ریاست جمهوری، متشکل از رئیس جمهور و دو معاونش را انتخاب می‌کند. رئیس جمهور نیز نخست وزیر را مسئول تشکیل کابینه می‌کند. به دلیل تنوع قومی و مذهبی و مشارکت نمایندگان تمام گروه‌ها در پارلمان، پست‌های سیاسی حکومت و هیات دولت بین احزاب و گروه‌های مختلف طبق میزان نمایندگان آنها تقسیم میشود. در حال حاضر نخست وزیر شیعه ، رئیس جمهور کرد و رئیس مجلس در عراق سنی مذهب است. دولت عراق فدرال و متشکل از یک دولت مرکزی در بغداد و ایالات‌ها و واحدهای فدرال خواهد بود، اما اکنون تنها یک دولت فدرال کردی در شمال عراق حاکمیت دارد. وظایف و حاکمیت دولت بین دولت مرکزی و واحدهای فدرال تقسیم میشود و تشکیل واحدهای فدرال براساس نظرات اعمالی مردم استان‌ها و از طریق انتخابات صورت خواهد گرفت. قوای حکومتی شامل قوه قضائیه ، قوه مجریه و قوه مقننه می‌باشد و در حال حاضر از نماینده پارلمان حدود کرسی در اختیار شیعیان است و ائتلاف عراق یکپارچه که عمدتا متشکل از احزاب و گروه‌های اسلامی شیعی چون حزب الدعوه ، مجلس اعلی و گروه صدر است، بر پارلمان عراق مسلط میباشند. نخست وزیر کنونی شیعی مذهب عراق، نوری مالکی نیز از اعضای ارشد حزب الدعوه می‌باشد.[۱۲]
ساختار و شرایط اقتصادی
ساختار اقتصادی عراق همانند تمامی کشورهای حاشیه خلیج فارس براساس تولید و فروش نفت قرار دارد. عراق سومین کشور دارنده نفت در دنیا است و هزینه تولید نفت در آن کشور، کمترین حد هزینه‌های تولید نفت در دنیاست. در سال، درآمدهای حاصل از صادرات نفت خام درصد تولید ناخالص داخلی و درصد درآمدهای دولت را تشکیل داد. در این سال به دلیل جنگ و ضربات ناشی از اشغال این کشور و همچنین تبعات تحریم‌های بین المللی و جنگ‌های زمان رژیم بعث ، عراق جایگاه پانزدهمین تولید کننده نفت دنیا را به خود اختصاص داد. براساس گزارش ناظران ویژه بازسازی عراق، بخش نفت عراق با چالش‌های فنی در تولید، حمل و نقل و ذخیره سازی نفت خام و فرآورده‌های نفتی روبه رو است. این بخش همچنین با مشکلاتی از قبیل مدیریت قیمت و واردات، مبارزه با قاچاق و فساد مالی، بهبود بخشیدن تخصیص بودجه و اجرای آن و حفظ عملیات‌های نفتی روبه رو است. تولید نفت در عراق هنوز به سطح قبل از حمله آمریکا نرسیده است.
اقتصاد عراق با پشت سرگذاشتن بیش از یک دهه تحریم‌های اقتصادی و جنگ از دهه، به شدت تضعیف شده است و به سرمایه گذاری و نوسازی نیاز دارد. در شرایط کنونی مردم عراق در وضعیت بسیار نامناسب اقتصادی به سر می‌برند و دولت عراق قادر به تامین نیازهای اساسی و ایجاد اشتغال برای آنها نیست . در عین حال وزیر بازرگانی عراق اعلام کرده است که نرخ بیکاری ملی و کم کاری در این کشور بین تا درصد می‌باشد و وزیر کار و امور اجتماعی عراق نیز این آمار را بیش از درصد اعلام می‌کند. شرایط جنگی و منازعات فرقه‌ای به آوارگی بیش از چهار میلیون عراقی انجامیده و این امر وضعیت اقتصادی را بحرانی تر کرده است.[۱۳]
جغرافیا
عراق از کشورهای خاورمیانه و جنوب غرب آسیا است که از جنوب با عربستان سعودی و کویت، از غرب با اردن و سوریه، از شرق با ایران و از شمال با ترکیه همسایه است. عراق در جنوب، مرز آبی کوچکی با خلیج فارس دارد. دو رود دجله و فرات از شمال به جنوب این کشور روان هستند و به خلیج فارس می‌ریزند[۱۴]. مساحت عراق ۴۳۸،۳۱۷ کیلومتر مربع است. سرزمین عراق بطور کلی شامل چهار ناحیه طبیعی است:[۱۵] دشت های آبرفتی مناطق مرکزی و جنوب شرقی کشور؛ منطقه مرتفع در شمال بین رودخانه دجله و فرات (معروف به الجزیره)؛ بیابان‌ها در غرب و جنوب؛ و ارتفاعات شمال شرقی. هر یک از این مناطق در خاک کشورهای همسایه نیز گسترش یافته به جز جلگه های آبرفتی که عمدتا در داخل عراق قرار دارد.[۱۶]
جغرافيای سياسی
"""تقسيمات كشوری"""
كشور عراق هم اکنون دارای 18 استان با نامهای موصل، كركوک، دياله، رمادی، بغداد، حله، كربلا، كوت، تكريت، نجف، ديوانيه، سماوه، ناصريه، عماره، بصره، دهوک، اربيل، سليمانيه می‌باشد.
شهر بغداد هم‌اكنون پايتخت كشور عراق و مركزيت سياسی اين كشور را دارا است و ازديگر شهرهای مهم عراق می‌توان از موصل، بصره، كركوک، كربلا و نجف نام برد.
سه استان سليمانيه، اربيل و دهوک در شمال و شمال شرق اين كشور ناحيه كردنشين را تشكيل می‌دهند و اين سه استان هم اكنون حالت خود مختاری داشته و مركز سياسی آن شهر سليمانيه انتخاب شده است. كردستان خودمختار دارای مجلس و رياست جمهوری است و رئيس جمهور آن هم اكنون مسعود بارزانی است.
"""موقعيت استراتژيک"""
كشور عراق به دليل قرار گرفتن در تقاطع سه قارة آسيا، اروپا و آفريقا و مسير شرق به غرب ازموقعيت استراتژيكی خاصی برخوردار است. اين كشور باداشتن دشت‌ها و زمين‌های حاصلخيز و آب‌های فراوان پيوسته در معرض تاخت و تاز بوده است. وجود منابع نفتی و همسايگی با خليج فارس و همچنين قرار گرفتن در همسايگی كشورهای غير عرب (ايران و تركيه) بر اهميت استراتژيكی آن افزوده به طوريكه همواره مورد توجه ابرقدرت‌ها بوده و هم اكنون تحت اشغال امريکا می‌باشد.
"""قطب‌های اصلی سياسی كشور"""
در كشور عراق قطب اصلی سياسی شهر بغداد است. و علاوه بر بغداد مناطق كردنشين (كردستان خودمختار) به مركزيت سليمانيه، منطقه نفت‌خيز كركوک، فلوجه كه محل استقرار اهل تسنن و اعراب سنی مذهب است، مناطق مذهبی شيعيان ( كربلا ـ نجف ـ سامرا و...)منطقه بصره به خاطر نقش سوق‌الجيشی آن و همچنين منطقه تكريت كه زادگاه افراد شاخص حزب بعث عراق بوده است امروزه ازقطب‌های سياسی اين كشور بشمار می‌آيند.
"""ساختار سياسی"""
به دنبال انتخاب پارلمانی 20 ژانويه 2005م (1384ه . ش) اعضای مجمع ملی عراق جهت تدوين پيش‌نويس قانون اساسی اين كشور انتخاب شدند. براساس اين انتخابات و كسب اكثريت كرسی‌ها توسط شيعيان، رئيس دولت انتقالی (نخست وزير) از بين شيعيان انتخاب شده و پست رياست جمهوری نيز دراختيار كردها قرار گرفت. بر اين اساس جلال طالبانی به عنوان رئيس جمهور، عادل عبدالعزيزالمهدی و قاضی الياور به عنوان معاونان وی انتخاب شدند و رياست دولت و نخست وزيری در اختيار نوری مالكی اين قانون امضا و درپارلمان عراق نيز تصويب شده و در روز 15 اكتبر 2005م (3مهر ماه1384) به همه‌پرسی گذاشته شد و به تأييد مردم قرار گرفت. نسخه نهایی قانون اساسی عراق نيز توسط اكثريت اعضای كميته تدوين رسيد.
"""اصول كلی قانون اساسی عراق"""
1ـ حكومت عراق حكومتی جمهوری، فدرال، دموكراتيک و كثرت‌گرا است.
2ـ عراق كشوری چند مليتی، چند مذهبی و چند فرهنگی است.
3ـ آزادی مذهبی و آزادی برگزاری مراسم مذهبی به رسميت شناخته شده.
4ـ دين اسلام است.
5ـ زبان رسمی اين كشور عربی و كردی است. [۱۷]
اقليم كردستان
کُردستان عراق منطقه اي خودمختار در بخش شمالی عراق است. کردستان عراق از شرق با ایران از شمال با ترکیه و از غرب با سوریه هم‌مرز است. مرکز آن اربیل است. واحد پول رایج در منطقه کردستان عراق، دینار عراق است و زبان‌های رسمی در این منطقه زبان کردی و زبان عربی است.
جمعیت این منطقه حدود ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر تخمین زده مي شود.
در منطقه کردستان عراق علاوه بر کردها، اقلیت‌های آشوری، ترکمن، عرب، کلدانی، ارمنی و غیره نیز زندگی می‌کنند. در زمان حکومت صدام وي تصمیم گرفت منطقه حائلي در مرزهای شمالی خود با ایران ایجاد کند و برای این منظور از سال ۱۹۶۳ تا پایان جنگ ایران و عراق در سال ۱۹۸۸ در حدود چهار هزار روستای کردنشین را در این منطقه ویران کرد. ساکنان این مناطق و به طور کل حدود ۲۵ درصد از جمعیت کردنشین عراق به اجبار به نقاط دیگر عراق تبعید شدند و در این روند ۳۰۰ هزار کرد جان خود را از دست دادند. صدام جنايات بي شماري را در مورد كردها اجرا نمود كه فجيع ترين آن بمباران شيميائي حلبچه بود كه زنان و كودكان بي شماري جان خود را از دست دادند.[۱۸]
نژاد
طبق آخرین آمارها، ترکیب نژادی در کشور عراق به شکل زیر می باشد:
عرب ها: 75 تا 80 درصد
کردها: 15تا 20 درصد
ترکمنان، آشوریان و ..: 5 درصد[۱۹]
خانواده در عراق
عراقی‌ها ارزش زیادی برای خانواده قائل هستند و خانواده‌های بزرگ یا قبایل بزرگ از قدرت سیاسی و اجتماعی برخوردارند. اعضای خانواده باید مسئولیت رفتار و کردار خود را بپذیرند و هر گونه خطایی باعث بی‌آبروی کل خانواده میشود. وفاداری به خانواده قبل از سایر روابط اجتماعی و حتی کسب و کار قرار می‌گیرد. خویشاوندسالاری در بین مردم عراق به چشم می‌خورد و از آنجا که دیدگاه منفی نسبت به این قضیه ندارند، طبیعتا پیشنهادات کاری را به خانواده خود می‌دهند زیرا افراد مورد اعتمادشان هستند. اغلب خانواده‌های بزرگ در یک خانه، محله یا روستا زندگی می‌کنند. در مناطق شهری مردم لزوما در یک خانه در کنار هم زندگی نمی‌کنند، هر چند که عموما در یک خیابان یا نزدیک به هم هستند.[۲۰]
زبان
عربی و کردی زبان‌های رسمی مردم عراق هستند. البته زبان‌های دیگری نظیر ترکی آذربایجانی (ترکمن‌های عراق)، فارسی، لری فیلی، کلدانی نو (از زبان‌های آرامی)، ارمنی، آشوری، دوماری (زبان کولی‌ها)، گورانی (از شاخه شمال غربی زبان‌های کردی) و غیره نیز در این کشور صحبت میشود.[۲۱]
عید عراق با طعم کلیجه
یکی از چیزهایی که عید فطر را در عراق از دیگر کشورهای اسلامی متمایز می کند، پخت شیرینی کلیجه به صورت دسته جمعی است. برای پخت این شیرینی اعضای خانواده دور هم جمع شده و شیرینی می پزند. این شیرینی با ترکیبی از آرد، روغن، شکر مخلوط با خشکبار، خرما و کنجد تهیه می شود. پس از آن در قالبهای کوچک و بزرگ ریخته و مادر خانه آنها را در داخل فر قرار می دهد.
در روز عید مردم که برای عید و بازدید به خانه های هم می روند، این شیرینی را به مناسبت آنکه فصل سرما باشد یا گرما با نوشیدنی گرم یا سرد میل می کنند. مردم عراق درجنوب بصره، بر اساس عادت قدیمی در کوچه ها و محله های خود برای ایجاد مهر و محبت جمع شده و غذای مخصوص«المطبک» را که از گوشت و برنج درست شده با هم می خورند. این آداب و رسوم را از آبا و اجداد خود به ارث برده اند و در ایام عید فطر و عید قربان از این غذا استفاده می کنند. این آداب و رسوم، رسم کشورهای جزیره عربی، نجد و حجاز بوده است و در عربستان و کویت همچنان ادامه دارد.[۲۲]
شهرهای مهم و زیارتی عراق
كربلا - نجف اشرف - بصره - موصل - كركوك - اربيل - سليمانيه - رمادی - حله - عماره - كوت - ديوانيه - ناصريه - ديالي - سماوه - سامرا - دهوك [۲۳]
"""شهر بغداد"""
شهر بغداد به عنوان پایتخت کشور عراق دارای مکان های زیارتی، بناهای تاریخی و باغ وحش و موزه می باشد و گردشگران می توانند از با بازدید از این مناطق اوقات خوشی را در این شهر تاریخی سپری کنند.[۲۴]
"""دلیل معروفیت بغداد"""
بغداد یکی از معروف ترین شهرهای اسلامی است كه برای سالیاني طولانی مرکز علمی جهان و پایتخت عباسیان بوده است .
