مسجد کوفه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class="wikiInfo">[[پرونده:مسجد کوفه.jpg|جایگزین=مسجد|بندانگشتی|مسجد کوفه]]</div> | |||
| | |||
| | |||
| | |||
'''مسجد کوفه''' (به عربی: مَسْجِد ٱلْکُوفَة ٱلْمُعَظَّم/ٱلْأَعْظَم) یکی از چهار [[مسجد]] مهم مسلمانان اعم از [[شیعه]] و [[سنی]] است. که در شهر کوفه [[عراق]] ساخته شده‌است. این مسجد در ۱۲ کیلومتری شمال شهر نجف واقع است. | '''مسجد کوفه''' (به عربی: مَسْجِد ٱلْکُوفَة ٱلْمُعَظَّم/ٱلْأَعْظَم) یکی از چهار [[مسجد]] مهم مسلمانان اعم از [[شیعه]] و [[سنی]] است. که در شهر کوفه [[عراق]] ساخته شده‌است. این مسجد در ۱۲ کیلومتری شمال شهر نجف واقع است. | ||
[[مسلمانان]] معتقدند این مسجد ابتدا توسط آدم ساخته شده و پس از | [[مسلمانان]] معتقدند این مسجد ابتدا توسط آدم ساخته شده و پس از مسجد‌الحرام قدیمی‌ترین مسجد جهان است. در دهه‌های اول هجری قمری این مسجد توسط سعد بن ابی وقاص بازسازی و سپس توسط علی ابن ابی‌طالب مرکزی مهم برای خلافت در نظر گرفته شد. مقبره برخی از بزرگان و علمای دینی در آنجا قرار دارد. به عقیده شیعه پس از ظهور حجت بن الحسن، این مسجد وسعت بسیاری خواهد یافت. این مسجد یکی از مکان‌هایی است که شیعیان حتی اگر آن جا مسافر باشند می‌توانند نماز خود را تمام بخوانند. | ||
== جایگاه و مشخصات مسجد == | == جایگاه و مشخصات مسجد == | ||
یکی از قدیمی‌ترین و مهمترین آثار زیارتی شهر [[کوفه]] مسجد بزرگ کوفه است. این مسجد، از مساجد بزرگ جهان اسلام و چهارمین مسجد مهم نزد شیعیان (بعد از [[ | یکی از قدیمی‌ترین و مهمترین آثار زیارتی شهر [[کوفه]] مسجد بزرگ کوفه است. این مسجد، از مساجد بزرگ جهان اسلام و چهارمین مسجد مهم نزد [[شیعیان]] (بعد از [[مسجد الحرام|مسجد‌الحرام]]، [[مسجد النبى|مسجد النبی]] و [[مسجد الاقصی]]) است. | ||
مسجد کوفه با ۱۱۰ متر طول و ۱۰۱ متر عرض، ۱۱۱۶۲ متر مربع مساحت دارد و با دیوارهایی به ارتفاع ۱۰ متر محافظت می‌شود. مساحت فضای باز مسجد ۵۶۴۲ متر مربع، مساحت شبستا‌ن‌های مسجد ۵۵۲۰ متر مربع است. تعداد ستون‌های مسجد ۱۸۷ وتعداد مناره‌های آن ۴ عدد با ارتفاع ۳۰ متر و تعداد درب‌های مسجد ۵ باب می‌باشد؛ درب‌های این مسجد عبارتند از: بابُ الحُجّه(درب اصلی)، بابُ الثُعبان، باب الرحمه، باب مسلم بن عقیل و باب هانی بن عروه.<ref>سایت مسجد بزرگ کوفه</ref> | مسجد کوفه با ۱۱۰ متر طول و ۱۰۱ متر عرض، ۱۱۱۶۲ متر مربع مساحت دارد و با دیوارهایی به ارتفاع ۱۰ متر محافظت می‌شود. مساحت فضای باز مسجد ۵۶۴۲ متر مربع، مساحت شبستا‌ن‌های مسجد ۵۵۲۰ متر مربع است. تعداد ستون‌های مسجد ۱۸۷ وتعداد مناره‌های آن ۴ عدد با ارتفاع ۳۰ متر و تعداد درب‌های مسجد ۵ باب می‌باشد؛ درب‌های این مسجد عبارتند از: بابُ الحُجّه(درب اصلی)، بابُ الثُعبان، باب الرحمه، باب مسلم بن عقیل و باب هانی بن عروه.<ref>سایت مسجد بزرگ کوفه</ref> | ||
مسجد کوفه از همان ابتدای تأسیس، یکی از مراکز فرهنگی شهر به شمار می‌رفت. هنگامی که امام علی (علیه السلام) در سال ۳۶ق وارد کوفه شد، ابتدا به مسجد کوفه رفت و در آنجا برای مردم سخنرانی کرد. امام پس از استقرار در کوفه، در مسجد کوفه تفسیر قرآن و علوم دیگر درس می‌داد. شاگردان زیادی همچون کمیل بن زیاد و ابن | مسجد کوفه از همان ابتدای تأسیس، یکی از مراکز فرهنگی شهر به شمار می‌رفت. هنگامی که [[علی بن ابی‌طالب|امام علی (علیه السلام)]] در سال ۳۶ق وارد کوفه شد، ابتدا به مسجد کوفه رفت و در آنجا برای مردم سخنرانی کرد. امام پس از استقرار در کوفه، در مسجد کوفه [[تفسیر قرآن]] و علوم دیگر درس می‌داد. شاگردان زیادی همچون [[کمیل بن زیاد]] و [[عبدالله ابن عباس|ابن عباس]]، از محضر او استفاده کردند<ref>دائرة المعارف الاسلامیه، ج۱۰، ص۳۵۹</ref>. | ||
== درب‌های مسجد == | == درب‌های مسجد == | ||
| خط ۲۲: | خط ۱۴: | ||
# باب السدّه. امام علی (علیه‌السلام) از آن درب وارد مسجد می‌شدند. | # باب السدّه. امام علی (علیه‌السلام) از آن درب وارد مسجد می‌شدند. | ||
# باب کِنْده. در سمت غرب. | # باب کِنْده. در سمت غرب. | ||
# باب الانماط. به محاذات باب الفیل. | # باب الانماط. به محاذات باب الفیل. | ||
# باب الفیل یا باب الثعبان. در سمت شمال، که امروزه تنها دربی است که از آن دوران مانده است. در کنار باب الفیل مناره مسجد قرار دارد. | # باب الفیل یا باب الثعبان. در سمت شمال، که امروزه تنها دربی است که از آن دوران مانده است. در کنار باب الفیل مناره مسجد قرار دارد. | ||
# باب الرحمه<ref>حقایقی خواندنی از مسجد کوفه - خبرگزاری برنا | # باب الرحمه<ref>حقایقی خواندنی از مسجد کوفه - خبرگزاری برنا | ||
# www.borna.news › قرآن و معارف | # www.borna.news › قرآن و معارف | ||
</ref> | </ref>. | ||
== فضیلت‌های مسجد کوفه == | == فضیلت‌های مسجد کوفه == | ||
'''از نگاه امام علی(علیه السلام)''' | '''از نگاه امام علی(علیه السلام)''' | ||
اصبغ بن نباته می‌گوید: امیرالمؤمنین(علیه السلام) در جمع مردم کوفه فرمود: «خداوند چیزی را به شما بخشیده که به کس دیگر نداده است، خداوند این | اصبغ بن نباته می‌گوید: [[علی بن ابی‌طالب|امیرالمؤمنین (علیه السلام)]] در جمع مردم کوفه فرمود: «خداوند چیزی را به شما بخشیده که به کس دیگر نداده است، خداوند این نمازگاهتان را برتری ویژه‌ای بخشید. این (مسجد کوفه)، خانه آدم، جایگاه [[حضرت نوح|نوح]]، منزلگاه [[حضرت ادریس|ادریس]] و مصلاّی [[حضرت ابراهیم|ابراهیم خلیل]] و برادرم [[خضر]] و نمازگاه من است. مسجد شما یکی از چهار مسجدی است که خداوند آن را برای اهلش برگزیده است. | ||
گویی آن را می‌بینم که فردای قیامت، با دو جامه سفید، وارد محشر می‌شود و کسانی را که در آن نماز خوانده‌اند، شفاعت می‌نماید و شفاعتش از جانب خدا رد نخواهد شد. در آینده حجر الاسود در آن نصب خواهد شد. زمانی می‌رسد که همین مسجد، نمازگاه مهدی( | گویی آن را می‌بینم که فردای قیامت، با دو جامه سفید، وارد محشر می‌شود و کسانی را که در آن نماز خوانده‌اند، شفاعت می‌نماید و شفاعتش از جانب خدا رد نخواهد شد. در آینده حجر الاسود در آن نصب خواهد شد. زمانی می‌رسد که همین مسجد، نمازگاه [[حجت بن الحسن (مهدی)|مهدی (عج)]]، فرزندم و نمازگاه هر مؤمنی می‌شود. در روی زمین مؤمنی نیست مگر اینکه وارد شود و به آن دل ببندد. مبادا آن را ترک و مهجورش کنید. در آن نماز بخوانید و با آن نماز به خدا نزدیک شوید و حوائج خویش را از خدا بخواهید. اگر مردم به فضیلت این مسجد آگاه بودند از اکناف جهان به سوی آن می‌شتافتند، اگر‌چه به خزیدن بر روی برف باشد<ref>معارف و معاریف، ج۸، ص۶۱۰; بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۳۸۹</ref>.» | ||
