شب قدر: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:لیله القدر.jpg|بیقاب|چپ]] | [[پرونده:لیله القدر.jpg|بیقاب|چپ]] | ||
'''شب قدر''' یکی از شبهای [[رمضان|ماه رمضان]]، شبی که از هزار ماه برتر است. شب [[نزول قرآن]]، تقدیر امور و بخشش [[گناه|گناهان]] است. شب قدر بزرگترین سند [[امامت]] و تداوم آن در طول زمان است. بر اساس [[روایات]] در این شب، تقدیر یک ساله افراد مشخص میگردد. در تعالیم [[اسلام]] و در کلام [[معصومین (ع)|معصومین ( | '''شب قدر''' یکی از شبهای [[رمضان|ماه رمضان]]، شبی که از هزار ماه برتر است. شب [[نزول قرآن]]، تقدیر امور و بخشش [[گناه|گناهان]] است. شب قدر بزرگترین سند [[امامت]] و تداوم آن در طول زمان است. بر اساس [[روایات]] در این شب، تقدیر یک ساله افراد مشخص میگردد. در تعالیم [[اسلام]] و در کلام [[معصومین (ع)|معصومین (علیهمالسّلام)]]، یک شب خاص بهعنوان شب قدر معرفی نشده؛ بلکه یکی از شبهای نوزدهم، بیست و یکم و یا بیست و سوم ماه مبارک رمضان، شب قدر دانسته شده است. در [[روایات]] به احیا (شب زندهداری) شبهای قدر سفارش زیادی شده و اعمالی برای این شبها تعیین گردیده است. | ||
== شب قدر == | == شب قدر == | ||
خط ۶: | خط ۶: | ||
== کدام شب، شب قدر؟ == | == کدام شب، شب قدر؟ == | ||
در [[قرآن کریم]] آیهای که به صراحت بیان کند '''«شب قدر»''' چه شبی است دیده نمیشود. ولی از جمعبندی چند [[آیه]] از [[قرآن کریم]] میتوان فهمید که شب قدر یکی از شبهای ماه مبارک رمضان است. قرآن کریم از یک سو میفرماید: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ|سوره = دخان |آیه = 3 }} این آیه گویای این مطلب است که قرآن یکپارچه در یک شب مبارک [[نزول قرآن|نازل]] شده است و از سوی دیگر میفرماید: {{متن قرآن |شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ ...|سوره = بقره |آیه = 185 }} و این آیه گویای این است که تمام قرآن در [[ماه رمضان]] نازل شده است. و در [[سوره قدر]] میفرماید: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ|سوره = قدر |آیه = 1 }}. | در [[قرآن کریم]] آیهای که به صراحت بیان کند '''«شب قدر»''' چه شبی است دیده نمیشود. ولی از جمعبندی چند [[آیه]] از [[قرآن|قرآن کریم]] میتوان فهمید که شب قدر یکی از شبهای ماه مبارک رمضان است. قرآن کریم از یک سو میفرماید: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ|سوره = دخان |آیه = 3 }} این آیه گویای این مطلب است که قرآن یکپارچه در یک شب مبارک [[نزول قرآن|نازل]] شده است و از سوی دیگر میفرماید: {{متن قرآن |شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ ...|سوره = بقره |آیه = 185 }} و این آیه گویای این است که تمام قرآن در [[رمضان|ماه رمضان]] نازل شده است. و در [[سوره قدر]] میفرماید: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ|سوره = قدر |آیه = 1 }}. | ||
از مجموع این آیات استفاده میشود که قرآن کریم در یک شب مبارک، در ماه رمضان که همان '''«شب قدر»''' است نازل شده است. پس شب قدر در ماه رمضان است. اما این که کدام یک از شبهای ماه رمضان شب قدر است، در قرآن کریم چیزی برآن دلالت ندارد. و تنها از راه اخبار میتوان آن شب را معین کرد. | از مجموع این آیات استفاده میشود که قرآن کریم در یک شب مبارک، در ماه رمضان که همان '''«شب قدر»''' است نازل شده است. پس شب قدر در ماه رمضان است. اما این که کدام یک از شبهای ماه رمضان شب قدر است، در قرآن کریم چیزی برآن دلالت ندارد. و تنها از راه اخبار میتوان آن شب را معین کرد. | ||