بزرگان و عالمان بسياري در اين شهرمدفون مي باشند كه برخي از آنان عبارتند از:
عثمان بن سعيد عمري ؛ محمد بن عثمان ؛ حسين بن روح نوبختي ؛ علي بن محمد سمري
شيخ يعقوب كليني از عالمان و محدثان بزرگ شيعه در قرن سوم هجري و صاحب كتاب معروف اصول كافي
امام محمد ابوحنيفه پيشواي مسلمانان فرقه حنفيه و شاگرد امام صادق ( عليه السلام ) ، در مسجدي به نام امام اعظم و در قريه اي به نام معظم در آن سوي دجله مقابل كاظمين قرار دارد . بناي مقبره ابو حنيفه قلعه آجري شامل چهار برج و دروازه است كه در داخل آن مسجد و تكيه اي ساخته شده و ضريح ابو حنيفه وسط آن مسجد قرار دارد .در نزديكي قبر ايشان ، در همين محله ، ابوبكر شبلي و حسين بن منصور حلاج را به خاك سپرده اند.
امام احمد بن حنبل مؤسس فرقه حنبلي و از محدثان برجسته مسلمانان فرقه حنبلي در قرن دوم هجري است . قبر ايشان در نزديكي رصافه بغداد قرار دارد .
ابوبكر شبلي از بزرگان متصوفه مي باشند كه نزديك قبر امام احمد ابن حنبل به خاك سپرده شده است . شايان ذكراست كساني چون بشرحافي ، داوودطايي و ابوالقاسم جنيد ، از تابعان و زاهدان ، در نزديكي قبر ايشان دفن شده اند. قبر معروف كرخي نيز در محله باب البصره قرار دارد
امام شيخ عبد القادر گيلاني از مشايخ صوفيه كه ملقب به قدس اعظم بوده اند . قبرشان در رصافه واقع شده و بقعه كوچك و ضريحي از نقره دارند . زائران او بيشتر از كشورهاي هند و افغانستان مي باشند . اين بقعه توسط سلطان مراد عثماني تعمير و بازسازي شده و داراي حياط ، صحن و گنبد بزرگي مي باشد .
ابن ابي الحديد شارح برجسته و معروف نهج البلاغه نيز در رصافه دفن شده است .
آرامگاه شيخ شهاب الدين سهروردي ، از فلاسفه بزرگ شيعه و معروف به شيخ اشراق نيز در بغداد مي باشد . سلطان سليمان و سلطان احمد ، از پادشاهان عثماني ، بقعه بزرگي براي او ساخته اند و مسجدي در كنار ايشان برپا كرده اند .[۲۵]
"""بصره""" بَصرَه (عربی: ٱلْبَصْرَة) سومین شهر بزرگ عراق با جمعیتی حدود ۳٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر می‌باشد.[۲۶] این شهر بندر اصلی کشور عراق است. بصره مرکز استان بصره است، و اکثریت جمعیت آن را شیعیان تشکیل می‌دهند. بصره در تاریخ آغازین اسلام نقش پررنگی داشته است.[۲۷]
خرمای بصره چنان با اهمیت و پر آوازه بوده‌است که مقدسی گوید: «خرمای بصره فراموش شدنی نیست.»[۲۸]اهالي منطقه بصره عموما مسلمان بوده و نیز تعداد کمی از مسیحیان در بصره زندگی می‌کنند.
"""كركوك""" کرکوک یکی از غنی‌ترین شهرهای عراق می‌باشد و دارای ۴۰٪ صادرات نفت عراق است. شاید این عامل مهمترین دلیل کشتار و کوچ اجباری کردها توسط رژیم صدام از این شهر بوده است. اصلی‌ترین چاه‌های نفت کرکوک به نام باباگرگر شهرت دارند. دیگر حوزه‌های نفتی مهم آن جمبور، بای حسن جنوبی و شمالی، آفانا، خباز، جبل بور و خرماله مي باشد .
از پدیده‌های شگفت در منطقه باباگرگر آتش‌های فروزنده بر روی زمین است که در پی نشت گاز از حوزه نفتی به روی زمین پدیدآمده. این آتش‌ها که آتش جاویدان نام گرفته‌اند صدها سال است که شعله ور مي باشند. رودخانه زاب کوچک از شاخه‌های دجله از ۴۵ کیلومتری کرکوک می‌گذرد و براي آبیاری زمین‌های کرکوک استفاده مي شود.[۲۹]
"""شهر بابل""" شهر بابل با بیش از 4000 سال قدمت، در مرکز دو رود دجله و فرات قرار دارد. بابل همچنین به سبب داشتن دیوارهای بلند و عظیم اطراف شهر از قدرتمندترین شهرهای جهان به شمار می رود. گفتنی است که باغ های معلق بابل و دیوارهای بلند آن نیز از عجایب هفت گانه جهان می باشند. [۳۰]
"""شهرهاي مهم زیارتی"""
"""نجف""" مزار امام علي عليه السلام در شهر نجف[۳۱] در كنار شهر تاريخي كوفه واقع مي باشد و ساليانه ميليونها تن از مسلمانان ا فرقه هاي مختلف اسلامي براي زيارت به اين شهر وارد شده و پس از زيارت امام علي عليه السلام و ديگر مشاهد نجف مانند زيارتگاه پيامبران هود عليه السلام و صالح عليه السلام ؛ ديگر مشاهد مختلف در شهر كوفه را نيز زيارت مي نمايند.[۳۲]
"""كربلا"""
شهر کربلا مرکز استان کربلا، یکی از شهرهای جنوبی کشور عراق و در فاصله یکصد کیلومتری بغداد می باشد.جمعیت این شهر زیارتی بالغ بر ششصد هزار نفر بوده و از شهرهای عمدتاً شیعه نشین و مذهبی در عراق است که چنانچه آرامش در این کشور و این شهر برقرار شود از مراکز زیارتی،توریستی و سیاحتی مهّم عراق بشمار خواهد رفت.[۳۳]
"""اربعین در کربلا"""بزرگترین اجتماع شیعیان جهان در اربعین در کربلا شکل می‌گیرد. در این ایام بسیاری از شیعیان از کشورهای دیگر در قالب کاروان‌های زیارتی وارد عراق می‌شوند. زائران با پای پیاده از شهرهای مختلف از جمله نجف راهی کربلا شده و هیئت‌های بسیاری با برپایی ایستگاه‌هایی در طول مسیر نجف تا کربلا از زائرین و عزاداران پذیرایی می‌کنند. قیمه نجفی جزء معروف‌ترین نذری‌های شیعیان نجف است که در ایام محرم و اربعین میان عزاداران پخش میشود.[۳۴] در ۳۰ سال گذشته و به ویژه پس از حاکمیت صدام حسین در سال ۱۹۷۹، شیعیان عراق از اجرای مراسم عزاداری برای امام حسین(ع) که یک سنت تقریبا هزار ساله بود منع شدند.[۳۵] با سقوط حزب بعث بار دیگر مراسم عزاداری رونق چشمگیری گرفت. در قانون اساسی جدید، احترام اماکن مقدس عراق مورد توجه قرار گرفت.
"""کاظمین"""
كاظمين یکی از محله‌های شمالی شهر بغداد در بخش غربی رود دجله است. مسجد و آرامگاه دو امام مسلمانان خاصه شيعيان اماميه در این محله قرار دارد و سبب نامگذاری این منطقه به کاظمیه همین است.
در اين شهر چندين مکان مقدس وجود دارد اما دو مرقد متبرکه آن در طول تاريخ اهميت و جذابيت بيشتري داشته‌است. حرم امام حسين(ع) و برادرگرامي شان حضرت ابوالفضل العباس (ع) .
امام حسين عليه السلام بهمراه جميع ياران باقي مانده شان و نيز خانواده مكرم شان در اين محل به شهادت رسيده و كودكان و زنان شان را به اسارت بردند .[۳۶]
"""سامرا"""
سامرا یکی از شهرهای بزرگ استان صلاح‌الدین درعراق است که در بخش شرقی رود دجله در فاصله ۱۲۵ کیلومتری شمال بغداد واقع است.مسجد جامع سامرا و مسجد و حرم عسکریین دو بنای مقدس و مهم شهر سامرا است.
سامرا در بین مسلمانان اهمیت بسياري دارد. این شهر یکی از شهرهای مذهبی عراق به شمار می‌رود كه مدفن دو تن از امامان شیعه امام حسن عسکری عليه السلام و امام علی نقی الهادي در آنجا قرار دارد. در حرم عسكريين مرقد منور جناب حکیمه خاتون خواهر مكرمه امام حسن عسكري عليه السلام و نيز جناب نرجس خاتون همسر محترمه و مادر مکرمه امام زمان عليه السلام نيز مي باشد.
با تأسیس پایگاه علمی اي که سنگ بنای آن توسط امام علي نقي الهادی(ع) گذاشته شده اين شهر از نظر علمی هم دارای موقعیت خاصی گردیده است به طوری که تا مدتها مرکز نشر علوم اسلامی بوده است.[۳۷]
اقوام و مذاهب
ترکیب جمعیت عراق از نظر نژاد، ۷۰٪ عرب، ۲۰٪ کرد، ۴٪ فارس و ۶٪ ترکمن و سایر اقوام است. در شهرهای شمالی ترک‌زبان‌هایی زندگی می‌کنند که مردم عراق آنها را ترکمن می‌خوانند.
مردم عراق از نظر مذهبی به دو فرقه بزرگ اسلامی شیعه و سنی تقسیم می‌شوند. حدود ۶۰٪ مردم عراق شیعه، ۳۷٪ سنی و ۳٪ پیروان سایر ادیان (مسیحیان، یهودیان، آشوریان و...) هستند.
عرب‌های شیعه که بیشتر جمعیت عراق را تشکیل می‌دهند، عموما در جنوب و مرکز این کشور ساکنند. اهالی کربلا، دیوانیه، حله، منتفک، عماره و کوت همگی شیعه‌اند. در استان‌های دیالی، بغداد و بصره اکثریت با شیعیان است. در نقاط دیگر نیز شیعیان پراکنده‌اند. عرب‌های سنی در بخش شمالی عراق تمرکز یافته‌اند. کردها، در مناطق کوهستانی شمال شرق کشور سکونت دارند. سلیمانیه و موصل کانون اصلی آنهاست.[۳۸]
"""ادیان در عراق""" مردم عراق از نظر مذهبی به دو فرقه بزرگ اسلامی شیعه و سنی تقسیم میشود. حدود ۶۰ درصد مردم عراق شیعه، ۳۷ درصد سنی و ۳ درصد پیروان سایر ادیان (مسیحیان، یهودیان، آشوریان و...) هستند.
شیعیان که اکثریت جمعیت عراق را تشکیل می‌دهند، بیشتر در مناطق جنوبی و مرکزی عراق سکونت دارند. وجود مقبره امامان شیعی در شهرهای مقدس عراق همچون کربلا و [[نجف]]، و همچنین وجود [[حوزه علمیه نجف]] و در نتیجه حضور دایمی علمای شیعی در این شهرها باعث تقویت فرهنگ شیعی شده و این امر شیعیان عراق را از نظر فرهنگی به ایرانیان شیعی‌مذهب نزدیک کرده است. بعد از سرنگونی حکومت صدام، شیعه قدرت و نفوذ بیشتری پیدا کرده است و می‌توانند خیلی آزادانه‌تر راجع به هویت مذهبی خود صحبت کنند.
اعراب سنی بخش دیگری از ساختار فرهنگی اجتماعی عراق را تشکیل می‌دهند که براساس قومیت عربی و مذهب سنی ایجاد شده و به دلیل حاکمیت اقلیت اعراب سنی در طول دهه‌های گذشته در عراق تقویت شده است. گرایش‌ها و عصبیت عربی این بخش از فرهنگ عراق بسیار قدرتمند بوده و پان عربیسم به عنوان یک ایدئولوژی سیاسی فعال در عراق و حتی جهان عرب در این فرهنگ ریشه دارد. مردم عراق معمولا پیروان ادیان مسیحی و یهودی را می‌پذیرند زیرا این ادیان، کتاب مقدس داشته و به خدای واحدی اعتقاد دارند.[۳۹]
""کردهای سنی"""
کردهای عراق عمدتاً مسلمانان اهل سنت هستند و دارای اقلیت قابل توجهی از شیعیان میباشند. بیشتر کردها در مناطق شمالی کشور مستقر و اکثراً پیروی مکتب شافعی هستند. الباقی این گروه پیروی گروه‌های صوفیه هستند.
"""ترکمنها سنی"""
اکثر ترکمن‌های عراق، مسلمان سنی هستند و تقریباً ۶۰٪ -۷۰٪ از جامعه را تشکیل می‌دهند. علاوه بر این، جمعیت قابل توجهی ترکمن نیز وجود دارد که شیعه میباشند (حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد).[۴۰] در مجموع، بیشتر ترکمن‌های عراق سکولار هستند.[۴۱]
"""مسیحیت"""
مسیحیت در دهه ۴۰ میلادی توسط توماس رسول، تادئوس اودسا و شاگردانش آگاگی و ماری به عراق آورده شد.[۴۲] اقلیت کلدانی عراق که تقریباً ۳٪ از جمعیت را به خود تخصیص داده‌اند، اکثراً در شمال عراق (استان‌های نینوا و داهوک) زندگی می‌کنند. با وجود اینکه آمار دقیقی از جمعیت آماری عراق در دست نیست، اما در سال ۱۹۵۰ مسیحیان ۱۰ تا ۱۲ درصد از جمعیت عراق را تشکیل می‌دادند. از زمان جنگ عراق در سال ۲۰۰۳، مسیحیان عراقی تعداد قابل توجهی مهاجرت کرده و به سوریه نقل مکان نمودند. حائز اهمیت است که در عراق، از سال ۲۰۰۳ تاکنون هیچ سرشماری رسمی صورت نگرفته‌است.