'''قصر بهشتی''' | '''قصر بهشتی''' | ||
در بعضی روایات از مسجد کوفه به عنوان «قصری از بهشت» یاد شده است. امام علی(علیه السلام) می‌فرماید: «چهار قصر از قصرهای بهشت در دنیا قرار دارد: مسجد | در بعضی روایات از مسجد کوفه به عنوان «قصری از بهشت» یاد شده است. امام علی (علیه السلام) می‌فرماید: «چهار قصر از قصرهای [[بهشت]] در دنیا قرار دارد: [[مسجد الحرام|مسجد‌الحرام]]، [[مسجد النبى|مسجدالنبی]]، [[مسجد الاقصی|مسجد بیت‌المقدس]] و مسجد کوفه<ref>وسائل الشیعه، ج۵، ص۲۸۲ ; تاریخ الکوفه، براقی، ص۵۸</ref>». | ||
'''سجده گاه فرشتگان''' | '''سجده گاه فرشتگان''' | ||
در روایات آمده است که قبل از حضرت | در روایات آمده است که قبل از [[حضرت آدم]]، [[ملائکه|فرشتگان]] در این مکان مقدس عبادت می‌کردند. امام علی (علیه السلام) می‌فرماید: «نخستین مکانی که خداوند بر روی آن [[عبادت]] شد، کوفه بود. وقتی خدا به فرشتگان فرمان داد که به [[حضرت آدم|آدم]] [[سجده]] کنند، آنان در کوفه [[سجده]] کردند. فرشتگان هر شب بر مسجد کوفه فرود می‌آیند.». | ||
مسجد کوفه نزد خداوند از چنان جایگاهی برخوردار است که اگر کسی وارد آن شود، گناهانش آمرزیده می‌شود. امام رضا(علیه السلام) از شخصی پرسید کجا زندگی می‌کنی؟ پاسخ داد در کوفه. امام درباره فضیلت مسجد کوفه به او فرمود: «همانا مسجد کوفه خانه نوح است. اگر کسی صد بار وارد آن شود، خداوند برای او صد آمرزش می‌نویسد. همانا دعای نوح در این مسجد بوده که گفت: «رَبِّ اغْفِرْ لِی وَ لِوَالِدَی وَ لِمَنْ دَخَلَ بَیتِی | مسجد کوفه نزد خداوند از چنان جایگاهی برخوردار است که اگر کسی وارد آن شود، گناهانش آمرزیده می‌شود. [[علی بن موسی (رضا)|امام رضا (علیه السلام)]] از شخصی پرسید کجا زندگی می‌کنی؟ پاسخ داد در کوفه. امام درباره فضیلت مسجد کوفه به او فرمود: «همانا مسجد کوفه خانه نوح است. اگر کسی صد بار وارد آن شود، خداوند برای او صد آمرزش می‌نویسد. همانا دعای نوح در این مسجد بوده که گفت: «رَبِّ اغْفِرْ لِی وَ لِوَالِدَی وَ لِمَنْ دَخَلَ بَیتِی مُؤْمِناً<ref> وسائل الشیعه، ج۵، ص۲۸۲</ref>». | ||
'''مصلاّی پیامبران''' | '''مصلاّی پیامبران''' | ||
ابوبصیر از امام صادق(علیه السلام) نقل می‌کند که ایشان درباره مسجد کوفه فرمود: «بهترین مسجد، مسجد کوفه است؛ هزار پیامبر و هزار وصی در آن نماز گزارده‌اند... | [[ابوبصیر]] از [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق (علیه السلام)]] نقل می‌کند که ایشان درباره مسجد کوفه فرمود: «بهترین مسجد، مسجد کوفه است؛ هزار پیامبر و هزار وصی در آن نماز گزارده‌اند...<ref> | ||
الکافی، ج۳، ص۴۹۲ ; من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۲۳۱</ref> | الکافی، ج۳، ص۴۹۲ ; من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۲۳۱</ref>». | ||
'''نماز در مسجد کوفه تمام است''' | '''نماز در مسجد کوفه تمام است''' | ||
وقتی شخصی به مکانی مسافرت کند و قصد ده روز نکند، نمازش شکسته است، مگر چهار مکان که استثنا شده است. امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید: «نماز در چهار جا تمام است: | وقتی شخصی به مکانی مسافرت کند و قصد ده روز نکند، نمازش شکسته است، مگر چهار مکان که استثنا شده است. امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: «نماز در چهار جا تمام است: مسجد‌الحرام، مسجدالنبی، مسجد کوفه و [[حرم حسین بن علی (سیدالشهدا)|حرم امام حسین (علیه السلام)]]<ref> الکافی، ج۴، ص۵۸۶ ; محمد بن جعفر المشهدی الحائری، فضل المسجد الکوفة و مسجدها، ص۳۷</ref>». | ||
'''نماز در آن برابر با حج است''' | '''نماز در آن برابر با حج است''' | ||
امام باقر(علیه السلام) درباره فضیلت نماز در مسجد کوفه می‌فرماید: «اگر مردم می‌دانستند مسجد کوفه چه فضیلتی دارد، از مکان‌های دور به آنجا می‌رفتند. همانا خواندن نماز واجب در آنجا برابر با حج و نماز نافله برابر با عمره است | [[محمد بن علی (باقر العلوم)|امام باقر (علیه السلام)]] درباره فضیلت نماز در مسجد کوفه می‌فرماید: «اگر مردم می‌دانستند مسجد کوفه چه فضیلتی دارد، از مکان‌های دور به آنجا می‌رفتند. همانا خواندن نماز واجب در آنجا برابر با حج و نماز نافله برابر با عمره است<ref> الکافی، ج۴، ص۲۸</ref>». | ||
'''برتر از همه مساجد''' | '''برتر از همه مساجد''' | ||
امام صادق(علیه السلام) نماز در مسجد کوفه را برابر با هزار نماز در مسجدی غیر از آن می‌داند. همچنین امام رضا(علیه السلام) در فضیلت خواندن نماز در این مکان مقدس می‌فرماید: «نماز فرادی در مسجد کوفه، بهتر از هفتاد نماز جماعت در غیر آن است | امام صادق (علیه السلام) نماز در مسجد کوفه را برابر با هزار نماز در مسجدی غیر از آن می‌داند. همچنین [[علی بن موسی (رضا)|امام رضا (علیه السلام)]] در فضیلت خواندن نماز در این مکان مقدس می‌فرماید: «نماز فرادی در مسجد کوفه، بهتر از هفتاد نماز جماعت در غیر آن است<ref> بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۳۹۷ ; وسائل الشیعه، ج۵، ص۲۳۹</ref>». | ||
'''حرم حضرت علی(علیه السلام)''' | '''حرم حضرت علی(علیه السلام)''' | ||
در کتاب بحارالانوار با ذکر سند از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است که | در کتاب بحارالانوار با ذکر سند از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که [[مکه]]، حرم خداست، [[مدینه]] حرم محمد (صلی الله علیه) است و کوفه، حرم حضرت علی (علیه السلام) است، و حضرت علی (علیه السلام) از کوفه همان اندازه‌ای را حرم قرار داد که حضرت ابراهیم (علیه السلام) از مکه و حضرت محمد (صلی الله علیه) از مدینه حرم قرار دادند<ref>تاریخ کوفه. سید حسین براقی نجفی، ص۳۹</ref>. | ||
'''مدفن پیامبران و اوصیای الهی''' | '''مدفن پیامبران و اوصیای الهی''' | ||
| خط ۷۷: | خط ۶۲: | ||
پیامبران فراوانی در کوفه و در مسجد کوفه نماز خوانده‌اند و سیصد و هفتاد پیامبر و ششصد وصی در آنجا دفن شده‌اند. | پیامبران فراوانی در کوفه و در مسجد کوفه نماز خوانده‌اند و سیصد و هفتاد پیامبر و ششصد وصی در آنجا دفن شده‌اند. | ||
'''مرکز حکومت امام زمان( | '''مرکز حکومت امام زمان(عجل الله فرجه الشریف)''' | ||