در بعضی از روایات منقول از [[ائمه|ائمه اطهار ( | در بعضی از روایات منقول از [[ائمه|ائمه اطهار (علیهمالسّلام)]]، '''«شب قدر»''' مردد بین نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان است و در برخی دیگر از آنها مردد بین شب بیست و یکم و بیست و سوم و در روایات دیگری متعین در شب بیست و سوم است<ref>طبرسی، ''مجمع البیان''، 1338 ش، ج 10، ص 519.</ref> و عدم تعین یک شب به جهت تعظیم امر شب قدر بوده تا بندگان خدا با گناهان خود به آن اهانت نکنند. | ||
پس از دیدگاه روایات [[اهل بیت|اهلبیت ( | پس از دیدگاه روایات [[اهل بیت|اهلبیت (علیهمالسّلام)]] شب قدر از شبهای ماه رمضان و یکی از سه شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم است. اما روایات منقول از طرق [[اهل سنت و جماعت|اهلسنت]] به طورعجیبی با هم اختلاف داشته و قابل جمع نیستند ولی معروف بین اهلسنت این است که شب بیست و هفتم ماه رمضان شب قدر است<ref>سیوطی، ''تفسیر الدرالمنثور''، ج 6.</ref> و در آن شب قرآن نازل شده است. | ||
== تکرار شب قدر در هر سال == | == تکرار شب قدر در هر سال == | ||
خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
* ثانیا: کلمۀ «یفرق» در آیۀ شریفۀ: {{متن قرآن|فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ |سوره = دخان |آیه = 4 }} به خاطر مضارع بودنش، استمرار را میرساند و نیز کلمه «تنزل» درآیۀ کریمۀ: {{متن قرآن|تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ |سوره = قدر |آیه = 4 }} به دلیل مضارع بودنش دلالت بر استمرار دارد. | * ثانیا: کلمۀ «یفرق» در آیۀ شریفۀ: {{متن قرآن|فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ |سوره = دخان |آیه = 4 }} به خاطر مضارع بودنش، استمرار را میرساند و نیز کلمه «تنزل» درآیۀ کریمۀ: {{متن قرآن|تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ |سوره = قدر |آیه = 4 }} به دلیل مضارع بودنش دلالت بر استمرار دارد. | ||
* ثالثا: از ظاهر عبارت: '''«شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن»''' چنین برمیآید که مادامی که ماه رمضان تکرار میشود آن شب نیز تکرار میشود. پس شب قدر منحصر در یک شب نیست؛ بلکه درهر سال و در ماه رمضان تکرار میشود. | * ثالثا: از ظاهر عبارت: '''«شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن»''' چنین برمیآید که مادامی که ماه رمضان تکرار میشود آن شب نیز تکرار میشود. پس شب قدر منحصر در یک شب نیست؛ بلکه درهر سال و در ماه رمضان تکرار میشود. | ||
در این خصوص در تفسیر برهان از شیخ طوسی از ابوذر روایت شده که گفت: به [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|رسول خدا ( | در این خصوص در تفسیر برهان از شیخ طوسی از ابوذر روایت شده که گفت: به [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|رسول خدا (صلّیالله علیه وآله)]] عرض کردم یا رسولالله آیا شب قدر شبی است که در عهد [[پیامبران|انبیا]] بوده و امر به آنان نازل میشده و چون از دنیا میرفتند نزول امر در آن شب تعطیل میشده است؟ فرمود: «نه، بلکه شب قدر تا قیامت هست<ref>بحرانی، ''تفسیر البرهان''، ج 4، ص 488، ح 26.</ref>». | ||
== عظمت شب قدر == | == عظمت شب قدر == | ||
[[پرونده:شب قدر 2 (2).jpg|بیقاب|راست]] | [[پرونده:شب قدر 2 (2).jpg|بیقاب|راست]] | ||