مسیحیان عراقی به چهار گروه بر اساس کلیسای مربوط به خود تقسیم می‌شوند:
کلدانیان (کلیسای کاتولیک کلدین)
آشوریان یا نستوریان (کلیسای آشوری شرق) و (کلیسای باستانی شرق)
غربی سریانی یا یعقوبیت (کلیسای ارتدکس سریانی)
ارتدکس شرقی (مجمع المعارف بغداد، تحت نظارت کلیسای مقدس ارتدوکس شرقی انطاکیه و تمام شرق)
رهبران ایزدی با پدرسالار کلدینی آدیشیو پنجم خییات در موصل، ملاقات کردند. ۱۸۹۵
"""ایزدیان"""
تعدادایزدی‌ها عراق بین ۷۰۰۰۰ تا ۵۰۰۰۰۰ نفر برآورد میشود. یزیدیسم به دوران قبل از اسلام بازمی‌گردد. موصل مکان مقدس اصلی دین ایزدی است. مقدس‌ترین حرم ایزیدیان، بنای شیخ ادی است. [۴۳]
"""زرتشت"""
آیین زرتشت پر رشدترین آئین در بین اقلیم کردها محسوب میشود، شاید به این دلیل که پیوندهای قاطع این دین با فرهنگ کردی بسیار مستحکم است. در سال ۲۰۱۵ دین زرتشت توسط دولت کردستان عراق، به رسمیت شناخته شد.[۴۴] تخمین زده میشود که از سال ۲۰۱۵ تاکنون ۱۰۰،۰۰۰[۴۵] تا ۲۰۰،۰۰۰[۴۶] نفر در کردستان عراق از زرتشت به اسلام تغییر دین داده‌است. اولین معابد زرتشتی جدید در عراق، در سال ۲۰۱۶ ساخته و افتتاح شده‌است.[۴۷] این آتشکده در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۶، در سلیمانیه افتتاح شد. حاضران با روشن کردن یک آتش آیینی و ضرب زدن بر طبل، این مناسبت را جشن گرفتند.[۴۸] آمار دقیقی از نظر جمعیت زرتشتیان در عراق وجود ندارد، زیرا این افراد در اسناد صادر شده توسط دولت، به عنوان مسلمان محسوب شده‌اند.[۴۹]
"""مانتاییسم"""
آئین مندایی در عراق قدمتی ۱۸۰۰ ساله دارد و آن را به سومین ایمان قدیمی در جامعه عراق پس از زرتشت و یهود تبدیل کرده‌است. تخمین‌ها از حدود ۶۰٬۰۰۰ پیروی مندایی در عراق خبر می‌دهند.[۵۰]
"""یهودیان"""
یهودیت نخستین بار به فرمانروایی پادشاه بابل، نبوکدنصر دوم بابل، به عراق آمد. پس از جنگ شش روزه در اسرائیل، شورش‌ها باعث شد تا اکثر یهودیان فرار کنند. در بین نیروهای آمریکایی مستقر در عراق، فقط سه کنیسه یهودی وجود داشت.[۵۱]
شیعیان پس از صدام حسین
با سقوط حزب بعث در ۲۰ فروردین ۱۳۸۲، شیعیان عراقی که در کشورهای دیگر از جمله ایران و سوریه در تبعید بودند، به کشورشان برگشتند. در تیرماه ۱۳۸۲ نخستین نهاد حکومتی عراقی پس از صدام به نام مجلس حُکم با ۲۵ عضو تشکیل شد. ۱۳ عضو این مجلس شیعه بود. نخستین ریاست آن بر عهده ابراهیم جعفری از شیعیان گذاشته شد. آیت الله سیستانی با تصمیم حاکم امریکایی برای نوشتن قانون اساسی عراق مخالفت کرد و از آن پس مهمترین مدافع مردم عراق شد. با مداخله امریکا در اوضاع عراق، جنگ‌های طائفه‌ای در عراق آغاز شد و در نتیجه آیت الله حکیم و عزالدین سلیم رئیس مجلس حکم به شهادت رسیدند. عملیات‌های انتحاری در کربلا و کاظمین و حرمین عسکریین اتفاق افتاد و بسیاری از شیعیان در مدائن کشته شدند.
پس از سقوط حکومت صدام، شیعیان و کردها وارد عرصه سیاسی عراق شدند. در ۳۰ ژانویه ۲۰۰۵ انتخابات مجلس عراق برگزار شد. شیعیان ۴۸/۱ آراء و ۱۴۰ کرسی از ۲۷۵ کرسی را به دست آوردند. ابراهیم جعفری دولت جدید را تشکیل داد. در روز ۱۰ می ۲۰۰۵ تعداد ۵۵ نفر که ۲۸ نفرشان از لیست شیعیان بود، برای تدوین قانون اساسی تعیین شدند. اندکی بعد با مشارکت بیشتر اهل سنت این افراد به ۷۵ نفر رسید. در ۲۵ اکتبر ۲۰۰۵ انتخابات برای همه‌پرسی قانون اساسی عراق برگزار شد و با ۷۸٪ رای موافق به تصویب رسید. رهبری شیعیان در این دوره، ابتدا سید علی سیستانی و در مرحله بعد رهبران مجلس اعلی و حزب الدعوهبودند. اکنون نخست‌وزیری در اختیار شیعیان است؛ ابراهیم جعفری، نوری مالکی و حیدر عبادی به سمت نخست‌وزیری دست یافتند. هم‌اکنون شیعیان عهده‌دار ۶۰٪ وزارتخانههای عراق هستند.[۵۲]
مراجع تقلید عراق
جعفر کاشف‌الغطاء/ سید ابوالحسن اصفهانی/ سید ابوالقاسم خویی/ سید حسین کوه‌کمری/ سید روح‌الله موسوی خمینی/ سید عبدالاعلی سبزواری/ سید عبدالهادی شیرازی/ سید علی حسینی سیستانی/ سید محسن طباطبائی حکیم سید محمد صدر/ سید محمدباقر صدر/ سید محمدسعید حکیم/ سید محمدمهدی بحرالعلوم/ سید محمدکاظم طباطبایی یزدی/ سید محمود حسینی شاهرودی/ سید حسن صدر/ سید حسین طباطبایی قمی/ سید علی طباطبایی/ شیخ بشیر نجفی/ شیخ مرتضی انصاری/ فتح‌الله غروی اصفهانی/ محمداسحاق فیاض/ سید محمدحسن شیرازی/ محمدتقی شیرازی/ محمدحسن نجفی/ محمدحسین غروی نائینی/ محمدطه نجف/ محمدکاظم خراسانی/ زین‌العابدین مازندرانی/ محمدباقر بهبهانی/ سید محمدحسن شیرازی/ محمدتقی شیرازی/
"""نقش مرجعیت در جریانهای سیاسی عراق"""
اگر نبود نقش مرجعیت در تشویق مردم به انتخابات و مشارکت در آن و اگر نبود نقش مرجعیت در تشویق مردم به حفظ روند و جریانات سیاسی ؛ چرا که مردم از رفتار برخی از سیاسیون خسته و ناراضی شدند، اما مرجعیت همیشه طرفدار مصالح عمومی، مصالح مردم ، فقرا و محرومین بوده است و همیشه تاکید کردند که روند سیاسی به طور کامل باید پابرجا باشد تا جایی برای بازگشت دیکتاتوری وجود نداشته باشد.
دفاع و ایستادگی مرجعیت در عراق برای بنا نهادن کشور جدید عراق دفاع و ایستادگی واضح و آشکاربود همچنین در ساختن دولت جدید سهیم بود و به فضل مرجعیت پایه گذاری روند سیاسی کشور و حفظ آن و تاکید به حضور مردم در آن و مشروعیت بخشیدن به دولت مشارکت نمود.
به معنی دقیق تر مرجعیت رنج و غم زندگی شیعیان عراق در طول تاریخ این کشور را و نبود دولت واقعی که در آن قانون اساسی منتخب مردم وجود داشته باشد، درک کرده است. قانون اساسی شرعی به تنهایی نقش برجسته ای دارد و حقیقی است و سازمان ها و ساختارهای سیاسی در طول تاریخ از آن فرار کرده و شانه از بار مسوولیت خالی کردند تا حق اکثریت شیعیان نادیده گرفته شود.از این رو امروز کسانی می خواهند این قانون اساسی لغو شود و جریان سیاسی که در بطنش شیعه و حفظ منافع آنها وجود دارد از بین برود.
قانون اساسی که مرجعیت خواهان آن است و در توصیه ها و ارشادات و بیانیه های صادر شده و سفارش های ویژه ای آن را مطرح کردند تحول در فرهنگ ملت است چنانکه در ذیل گفته می شود؛ ریشه در اعماق فرهنگ سیاسی با مولفه شیعه و حتی کرد و غیره و ذلک داشته باشد. مردم شیعه دریافتند کشتی نجاتشان پیروی از قانون اساسی است همچون وسیله ای برای حفظ حقوقشان و حقوق دیگران است. همچنین ، در صورت درگیری و اختلاف نظر درباره موضوعی ، ساز و کاری وجود دارد؛ مبنی بر اینکه نیروهای سیاسی شیعه به آن می توانند مراجعه کنند .
این قانون اساسی عراق به روشنی دولت عراقی را پایه گذاری کرده که نتیجه آن پارلمان و تشکیل دولت و سمت های اجرایی و قانونی است. بنابراین نتیجه این خواهد شد که این قانون اساسی به معنای دولت است که پس از آن تشکیل می شود.
و از این رو نقش مرجعیت بزرگوار در ساختن کشور عراق را درک می کنیم آن هم از طریق مواضع قدرتمند و بزرگشان که حمایت ، پشتیبانی و حفاظت از کشور عراق را بر عهده دارند، در می یابیم و در راس هرم توجه مرجعیت حفاظت از روند سیاسی است که توسط قانون اساسی حفظ شده است و نه هیچ چیز دیگری . مشارکت مردم در قانون و محافظت از روند سیاسی از انحراف و نفوذ و حمایت از مردم در مواجهه با چالش ها از طریق مشارکت آحاد مردم در انتخابات و بایستی همگان از قانون اساسی و حقوق در مقابل نیرنگ ها و فریب ها محافظت کنند.
و بالاخره به تمام مجاهدان غیرتمند می گوییم؛ روند سیاسی کشور در معرض خطر و توطئه بزرگ است و بایستی از مسیر مرجعیت بزرگوار [[آیت الله سیستانی]] پیروی کنی و مسیر دورهبر بزرگوار [[امام خمینی]](ره) و [[امام خامنه ای]](حفظه الله) برای حفاظت از حقوقت و به نتیجه رساندن خون هایی که سخاوت به تو بخشیدند پس برای اصلاحات ،خدمات و سازندگی و پایان دادن به فساد و بازگرداندن حقوق تسلیم نشو و کناره گیری نکن تا آنکه در خواست های ما با اساس و پایه هایی که بر خون شهدا و قهرمانان بنا شده استوار و محکم شود.[۵۳]
حوزه‌های علمیه شیعه
"""حوزه علمیه بغداد""" تأسیس حوزه علمیه بغداد به زمان امام کاظم(ع) برمی‌گردد. حوزه علمیه بغداد با ظهور عالمانی چون ابن جنید، شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ طوسی در عصر آل بویه مرجعیت علمی شیعه را عهده‌دار شد. اما با ورود طغرل سلجوقی به بغداد در ۴۴۷ق، حوزه بغداد از رونق افتاد و مرجعیت علمی شیعه به نجف منتقل شد.
"""حوزه علمیه نجف""" با حضور شیخ طوسی در حوزه علمیه نجف، این شهر مرکز علمی و فکری جهان تشیع شد. اما در قرن ششم با ظهور محمد بن ادریس حلّی در حله، حوزه علمیه نجف از رونق افتاد و مرکز علمی شیعه به حله انتقال یافت. حضور محقق اردبیلی در حوزه نجف بار دیگر به حوزه نجف رونق بخشید. از دهه چهارم قرن یازدهم، حوزه علمیه نجف همانند دیگر حوزه‌های شیعه درگیر اخباری‌گری شد. از قرن سیزدهم با آغاز فعالیت علامه بحرالعلوم در نجف و شاگردان وحید بهبهانی، حوزه نجف عظمت و شکوه خود را بازیافت و بار دیگر به مرکز علمی جهان تشیع تبدیل شد.
"""حوزه علمیه حله""" این حوزه علمیه در شهر حله توسط بنی مزید در قرن پنجم تأسیس شد[۵۴]. این حوزه از اواسط قرن ششم تا پایان قرن هشتم مرجعیت دینی شیعیان را بر عهده گرفت. ابن ادریس حلی، محقق حلی، علامه حلی و ابن طاووس از بزرگان حوزه علمیه حله به شمار می‌آیند.
"""حوزه علمیه سامرا""" در سال ۱۲۹۱ق. سید محمد حسن شیرازی در سامرا اقامت گزید و در آنجا حوزه علمیه تأسیس کرد. با حضور شاگردان و علمای بزرگ در سامرا، مکتب خاصی در فقه و اصول شکل گرفت که به مکتب سامرا شهرت یافت. فتوای تحریم تنباکو میرزای شیرازی از حوزه علمیه سامرا صادر شد.