از امام باقر(علیه السلام) نقل شده است: «هنگامی که قائم ما قیام کند و به کوفه برود، هیچ مومنی نیست، مگر آن که در آن شهر در کنار مهدی سکونت میگزیند یا به آن شهر می‌آید.» امیرمومنان(علیه السلام) نیز فرموده‌اند: «روزگاری فرا رسد که اینجا (مسجد کوفه) نمازگاه و مصلای مهدی( | از امام باقر(علیه السلام) نقل شده است: «هنگامی که قائم ما قیام کند و به کوفه برود، هیچ مومنی نیست، مگر آن که در آن شهر در کنار مهدی سکونت میگزیند یا به آن شهر می‌آید.» امیرمومنان(علیه السلام) نیز فرموده‌اند: «روزگاری فرا رسد که اینجا (مسجد کوفه) نمازگاه و مصلای مهدی (عجل الله فرجه الشریف) گردد<ref>روضة الواعظین، ج۲، ص۳۳۷؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۴۵۲</ref>.» | ||
اقامتگاه حضرت خضر | اقامتگاه [[خضر|حضرت خضر]] | ||
منزل و سجده‌گاه حضرت نوح. | منزل و سجده‌گاه [[حضرت نوح]]. | ||
از این مکان هفتاد هزار نفر محشور و بدون حساب وارد بهشت می‌شوند | از این مکان هفتاد هزار نفر محشور و بدون حساب وارد بهشت می‌شوند<ref> بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۳۹۵</ref>. | ||
نشستن در مسجد کوفه بدون تلاوت قرآن نیز عبادت است | نشستن در مسجد کوفه بدون تلاوت [[قرآن]] نیز عبادت است<ref>بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۴۰۵</ref>. | ||
== مقام‌ها در مسجد کوفه == | == مقام‌ها در مسجد کوفه == | ||
داخل صحن، شبستان و رواق‌های مسجد کوفه، محراب‌ها و مقام‌های متعددی، منسوب به پیامبران و امامان (علیهم‌السّلام) وجود دارد که مرتبط با حضور پیامبران الهی و امامان معصوم (علیهم‌السّلام) در این مسجد و پیشینه تاریخی آن است، هر یک از این مقام‌ها و محراب‌ها، دارای آداب خاصی است که در کتب ادعیه مختلف، نظیر | داخل صحن، شبستان و رواق‌های مسجد کوفه، محراب‌ها و مقام‌های متعددی، منسوب به پیامبران و امامان (علیهم‌السّلام) وجود دارد که مرتبط با حضور پیامبران الهی و امامان معصوم (علیهم‌السّلام) در این مسجد و پیشینه تاریخی آن است، هر یک از این مقام‌ها و محراب‌ها، دارای آداب خاصی است که در کتب ادعیه مختلف، نظیر [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح‌الجنان]]، بیان شده است، پس از بازسازی‌های اخیر مسجد کوفه، بیشتر مقام‌های موجود در صحن و رواق‌های مسجد نیز به‌صورت محرابچه‌های کوچکی از سنگ مرمر سفید، بازسازی شدند. | ||
=== بیت الطّشت === | === بیت الطّشت === | ||
در صحن مسجد، در شمال دکة القضاء قرار دارد و محل وقوع یکی از معجزات امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) است. (داستان این معجزه چنین است که: دختری برای استحمام میان نهر آب رفته بود، زالویی وارد بدنش شده و با مکیدن خون، کم کم بزرگ شده و باعث متورم‌شدن شکمش شد، برادران آن دختر به او بدگمان شده و تصمیم به قتل وی گرفتند و برای دانستن حکم آن، نزد امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) آمدند، آن حضرت دستور داد در کنار دکة القضاء خیمه‌ای زدند و دخترک را در آن خیمه نشاندند، آن‌گاه به قابله کوفه امر کرد که آن دختر را معاینه کند، قابله پس از معاینه گفت: این دختر آبستن است، حضرت برای اثبات بی‌گناهی دختر، دستور داد طشتی مملو از لجن آوردند و دخترک را روی آن نشاندند، زالو با استشمام بوی لجن از شکم دختر بیرون آمد و با این معجزه، امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) بی‌گناهی آن دختر را ثابت کرد | در صحن مسجد، در شمال دکة القضاء قرار دارد و محل وقوع یکی از معجزات امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) است. (داستان این [[معجزه]] چنین است که: دختری برای استحمام میان نهر آب رفته بود، زالویی وارد بدنش شده و با مکیدن خون، کم کم بزرگ شده و باعث متورم‌شدن شکمش شد، برادران آن دختر به او بدگمان شده و تصمیم به قتل وی گرفتند و برای دانستن حکم آن، نزد امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) آمدند، آن حضرت دستور داد در کنار دکة القضاء خیمه‌ای زدند و دخترک را در آن خیمه نشاندند، آن‌گاه به قابله کوفه امر کرد که آن دختر را معاینه کند، قابله پس از معاینه گفت: این دختر آبستن است، حضرت برای اثبات بی‌گناهی دختر، دستور داد طشتی مملو از لجن آوردند و دخترک را روی آن نشاندند، زالو با استشمام بوی لجن از شکم دختر بیرون آمد و با این معجزه، امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) بی‌گناهی آن دختر را ثابت کرد<ref>طبری صغیر، محمد بن جریر، نوادر المعجزات، ص۱۰۷</ref>. | ||
این مکان، پیش‌تر به‌صورت سردابی پایین‌تر از سطح مسجد بود که دو طرف آن، دو راه پله وجود داشت | این مکان، پیش‌تر به‌صورت سردابی پایین‌تر از سطح مسجد بود که دو طرف آن، دو راه پله وجود داشت<ref>طریحى، محمدسعید، العتبات المقدسة فی الکوفه، ص۹۵</ref>. | ||
=== دکة القضاء === | === دکة القضاء === | ||
| خط ۱۰۶: | خط ۹۱: | ||
این محراب محل نماز خواندن امیرمؤمنان (علیه السلام) در مسجد کوفه و محل ضربت خوردن آن حضرت (علیه السلام) به دست ابن‌ملجم مرادی در شب نوزدهم ماه رمضان سال ۴۰ ه. ق، است. | این محراب محل نماز خواندن امیرمؤمنان (علیه السلام) در مسجد کوفه و محل ضربت خوردن آن حضرت (علیه السلام) به دست ابن‌ملجم مرادی در شب نوزدهم ماه رمضان سال ۴۰ ه. ق، است. | ||
منزل امام علی(علیه السلام) در نزدیکی مسجد کوفه قرار داشته است و ایشان هر روز برای اقامه نماز به این مسجد می‌رفتند. عبدالرحمن بن ملجم مرادی از گروه خوارج به همراه شبیب بن بجره اشجعی که از همفکران وی بود، از سوی قطام بنت علقمه تحریک و تحریث شده بودند، بر همین اساس در سحرگاه شب نوزدهم ماه مبارک رمضان سال 40 قمری در مسجد اعظم کوفه کمین کرده و منتظر ورود امیرالمؤمنین(علیه السلام) شدند. | منزل امام علی (علیه السلام) در نزدیکی مسجد کوفه قرار داشته است و ایشان هر روز برای اقامه نماز به این مسجد می‌رفتند. [[ابن ملجم |عبدالرحمن بن ملجم مرادی]] از گروه [[خوارج]] به همراه شبیب بن بجره اشجعی که از همفکران وی بود، از سوی قطام بنت علقمه تحریک و تحریث شده بودند، بر همین اساس در سحرگاه شب نوزدهم [[ماه مبارک رمضان]] سال 40 قمری در مسجد اعظم کوفه کمین کرده و منتظر ورود امیرالمؤمنین (علیه السلام) شدند. | ||
همچنین قطام، شخصی به نام وردان بن مجالد را که از افراد طایفه‌اش بود، به یاری آن دو نفر فرستاد. | همچنین قطام، شخصی به نام وردان بن مجالد را که از افراد طایفه‌اش بود، به یاری آن دو نفر فرستاد. | ||