در [[سوره قدر]] میخوانیم: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ* وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ* لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ|سوره = قدر|آیه = 1_3}} خداوند متعال برای بیان عظمت شب قدر با این که ممکن بود بفرماید: '''«وما أَدراك ما هی، هی خیر من الف شهر»''' یعنی با این که میتوانست در آیۀ دوم و سوم به جای کلمه '''«لیلة القدر»''' ضمیر بیاورد، خود کلمه را آورد تا بر عظمت این شب دلالت کند. و با آیات بعد عظمت این شب را بیان کرد به اینکه این شب از هزار ماه بهتر است. منظور از بهتر بودن این شب از هزار ماه، بهتر بودن از حیث فضیلت [[عبادت]] است. چه اینکه با غرض [[قرآن]] نیز مناسبت دارد. چون همۀ عنایت قرآن در این است که مردم را به خدا نزدیک و به وسیله عبادت زنده کند. و احیا یا عبادت آن شب از عبادت هزار ماه بهتر است. | در [[سوره قدر]] میخوانیم: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ* وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ* لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ|سوره = قدر|آیه = 1_3}} خداوند متعال برای بیان عظمت شب قدر با این که ممکن بود بفرماید: '''«وما أَدراك ما هی، هی خیر من الف شهر»''' یعنی با این که میتوانست در آیۀ دوم و سوم به جای کلمه '''«لیلة القدر»''' ضمیر بیاورد، خود کلمه را آورد تا بر عظمت این شب دلالت کند. و با آیات بعد عظمت این شب را بیان کرد به اینکه این شب از هزار ماه بهتر است. منظور از بهتر بودن این شب از هزار ماه، بهتر بودن از حیث فضیلت [[عبادت]] است. چه اینکه با غرض [[قرآن]] نیز مناسبت دارد. چون همۀ عنایت قرآن در این است که مردم را به خدا نزدیک و به وسیله عبادت زنده کند. و احیا یا عبادت آن شب از عبادت هزار ماه بهتر است. | ||
از [[جعفر بن محمد ( | از [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق (علیهالسّلام)]] سؤال شد: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ (با این که در آن هزار ماه در هر دوازده ماهش یک شب قدر است). | ||
حضرت فرمود: «عبادت در شب قدر بهتر است از عبادت در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد<ref>کلینی، ''فروع کافی''، ج 4، ص157، ح 4.</ref>». | حضرت فرمود: «عبادت در شب قدر بهتر است از عبادت در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد<ref>کلینی، ''فروع کافی''، ج 4، ص157، ح 4.</ref>». | ||
خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
# نزول دفعی (یکباره) در یک شب معیّن. | # نزول دفعی (یکباره) در یک شب معیّن. | ||
# نزول تدریجی در طول بیست و سه سال [[نبوت]] [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم ( | # نزول تدریجی در طول بیست و سه سال [[نبوت]] [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم (صلّیالله علیه وآله)]]. | ||
آیاتی چون: {{متن قرآن|وَقُرْآنًا فَرَقْنَاهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلَىٰ مُكْثٍ وَنَزَّلْنَاهُ تَنْزِيلًا |سوره = اسراء |آیه = 106 }} نزول تدریجی قرآن را بیان میکند. | آیاتی چون: {{متن قرآن|وَقُرْآنًا فَرَقْنَاهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلَىٰ مُكْثٍ وَنَزَّلْنَاهُ تَنْزِيلًا |سوره = اسراء |آیه = 106 }} نزول تدریجی قرآن را بیان میکند. | ||
در نزول دفعی (یکباره)، قرآن کریم که مرکب از سورهها و آیات است یک دفعه نازل نشده است؛ بلکه به صورت اجمال همۀ قرآن نازل شده است؛ چون آیاتی که درباره وقایع شخصی و حوادث جزئی نازل شده ارتباط کامل با زمان و مکان و اشخاص و احوال خاصهای دارد که دربارۀ آن اشخاص و آن احوال و در آن زمان و مکان نازل شده و معلوم است که چنین آیاتی درست در نمیآید مگر این که زمان و مکانش و واقعهای که دربارهاش نازل شده رخ دهد به طوری که اگر از آن زمانها و مکانها و وقایع خاصه صرف نظر شود و فرض شود که قرآن یک باره نازل شده، قهرا موارد آن آیات حذف میشود و دیگر بر آنها تطبیق نمیکنند، پس قرآن به همین هیئت که هست دو بار نازل نشده؛ بلکه بین دو نزول قرآن فرق است و فرق آن در اجمال و تفصیل است. همان اجمال و تفصیلی که در آیۀ شریفۀ: {{متن