"""حوزه علمیه کربلا""" از حوزه‌های علمیه شیعه در کشور عراق عالمان دینی، پس از شهادت امام حسین(ع) به مرور در این شهر سکنی گزیدند و مدارس دینی ساخته شدند. پس از سقوط اصفهان به دست محمود افغان با مهاجرت علمای ایران به کربلا، حوزه کربلا محل منازعه بین اخباریان و اصولیان بود. با مهاجرت محمد تقی شیرازی به کربلا، حوزه این شهر رونق گرفت. او فتوای مشهور خود علیه انگلیس را از حوزه علمیه کربلا صادر کرد.
نظام سیاسی
دولت مرکزی عراق که پیش از انقلاب اسلامی ایران و به واسطه قرار داد الجزایر با ایران اختلافاتی داشت، در نهایت پس از انقلاب اسلامی و در شهریورماه ۱۳۵۹ به مرزهای غربی ایران حمله کرد؛ اقدامی که مقدمه یک جنگ طولانی و تمام عیار دو کشور همسایه شد و صدها هزار نفر در این جنگ هشت ساله جان خود را از دست دادند.
حضور صدام در رأس هرم قدرتی عراق که در دهه ۷۰ میلادی قدرت را از نخسین رئیس جمهور عراق یعنی احمد حسن البکر گرفت، مقدمه نا امنی‌های فراوانی در عراق شد که جنگ هشت ساله علیه ایران تنها یک مورد آن بود.
با پذیرش قطعنامه ۵۹۸ توسط ایران و عراق و بازگشت دو کشور به مرزهای مندرج در قرارداد الجرایز، صدام به کویت حمله و مقدمه آغاز جنگ خلیج فارس را فراهم کرد.
نوع حکومت داری صدام در عراق در نهایت سبب شد تا دولت آمریکا در اواخر زمستان سال ۱۳۸۱ به این کشور حمله نظامی کند و مقدمه سقوط دولت صدام را فراهم کند. یک روز بیشتر به نوروز ۱۳۸۲ (۲۰ مارس ۲۰۰۳) نمانده بود که آمریکا با تشکیل یک ائتلاف به عراق حمله کرد. این کشور دست نکشیدن عراق از برنامهٔ سلاح‌های کشتار جمعی که خلاف قطعنامهٔ ۶۸۷ شورای امنیت بود را به عنوان دلیل این تهاجم اعلام کرد.
درگیری‌ها در سال ۲۰۰۸ در عراق ادامه پیدا کردند و نیروهای مسلح تازه آموزشدیدهٔ عراقی با شبه نظامیان درگیر شدند. دولت عراق توافقی را با آمریکا امضا کرد که نیروهای مسلح آمریکا را ملزم به خروج از شهرهای عراق تا ۹ تیرماه ۱۳۸۸ و خروج از کل خاک عراق تا ۱۰ دیماه ۱۳۹۰ میکرد.[۵۵]
جنگ داخلی
با خروج نیروهای آمریکایی در سال ۱۳۹۰ ناآرامی‌ها ادامه یافت و عراق دچار بیثباتی سیاسی شد. بهار عربی در بهمن ۱۳۸۹ به عراق رسید و مخالفت‌ها در شهرها گسترش یافت، اما مخالفت‌های ابتدایی نتوانستند دولت را ساقط کنند. ائتلاف میهنی عراق که گفته میشود بزرگترین مجموعهٔ سنیان عراق است به دلیل آنکه دولت عراق را تحت سیطره شیعیانی میدانست که میخواهند سنی‌ها را کنار بزنند، مجلس عراق را به مدت چند هفته در ماه‌های پایانی ۱۳۹۰ تحریم کرد.
گروه‌های شبه نظامی سنی در سال ۲۰۱۳ حملات زیادی را علیه اکثریت شیعهٔ عراق انجام دادند تا اعتماد عمومی نسبت به دولت نوری المالکی را زیر سؤال ببرند. جنگ طلبان سنی مذهب عضو دولت اسلامی عراق و شام در سال ۱۳۹۳ کنترل بخشهای وسیعی از عراق از جمله شهرهای بزرگی، چون تکریت، فلوجه و موصل را به دست آوردند و باعث شدند صدها هزار نفر از خانه و کاشانهٔ خود فرار کنند و در ادامه این گروه‌ها که اقدامات تروریستی خود را گسترش دادند به شکل گیری گروه تروریستی داعش کمک کرد؛ گروهی تروریستی که زمینه جنگ‌های داخلی طولانی در عراق را فراهم کرد و در نهایت با کمک‌های ایران و دیگر کشورهای متحد از پای درآمد.
مدیریت سیاسی عراق به شکل فدرالی است و دولت فدرال عراق تحت قانون اساسی فعلی به شکل یک جمهوری فدرالی دموکراتیک پارلمانی اسلامی تعریف میشود. دولت فدرال مشتمل بر قوای مجریه، مقننه و قضاییه و کمیسیون‌های مستقل متعدد دیگر است. جدای از دولت فدرال مناطق (مشتمل بر چند استان)، استان‌ها و بخش‌هایی وجود دارند که طبق قانون دارای اختیاراتی هستند.[۵۶]
جنبش اسلامی عراق
هم زمان با آغاز جنگ جهانی اول، انگلیسی ها به بهانه جلوگیری از نفوذ آلمان، عراق را مورد تجاوز قرار دادند. در نوامبر 1914 نیروهای انگلیسی با تصرف اطراف بصره به دروازه های آن رسیدند. به دلیل وجود اماکن و آثار تاریخی و اسلامی در عراق، تجاوز انگلیس به این کشور تهدید جدی علیه اسلام و ارزش های آن محسوب می گردید.
این امر مردم عراق و علما را واداشت تا در برابر ورود انگلیسی ها به خاک عراق ایستادگی کنند. مردم عراق با تحریک علما، قیام و نهضت خود را از شهرهای بغداد، نجف، کاظمین و بصره آغاز کردند. این مقاومت مردم که با رهبری علما، صورت گرفت، هجده ماه ادامه یافت. بعد از تصرف بصره به دست نیروهای اشغالگر، جنگ ابعاد تازه تری پیدا کرد و مناطق بیش تری از عراق مورد تهاجم واقع شد.
با پایان گرفتن جنگ جهانی اول و پیروزی متفقین، عراق در زمره دولت های زیر سلطه انگلیس درآمد. این وضعیت برای مردم و علمای عراق قابل تحمل نبود و آنها نمی توانستند سلطه یک دولت استعمارگر را بپذیرند. به همین دلیل،جنبش اسلامی عراق (انقلاب 1920) عراق با تحریک علما از نجف، کربلا و کاظمین شروع شد. علمای عراق با قیمومیت انگلیس بر کشورشان مخالف بودند و در ابتدا تلاش نمودند تا از راه های مسالمت آمیز و قانونی دست انگلیس را از عراق کوتاه کنند. برای رسیدن به این هدف در 4 شوال 1338، (21 ژوئن 1920) تظاهراتی در کربلا و صحن حرم سیدالشهدا به راه انداختند و در سخنرانی هایشان مردم را به شدت عمل در برابر استعمار انگلیس فرا خواندند.
حشد شعبی
بسیج مردمی عراق یا حشدِ شعبی (به عربی: الحشد الشعبي) که به بسیج عراق نیز معروف است، به بخشی از نیروهای مبارز عراق گفته میشود که از سال ۲۰۱۴ با هدف مبارزه علیه داعش سازماندهی شدند. این نیرو از حدود ۴۰ گروه مختلف تشکیل شده که عمدتاً گروه‌های مسلح شیعه هستند اما برخی گروه‌های سنی مذهب و مسیحی و ایزدی نیز در آن حضور دارند. بسیاری از گروه‌های شیعه عضو آن قبلاً به‌طور مستقل در عراق و به خصوص علیه نیروهای ائتلاف فعالیت داشته‌اند. در روز ۲۶ نوامبر ۲۰۱۶ با اکثریت آرای مجلس عراق به عنوان یک سپاه جدا از ارتش رسمیت پیدا کرد.[۵۷]
ابومهدی المهندس معاون حشد الشعبی بود. او در ۱۳ دی ۱۳۹۸ش به همراه قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس در یک عملیات تروریستی توسط دولت امریکا به شهادت رسید.
حمله داعش به شمال عراق
در دی ۱۳۹۲/ ژانویه ۲۰۱۴ پس از به آتش کشیدن چادر معترضین در استان‌های سنی‌نشین عراق توسط نیروهای امنیتی و عقب‌نشینی ارتش از دو شهر رمادی و فلوجه، نیروهای داعش دو شهر رمادی و فلوجه مرکز استان الانبار را به تصرف خود درآوردند. اما طی نبردی، سرکرده داعش در رمادی کشته شد و کنترل این دو شهر از دست آنان خارج گردید.
داعش در سال ۱۳۹۳ (۹ ژوئن ۲۰۱۴ میلادی) به شمال عراق حمله کرد و موصل دومین شهر عراق را تصرف نمود[۵۸]. گروه داعش پس از اشغال شهر تاریخی موصل در شمال عراق، اماکن مقدس به ویژه مساجد و آرامگاه‌های مقدس در نزد شیعیان را تخریب کرد. نیروهای داعش آرامگاه‌های یونس پیامبر، جرجیس، شیث پیامبر و بقعه یحیی بن زید در حومه شهر کوفه را منفجر کردند.پس از اشغال موصل توسط داعش، نیروهای آنان به برخی دیگر از شهرهای عراق حمله‌ور شدند. آیت الله سیستانی، از شهروندان عراقی خواست تا سلاح بردارند و با داعشیان مبارزه کنند. این درخواست، استقبال گسترده مردم را در پی داشت.[۵۹]
داعش در سال ۱۳۹۳ش توانست کنترل برخی از شهرهای شمالی عراق (استان‌های همجوار سوریه) را ازجمله مناطقی مانند استان نینوا، تکریت، دهلاویه و یثرب به دست آورد. هر چند آمار رسمی از قربانیان حملات داعش در عراق منتشر نشده، اما بنابر گفته نیروهای سازمان ملل متحد، تنها در ماه اوت ۲۰۱۴ در عراق ۱۴۲۰ تن کشته و دست کم ۱۳۷۰ نفر زخمی شده‌اند.[۶۰] بنابر برخی گزارش‌های غیر رسمی، در پی حملات داعش نیم میلیون عراقی آواره شده‌اند و تنها در نینوا و صلاح الدین هزار کودک کشته شدند. سازمان‌های بین‌المللی و دولت‌های بسیاری از جمله جمهوری اسلامی ایران جنایات داعش در عراق را محکوم کردند.[۶۱]
""کردهای سنی"""
کردهای عراق عمدتاً مسلمانان اهل سنت هستند و دارای اقلیت قابل توجهی از شیعیان میباشند. بیشتر کردها در مناطق شمالی کشور مستقر و اکثراً پیروی مکتب شافعی هستند. الباقی این گروه پیروی گروه‌های صوفیه هستند.
"""ترکمنها سنی"""
اکثر ترکمن‌های عراق، مسلمان سنی هستند و تقریباً ۶۰٪ -۷۰٪ از جامعه را تشکیل می‌دهند. علاوه بر این، جمعیت قابل توجهی ترکمن نیز وجود دارد که شیعه میباشند (حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد).[۶۲] در مجموع، بیشتر ترکمن‌های عراق سکولار هستند.[۶۳]
"""مسیحیت"""
مسیحیت در دهه ۴۰ میلادی توسط توماس رسول، تادئوس اودسا و شاگردانش آگاگی و ماری به عراق آورده شد.[۶۴] اقلیت کلدانی عراق که تقریباً ۳٪ از جمعیت را به خود تخصیص داده‌اند، اکثراً در شمال عراق (استان‌های نینوا و داهوک) زندگی می‌کنند. با وجود اینکه آمار دقیقی از جمعیت آماری عراق در دست نیست، اما در سال ۱۹۵۰ مسیحیان ۱۰ تا ۱۲ درصد از جمعیت عراق را تشکیل می‌دادند. از زمان جنگ عراق در سال ۲۰۰۳، مسیحیان عراقی تعداد قابل توجهی مهاجرت کرده و به سوریه نقل مکان نمودند. حائز اهمیت است که در عراق، از سال ۲۰۰۳ تاکنون هیچ سرشماری رسمی صورت نگرفته‌است.