ابن ملجم مرادی هنگامی که امیرالمؤمنین(علیه السلام) سر بر سجده گذاشت، شمشیر زهرآگین خود را فرود آورد، در این هنگام حضرت علی(علیه السلام) در محراب مسجد افتاد و فرمود: «بسم الله و بالله و علی ملّة رسول الله فزت و ربّ الکعبه؛ سوگند به خدای کعبه که رستگار شدم». | ابن ملجم مرادی هنگامی که امیرالمؤمنین (علیه السلام) سر بر سجده گذاشت، شمشیر زهرآگین خود را فرود آورد، در این هنگام حضرت علی (علیه السلام) در محراب مسجد افتاد و فرمود: «بسم الله و بالله و علی ملّة رسول الله فزت و ربّ الکعبه؛ سوگند به خدای کعبه که رستگار شدم». | ||
امام علی(علیه السلام) در حالی که خون از سر و صورت شریفش جاری بود، فرمود: «هذا ما وعدنا الله و رسوله؛ این همان وعده‌ای است که خداوند متعال و رسولش به من داده‌اند»، در این زمان چون امام توان برگزاری نماز جماعت را نداشت، به امام حسن(علیه السلام) فرمود نماز را ادامه دهد و خود نشسته نماز را اقامه کرد. | امام علی (علیه السلام) در حالی که خون از سر و صورت شریفش جاری بود، فرمود: «هذا ما وعدنا الله و رسوله؛ این همان وعده‌ای است که خداوند متعال و رسولش به من داده‌اند»، در این زمان چون امام توان برگزاری نماز جماعت را نداشت، به امام حسن (علیه السلام) فرمود نماز را ادامه دهد و خود نشسته نماز را اقامه کرد. | ||
امام علی(علیه السلام) دو روز پس از ضربت خوردن با شمشیر زهرآگین در بیست‌ویکم ماه مبارک رمضان به شهادت رسید. | امام علی (علیه السلام) دو روز پس از ضربت خوردن با شمشیر زهرآگین در بیست‌ویکم ماه مبارک رمضان به شهادت رسید. | ||
حضرت علی(علیه السلام) در واپسین لحظات زندگی نیز به فکر صلاح و سعادت مردم بود و به فرزندان و بستگان و تمام مسلمانان چنین وصیت فرمودند: شما را به پرهیزکاری سفارش می‌کنم و به اینکه کارهای خود را منظم کنید و اینکه همواره در فکر اصلاح بین مسلمانان باشید. نماز را بسیار گرامی بدارید که ستون دین شماست. یتیمان را فراموش نکنید، حقوق همسایگان را مراعات کنید. قرآن را برنامه عملی خود قرار دهید | حضرت علی (علیه السلام) در واپسین لحظات زندگی نیز به فکر صلاح و سعادت مردم بود و به فرزندان و بستگان و تمام مسلمانان چنین [[وصیت]] فرمودند: شما را به پرهیزکاری سفارش می‌کنم و به اینکه کارهای خود را منظم کنید و اینکه همواره در فکر اصلاح بین مسلمانان باشید. نماز را بسیار گرامی بدارید که ستون دین شماست. یتیمان را فراموش نکنید، حقوق همسایگان را مراعات کنید. قرآن را برنامه عملی خود قرار دهید<ref>نخستین کسی که مسجد کوفه را بنا کرد +عکس - مشرق نیوز | ||
www.mashreghnews.ir › news › نخس... | www.mashreghnews.ir › news › نخس... | ||
</ref> | </ref>. | ||
این محراب، داخل شبستان مسجد واقع است و روی آن، فرقه اسماعیلیان بهره هند، پنجره نقره‌ای زیبایی به شکل محراب با کتیبه‌های کوفی و نقوش و تزیینات گیاهی، نصب کرده‌اند. | این محراب، داخل شبستان مسجد واقع است و روی آن، فرقه اسماعیلیان بهره هند، پنجره نقره‌ای زیبایی به شکل محراب با کتیبه‌های کوفی و نقوش و تزیینات گیاهی، نصب کرده‌اند. | ||
=== مقام آدم === | === مقام آدم === | ||
مقام آدم، در جنوب صحن مسجد، نزدیک دکة المعراج قرار دارد و براساس برخی اقوال، محل توبه حضرت آدم (علیه السلام) به شمار می‌آید. | مقام آدم، در جنوب صحن مسجد، نزدیک دکة المعراج قرار دارد و براساس برخی اقوال، محل [[توبه]] [[حضرت آدم |حضرت آدم (علیه السلام)]] به شمار می‌آید. | ||
=== مقام ابراهیم === | === مقام ابراهیم === | ||
مقام ابراهیم، در رواق شمالی مسجد، نزدیک ورودی اصلی آن <big>باب الفیل</big> قرار دارد. | مقام ابراهیم، در رواق شمالی مسجد، نزدیک ورودی اصلی آن<big>باب الفیل</big> قرار دارد. | ||
=== مقام امام جعفر صادق === | === مقام امام جعفر صادق === | ||
مقام امام جعفر صادق، در جنوب شرقی مسجد، نزدیک مرقد مسلم بن عقیل قرار داشته و دارای محرابی بوده است که همانند دو مقام نوح (علیه السلام) و امام زین‌العابدین (علیه السلام)، متاسفانه در بازسازی‌های اخیر مسجد، خراب شده است و محل آن، تنها با نصب یک برگه کاغذی روی ستون‌های سنگی موجود در شبستان مسجد، مشخص شده است. | مقام امام جعفر صادق، در جنوب شرقی مسجد، نزدیک مرقد مسلم بن عقیل قرار داشته و دارای محرابی بوده است که همانند دو مقام نوح (علیه السلام) و [[علی بن الحسین (زین العابدین)|امام زین‌العابدین (علیه السلام)]]، متاسفانه در بازسازی‌های اخیر مسجد، خراب شده است و محل آن، تنها با نصب یک برگه کاغذی روی ستون‌های سنگی موجود در شبستان مسجد، مشخص شده است. | ||
=== مقام امام زین‌العابدین === | === مقام امام زین‌العابدین === | ||
| خط ۱۳۳: | خط ۱۱۸: | ||
=== مقام جبرئیل === | === مقام جبرئیل === | ||
مقام جبرئیل نیز در جنوب صحن مسجد و در سمت غربی مقام آدم (علیه السلام) قرار دارد و به حادثه معراج پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و نماز خواندن آن حضرت در مسجد کوفه، ارتباط دارد. | مقام جبرئیل نیز در جنوب صحن مسجد و در سمت غربی مقام آدم (علیه السلام) قرار دارد و به حادثه [[معراج]] پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و نماز خواندن آن حضرت در مسجد کوفه، ارتباط دارد. | ||
=== مقام خضر === | === مقام خضر === | ||
| خط ۱۴۲: | خط ۱۲۷: | ||
=== مقام کشتی نوح === | === مقام کشتی نوح === | ||
میان صحن مسجد، مکانی وجود دارد که به <big>سفینة نوح</big> معروف است، براساس برخی اقوال، این نقطه محل به گِل نشستن کشتی حضرت نوح (علیه السلام) پس از طوفان بزرگ است، اما براساس روایات دیگری، اینجا محل ساخته شدن کشتی حضرت نوح (علیه السلام) بوده است، این مکان نیز پیش‌تر به صورت سردابی بود که با یک راه‌پله، امکان پایین رفتن به آن وجود داشت، این سرداب، به شکل یک صحن کوچک هشت ضلعی بود که در هر ضلع آن، یک ایوان وجود داشت و از طریق دو ایوان شمالی و جنوبی، به دو حجره دیگر راه داشت، کف زیارتگاه کشتی نوح (علیه السلام)، نمایانگر سطح واقعی مسجد کوفه، پیش از بالا آوردن سطح آن در زمان سیدمهدی بحرالعلوم بوده است. | میان صحن مسجد، مکانی وجود دارد که به <big>سفینة نوح</big> معروف است، براساس برخی اقوال، این نقطه محل به گِل نشستن کشتی حضرت نوح (علیه السلام) پس از طوفان بزرگ است، اما براساس روایات دیگری، اینجا محل ساخته شدن کشتی [[حضرت نوح|حضرت نوح (علیه السلام)]] بوده است، این مکان نیز پیش‌تر به صورت سردابی بود که با یک راه‌پله، امکان پایین رفتن به آن وجود داشت، این سرداب، به شکل یک صحن کوچک هشت ضلعی بود که در هر ضلع آن، یک ایوان وجود داشت و از طریق دو ایوان شمالی و جنوبی، به دو حجره دیگر راه داشت، کف زیارتگاه کشتی نوح (علیه السلام)، نمایانگر سطح واقعی مسجد کوفه، پیش از بالا آوردن سطح آن در زمان سیدمهدی بحرالعلوم بوده است. | ||