قرآن|كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ |سوره = هود |آیه = 1 }} به آن اشاره شده است. و در '''«شب قدر»''' [[قرآن|قرآن کریم]] به صورت اجمال و یکباره بر [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم ( | در نزول دفعی (یکباره)، قرآن کریم که مرکب از سورهها و آیات است یک دفعه نازل نشده است؛ بلکه به صورت اجمال همۀ قرآن نازل شده است؛ چون آیاتی که درباره وقایع شخصی و حوادث جزئی نازل شده ارتباط کامل با زمان و مکان و اشخاص و احوال خاصهای دارد که دربارۀ آن اشخاص و آن احوال و در آن زمان و مکان نازل شده و معلوم است که چنین آیاتی درست در نمیآید مگر این که زمان و مکانش و واقعهای که دربارهاش نازل شده رخ دهد به طوری که اگر از آن زمانها و مکانها و وقایع خاصه صرف نظر شود و فرض شود که قرآن یک باره نازل شده، قهرا موارد آن آیات حذف میشود و دیگر بر آنها تطبیق نمیکنند، پس قرآن به همین هیئت که هست دو بار نازل نشده؛ بلکه بین دو نزول قرآن فرق است و فرق آن در اجمال و تفصیل است. همان اجمال و تفصیلی که در آیۀ شریفۀ: {{متن قرآن|كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ |سوره = هود |آیه = 1 }} به آن اشاره شده است. و در '''«شب قدر»''' [[قرآن|قرآن کریم]] به صورت اجمال و یکباره بر [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم (صلّیالله علیه وآله)]] نازل شد و در طول بیست و سه سال به تفصیل و به تدریج و آیه به آیه نازل گردید. | ||
=== تقدیر امور === | === تقدیر امور === | ||
خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
بر اساس آیۀ شریفۀ: {{متن قرآن|تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ|سوره = قدر|آیه = 4}} [[ملائکه]] و [[روح]] در این شب به اذن پروردگارشان نازل میشوند. مراد از [[روح]]، آن روحی است که از عالم امر است و خدای متعال دربارهاش فرموده است: {{متن قرآن|قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي ...|سوره = اسراء|آیه = 85}} دراین که مراد از امر چیست؟ بحثهای مفصلی در تفسیر شریف [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|المیزان]] آمده است که به جهت اختصار مبحث، به دو روایت در مورد نزول [[ملائکه]] و این که [[روح]] چیست بسنده میشود. | بر اساس آیۀ شریفۀ: {{متن قرآن|تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ|سوره = قدر|آیه = 4}} [[ملائکه]] و [[روح]] در این شب به اذن پروردگارشان نازل میشوند. مراد از [[روح]]، آن روحی است که از عالم امر است و خدای متعال دربارهاش فرموده است: {{متن قرآن|قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي ...|سوره = اسراء|آیه = 85}} دراین که مراد از امر چیست؟ بحثهای مفصلی در تفسیر شریف [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|المیزان]] آمده است که به جهت اختصار مبحث، به دو روایت در مورد نزول [[ملائکه]] و این که [[روح]] چیست بسنده میشود. | ||
# [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم ( | # [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم (صلّیالله علیه وآله)]] فرمود: وقتی شب قدر میشود ملائکهای که ساکن در '''«سدره المنتهی»''' هستند و [[جبرئیل]] یکی از ایشان است نازل میشوند در حالی که جبرئیل به اتفاق سایرین پرچمهایی را به همراه دارند. یک پرچم بالای قبر من، و یکی بر بالای [[بیتالمقدس]] و پرچمی در [[مسجدالحرام]] و پرچمی بر [[طورسینا|طور سینا]] نصب میکنند و هیچ مؤمن و مؤمنهای دراین نقاط نمیماند مگر آن که جبرئیل به او سلام میکنند، مگر کسی که دائم الخمر و یا معتاد به خوردن گوشت خوک و یا زعفران مالیدن به بدن خود باشد<ref>طبرسی، مجمع البیان، 1338 ش، ج 10، ص 520.</ref>. | ||
# از [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق ( | # از [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق (علیهالسّلام)]] در مورد [[روح]] سؤال شد. حضرت فرمودند: روح از [[جبرئیل]] بزرگتر است و جبرئیل از سنخ [[ملائکه]] است و روح ازآن سنخ نیست. مگر نمیبینی خدای متعال فرموده: '''«تنزل الملائکه والروح»''' پس معلوم میشود روح غیر از ملائکه است<ref>بحرانی، ''تفسیر برهان''، ج 4، ص 481، ح 1.</ref>. | ||
=== سلام و امنیت === | === سلام و امنیت === |