مسیحیان عراقی به چهار گروه بر اساس کلیسای مربوط به خود تقسیم می‌شوند:
کلدانیان (کلیسای کاتولیک کلدین)
آشوریان یا نستوریان (کلیسای آشوری شرق) و (کلیسای باستانی شرق)
غربی سریانی یا یعقوبیت (کلیسای ارتدکس سریانی)
ارتدکس شرقی (مجمع المعارف بغداد، تحت نظارت کلیسای مقدس ارتدوکس شرقی انطاکیه و تمام شرق)
رهبران ایزدی با پدرسالار کلدینی آدیشیو پنجم خییات در موصل، ملاقات کردند. ۱۸۹۵
"""ایزدیان"""
تعدادایزدی‌ها عراق بین ۷۰۰۰۰ تا ۵۰۰۰۰۰ نفر برآورد میشود. یزیدیسم به دوران قبل از اسلام بازمی‌گردد. موصل مکان مقدس اصلی دین ایزدی است. مقدس‌ترین حرم ایزیدیان، بنای شیخ ادی است. [۶۵]
"""زرتشت"""
آیین زرتشت پر رشدترین آئین در بین اقلیم کردها محسوب میشود، شاید به این دلیل که پیوندهای قاطع این دین با فرهنگ کردی بسیار مستحکم است. در سال ۲۰۱۵ دین زرتشت توسط دولت کردستان عراق، به رسمیت شناخته شد.[۶۶] تخمین زده میشود که از سال ۲۰۱۵ تاکنون ۱۰۰،۰۰۰[۶۷] تا ۲۰۰،۰۰۰[۶۸] نفر در کردستان عراق از زرتشت به اسلام تغییر دین داده‌است. اولین معابد زرتشتی جدید در عراق، در سال ۲۰۱۶ ساخته و افتتاح شده‌است.[۶۹] این آتشکده در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۶، در سلیمانیه افتتاح شد. حاضران با روشن کردن یک آتش آیینی و ضرب زدن بر طبل، این مناسبت را جشن گرفتند.[۷۰] آمار دقیقی از نظر جمعیت زرتشتیان در عراق وجود ندارد، زیرا این افراد در اسناد صادر شده توسط دولت، به عنوان مسلمان محسوب شده‌اند.[۷۱]
"""مانتاییسم"""
آئین مندایی در عراق قدمتی ۱۸۰۰ ساله دارد و آن را به سومین ایمان قدیمی در جامعه عراق پس از زرتشت و یهود تبدیل کرده‌است. تخمین‌ها از حدود ۶۰٬۰۰۰ پیروی مندایی در عراق خبر می‌دهند.[۷۲]
"""یهودیان"""
یهودیت نخستین بار به فرمانروایی پادشاه بابل، نبوکدنصر دوم بابل، به عراق آمد. پس از جنگ شش روزه در اسرائیل، شورش‌ها باعث شد تا اکثر یهودیان فرار کنند. در بین نیروهای آمریکایی مستقر در عراق، فقط سه کنیسه یهودی وجود داشت.[۷۳]
پیشینه تشیع
پیشینه تشیع در عراق به زمان امام علی(ع) برمی‌گردد. تشیع در آن زمان در کوفه خود را آشکار ساخت. تعداد پرشماری از محدثان کوفی، شیعه بودند و میراث تشیع را در نیمه قرن دوم به بغداد منتقل کردند.[۷۴] با آنکه زادگاه تشیع مدینه است، اما کوفه پایگاه اصلی تشیع به شمار می‌رفت و تاریخ این شهر با تشیع درآمیخته است تا بدانجا که ابوبکر خوارزمی (م۳۸۳) در نامهای به شیعیان نیشابور، تشیع را پدیده‌ای عراقی معرفی می‌کند.[۷۵] در زمان امویان دست کم یک سوم شهر کوفه شیعه بودند.[۷۶]
تشیع در عراق، نخست در قرن دوم و سوم هجری از کوفه به بغداد منتقل شد به گونه‌ای که محلۀ کرخ بغداد، که امروزه سنی‌نشین است، در آن دوره شیعه‌نشین بود. در قرن چهارم، با حمایت دولت شیعی آل بویه شهرهای کربلا، نجف و کاظمین اهمیت یافت.[۷۷]
زمانی که عراق به تصرف صفویان درآمد بسیاری از بازرگانان شیعه ایرانی و هندی به عراق آمدند. پس از مهاجرت قبایلی از عربستان به عراق، شیعیان بر آنها تاثیر گذاشتند و سبب جذب آنها به تشیع شدند.[۷۸]
اهل سنت و تحول رفتار سیاسی در عراق
پس از ایجاد ساختار مردم‌سالار در عراق، طیف‌هایی از اهل تسنن عناصر قدرت سیاسیشان را از دست‌رفته‌دیدند اما در دوره‌های بعد به تدریج گرایش بسیاری از اهل سنت تغییر کرد و مشارکتشان در انتخابات و مناصب حکومتی، شکل جدی‌تری به خود گرفت و توانستند بخشی از کرسی‌های پارلمان و وزارتخانه‌ها را از آن خود کنند.
اهل سنت با شکل‌گیری ساختار نوین فدرال دموکراتیک در کشور عراق، جایگاه برتر خود را از دست دادند و دچار نوعی سرگشتگی و آشفتگی سیاسی شدند. پس از سقوط رژیم بعث، اهل سنت عراق عناصر قدرت را از دست از دست‌رفته‌دیدند. در ادامه همچنین سنی‌ها متوجه شدند که بر خلاف شیعیان و کُردها که دارای احزاب، تشکل‌ها و رهبران خود هستند، آنها هیچ گونه تشکیلات سیاسی ندارند که منافع آنها را نگاهبانی و تلاش‌هایشان را سازماندهی و جنبش آنها را رهبری کند. در نتیجه برخی از عرب‌های سنی در سال‌های اولیه پس از سقوط، با سراسیمگی، راه معارضه را در پیش گرفتند و حتی با برگزاری انتخابات مخالفت کردند و در آن شرکت نکردند. به نوشته صفحه عربی اندیشکده «کارنگی»، بسیاری از اهل تسنن که مجموعا ۲۰ درصد از جمعیت عراق را تشکیل می دهند در نخستین دوره انتخابات پارلمانی و همه پرسی اصلاح قانون اساسی عراق که در سال ۲۰۰۵ برگزار شد در پای صندوق‌های رای حضور نیافتند به طوری که در استان الانبار که جمعیت اهل تسنن در آن غالب است تنها ۲ درصد در پای صندوق‌های رای حضور یافتند.
اما آنها در دوره دوم و سوم حضور و مشارکت سیاسی را دنبال کردند و در دوره نخست دولت «نوری مالکی» ریاست پارلمان و معاونت رئیس جمهوری و نخست وزیری را در اختیار داشتند و وزارتخانه‌هایی مانند دفاع را نیز در کنترل خود گرفتند. گروه‌های سنی در دولت دوم مالکی با عنوان دولت وحدت یا مشارکت ملی حضور پررنگ‌تری داشتند.
اهل سنت که طی یک دهه به دنبال بازیابی قدرت سابق بودند، در حین و بعد از جنگ حکومت عراق با داعش که در مناطق سنی نشین روی داده بود، داشته‌های خود اعم از زیر ساخت‌ها و خانه‌هایشان را نابود شده دیدند و از نظر سیاسی نیز از رقیب نزدیک خود یعنی کُردها به شدت عقب افتادند. این مسائل باعث شد تا رهبران سیاسی آنها در دوره چهارم انتخابات پارلمان با عنوان عدم آمادگی اهل سنت برای برگزاری انتخابات، خواهان تعویق در برگزاری انتخابات حداقل به مدت ۶ ماه تا یک سال در مناطق سنی نشین شوند.
آنها در دور چهارم انتخابات مجلس که در سال ۲۰۱۸ برگزار شد در قالب احزاب و فهرست های مختلف از جمله حزب الوطنیه به رهبری ایاد علاوی و ائتلاف المتحدون به رهبری اسامه النجیفی و فهرست الجماهیر الوطنیه و فهرست التغییر و فهرست الانبار هویتنا و نیز لیست انتخاباتی نینوا هویتنا، بخشی از کرسی های پارلمان را از آن خود کردند. اکنون نیز ریاست پارلمان بر عهده محمد الحلبوسی است که از سوی ائتلاف‌های سنی مذهب در مجلس عراق برای این پست معرفی شده است.[۷۹]
"""چالش‌های اولیه با روند سیاسی جدید"""
عرب‌های سنی، از زمان استقلال عراق تا سقوط حکومت صدام حسین، در این کشور همواره از موقعیت ممتاز و برتر سیاسی برخوردار بوده‌اند. آنها به خصوص در زمان حزب بعث، مراتب و جایگاه بالایی در تقسیم قدرت داشتند. در ارتش و ادارات دولتی و بعدها حزب بعث کم کم سایر گروه‌های قومی و مذهبی به حاشیه رانده شدند.
حد فاصل سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۰۳ قدرت به طور نامتوازنی مطلقا در دست سنی‌های عرب قرار داشت. با سقوط حزب بعث و شخص صدام، به منافع این گروه خدشه وارد شود. با فروپاشی رژیم بعث و سقوط صدام، اعراب سنی خود را بزرگترین زیان دیدگان روند سیاسی جدید محسوب می‌کنند. زیرا این سرنگونی باعث شد آنها از هرم قدرت به زیر آیند و جایگاهی را از دست بدهند که طی قرن‌های متمادی در حکومت داشتند.
ساختار سیاسی دموکراتیک در کشور عراق که باعث کاهش نقش و اثرگذاری سنی‌ها شده و در مقابله به افزایش نقش کُردها و محوریت بخشیدن به شیعیان منجر شده است سبب گشته تا معارضه با ساختار و روند سیاسی جدید به یکی از گزینه‌های اهل سنت در فضای سیاسی دوره پس از صدام تبدیل شود.
این رویکرد و کنش سیاسی اهل سنت که تحت تاثیر شرایط سیاسی حاکم بر عراق بوده است در برخی دوره‌ها رویکرد محوری اهل سنت بوده و در برخی دوره‌ها کم‌رنگ‌تر شده است و در عوض آن، سنی‌ها به گزینه‌های جایگزین روی آورده‌اند. در سال‌های اولیه پس از سقوط حکومت صدام که هنوز پایه‌های نظام سیاسی جدید تثبیت نشده بود تحریم و معارضه از اصلی‌ترین رویکردهای اهل سنت در عراق بود. اما این گزینه در دوره‌های بعد به رویکردی حاشیه‌ای تبدیل شد.
معارضه اهل سنت با ساختار و روند سیاسی دموکراتیک در عراق ابتدا دو جنبه اصلی داشته است؛ نخست معارضه و تحریم سیاسی است که در واقع شامل مخالفت طیف‌هایی با روند سیاسی با ابزارهای مردمی و سیاسی و ممانعت از مشروعیت‌یابی نظام سیاسی جدید میشود. دومین معارضه که البته محدود به شماری از جریانهای منتسب به اهل تسنن بود دارای ماهیت نظامی و انجام اقدامات مختلف برای مقابله با تثبیت ساختار جدید و مواجه ساختن آن با مسائل و مشکلات بوده است. معارضه با ساختار سیاسی جدید به رغم فراز و فرودها تداوم و طرفداران خاص خود را داشته است. معارضه سیاسی با ساختار و روند سیاسی در مسائل مختلفی بروز یافت که برخی از مهمترین آنها عبارت است تشکیل شورای حکومتی، رویکرد دولت موقت ائتلاف، تحریم انتخابات، مخالفت با قانون اساسی، مخالفت با نظام فدرالی و مجادله بر سر هویت عربی عراق.[۸۰]
"""مشارکت اهل تسنن در قدرت سیاسی"""
مشارکت در ساختار سیاسی و کسب سهم مهمی از قدرت در دوره پس از صدام و فضای نوین سیاسی عراق یکی دیگر از گزینه‌ها و رویکردهای سیاسی اهل سنت بوده است. توجه جامعه اهل سنت به این رویکرد، در دوره‌های متفاوت با فراز و نشیب‌هایی همراه بوده است که در سطح مشارکت آنان در رقابت‌های انتخاباتی نمایان شده است.
دلایل مختلفی باعث شد به تدریج بخشهای قابل توجهی از اهل سنت، از گزینه تحریم و معارضه با روند سیاسی به گزینه مشارکت در قدرت، سوق پیدا کنند. مهمترین عامل تاثیرگذار در اتخاذ این رویکرد، تثبیت ساختار سیاسی جدید در عراق و نتیجه‌بخش نبودن رویکرد معارضه با آن بود. همچنین کاهش مشارکت اهل سنت باعث کم‌شدن اثرگذاری آنها در روندهای سیاسی و در نتیجه متضرر شدن آنها در شرایطی فعلی است.
عامل مهم دیگر تلاش دولت، گروه‌های سیاسی شیعی و برخی بازیگران خارجی برای جلب مشارکت اهل سنت در قدرت و ترغیب آنها به نقش‌آفرینی در روند سیاسی بوده است. مشارکت نخبگان سیاسی و جامعه اهل سنت در روندهای انتخاباتی و سپس به دست آوردن برخی مناصب سیاسی و امنیتی و اداری در دوره‌های مختلف، نمودهای اصلی تمایل بخش از اهل سنت به گزینه مشارکت در قدرت سیاسی بوده است.
همانطور که گفته شد در ابتدای دوره پس از صدام اهل سنت تمایل چندانی به مشارکت در قدرت نداشتند اما به تدریج این گرایش تغییر کرد و مشارکت آنها در انتخابات و مناصب حکومتی، شکل جدی‌تری به خود گرفت. البته شماری از جریانهای سیاسی عراق که از معارضه با وضع موجود دستاوردی نداشتند سعی کردند با پشتیبانی همسایگان سنی خود به روند سیاسی موجود وارد شوند و از این طریق به اهداف خود برسند. لذا با هدف تغییر و به پشت گرمی هواداران منطقه‌ای و بین‌المللی خود گام به عرصه انتخابات نهادند.
در نهایت، اهل تسنن در انتخابات ۱۲ مه ۲۰۱۸ مجلس عراق که برای گزینش ۳۲۹ عضو مجلس برگزار شد شرکت کردند. در این انتخابات حزب الوطنیه به‌رهبری ایاد علاوی ۲۱ کرسی، ائتلاف المتحدون به رهبری اسامه النجیفی ۱۴ کرسی و فهرست الجماهیر الوطنیه ۷ کرسی و فهرست التغییر هم ۵ کرسی و فهرست «الانبار هویتنا» ۵ کرسی و فهرست «نینوا هویتنا» ۳ کرسی پارلمان را از آن خود کردند. در کابینه مصطفی الکاظمی نخست وزیر جدید عراق هم که ۲۱ وزیر حضور خواهند داشت، سهم اهل سنت ۶ وزارتخانه است.[۸۱]
موسسات فرهنگی (سمن ها)
پس از سقوط رژيم صدام موسسات غير دولتي زيادي تاسيس گرديد كه در حال حاضر تعداد آنها به صدها موسسه رسيده ودر زمينه هاي گوناگون فرهنگي واجتماعي فعاليت دارند.