در دوره رژیم سابق بعثی | در دوره رژیم سابق [[حزب بعث|بعثی عراق]]، پله‌های ورودی سفینه نوح مسدود شد و از ورود به آنجا، جلوگیری به عمل می‌آمد، اما پس از سقوط این رژیم، متاسفانه در بازسازی‌های اخیر مسجد، این زیارتگاه و بنای تاریخی ارزشمند آن، به‌طور کامل از بین رفت و تنها به‌جای آن، یک حوض دوازده ضلعی، با نرده‌های سنگی کم‌ارتفاع در اطراف آن، ایجاد شد<ref>زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، مقاله «مسجد کوفه»، ج۱</ref>. | ||
== قبور مطهر مسجد کوفه == | == قبور مطهر مسجد کوفه == | ||
سمت شرق مسجد کوفه، کنار دارالاماره و متصل به دیوار مسجد <ref>ابن بطوطه، سفرنامه ابن بطوطه، ۱/۲۷۰؛ طبری، تاریخ الطبری، ۴/۲۱۶</ref> مدفن جناب مسلم بن عقیل سلام الله علیه است که دارای گنبد طلایی می‌باشد. | سمت شرق مسجد کوفه، کنار دارالاماره و متصل به دیوار مسجد<ref>ابن بطوطه، سفرنامه ابن بطوطه، ۱/۲۷۰؛ طبری، تاریخ الطبری، ۴/۲۱۶</ref> مدفن جناب [[مسلم بن عقیل|مسلم بن عقیل (سلام الله علیه)]] است که دارای گنبد طلایی می‌باشد. | ||
نخستین کسی که بر فراز قبر او بنایی به پا کرد مختار بن ابی عبیدة ثقفی بود. در زمان آل | نخستین کسی که بر فراز قبر او بنایی به پا کرد [[مختار ثقفی|مختار بن ابی عبیدة ثقفی]] بود. در زمان [[آل بویه]]، عضدالدوله نیز آن را در ۳۶۸ ق توسعه داد. سلطان اویس جلایری در ۷۶۷ ق و پادشاهان [[صفویه|صفوی]] در ۱۰۵۵ ق و پادشاهان قاجار در ۱۲۳۲ ق تعمیراتی در آن آستان انجام دادند. | ||
از دیگر کسانی که این مزار را بازسازی کردند باید از شیخ محمدحسن نجفی معروف به صاحب جواهر یاد کرد که در ۱۲۶۳ ق با مبالغی که سلطان لکهنو از هند برای این کار اختصاص داد به تعمیر گسترده آن پرداخت. او ضریحی از نقره و گنبدی از طلا بر فراز قبر مسلم نصب کرد | از دیگر کسانی که این مزار را بازسازی کردند باید از [[شیخ محمدحسن نجفی]] معروف به صاحب جواهر یاد کرد که در ۱۲۶۳ ق با مبالغی که سلطان لکهنو از هند برای این کار اختصاص داد به تعمیر گسترده آن پرداخت. او ضریحی از نقره و گنبدی از طلا بر فراز قبر مسلم نصب کرد<ref>دایرة المعارف تشیع، ۱/۱۱۰ـ۱۱۱</ref>. در سال‌های اخیر به همت آیت‌الله حکیم و جمعی از نیکوکاران بنای جدیدی شامل حرم و رواق و ساخته شد و گنبد آن نیز توسط حاج رشاد مرزه طلاکاری گشت. | ||
بر روی قبر مطهر مسلم بن عقیل فرستاده امام حسین علیه‌السلام به کوفه، حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم دیده می‌شود که | بر روی قبر مطهر مسلم بن عقیل فرستاده امام حسین (علیه‌السلام) به کوفه، حدیثی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) دیده می‌شود که می‌فرمایند: "من عقیل را دوست دارم ... به درستی که فرزندش در دوستی فرزند تو کشته خواهد شد". | ||
چند متر آن طرف‌تر، در سمت قبله، متصل به مسجد، بقعه و مزار مختار بن ابی عبیدة ثقفی است که موفق شد انتقام خون شهیدان کربلا را بگیرد و کوفه را برای مدتی تحت تصرف خود درآورد. آستان مختار در حرم مسلم بن عقیل واقع شده و هر دو بنای مشترکی دارند. ضریحی روی قبر این بزرگوار نصب شده و پنجره‌ای در زاویه شرقی به دیوار مسجد کوفه (سمت جنوب) باز می‌شود. قطعه سنگی از قرن دوم هجری به خط کوفی دارد که روی آن نوشته‌اند: «هذا قبر مختار بن ابی عبیدة الثقفی الآخذ بثارات الحسین». | چند متر آن طرف‌تر، در سمت قبله، متصل به مسجد، بقعه و مزار مختار بن ابی عبیدة ثقفی است که موفق شد انتقام خون شهیدان کربلا را بگیرد و کوفه را برای مدتی تحت تصرف خود درآورد. آستان مختار در حرم مسلم بن عقیل واقع شده و هر دو بنای مشترکی دارند. ضریحی روی قبر این بزرگوار نصب شده و پنجره‌ای در زاویه شرقی به دیوار مسجد کوفه (سمت جنوب) باز می‌شود. قطعه سنگی از قرن دوم هجری به خط کوفی دارد که روی آن نوشته‌اند: «هذا قبر مختار بن ابی عبیدة الثقفی الآخذ بثارات الحسین». | ||
در مقابل مرقد مطهر مسلم، در ضلع شمال غربی مسجد، مرقد مطهر هانی بن عروه که هر دو دارای یک صحن و تاریخ بنای مشترک هستند؛ قرار دارد که گنبدی سبز رنگ بر روی آن است | در مقابل مرقد مطهر مسلم، در ضلع شمال غربی مسجد، مرقد مطهر هانی بن عروه که هر دو دارای یک صحن و تاریخ بنای مشترک هستند؛ قرار دارد که گنبدی سبز رنگ بر روی آن است<ref> الخصال، ج 2، ص 76</ref>. | ||
== مسجد کوفه در زمان امام زمان == | == مسجد کوفه در زمان امام زمان == | ||
مطابق با روایتی از امام صادق علیه‌السلام مرکز حکومت امام مهدی علیه‌السلام در کوفه و مرکز قضاوت و دادرسی او مسجد کوفه می‌باشد | مطابق با روایتی از امام صادق علیه‌السلام مرکز حکومت امام مهدی علیه‌السلام در کوفه و مرکز قضاوت و دادرسی او مسجد کوفه می‌باشد<ref> بحارالانوار، ج53، ص11</ref>. | ||
== تعلیم و تربیت در مسجد کوفه == | == تعلیم و تربیت در مسجد کوفه == | ||
| خط ۱۶۴: | خط ۱۴۹: | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس | {{پانویس}} | ||
[[رده:مکان‌های | [[رده:مکان‌ها]] | ||
[[رده:مکان‌های اسلامی]] | |||
[[رده:مساجد]] | [[رده:مساجد]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۶ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۲۳:۲۰
مسجد کوفه (به عربی: مَسْجِد ٱلْکُوفَة ٱلْمُعَظَّم/ٱلْأَعْظَم) یکی از چهار مسجد مهم مسلمانان اعم از شیعه و سنی است. که در شهر کوفه عراق ساخته شده‌است. این مسجد در ۱۲ کیلومتری شمال شهر نجف واقع است. مسلمانان معتقدند این مسجد ابتدا توسط آدم ساخته شده و پس از مسجد‌الحرام قدیمی‌ترین مسجد جهان است. در دهه‌های اول هجری قمری این مسجد توسط سعد بن ابی وقاص بازسازی و سپس توسط علی ابن ابی‌طالب مرکزی مهم برای خلافت در نظر گرفته شد. مقبره برخی از بزرگان و علمای دینی در آنجا قرار دارد. به عقیده شیعه پس از ظهور حجت بن الحسن، این مسجد وسعت بسیاری خواهد یافت. این مسجد یکی از مکان‌هایی است که شیعیان حتی اگر آن جا مسافر باشند می‌توانند نماز خود را تمام بخوانند.