نسخهٔ کنونی تا ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۰:۲۰
شب قدر یکی از شبهای ماه رمضان، شبی که از هزار ماه برتر است. شب نزول قرآن، تقدیر امور و بخشش گناهان است. شب قدر بزرگترین سند امامت و تداوم آن در طول زمان است. بر اساس روایات در این شب، تقدیر یک ساله افراد مشخص میگردد. در تعالیم اسلام و در کلام معصومین (علیهمالسّلام)، یک شب خاص بهعنوان شب قدر معرفی نشده؛ بلکه یکی از شبهای نوزدهم، بیست و یکم و یا بیست و سوم ماه مبارک رمضان، شب قدر دانسته شده است. در روایات به احیا (شب زندهداری) شبهای قدر سفارش زیادی شده و اعمالی برای این شبها تعیین گردیده است.
شب قدر
مراد از قدر، تقدیر و اندازهگیری است و «شب قدر»، شب اندازهگیری است و خداوند متعال دراین شب حوادث یک سال را تقدیر میکند و زندگی، مرگ، رزق، سعادت و شقاوت انسانها و اموری از این قبیل را در این شب مقدر میگرداند.
کدام شب، شب قدر؟
در قرآن کریم آیهای که به صراحت بیان کند «شب قدر» چه شبی است دیده نمیشود. ولی از جمعبندی چند آیه از قرآن کریم میتوان فهمید که شب قدر یکی از شبهای ماه مبارک رمضان است. قرآن کریم از یک سو میفرماید: إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ [دخان–3] این آیه گویای این مطلب است که قرآن یکپارچه در یک شب مبارک نازل شده است و از سوی دیگر میفرماید: شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ ... [بقره–185] و این آیه گویای این است که تمام قرآن در ماه رمضان نازل شده است. و در سوره قدر میفرماید: إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ [قدر–1] .
از مجموع این آیات استفاده میشود که قرآن کریم در یک شب مبارک، در ماه رمضان که همان «شب قدر» است نازل شده است. پس شب قدر در ماه رمضان است. اما این که کدام یک از شبهای ماه رمضان شب قدر است، در قرآن کریم چیزی برآن دلالت ندارد. و تنها از راه اخبار میتوان آن شب را معین کرد.
در بعضی از روایات منقول از ائمه اطهار (علیهمالسّلام)، «شب قدر» مردد بین نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان است و در برخی دیگر از آنها مردد بین شب بیست و یکم و بیست و سوم و در روایات دیگری متعین در شب بیست و سوم است[۱] و عدم تعین یک شب به جهت تعظیم امر شب قدر بوده تا بندگان خدا با گناهان خود به آن اهانت نکنند. پس از دیدگاه روایات اهلبیت (علیهمالسّلام) شب قدر از شبهای ماه رمضان و یکی از سه شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم است. اما روایات منقول از طرق اهلسنت به طورعجیبی با هم اختلاف داشته و قابل جمع نیستند ولی معروف بین اهلسنت این است که شب بیست و هفتم ماه رمضان شب قدر است[۲] و در آن شب قرآن نازل شده است.
تکرار شب قدر در هر سال
«شب قدر» منحصر در شب نزول قرآن و سالی که قرآن درآن نازل شد نیست؛ بلکه با تکرار سالها، آن شب نیز تکرار میشود. یعنی درهر ماه رمضان، شب قدری است که در آن شب امور سال آینده تقدیر میشود. دلیل براین امر این است که:
- اولا: نزول قرآن به صورت یکپارچه در یکی از شبهای قدر چهارده قرن گذشته ممکن است ولی تعیین حوادث تمامی قرون گذشته و آینده در آن شب بی معناست.