مهمترين آنها عبارتند از : موسسه شهيد محراب ، موسسه فرهنگي بدر ، موسسه فرهنگي – علمي دعوت ، مركز فرهنگي الهدي ، انجمن دانشجويان مسلمان عراقي ، مركز فرهنگي المدي . مركز فرهنگي الجمل ، دار الانشاء العربي ، دار الجواهر و....[۸۲]
رسانه های گروهی
با سقوط صدام و پس از سالهاي استبداد ، انفجاري رسانه اي و اطلاع رساني در عراق رخ داد كه باعث تاسيس و راه اندازي صدها راديو ، شبكه تلويزيوني ، روزنامه ومجله ، و سايت اينترنتي گرديد . همچنين وزارت اطلاع رساني ( الاعلام) رسما" منحل و در حال حاضر اين رسانه ها در زمينه هاي گوناگون فرهنگي ، اجتماعي ، سياسي و اقتصادي و با گرايش ها ي اسلامي و لاييك وليبرال مشغول فعاليت هستند.
اين رسانه ها نقش اساسي وگسترده در شكل گرفتن جريانهاي سياسي واجتماعي ايفا مي نمايد .مهمترين آنها عباتند از :
مطبوعات : الصباح ، الزمان ، التآخي ، العراق الجديد ، الدعوه ، الاتحاد ، الصدر ، الرياحين ، البصيره، الحوزه ، المدي و....( باتيراژ 5- 10 هزار نسخه ) .
راديو وتلويزيون: العراقيه ، الشرقيه ،بلادي ، آفاق ، الفيحاء ،العراق الجديد ، الاتجاه و....
سايتهاي اينترنيتي : همه احزاب وگروه ها و اكثر شخصيتهاي سياسي و اجتماعي عراقي سايت مستقل دارند..[۸۳]
شخصیت های تاثیرگذار درعراق
"""نوری المالکی"""
مالکی دهه‌ها در تبعید به‌سر برد اما پس از حمله نظامی آمریکا به عراق به این کشور بازگشت و در سال 2006 میلادی ریاست اولین دولت دائمی عراق را پس از سرنگونی صدام به عهده گرفت.مالکی 63 ساله به رهبری قوی شهره است که پس از رسیدن به قدرت ثبات نسبی را در این کشور برقرار کرد. ائتلاف دولت قانون به رهبری مالکی در انتخابات سال 2010 میلادی پس از یک گروه تحت حمایت سنی‌ها به جایگاه دوم رسید اما او با سایر احزاب شیعه ائتلافی برای پایه‌ریزی دولت وحدت ملی تشکیل داد.
افزایش خشونت‌ها و ناآرامی در سال گذشته که بدترین نوع خشونت‌ها در چند ساله گذشته بوده است به اعتبار مالکی خدشه وارد کرد.او همچنین به دلیل گرایشات مستبدانه خود مورد انتقاد قرار گرفته است.
"""اسامه النجیفی"""
نجیفی رئیس پارلمان عراق و بلند پایه‌ترین سیاستمدار این کشور از اقلیت سنی است.
او زمانی عضو گروه سکولار سنی فهرست العراقیه بود که در سال 2010 میلادی بیشترین کرسی پارلمان را به دست آورد و از دیر باز با مالکی اختلاف داشت.
نجیفی از آن زمان به بعد حزب خود را تشکیل داد که برادرش ، فرماندار استان شمالی نینوا رهبری آن را به عهده دارد.
زمانی که نیروهای دولت در آوریل سال گذشته میلادی بر ضد معترضان ضد دولتی سنی نزدیک شهر سنی‌نشین حویجه در شمال عراق بسیج شدند نجیفی استعفای کابینه و برگزاری انتخابات زودهنگام را به نام « آشتی ملی » خواستار شد.
او از حمله‌ای که ماه فوریه به کاروانش در شهر موصل واقع در شمال عراق شد ، جان سالم به‌در برد.
"""آیت الله علی سیستانی"""
آیت الله علی سیستانی ،روحانی شیعه به‌طور کلی از سیاست دور مانده است اما میلیون‌ها نفر هوادارش هستند و او از نفوذ زیادی برخوردار است.
سیستانی یکی از اعضای برجسته « مرجعیت » شورای عالی شیعه در عراق و مورد احترام بسیاری از سیاستمداران شیعه است.
او از سال 2003 میلادی گاهی دخالت‌هایی در سیاست داشته است و در سال 2010 میلادی بدون تایید حزبی حضور گسترده مردم را در انتخابات خواستار شد.
بازگشت سیستانی به نجف در اوت سال 2004 میلادی پس از درمان در لندن از شدت رویارویی میان نظامیان آمریکایی و شبه‌نظامیان شیعه ارتش المهدی کاست.
سیستانی همچنین واشنگتن را برای تسریع روند انتخابات دموکراتیک در اوایل سال 2004 میلادی تحت فشار قرار داد و از سال 2006 میلادی به بعد به‌عنوان نیروی راهنمایی در پس ایجاد ائتلاف هوادار شیعه در پارلمان عمل کرد.
او بارها در زمان تشدید درگیری‌های فرقه ای از سال 2006 تا 2008 میلادی خواستار آرامش شد.
"""مقتدی صدر"""
مقتدی صدر روحانی شیعه در ماه فوریه اعلام کرد خود را از سیاست کنار می‌کشد اما همچنان یک رهبر بالقوه است.
او پس از حمله آمریکا به عراق در سال 2003 میلادی به محبوبیت گسترده‌ای دست یافت.
صدر پس از حمایت از مالکی در سال 2006 میلادی به هوادارانش در سال 2007 میلادی دستور داد از کابینه خارج شوند.
صدر بار دیگر در دسامبر سال 2010 میلادی از مالکی حمایت کرد اما از آن زمان تاکنون از منتقدان صریح دولت عراق بوده است.
او پس از عقب‌نشینی از سیاست در سخنانی مالکی را « مستبد » خواند.
"""مسعود بارزانی"""
بارزانی رئیس منطقه خودمختار کردستان عراق است.
بارزانی و حزب دموکراتیک کردستان از مدتها پیش با جلال طالبانی ،رئیس‌جمهور عراق قطبی تشکیل داده‌اند تا اینکه جایگاه اتحادیه میهنی کردستان به رهبری طالبانی در انتخابات منطقه‌ای اخیر متزلزل شد.
مسعود بارزانی فرزند ملا مصطفی بارزانی ،رهبر ملی‌گرای کرد است که در سال 1979 میلادی رهبر حزب دموکراتیک کردستان شد.
بارزانی و طالبانی پس از حمله نظامی آمریکا به عراق در سال 2003 میلادی توافق کردند طالبانی رئیس‌جمهور و بارزانی رئیس دولت منطقه‌ای کردستان عراق شوند.
اگر چه او در ابقای مالکی در سال 2010 میلادی نقش داشت ،اما اکنون یکی از مخالفان و منتقدان نخست‌وزیر عراق است.[۸۴]
فهرست وشناسنامه احزاب در عراق
الائتلاف الوطنی العراقی/ إئتلاف دولة القانون/ حزب الدعوة الإسلامیة/ المجلس الأعلی الإسلامی العراقی/ التیار الصدری/ جبهة التوافق العراقیة/ حزب الدعوة الاسلامیة - تنظیم العراق/ الائتلاف الوطنی العراقی/ هاوپه‌یمانیی کوردستان/ پارتی دیموکراتی کوردستان/ یه‌کێتیی نیشتمانیی کوردستان/ یه‌کگرتووی ئیسلامیی کوردستان/ الجبهة العراقیة للحوار الوطنی/ حزب برادری ترکمن‌های عراقی/ کۆمهڵی ئیسلامی له کوردستان/ القائمة العراقیة الوطنیة/ بزووتنه‌وهٔ گۆڕان/ حیزبی شیوعی کوردستان-عێراق/ لیستی گۆڕان/ حیزبی زه‌حمه‌تکێشانی/ جبهة التوافق/ القائمة العراقی/ حرکة الوفاق الوطنی العراقی/ عراقیون/ الجبهة الترکمانیة العراقیة/ جبهه ترکمن‌های عراق/ اتحاد الشعب/ الحزب الشیوعی العراقی/ کۆمهڵی ئیسلامی له کوردستان/ منظمة بدر/ حزب الفضیلة الإسلامی العراقی/ ائتلاف وحدة العراق/ اتحادیه دموکراتیک کلدانی‌ها/ الحزب الوطنی الدیمقراطی/ الحرکة الدیمقراطیة الآشوری/ اتحاد آشتی و آزادی‌بخشی/ رسالیون/ شورای همگانی مردم عراق/ جنبش اصلاحات و پیشرفت یزیدیان/ حزب وحدت خلق/ الحزب الشیوعی العمالی العراقی/ الحزب الشیوعی العمالی الیساری العراقی/ الحزب الوطنی الدیمقراطی/ حزب سبز عراق/ الوفاق الوطنی العراقی/ الملکیة الدستوریة العراقیة/ پارتی پارێزگارانی کوردستان/ حزب خلق ترکمن نیهات ایلهانلی/ الحزب الإسلامی العراقی/ الحرکة الوطنیة العراقیة/ حزب التحریر/ حزب البعث العراقی/ الجبهة الوطنیة التقدمیة/ جوڵانه‌وه‌ی نه‌وه‌ی نوێ [۸۵]
"""شناسنامه احزاب و جریان های سیاسی عراق"""
"""ائتلاف دولت قانون""" ائتلاف دولت قانون یک ائتلاف سیاسی انتخاباتی است که نوری المالکی نخست وزیر عراق و حزب الدعوه در سال ۲۰۰۹ برای شرکت در انتخابات ایالتی تشکیل دادند. در این ائتلاف علاوه بر حزب خود نوری المالکی، گروه های دیگری همچون برخی از سران قبایل اعراب، کرد های شیعه، مسیحیان و افراد مستقل حضور دارند. شعار این حزب «امنیت، خدمات و حکومت مرکزی مقتدر» است.
نام این ائتلاف اشارتی بر بهبود وضعیت امنیتی عراق در دوران حکومت نوری المالکی بود. دستاوردی که پس از نبرد بصره (۲۰۰۸) و دیگر عملیات های نیروهای مسلح عراق حاصل شد.
این ائتلاف در انتخابات پارلمانی ۲۰۱۰ نیز پس از عدم توافق حزب الدعوه با مجلس اعلای اسلامی عراق و جنبش صدر شرکت داشت. در این انتخابات ائتلاف دولت قانون با کسب ۸۹ کرسی از مجموع ۳۲۵ کرسی مجلس در جایگاه دوم پس از ائتلاف العراقیه قرار گرفت.
در انتخابات ایالتی ۲۰۰۹ این ائتلاف با کسب ۸/ ۲۸ درصد آرا موفق به تصاحب ۱۲۶کرسی از مجموع ۴۴۰ کرسی شد و موفق ترین فهرست انتخاباتی بود.
گرچه هسته اصلی این فهرست را سیاستمداران اسلام گرای شیعه و در راس آنها حزب الدعوه تشکیل می دهند، اما این ائتلاف به طور رسمی سکولار و فراقومی است و تعداد زیادی از سیاست داران مستقل و احزاب کوچک سنی، مسیحی، کرد، ترکمن و فیلی نیز در آن جای دارند.
"""جبهه توافق عراق""" جبهه توافق عراق (به عربی: جبهه التوافق العراقیه) از احزاب سنی مذهب میانه رو در عراق است. پیش از انتخابات مجلس عراق (دسامبر ۲۰۰۵) این حزب مهم ترین ائتلاف سنی در عراق بود؛ اما بعد از انتخابات مزبور، این ائتلاف به مرور از هم گسست و از قدرتش کاسته شد.
هم اکنون این جبهه تنها متشکل از حزب اسلامی عراق و برخی سران قبایل است. رهبریت این حزب بر عهده ایاد سامرائی، از نمایندگان مجلس نمایندگان عراق است.[۸۶]
"""ائتلاف میهنی عراق""" ائتلاف میهنی عراق (به عربی: الحرکه الوطنیه العراقیه) موسوم به ائتلاف العراقیه یک ائتلاف سیاسی انتخاباتی در عراق به رهبری ایاد علاوی است که در انتخابات پارلمانی ۲۰۱۰ به پیروزی دست یافت. این ائتلاف که خود را جریانی سکولار و فراقومی معرفی می کند با اتحاد سه گانه ایاد علاوی، نخست وزیر سابق و سیاست مدار شیعه سکولار، صالح مطلک، سیاستمدار سنی ملی گرا و طارق الهاشمی، معاون رئیس جمهور وقت عراق شکل گرفته است. محمود المشهدانی، عدنان باجه جی و جبهه ترکمنی عراق از دیگر سیاستمداران و احزاب مهمی بودند که به این ائتلاف پیوستند.
از مهم ترین وعده های تبلیغاتی این ائتلاف پایان بخشیدن به دخالت کشورهای خارجی در امور داخلی عراق بود. مهم ترین انتقادی که از این ائتلاف صورت می گرفت نیز به ارتباط آنها با اعضای حزب منحل شده بعث مربوط می شد. ایاد علاوی و صالح مطلک هر دو در گذشته سابقه عضویت در حزب بعث را داشته اند.
با این حال رهبران این ائتلاف بر این نکته تاکید می کردند که آشتی ملی در عراق باید بعثی هایی را که دست شان به خون آلوده نیست هم شامل شود. البته کمیسیون انتخابات عراق صلاحیت صالح مطلک را برای شرکت در انتخابات رد کرد.[۸۷]
"""ائتلاف ملی عراق""" ائتلاف ملی عراق (به عربی: الائتلاف الوطنی العراقی) یا ائتلاف عراق یکپارچه بزرگ ترین ائتلاف شیعیان عراق است که در سال ۲۰۰۵ به فرمان آیت الله سیستانی شکل گرفت.
در این ائتلاف گروه ها و افراد مختلفی همچون مجلس اعلای اسلامی عراق، جنبش صدر، حزب الدعوه، ابراهیم جعفری و برخی سران سنی مذهب عراق را گرد هم آورده است. این ائتلاف مهم ترین رقیب ائتلاف نوری الالمالکی در سیاست عراق به حساب می آید.