جایگاه و مشخصات مسجد
یکی از قدیمی‌ترین و مهمترین آثار زیارتی شهر کوفه مسجد بزرگ کوفه است. این مسجد، از مساجد بزرگ جهان اسلام و چهارمین مسجد مهم نزد شیعیان (بعد از مسجد‌الحرام، مسجد النبی و مسجد الاقصی) است.
مسجد کوفه با ۱۱۰ متر طول و ۱۰۱ متر عرض، ۱۱۱۶۲ متر مربع مساحت دارد و با دیوارهایی به ارتفاع ۱۰ متر محافظت می‌شود. مساحت فضای باز مسجد ۵۶۴۲ متر مربع، مساحت شبستا‌ن‌های مسجد ۵۵۲۰ متر مربع است. تعداد ستون‌های مسجد ۱۸۷ وتعداد مناره‌های آن ۴ عدد با ارتفاع ۳۰ متر و تعداد درب‌های مسجد ۵ باب می‌باشد؛ درب‌های این مسجد عبارتند از: بابُ الحُجّه(درب اصلی)، بابُ الثُعبان، باب الرحمه، باب مسلم بن عقیل و باب هانی بن عروه.[۱]
مسجد کوفه از همان ابتدای تأسیس، یکی از مراکز فرهنگی شهر به شمار می‌رفت. هنگامی که امام علی (علیه السلام) در سال ۳۶ق وارد کوفه شد، ابتدا به مسجد کوفه رفت و در آنجا برای مردم سخنرانی کرد. امام پس از استقرار در کوفه، در مسجد کوفه تفسیر قرآن و علوم دیگر درس می‌داد. شاگردان زیادی همچون کمیل بن زیاد و ابن عباس، از محضر او استفاده کردند[۲].
درب‌های مسجد
از هنگام بنای مسجد، درب‌های متعددی برای آن ساخته‌اند:
- باب السدّه. امام علی (علیه‌السلام) از آن درب وارد مسجد می‌شدند.
- باب کِنْده. در سمت غرب.
- باب الانماط. به محاذات باب الفیل.
- باب الفیل یا باب الثعبان. در سمت شمال، که امروزه تنها دربی است که از آن دوران مانده است. در کنار باب الفیل مناره مسجد قرار دارد.
- باب الرحمه[۳].
فضیلت‌های مسجد کوفه
از نگاه امام علی(علیه السلام)
اصبغ بن نباته می‌گوید: امیرالمؤمنین (علیه السلام) در جمع مردم کوفه فرمود: «خداوند چیزی را به شما بخشیده که به کس دیگر نداده است، خداوند این نمازگاهتان را برتری ویژه‌ای بخشید. این (مسجد کوفه)، خانه آدم، جایگاه نوح، منزلگاه ادریس و مصلاّی ابراهیم خلیل و برادرم خضر و نمازگاه من است. مسجد شما یکی از چهار مسجدی است که خداوند آن را برای اهلش برگزیده است.
گویی آن را می‌بینم که فردای قیامت، با دو جامه سفید، وارد محشر می‌شود و کسانی را که در آن نماز خوانده‌اند، شفاعت می‌نماید و شفاعتش از جانب خدا رد نخواهد شد. در آینده حجر الاسود در آن نصب خواهد شد. زمانی می‌رسد که همین مسجد، نمازگاه مهدی (عج)، فرزندم و نمازگاه هر مؤمنی می‌شود. در روی زمین مؤمنی نیست مگر اینکه وارد شود و به آن دل ببندد. مبادا آن را ترک و مهجورش کنید. در آن نماز بخوانید و با آن نماز به خدا نزدیک شوید و حوائج خویش را از خدا بخواهید. اگر مردم به فضیلت این مسجد آگاه بودند از اکناف جهان به سوی آن می‌شتافتند، اگر‌چه به خزیدن بر روی برف باشد[۴].»
قصر بهشتی
در بعضی روایات از مسجد کوفه به عنوان «قصری از بهشت» یاد شده است. امام علی (علیه السلام) می‌فرماید: «چهار قصر از قصرهای بهشت در دنیا قرار دارد: مسجد‌الحرام، مسجدالنبی، مسجد بیت‌المقدس و مسجد کوفه[۵]».
سجده گاه فرشتگان
در روایات آمده است که قبل از حضرت آدم، فرشتگان در این مکان مقدس عبادت می‌کردند. امام علی (علیه السلام) می‌فرماید: «نخستین مکانی که خداوند بر روی آن عبادت شد، کوفه بود. وقتی خدا به فرشتگان فرمان داد که به آدم سجده کنند، آنان در کوفه سجده کردند. فرشتگان هر شب بر مسجد کوفه فرود می‌آیند.».
مسجد کوفه نزد خداوند از چنان جایگاهی برخوردار است که اگر کسی وارد آن شود، گناهانش آمرزیده می‌شود. امام رضا (علیه السلام) از شخصی پرسید کجا زندگی می‌کنی؟ پاسخ داد در کوفه. امام درباره فضیلت مسجد کوفه به او فرمود: «همانا مسجد کوفه خانه نوح است. اگر کسی صد بار وارد آن شود، خداوند برای او صد آمرزش می‌نویسد. همانا دعای نوح در این مسجد بوده که گفت: «رَبِّ اغْفِرْ لِی وَ لِوَالِدَی وَ لِمَنْ دَخَلَ بَیتِی مُؤْمِناً[۶]».
مصلاّی پیامبران
ابوبصیر از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کند که ایشان درباره مسجد کوفه فرمود: «بهترین مسجد، مسجد کوفه است؛ هزار پیامبر و هزار وصی در آن نماز گزارده‌اند...[۷]».
نماز در مسجد کوفه تمام است
وقتی شخصی به مکانی مسافرت کند و قصد ده روز نکند، نمازش شکسته است، مگر چهار مکان که استثنا شده است. امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: «نماز در چهار جا تمام است: مسجد‌الحرام، مسجدالنبی، مسجد کوفه و حرم امام حسین (علیه السلام)[۸]».
نماز در آن برابر با حج است
امام باقر (علیه السلام) درباره فضیلت نماز در مسجد کوفه می‌فرماید: «اگر مردم می‌دانستند مسجد کوفه چه فضیلتی دارد، از مکان‌های دور به آنجا می‌رفتند. همانا خواندن نماز واجب در آنجا برابر با حج و نماز نافله برابر با عمره است[۹]». برتر از همه مساجد
امام صادق (علیه السلام) نماز در مسجد کوفه را برابر با هزار نماز در مسجدی غیر از آن می‌داند. همچنین امام رضا (علیه السلام) در فضیلت خواندن نماز در این مکان مقدس می‌فرماید: «نماز فرادی در مسجد کوفه، بهتر از هفتاد نماز جماعت در غیر آن است[۱۰]».