- ثانیا: کلمۀ «یفرق» در آیۀ شریفۀ: فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ [دخان–4] به خاطر مضارع بودنش، استمرار را میرساند و نیز کلمه «تنزل» درآیۀ کریمۀ: تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ [قدر–4] به دلیل مضارع بودنش دلالت بر استمرار دارد.
- ثالثا: از ظاهر عبارت: «شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن» چنین برمیآید که مادامی که ماه رمضان تکرار میشود آن شب نیز تکرار میشود. پس شب قدر منحصر در یک شب نیست؛ بلکه درهر سال و در ماه رمضان تکرار میشود.
در این خصوص در تفسیر برهان از شیخ طوسی از ابوذر روایت شده که گفت: به رسول خدا (صلّیالله علیه وآله) عرض کردم یا رسولالله آیا شب قدر شبی است که در عهد انبیا بوده و امر به آنان نازل میشده و چون از دنیا میرفتند نزول امر در آن شب تعطیل میشده است؟ فرمود: «نه، بلکه شب قدر تا قیامت هست[۳]».
عظمت شب قدر
در سوره قدر میخوانیم: إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ* وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ* لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ [قدر–1_3] خداوند متعال برای بیان عظمت شب قدر با این که ممکن بود بفرماید: «وما أَدراك ما هی، هی خیر من الف شهر» یعنی با این که میتوانست در آیۀ دوم و سوم به جای کلمه «لیلة القدر» ضمیر بیاورد، خود کلمه را آورد تا بر عظمت این شب دلالت کند. و با آیات بعد عظمت این شب را بیان کرد به اینکه این شب از هزار ماه بهتر است. منظور از بهتر بودن این شب از هزار ماه، بهتر بودن از حیث فضیلت عبادت است. چه اینکه با غرض قرآن نیز مناسبت دارد. چون همۀ عنایت قرآن در این است که مردم را به خدا نزدیک و به وسیله عبادت زنده کند. و احیا یا عبادت آن شب از عبادت هزار ماه بهتر است. از امام صادق (علیهالسّلام) سؤال شد: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ (با این که در آن هزار ماه در هر دوازده ماهش یک شب قدر است). حضرت فرمود: «عبادت در شب قدر بهتر است از عبادت در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد[۴]».
وقایع شب قدر
نزول قرآن
ظاهر آیۀ شریفۀ: إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ [قدر–1] این است که همۀ قرآن در شب قدر نازل شده است و چون تعبیر به انزال کرده که ظهور در یکپارچگی و دفعی بودن دارد نه تنزیل، که ظاهر در نزول تدریجی است.
قرآن کریم به دو گونه نازل شده است:
- نزول دفعی (یکباره) در یک شب معیّن.
- نزول تدریجی در طول بیست و سه سال نبوت پیامبر اکرم (صلّیالله علیه وآله).
آیاتی چون: وَقُرْآنًا فَرَقْنَاهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلَىٰ مُكْثٍ وَنَزَّلْنَاهُ تَنْزِيلًا [اسراء–106] نزول تدریجی قرآن را بیان میکند. در نزول دفعی (یکباره)، قرآن کریم که مرکب از سورهها و آیات است یک دفعه نازل نشده است؛ بلکه به صورت اجمال همۀ قرآن نازل شده است؛ چون آیاتی که درباره وقایع شخصی و حوادث جزئی نازل شده ارتباط کامل با زمان و مکان و اشخاص و احوال خاصهای دارد که دربارۀ آن اشخاص و آن احوال و در آن زمان و مکان نازل شده و معلوم است که چنین آیاتی درست در نمیآید مگر این که زمان و مکانش و واقعهای که دربارهاش نازل شده رخ دهد به طوری که اگر از آن زمانها و مکانها و وقایع خاصه صرف نظر شود و فرض شود که قرآن یک باره نازل شده، قهرا موارد آن آیات حذف میشود و دیگر بر آنها تطبیق نمیکنند، پس قرآن به همین هیئت که هست دو بار نازل نشده؛ بلکه بین دو نزول قرآن فرق است و فرق آن در اجمال و تفصیل است. همان اجمال و تفصیلی که در آیۀ شریفۀ: كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ [هود–1] به آن اشاره شده است. و در «شب قدر» قرآن کریم به صورت اجمال و یکباره بر پیامبر اکرم (صلّیالله علیه وآله) نازل شد و در طول بیست و سه سال به تفصیل و به تدریج و آیه به آیه نازل گردید.