این ائتلاف سعی دارد بتواند محبوبیت ائتلاف دولت قانون نزد مردم عراق را متصاحب شود. رهبری سیاسی این حزب را ابراهیم جعفری عهده دار است. این حزب موفق شد در انتخابات مجلس عراق (دسامبر ۲۰۰۵) حزب غالب باشد و اقدام به تشکیل دولت کند.[۸۸]
"""حزب دموکرات کردستان عراق""" حزب دموکرات کردستان عراق (پارتی دموکراتی کوردستان PDK، معروف به «پارتی») از احزاب سیاسی کردستان عراق است. بنیان گذار آن مصطفی بارزانی بود که از رهبران جنبش ملی گرایی کردی به شمار می رود.
حزب دموکرات کردستان عراق در سال ۱۹۴۶ در بغداد تشکیل شد و مصطفی بارزانی که از سال ها قبل دست به قیام زده بود و در این زمان در مهاباد بود به رهبری این حزب برگزیده شد.
بعد از فروریختن جمهوری مهاباد و رفتن بارزانی به شوروی، این حزب مشغول سازماندهی مخفی در عراق شد و بعد از بازگشت بارزانی به عراق بعد از کودتای عبدالکریم قاسم در سال ۱۹۵۸ این حزب در عراق به رسمیت شناخته شد و به دفاع از حقوق کردهای عراقی پرداخت، تا توانست در سال ۱۹۷۰ خودمختاری را از حکومت وقت عراق بگیرد، در سال ۱۹۷۵ در پی قرارداد الجزایر بین شاه ایران و صدام این حزب و بارزانی مجبور شدند به ایران عقب نشینی کنند.
در سال ۱۹۷۹ ملامصطفی بارزانی وفات کرد. بعد از ایشان مسعود بارزانی در یک انتخابات در کنکره حزب به رهبری این حزب انتخاب گردید و حزب دموکرات کردستان عراق به مبارزاتش علیه حکومت دیکتاتور عراق ادامه داد تا توانست در سال ۱۹۹۱ در پی یک قیام مردمی و حمله منظم حزب به پایگاه های حکومت عراق، خاک کردستان عراق را آزاد سازد و یک حکومت کردی در این منطقه برپا سازد. نام روزنامه رسمی حزب دموکرات کردستان عراق در کردستان عراق «خبات» است. [۸۹]
"""حزب دعوت اسلامی عراق""" حزب دعوت اسلامی (به عربی: حزب الدعوه الإسلامیه) (به اختصار: حزب الدعوه) سازمان سیاسی اسلام گرای شیعه ای در عراق است که در سال ۱۹۵۷ توسط علامه سیدمرتضی عسکری و شاگردان و پیروان محمدباقر صدر تاسیس شد.این حزب ابتدا در قامت یک جنبش مذهبی اصلاح طلب پدیدار شد که به ترویج ارزش های اسلامی، افزایش آگاهی سیاسی و مقابله با سکولاریسم می پرداخت.
در دهه ۱۹۷۰ با افزایش نفوذ این حزب در میان جوانان و شخصیت های مذهبی و سرکوب آن از سوی حکومت حزب بعث، الدعوه به یک جریان انقلابی تبدیل شد که به مقاومت مسلحانه در برابر حکومت می پرداخت.
دشمنی حزب الدعوه و حکومت صدام حسین پس از قتل محمدباقر صدر رهبر معنوی این جنبش در سال ۱۹۸۰ به اوج خود رسید. این حزب پس از براندازی حکومت صدام در سال ۲۰۰۳ توسط ائتلاف ضد ترور به یکی از مهم ترین احزاب سیاسی عراق تبدیل شد. نخست وزیر سابق عراق ابراهیم الجعفری و نخست وزیر کنونی این کشور نوری المالکی هر دو از اعضای این حزب
بوده اند. حزب الدعوه از پشتیبانان مخالفان اسلام گرای حکومت شاهنشاهی ایران بود و پس از وقوع انقلاب در این کشور مورد حمایت حکومت ایران قرار گرفت و در جریان جنگ ایران و عراق به انجام عملیات های مسلحانه علیه حکومت صدام اقدام
می کرد. حمایت ایران از این حزب و روابط نزدیک آنان با یکدیگر تاکنون نیز ادامه یافته است؛ هرچند در برخی موارد اختلافاتی نیز با یکدیگر دارند. این حزب از دهه ۱۹۹۰ به این سو گرایش هایی از ملی گرایی عراقی را نیز نشان داده است. [۹۰]
"""مجلس اعلای اسلامی عراق""" مجلس اعلای اسلامی عراق که پیش تر مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق نام داشت یک حزب سیاسی عراقی است. مجلس اعلادر سال ۱۳۶۱ با هدف سرنگونی حکومت صدام حسین توسط سیاستمداران و روحانیون عراقی مقیم ایران تاسیس شد و پس از سرنگونی این حکومت توسط ائتلاف ضد ترور در سال ۱۳۸۲ به عنوان مهم ترین حزب در عراق پس از صدام مطرح شد، در سال های اخیر هرچند نفوذ آن به تدریج کاهش یافته اما هنوز بزرگ ترین حزب در مجلس نمایندگان عراق است و کنترل وزارتخانه های حساسی را در اختیار دارد. مجلس اعلاسازمان های خیریه، مدارس و کتابخانه هایی را نیز در کشور اداره می کند. خانواده حکیم نقش محوری در تاسیس مجلس اعلاایفا کرده اند. محمدباقر حکیم از جمله نخستین روسای این مجلس بود و پس از ترور او در سال ۱۳۸۲ عبدالعزیز حکیم برادرش به ریاست این مجلس رسید. با مرگ وی در سال ۱۳۸۸ ریاست مجلس اعلابه عمار حکیم واگذار شده است.[۹۱]
جبهه توافق عراق و جبهه گفت وگوی ملی عراق
"""حزب الدعوه""" حزب الدعوه اسلامی از قدیمی‌ترین احزاب اسلامی شیعی عراق است و رهبری آن را ابراهیم جعفری (نخست وزیر انتقالی عراق) بر عهده دارد. نوری مالکی نخست وزیر کنونی عراق از اعضای ارشد این حزب است. مجلس اعلای اسلامی عراق در ایران و در جهت سازماندهی گروه‌های شیعی مخالف صدام تشکیل شد و بعد از فروپاشی رژیم بعث با رهبری آیت ا... محمدباقر حیکم به عراق منتقل شد. بعد از شهادت آیت ا... حکیم، عبدالعزیز حکیم در حال حاضر رهبری این گروه را بر عهده دارد. وی در عین حال رهبری ائتلاف عراق یکپارچه را نیز به عهده دارد. گروه صدر، دیگر گروه شیعی این ائتلاف است که از هواداران و پیروان مرحوم آیت‌الله محمدصادق صدر ، پدر مقتدا، رهبر کنونی این گروه تشکیل میشود. این گروه برخلاف حزب الدعوه و مجلس اعلی فاقد سابقه تاریخی است و بلافاصله بعد از فروپاشی رژیم بعث تشکیل و گسترش یافت. اکنون این گروه دارای پایگاه اجتماعی قابل توجهی در میان شیعیان عراق و به ویژه گروه فقیر و پایین دستی شیعی است. شهرک صدر بغداد یکی از کانون‌های اصلی فعالیت این گروه محسوب میشود، اما علاوه بر این، گروه مذکور در شهرهایی چون نجف نیز فعالیت‌های قابل توجهی دارد. گروه صدر در مقایسه با دیگر گروه‌ها رادیکال تر و دارای گرایشات ضد آمریکایی قوی تری است و همین امر منجر به بروز اختلافاتی در میان این گروه و سایر گروه‌های ائتلاف یکپارچه عراق شده است. حزب فضیلت نسبت به سه گروه مذکور کوچک تر است و توسط محمدعلی یعقوبی رهبری میشود و بیشتر در مناطق جنوبی عراق چون بصره هوادارانی دارد. فهرست العراقیه یا فهرست ملی عراق از برخی گروه‌های ملی گرای عراقی تشکیل میشود و حزب توافق ملی عراق به رهبری ایاد علاوی اصلی‌ترین حزب این فهرست است که به رغم حمایت‌های غرب در انتخابات عراق، موفقیت عمده‌ای کسب نکرد. در میان گروه‌های سنی عراق، جبهه توافق عراق و جبهه گفت وگوی ملی عراق که متشکل از احزاب مختلف هستند، برجستگی بیشتری دارند و بخشی از کرسی‌های محلی عراق و ریاست آن را به خود اختصاص داده‌اند. جبهه توافق عراق متشکل از سه حزب عمده سنی است و ریاست آن را عدنان الدلیمی برعهده دارد و رهبری جبهه گفت وگوی ملی عراق نیز بر عهده صالح مطلق می‌باشد.[۹۲]
"""ائتلاف کردستان""" ائتلاف کردستان از دو حزب اصلی کردهای عراق یعنی اتحادیه میهنی و حزب دموکرات و اتحادیه اسلامی کردستان تشکیل میشود. اتحادیه میهنی توسط جلال طالبانی که هم اکنون رئیس جمهور عراق است رهبری میشود و در سلیمانیه متمرکز است. حزب دموکرات کردستان توسط مسعود طالبانی رئیس دولت کردستان در شمال عراق رهبری میشود و نیچروان بارزانی از اعضای ارشد این حزب نیز پست نخست وزیر دولت کردستان عراق را در اختیار دارد. احزاب کرد با در دست داشتن بخشی از کرسی‌های مجلس عراق، قسمتی از قدرت مرکزی به ویژه پست ریاست جمهوری را در اختیار دارند و مهمتر از آن با تشکیل دولت نیمه خودمختار کردی در شمال عراق در پی تحکیم فدرالیسم کردی هستند.[۹۳]
"""ائتلاف عراق یکپارچه""" ائتلاف عراق یکپارچه که در برگیرنده بخش عمده‌ای از احزاب شیعی اسلامی و برخی احزاب کوچک تر دیگر است، بزرگترین ائتلاف سیاسی عراق را در حال حاضر تشکیل می‌دهد و بیشترین کرسی‌ها را در مجلس این کشور در اختیار دارد. اصلی‌ترین احزاب و گروه‌های این ائتلاف سیاسی شامل حزب الدعوه اسلامی، مجلس اعلی اسلامی عراق (مجلس اعلای انقلاب اسلامی سابق)، گروه صدر و حزب فضیلت می‌باشد.[۹۴]
ساختار آموزشی
"""نظام آموزشی""" نظام آموزشی در عراق دولتی و خصوصی مي باشد كه توسط وزارت آموزش وپرورش ( قبل از دانشگاهی ) و وزارت علوم وآموزش عالی اداره می شود .
آموزش در مدارس ودانشگاه های دولتی مجانی است . در حال حاضر دانشگاه هاي آمريكایی و اروپایی ونيز عربی در بغدا د و كردستان عراق شعبه هائی را افتتاح كرده اند .
حوزه علميه نجف وكربلا مشغول فعاليت بوده و نيز دانشگاه ها ومراكز آموزشی اسلامی دربغداد وشهرهای گوناگون عراق مانند كربلا ونجف تاسيس ومشغول فعاليت هستند .
"""مراكز و نهادهای آموزشی دولتی"""
مركز دراسات العراق ، المركز العراقی للتربيه والتعليم ، المعهد العالی للغات .
"""نرخ سواد"""
با توجه به سياست های غلط رژيم گذشته عراق در حال حاضر نرخ بي سوادی بين مردم عراق تا 35% ميرسد و اين در صد بين مردم غير شهری بيشتر می باشد.
"""وضعيت آموزش عالي و مراكز مهم دانشگاهی"""
آموزش عالی در دانشگاه های دولتی مجانی است و اكثر اساتيد دانشگاه ها عراقی هستند .
مراكز مهم : دانشگاه هاي بغداد ، بصره ، موصل ، مستنصريه ، كربلا ، الغري در نجف ، اربيل ، سليمانيه ، صلاح الدين ، كوت ، والعماره و..