حرم حضرت علی(علیه السلام)
در کتاب بحارالانوار با ذکر سند از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که مکه، حرم خداست، مدینه حرم محمد (صلی الله علیه) است و کوفه، حرم حضرت علی (علیه السلام) است، و حضرت علی (علیه السلام) از کوفه همان اندازه‌ای را حرم قرار داد که حضرت ابراهیم (علیه السلام) از مکه و حضرت محمد (صلی الله علیه) از مدینه حرم قرار دادند[۱۱].
مدفن پیامبران و اوصیای الهی
پیامبران فراوانی در کوفه و در مسجد کوفه نماز خوانده‌اند و سیصد و هفتاد پیامبر و ششصد وصی در آنجا دفن شده‌اند.
مرکز حکومت امام زمان(عجل الله فرجه الشریف)
از امام باقر(علیه السلام) نقل شده است: «هنگامی که قائم ما قیام کند و به کوفه برود، هیچ مومنی نیست، مگر آن که در آن شهر در کنار مهدی سکونت میگزیند یا به آن شهر می‌آید.» امیرمومنان(علیه السلام) نیز فرموده‌اند: «روزگاری فرا رسد که اینجا (مسجد کوفه) نمازگاه و مصلای مهدی (عجل الله فرجه الشریف) گردد[۱۲].»
اقامتگاه حضرت خضر
منزل و سجده‌گاه حضرت نوح.
از این مکان هفتاد هزار نفر محشور و بدون حساب وارد بهشت می‌شوند[۱۳].
نشستن در مسجد کوفه بدون تلاوت قرآن نیز عبادت است[۱۴].
مقام‌ها در مسجد کوفه
داخل صحن، شبستان و رواق‌های مسجد کوفه، محراب‌ها و مقام‌های متعددی، منسوب به پیامبران و امامان (علیهم‌السّلام) وجود دارد که مرتبط با حضور پیامبران الهی و امامان معصوم (علیهم‌السّلام) در این مسجد و پیشینه تاریخی آن است، هر یک از این مقام‌ها و محراب‌ها، دارای آداب خاصی است که در کتب ادعیه مختلف، نظیر مفاتیح‌الجنان، بیان شده است، پس از بازسازی‌های اخیر مسجد کوفه، بیشتر مقام‌های موجود در صحن و رواق‌های مسجد نیز به‌صورت محرابچه‌های کوچکی از سنگ مرمر سفید، بازسازی شدند.
بیت الطّشت
در صحن مسجد، در شمال دکة القضاء قرار دارد و محل وقوع یکی از معجزات امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) است. (داستان این معجزه چنین است که: دختری برای استحمام میان نهر آب رفته بود، زالویی وارد بدنش شده و با مکیدن خون، کم کم بزرگ شده و باعث متورم‌شدن شکمش شد، برادران آن دختر به او بدگمان شده و تصمیم به قتل وی گرفتند و برای دانستن حکم آن، نزد امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) آمدند، آن حضرت دستور داد در کنار دکة القضاء خیمه‌ای زدند و دخترک را در آن خیمه نشاندند، آن‌گاه به قابله کوفه امر کرد که آن دختر را معاینه کند، قابله پس از معاینه گفت: این دختر آبستن است، حضرت برای اثبات بی‌گناهی دختر، دستور داد طشتی مملو از لجن آوردند و دخترک را روی آن نشاندند، زالو با استشمام بوی لجن از شکم دختر بیرون آمد و با این معجزه، امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) بی‌گناهی آن دختر را ثابت کرد[۱۵].
این مکان، پیش‌تر به‌صورت سردابی پایین‌تر از سطح مسجد بود که دو طرف آن، دو راه پله وجود داشت[۱۶].
دکة القضاء
در جانب شمال شرقی صحن مسجد کوفه قرار دارد و محلی است که امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) در آنجا، قضاوت می‌کرده است.
دکة المعراج
این مقام در صحن مسجد و نزدیک زیارتگاه کشتی نوح قرار دارد و محل نماز خواندن پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در شب معراج، به شمار می‌آید، کنار این مقام، یک ستون سنگی قدیمی وجود دارد که در واقع، یک شاخص خورشیدی است که در گذشته، برای شناخت ظهر شرعی و اوقات نماز، به کار می‌رفته است.
محراب و محل ضربت خوردن امام علی
این محراب محل نماز خواندن امیرمؤمنان (علیه السلام) در مسجد کوفه و محل ضربت خوردن آن حضرت (علیه السلام) به دست ابن‌ملجم مرادی در شب نوزدهم ماه رمضان سال ۴۰ ه. ق، است.
منزل امام علی (علیه السلام) در نزدیکی مسجد کوفه قرار داشته است و ایشان هر روز برای اقامه نماز به این مسجد می‌رفتند. عبدالرحمن بن ملجم مرادی از گروه خوارج به همراه شبیب بن بجره اشجعی که از همفکران وی بود، از سوی قطام بنت علقمه تحریک و تحریث شده بودند، بر همین اساس در سحرگاه شب نوزدهم ماه مبارک رمضان سال 40 قمری در مسجد اعظم کوفه کمین کرده و منتظر ورود امیرالمؤمنین (علیه السلام) شدند.
همچنین قطام، شخصی به نام وردان بن مجالد را که از افراد طایفه‌اش بود، به یاری آن دو نفر فرستاد. ابن ملجم مرادی هنگامی که امیرالمؤمنین (علیه السلام) سر بر سجده گذاشت، شمشیر زهرآگین خود را فرود آورد، در این هنگام حضرت علی (علیه السلام) در محراب مسجد افتاد و فرمود: «بسم الله و بالله و علی ملّة رسول الله فزت و ربّ الکعبه؛ سوگند به خدای کعبه که رستگار شدم».
امام علی (علیه السلام) در حالی که خون از سر و صورت شریفش جاری بود، فرمود: «هذا ما وعدنا الله و رسوله؛ این همان وعده‌ای است که خداوند متعال و رسولش به من داده‌اند»، در این زمان چون امام توان برگزاری نماز جماعت را نداشت، به امام حسن (علیه السلام) فرمود نماز را ادامه دهد و خود نشسته نماز را اقامه کرد. امام علی (علیه السلام) دو روز پس از ضربت خوردن با شمشیر زهرآگین در بیست‌ویکم ماه مبارک رمضان به شهادت رسید.
حضرت علی (علیه السلام) در واپسین لحظات زندگی نیز به فکر صلاح و سعادت مردم بود و به فرزندان و بستگان و تمام مسلمانان چنین وصیت فرمودند: شما را به پرهیزکاری سفارش می‌کنم و به اینکه کارهای خود را منظم کنید و اینکه همواره در فکر اصلاح بین مسلمانان باشید. نماز را بسیار گرامی بدارید که ستون دین شماست. یتیمان را فراموش نکنید، حقوق همسایگان را مراعات کنید. قرآن را برنامه عملی خود قرار دهید[۱۷].
این محراب، داخل شبستان مسجد واقع است و روی آن، فرقه اسماعیلیان بهره هند، پنجره نقره‌ای زیبایی به شکل محراب با کتیبه‌های کوفی و نقوش و تزیینات گیاهی، نصب کرده‌اند.
مقام آدم
مقام آدم، در جنوب صحن مسجد، نزدیک دکة المعراج قرار دارد و براساس برخی اقوال، محل توبه حضرت آدم (علیه السلام) به شمار می‌آید.
مقام ابراهیم
مقام ابراهیم، در رواق شمالی مسجد، نزدیک ورودی اصلی آنباب الفیل قرار دارد.
مقام امام جعفر صادق
مقام امام جعفر صادق، در جنوب شرقی مسجد، نزدیک مرقد مسلم بن عقیل قرار داشته و دارای محرابی بوده است که همانند دو مقام نوح (علیه السلام) و امام زین‌العابدین (علیه السلام)، متاسفانه در بازسازی‌های اخیر مسجد، خراب شده است و محل آن، تنها با نصب یک برگه کاغذی روی ستون‌های سنگی موجود در شبستان مسجد، مشخص شده است.
مقام امام زین‌العابدین
مقام امام زین‌العابدین، در جنوب غربی مسجد، نزدیک مقام نوح (علیه السلام) قرار داشته و مانند همان مقام، به شکل محرابی بوده است که متاسفانه در بازسازی‌های اخیر مسجد، خراب شده است و محل آن، تنها با نصب یک برگه کاغذی روی دیوار جنوبی رواق متصل به شبستان مسجد، مشخص شده است.