تقدیر امور
خداوند متعال در شب قدر حوادث یک سال آینده را از قبیل مرگ و زندگی، وسعت یا تنگی روزی، سعادت و شقاوت، خیر و شر، طاعت و معصیت و... تقدیر میکند. در آیۀ شریفۀ: إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ [قدر–1] کلمۀ «قدر» دلالت بر تقدیر و اندازهگیری دارد و آیۀ شریفۀ: فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ [دخان–4] که در وصف شب قدر نازل شده است بر تقدیر دلالت میکند. چون کلمه «فرق» به معنای جدا سازی و مشخص کردن دو چیز از یکدیگر است. و فرق هر امر حکیم جز این معنا ندارد که آن امر و آن واقعهای که باید رخ دهد را با تقدیر و اندازهگیری مشخص سازند. امور به حسب قضای الهی دارای دو مرحلهاند، یکی اجمال و ابهام و دیگری تفصیل. و شب قدر بهطوری که از آیۀ فوق برمیآید شبی است که امور از مرحله اجمال و ابهام به مرحله فرق و تفصیل بیرون میآیند.
نزول ملائکه و روح
بر اساس آیۀ شریفۀ: تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ [قدر–4] ملائکه و روح در این شب به اذن پروردگارشان نازل میشوند. مراد از روح، آن روحی است که از عالم امر است و خدای متعال دربارهاش فرموده است: قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي ... [اسراء–85] دراین که مراد از امر چیست؟ بحثهای مفصلی در تفسیر شریف المیزان آمده است که به جهت اختصار مبحث، به دو روایت در مورد نزول ملائکه و این که روح چیست بسنده میشود.
- پیامبر اکرم (صلّیالله علیه وآله) فرمود: وقتی شب قدر میشود ملائکهای که ساکن در «سدره المنتهی» هستند و جبرئیل یکی از ایشان است نازل میشوند در حالی که جبرئیل به اتفاق سایرین پرچمهایی را به همراه دارند. یک پرچم بالای قبر من، و یکی بر بالای بیتالمقدس و پرچمی در مسجدالحرام و پرچمی بر طور سینا نصب میکنند و هیچ مؤمن و مؤمنهای دراین نقاط نمیماند مگر آن که جبرئیل به او سلام میکنند، مگر کسی که دائم الخمر و یا معتاد به خوردن گوشت خوک و یا زعفران مالیدن به بدن خود باشد[۵].
- از امام صادق (علیهالسّلام) در مورد روح سؤال شد. حضرت فرمودند: روح از جبرئیل بزرگتر است و جبرئیل از سنخ ملائکه است و روح ازآن سنخ نیست. مگر نمیبینی خدای متعال فرموده: «تنزل الملائکه والروح» پس معلوم میشود روح غیر از ملائکه است[۶].
سلام و امنیت
قرآن کریم در بیان این ویژگی «شب قدر» میفرماید: سَلَامٌ هِيَ حَتَّىٰ مَطْلَعِ الْفَجْرِ [قدر–5»] کلمۀ سلام و سلامت به معنای عاری بودن از آفات ظاهری و باطنی است. و جملۀ «سلام هی» اشاره به این مطلب دارد که عنایت الهی تعلق گرفته است به این که رحمتش شامل همۀ آن بندگان بشود که به سوی او روی میآورند و نیز به اینکه در خصوص شب قدر باب عذابش بسته باشد. به این معنا که عذابی جدید نفرستد. و لازمه این معنا این است که در این شب، کید شیطانها هم مؤثر واقع نشود چنانکه در بعضی از روایات نیز به این معنا اشاره شده است. البته بعضی از مفسرین گفتهاند: مراد از کلمه «سلام» این است که در شب قدر ملائکه از هر مؤمن مشغول به عبادت بگذرند، سلام میدهند.
جستارهای وابسته
پانویس
پیوند به بیرون
منابع
- قرآن کریم.
- سید محسن امین، اعیان الشیعه، تحقيق: حسن الأمين، بیتا، بیجا.