"""نظام آموزش امور دينی"""
حوزه های علميه شيعه در نجف اشرف وكربلا و برخی از شهرهای عراق حرف اول را در زمينه آموزش دينی می زنند ، همچنين مدارس و مراكز آموزش دينی مذاهب مختلف اهل تسنن در شهرهای بغداد و استان كردستان و ديگر شهرهای عراق با اكثريت مذاهب مختلف اهل سنت مشغول آموزش های دينی مربوط به مذهب خود هستند .[۹۵]
دانشگاه‌های عراق
"""دولتی""" اسلامی بغداد/ المستنصریه/ انبار/ ابل/ بصره/ بغداد/ بیت‌الحکمه/ پزشکی اربیل/ تکریت/ هوک/ دیاله/ ذی‌قار/ راپرین/ سلیمانیه/ صلاح‌الدین/ فناوری بغداد/ قادسیه/ کردستان اربیل/ کرکوک/ کوفه/ کویه/ مثنی/ موصل/ میسان/ نظامیه بغداد/ نهرین/ واسط/ عراق/
"""خصوصی"" آمریکایی عراق/ سلیمانیه/ اسلامی نجف/ تُراث/ حدباء/ داروسازی بغداد/ دروس انسانی نجف رافدین/ رشید/ شط‌العرب/ شهر علم بغداد/ شیخ طوسی/ شیخ محمد کَس‌نَزان/ علوم اقتصادی بغداد/ لبنانی فرانسوی تجارت و اداره/ مأمون/ معارف/ منصور/ [۹۶]
آثار تاریخی و هنری
"""موزه ملی عراق""" موزه ملی عراق یا موزه باستان شناسی بغداد، در سال 1926 به کوشش یک مورخ بریتانیایی به نام ” گرتورد بل” بنا شده است. این موزه شامل گنجینه ای ارزشمند از فرهنگ و تمدی کشور عراق و ایران باستان می باشد. در سال 2003، موزه طی جنگ تحمیلی و اشغال عراق مورد یکی از بزرگترین دسنتبرهای فرهنگی در طول تاریخ قرار گرفت. البته طی اقدامات لبن المللی دولت عراق بخش بزرگی از آثار ربوده شده به موزه بازگردانده شد.[۹۷]
"""طاق کسری""" از کاخ‌های پادشاهان ساسانی در عراق است. این کاخ در شهر مداین (تیسفون) قرار دارد. مدائن پایتخت پادشاهان ساسانی ایران بود.خسرو پرویز آخرین پادشاهی بودکه در این کاخ مقتدرانه به تخت پادشاهی نشست.از این رو به این قصر، ایوان خسرو نیز گفته می شود.بر اساس روایاتی در شب میلاد پیامبر(ص) بخش‌هایی از آن فرو ریخت.امام علی(ع) در آنجا نماز گذارد.[۹۸]
"""جامع متوکل""" از قدیمی‌ترین مساجد عراق است که ساخت آن به زمان متوکل عباسی برمی‌گردد. مناره ملویه در ضلع شمالی مسجد، به دستور متوکل ساخته شد. از این مسجد تنها دیوارهای آن و مناره ملویه باقی است.[۹۹]
"""قلعه نجف""" قلعه‌ای مستحکم که در دوران عثمانی به عنوان سربازخانه از آن استفاده می‌شد.[۱۰۰]
"""کاخ اخضر""" ین کاخ در ۵۵ کیلو متری جنوب غربی کربلا قرار دارد که در قرن گذشته سالم از زیر خاک بیرون آورده شد درباره تاریخ آن،اختلاف نظر وجود دارد، برخی آن را ساسانی دانسته و گروهی دیگر از ساخته‌های دوران عباسیان می‌دانند.[۱۰۱]
"""بورسیبا""" بوربرج نمرود جایگاهی است که نمرود حضرت ابراهیم(ع) را از آنجا به آتش افکند.[۱۰۲]
"""شهر بابل""" شهری باستانی و مشهورترین پایتخت دوران باستان عراق است؛ باغ های معلق بابل یکی از عجایب هفتگانه جهان باستان، در کنارۀ این شهر قرار داشته است.[۱۰۳]
"""متوکلیه""" متوکلیه، شهر کهن سامراست توسط متوکل ساخته شد ویرانه‌های آن در شمال سامرا نمایان است.
"""مناره موجده""" در ۴۰ کیلومتری غرب کربلا قرار دارد. برای راهنمایی و راهیابی کاروان‌ها و مسافران، در شب بر بالای آن آتش می‌افروختند.[۱۰۴]
"""قصر خُوَرنق""" نجف نعمان بن امرؤالقیس
"""صفه صافی صفا نجف""" مرقد یکی از پادشاهان یمن است.
"""قصرهای سامرا""" مجموعه قصرهایی که به دست خلفای عباسی ساخته شد.
"""جامع ابی دلف""" مسجدی در سامرا که به نام ابودلف قاسم بن عیسی از فرماندهان عباسی و از شیعیان معتقد است.
"""مسجد ابوحنیفه""" از مساجد مهم مسلمانان اهل سنت در اعظمیه بغداد است. این مسجد مدفن ابوحنیفه نعمان بن ثابت است.
روابط کنونی ایران و عراق
گذشته از وقایع و حوادث پیشین تاریخی و جنگ ایران و عراق ، هم اکنون ایران نفوذ زیادی در کشور عراق دارد. و به مردم این کشور برای مبارزه با تروریسم کمک می کند. هر ساله هزاران زائر ایرانی به شهرهای مذهبی عراق می روند و همچنین مردم عراق هم برای زیارت و گاه درمان و تفریح به ایران سفر می کنند.روابط تجاری خوبی هم میان دو کشور برقرار است. رهبر شیعیان عراق آیت الله سیستانی نیز ایرانی است. شماری از مسئولان کردستان عراق و مقامات مذهبی شیعه عراق نیز به زبان فارسی مسلط هستند. بسیاری از مردم کردستان عراق به ویژه شهر سوران زبان فارسی را می دانند و مدت ها در ایران پناهنده بوده اند.[۱۰۵]
پانویس
- ↑ نفت عراق بیست و پنج درصد بیشتر از تخمین‌های پیشین است
- ↑ www.partvisa.com › tag
- ↑ "Iraq Population (2020) - Worldometer". www.worldometers.info. Retrieved 2020-05-20
- ↑ «اطلاعات‌نامه جهان - عراق»
- ↑ https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.html
- ↑ https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.html
- ↑ "Iraq: largest cities and towns and statistics of their population". World Gazetteer. Retrieved 14 May 2012
- ↑ کتاب جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، بین‌النهرین، ایران و آسیای مرکزی از زمان فتوحات مسلمین تا ایام تیمور، ۱۳۳۷ خورشیدی، گای لسترنج ترجمه: محمود عرفان، ناشر فارسی: بنگاه ترجمه و نشر کتاب صفحهٔ 2
- ↑ معموری، علی: نقش ایران در وضع کنونی عراق. در بی‌بی‌سی فارسی. ژوئن ۲۰۱۵
- ↑ ر.ک : مقاله عربستان
- ↑ eheyat.com › انقلاب و دفاع مقدس
- ↑ ساختار حکومت عراق - شبکه الکوثر fa.alkawthartv.com
- ↑ ساختار حکومت عراق - شبکه الکوثر fa.alkawthartv.com
- ↑ گلی زواره، سرزمین اسلام، ۱۳۸۰ش، ص۱۲۲
- ↑ مدخل «عراق»، دانشنامه بریتانیکا
- ↑ مدخل «عراق»، دانشنامه بریتانیکا
- ↑ geogerapher.blogfa.com › post
- ↑ www.hajij.com › item
- ↑ www.partvisa.com › tag
- ↑ www.kojaro.com
- ↑ www.kojaro.com
- ↑ آداب و رسوم کشورهای مختلف در عید فطر - خبرگزاری برنا
- ↑ www.hajij.com › item
- ↑ www.partvisa.com › tag
- ↑ www.hajij.com › item
- ↑ تاق بازرگانی کرمانشاه
- ↑ تشیع بصره در قرون نخستین
- ↑ احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، بخش اول، ص 157
- ↑ www.hajij.com › item
- ↑ www.partvisa.com › tag
- ↑ ر ک:نجف
- ↑ www.hajij.com › item
- ↑ www.hajij.com › item
- ↑ قیمه نجفی، نذری شیعیان عراق
- ↑ نگاهی به تکثر اجتماعی و سیاسی مردم عراق
- ↑ www.hajij.com › item
- ↑ www.hajij.com › item
- ↑ www.partvisa.com › tag
- ↑ www.kojaro.com
- ↑ Oğuzlu, Tarik H. (2004), "Endangered community:The Turkoman identity in Iraq", Journal of Muslim Minority Affairs, Routledge, 24 (2): 313
- ↑ Jawhar, Raber Tal'at (2010), "The Iraqi Turkmen Front", in Catusse, Myriam; Karam, Karam, Returning to Political Parties?, The Lebanese
- ↑ Suha Rassam. Christianity in Iraq. Gracewing Publications. Archived from the original on 2016-01-21
- ↑ biblio-archive.unog.ch/Dateien/CouncilMSD/C-400-M-147-1925-VII_BI.pdf|publisher=League of
- ↑ PS21 (2015-11-26). "The curious rebirth of Zoroastrianism in Iraqi Kurdistan". PS21. Archived from the original on 2017-04-17. Retrieved 2017-04-17
- ↑ PS21 (2015-11-26). "The curious rebirth of Zoroastrianism in Iraqi Kurdistan". PS21. Archived from the original on 2017-04-17. Retrieved 2017-04-17
- ↑ "Zoroastrian faith returns to Kurdistan in response to ISIS violence". Rudaw. Archived from the original on 2017-04-17. Retrieved 2017-04-17
- ↑ "Hamazor Issue #2 2017: "Kurdistan reclaims its ancient Zoroastrian Faith" (PDF). Hamazor. Archived from the original (PDF) on 2017-09-30
- ↑ "Converts must die: Kurdistan's Zoroastrians outraged by Islamic preacher". Rudaw. Archived from the original on 2017-04-17. Retrieved 2017-04-17
- ↑ "Zoroastrianism in Iraq seeks official recognition". Al-Monitor. 2016-02-17. Archived from the original on 2017-04-08. Retrieved 2017-04-17
- ↑ ««حیات فکری مانویان» در قرون نخستین اسلامی». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۰.
- ↑ "American Soldiers in Iraq Enlist in a Different Kind of Service". Jewish Daily Forward. Archived from the original on 2008-07-12
- ↑ جمعيت شهرهاي عراق - خانه مشاورpirastefar.blogfa.com
- ↑ خبرگزاری حوزهwww.hawzahnews.com › news
- ↑ خضری، تشیع در تاریخ، ۱۳۹۱ش، ص۳۲۵
- ↑ www.tabnak.ir › tags › عراق
- ↑ www.tabnak.ir › tags › عراق
- ↑ رسول سیلکه (١٦ ژانویه ٢٠١٧). «ایستگاه‌های سپاه پاسداران در خاور میانه». کردستان و کرد
- ↑ خبرگزاری ابنا
- ↑ خبرگزاری ابنا
- ↑ خبرگزاری اهل بیت(ابنا)
- ↑ پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری
- ↑ Oğuzlu, Tarik H. (2004), "Endangered community:The Turkoman identity in Iraq", Journal of Muslim Minority Affairs, Routledge, 24 (2): 313
- ↑ Jawhar, Raber Tal'at (2010), "The Iraqi Turkmen Front", in Catusse, Myriam; Karam, Karam, Returning to Political Parties?, The Lebanese
- ↑ Suha Rassam. Christianity in Iraq. Gracewing Publications. Archived from the original on 2016-01-21
- ↑ biblio-archive.unog.ch/Dateien/CouncilMSD/C-400-M-147-1925-VII_BI.pdf|publisher=League of
- ↑ PS21 (2015-11-26). "The curious rebirth of Zoroastrianism in Iraqi Kurdistan". PS21. Archived from the original on 2017-04-17. Retrieved 2017-04-17
- ↑ PS21 (2015-11-26). "The curious rebirth of Zoroastrianism in Iraqi Kurdistan". PS21. Archived from the original on 2017-04-17. Retrieved 2017-04-17
- ↑ "Zoroastrian faith returns to Kurdistan in response to ISIS violence". Rudaw. Archived from the original on 2017-04-17. Retrieved 2017-04-17
- ↑ "Hamazor Issue #2 2017: "Kurdistan reclaims its ancient Zoroastrian Faith" (PDF). Hamazor. Archived from the original (PDF) on 2017-09-30
- ↑ "Converts must die: Kurdistan's Zoroastrians outraged by Islamic preacher". Rudaw. Archived from the original on 2017-04-17. Retrieved 2017-04-17
- ↑ "Zoroastrianism in Iraq seeks official recognition". Al-Monitor. 2016-02-17. Archived from the original on 2017-04-08. Retrieved 2017-04-17
- ↑ ««حیات فکری مانویان» در قرون نخستین اسلامی». پرتال جامع علوم انسانی. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۰.
- ↑ "American Soldiers in Iraq Enlist in a Different Kind of Service". Jewish Daily Forward. Archived from the original on 2008-07-12
- ↑ جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۳۵۹
- ↑ خوارزمی، رسائل، ص۱۶۴-۱۶۵؛ اطلس شیعه، ص۳۵۹؛ جعفریان، تشیع در عراق، ۱۳۸۶ش، ص۲۷
- ↑ جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۳۶۱
- ↑ افق، حسین، تشیع عراق، مجله زمانه، شماره ۹۵، ۱۳۸۹ش، ص۵۰
- ↑ افق، حسین، تشیع عراق، مجله زمانه، شماره ۹۵، ۱۳۸۹ش، ص۵۱
- ↑ www.irna.ir › news › اهل-سنت-و-تحول رفتار سیاسی در عراق
- ↑ www.irna.ir › news › اهل-سنت-و-تحول رفتار سیاسی در عراق
- ↑ www.irna.ir › news › اهل-سنت-و-تحول رفتار سیاسی در عراق
- ↑ www.hajij.com › item
- ↑ www.hajij.com › item
- ↑ www.mashreghnews.ir
- ↑ فهرست‌های نامزدهای انتخاباتی در عراق
- ↑ شناسنامه احزاب و جریان های سیاسی عراق - Magiranwww.magiran.com › article
- ↑ شناسنامه احزاب و جریان های سیاسی عراق - Magiranwww.magiran.com › article
- ↑ شناسنامه احزاب و جریان های سیاسی عراق - Magiranwww.magiran.com › article
- ↑ شناسنامه احزاب و جریان های سیاسی عراق - Magiranwww.magiran.com › article
- ↑ شناسنامه احزاب و جریان های سیاسی عراق - Magiranwww.magiran.com › article
- ↑ شناسنامه احزاب و جریان های سیاسی عراق - Magiranwww.magiran.com › article
- ↑ جریان‌ها و گروه‌های سیاسی عراق - شبکه الکوثر fa.alkawthartv.com
- ↑ جریان‌ها و گروه‌های سیاسی عراق - شبکه الکوثر fa.alkawthartv.com
- ↑ جریان‌ها و گروه‌های سیاسی عراق - شبکه الکوثر fa.alkawthartv.com
- ↑ www.hajij.com › item
- ↑ http://univsul.edu.iq
- ↑ www.partvisa.com › tag
- ↑ www.partvisa.com › tag
- ↑ اماکن زیارتی و سیاحتی عراق، ص۷۳ - ۷۵
- ↑ آثار تاریخی نجف
- ↑ آثار باستانی عراق
- ↑ آثار باستانی عراق
- ↑ دانشنامه موضوعی قرآن
- ↑ آثار باستانی کربل
- ↑ eheyat.com › انقلاب و دفاع مقدس