مقام جبرئیل
مقام جبرئیل نیز در جنوب صحن مسجد و در سمت غربی مقام آدم (علیه السلام) قرار دارد و به حادثه معراج پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و نماز خواندن آن حضرت در مسجد کوفه، ارتباط دارد.
مقام خضر
مقام خضر در رواق شمالی مسجد، نزدیک مقام ابراهیم (علیه السلام) واقع است.
مقام نوح
مقام نوح در جنوب غربی مسجد قرار داشته و به شکل محرابی بوده که متاسفانه در بازسازی‌های اخیر مسجد، خراب شده است و محل آن، تنها با نصب یک برگه کاغذی روی دیوار جنوبی رواق متصل به شبستان مسجد، مشخص شده است.
مقام کشتی نوح
میان صحن مسجد، مکانی وجود دارد که به سفینة نوح معروف است، براساس برخی اقوال، این نقطه محل به گِل نشستن کشتی حضرت نوح (علیه السلام) پس از طوفان بزرگ است، اما براساس روایات دیگری، اینجا محل ساخته شدن کشتی حضرت نوح (علیه السلام) بوده است، این مکان نیز پیش‌تر به صورت سردابی بود که با یک راه‌پله، امکان پایین رفتن به آن وجود داشت، این سرداب، به شکل یک صحن کوچک هشت ضلعی بود که در هر ضلع آن، یک ایوان وجود داشت و از طریق دو ایوان شمالی و جنوبی، به دو حجره دیگر راه داشت، کف زیارتگاه کشتی نوح (علیه السلام)، نمایانگر سطح واقعی مسجد کوفه، پیش از بالا آوردن سطح آن در زمان سیدمهدی بحرالعلوم بوده است. در دوره رژیم سابق بعثی عراق، پله‌های ورودی سفینه نوح مسدود شد و از ورود به آنجا، جلوگیری به عمل می‌آمد، اما پس از سقوط این رژیم، متاسفانه در بازسازی‌های اخیر مسجد، این زیارتگاه و بنای تاریخی ارزشمند آن، به‌طور کامل از بین رفت و تنها به‌جای آن، یک حوض دوازده ضلعی، با نرده‌های سنگی کم‌ارتفاع در اطراف آن، ایجاد شد[۱۸].
قبور مطهر مسجد کوفه
سمت شرق مسجد کوفه، کنار دارالاماره و متصل به دیوار مسجد[۱۹] مدفن جناب مسلم بن عقیل (سلام الله علیه) است که دارای گنبد طلایی می‌باشد. نخستین کسی که بر فراز قبر او بنایی به پا کرد مختار بن ابی عبیدة ثقفی بود. در زمان آل بویه، عضدالدوله نیز آن را در ۳۶۸ ق توسعه داد. سلطان اویس جلایری در ۷۶۷ ق و پادشاهان صفوی در ۱۰۵۵ ق و پادشاهان قاجار در ۱۲۳۲ ق تعمیراتی در آن آستان انجام دادند.
از دیگر کسانی که این مزار را بازسازی کردند باید از شیخ محمدحسن نجفی معروف به صاحب جواهر یاد کرد که در ۱۲۶۳ ق با مبالغی که سلطان لکهنو از هند برای این کار اختصاص داد به تعمیر گسترده آن پرداخت. او ضریحی از نقره و گنبدی از طلا بر فراز قبر مسلم نصب کرد[۲۰]. در سال‌های اخیر به همت آیت‌الله حکیم و جمعی از نیکوکاران بنای جدیدی شامل حرم و رواق و ساخته شد و گنبد آن نیز توسط حاج رشاد مرزه طلاکاری گشت. بر روی قبر مطهر مسلم بن عقیل فرستاده امام حسین (علیه‌السلام) به کوفه، حدیثی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) دیده می‌شود که می‌فرمایند: "من عقیل را دوست دارم ... به درستی که فرزندش در دوستی فرزند تو کشته خواهد شد".
چند متر آن طرف‌تر، در سمت قبله، متصل به مسجد، بقعه و مزار مختار بن ابی عبیدة ثقفی است که موفق شد انتقام خون شهیدان کربلا را بگیرد و کوفه را برای مدتی تحت تصرف خود درآورد. آستان مختار در حرم مسلم بن عقیل واقع شده و هر دو بنای مشترکی دارند. ضریحی روی قبر این بزرگوار نصب شده و پنجره‌ای در زاویه شرقی به دیوار مسجد کوفه (سمت جنوب) باز می‌شود. قطعه سنگی از قرن دوم هجری به خط کوفی دارد که روی آن نوشته‌اند: «هذا قبر مختار بن ابی عبیدة الثقفی الآخذ بثارات الحسین». در مقابل مرقد مطهر مسلم، در ضلع شمال غربی مسجد، مرقد مطهر هانی بن عروه که هر دو دارای یک صحن و تاریخ بنای مشترک هستند؛ قرار دارد که گنبدی سبز رنگ بر روی آن است[۲۱].
مسجد کوفه در زمان امام زمان
مطابق با روایتی از امام صادق علیه‌السلام مرکز حکومت امام مهدی علیه‌السلام در کوفه و مرکز قضاوت و دادرسی او مسجد کوفه می‌باشد[۲۲].
تعلیم و تربیت در مسجد کوفه
مسجد کوفه از همان ابتدای تاسیس، یکی از مراکز فرهنگی شهر به شمار می‌رفت. هنگامی که امام علی (علیه السلام) در سال (۳۶ ه – ق) وارد کوفه شد، ابتدا به مسجد کوفه رفت و در آنجا برای مردم سخنرانی کرد. امام پس از استقرار در کوفه، در مسجد کوفه تفسیر قرآن و علوم دیگر درس می‌داد. شاگردان زیادی همچون کمیل بن زیاد و ابن‌عباس نیز نیز از محضر ایشان استفاده می‌کردند.[۲۳]
پانویس
- ↑ سایت مسجد بزرگ کوفه
- ↑ دائرة المعارف الاسلامیه، ج۱۰، ص۳۵۹
- ↑ حقایقی خواندنی از مسجد کوفه - خبرگزاری برنا
- www.borna.news › قرآن و معارف
- ↑ معارف و معاریف، ج۸، ص۶۱۰; بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۳۸۹
- ↑ وسائل الشیعه، ج۵، ص۲۸۲ ; تاریخ الکوفه، براقی، ص۵۸
- ↑ وسائل الشیعه، ج۵، ص۲۸۲
- ↑ الکافی، ج۳، ص۴۹۲ ; من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۲۳۱
- ↑ الکافی، ج۴، ص۵۸۶ ; محمد بن جعفر المشهدی الحائری، فضل المسجد الکوفة و مسجدها، ص۳۷
- ↑ الکافی، ج۴، ص۲۸
- ↑ بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۳۹۷ ; وسائل الشیعه، ج۵، ص۲۳۹
- ↑ تاریخ کوفه. سید حسین براقی نجفی، ص۳۹
- ↑ روضة الواعظین، ج۲، ص۳۳۷؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۴۵۲
- ↑ بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۳۹۵
- ↑ بحارالأنوار، ج۱۰۰، ص۴۰۵
- ↑ طبری صغیر، محمد بن جریر، نوادر المعجزات، ص۱۰۷
- ↑ طریحى، محمدسعید، العتبات المقدسة فی الکوفه، ص۹۵
- ↑ نخستین کسی که مسجد کوفه را بنا کرد +عکس - مشرق نیوز www.mashreghnews.ir › news › نخس...
- ↑ زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم، مقاله «مسجد کوفه»، ج۱
- ↑ ابن بطوطه، سفرنامه ابن بطوطه، ۱/۲۷۰؛ طبری، تاریخ الطبری، ۴/۲۱۶
- ↑ دایرة المعارف تشیع، ۱/۱۱۰ـ۱۱۱
- ↑ الخصال، ج 2، ص 76
- ↑ بحارالانوار، ج53، ص11
- ↑ حقایقی خواندنی از مسجد کوفه - خبرگزاری برنا www.borna.news › قرآن و معارف