شب قدر: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌وحدت
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۰۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<div class="references" style="margin: 0px 0px 10px 0px; max-height: 300px; overflow: auto; padding: 3px; font-size:95%; background: #FFA500; line-height:1.4em; padding-bottom: 7px;"><noinclude>
[[پرونده:لیله القدر.jpg|بی‌قاب|چپ]]
[[پرونده:Ambox clock.svg|60px|بندانگشتی|راست]]
'''شب قدر''' یکی از شب‌های [[رمضان|ماه رمضان]]، شبی که از هزار ماه برتر است. شب [[نزول قرآن]]، تقدیر امور و بخشش [[گناه|گناهان]] است. شب قدر بزرگ‌ترین سند [[امامت]] و تداوم آن در طول زمان است. بر اساس [[روایات]] در این شب، تقدیر یک ساله افراد مشخص می‌‌گردد. در تعالیم [[اسلام]] و در کلام [[معصومین (ع)|معصومین (علیهم‌السّلام)]]، یک شب خاص به‌عنوان شب قدر معرفی نشده؛ بلکه یکی از شب‌های نوزدهم، بیست و یکم و یا بیست و سوم ماه مبارک رمضان، شب قدر دانسته شده است. در [[روایات]] به احیا (شب زنده‌داری) شب‌های قدر سفارش زیادی شده و اعمالی برای این شب‌ها تعیین گردیده است.
<br>
'''''نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است. '''''<br>


'''یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید. '''  
== شب قدر ==
<br>
مراد از قدر، تقدیر و اندازه‏‌گیری است و '''«شب قدر»'''، شب اندازه‏‌گیری است و [[خدا|خداوند]] متعال دراین شب حوادث یک سال را تقدیر می‌‌کند و زندگی، [[مرگ]]، رزق، سعادت و شقاوت انسان‌ها و اموری از این قبیل را در این شب مقدر می‌‌گرداند.
''آخرین مرتبه این صفحه در
</div>
<div class="wikiInfo">[[پرونده:شب قدر.jpg |جایگزین=شب قدر]]
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
!نام
!شب قدر
|-
|}
</div>


'''شب قدر''' یکی از شب های [[ماه رمضان]]، شبی که از هزار ماه برتر است. شب [[نزول قرآن]]، تقدیر امور، بخشش گناهان است. شب قدر بزرگترین سند [[امامت]] و تداوم آن در طول زمان است.
== کدام شب، شب قدر؟ ==
بر اساس [[روایات]] در این شب، تقدیر یک ساله افراد مشخص می گردد. در تعالیم [[اسلام]] و در کلام معصومین(ع)، یک شب خاص به عنوان شب قدر معرفی نشده، بلکه یکی از شب های نوزدهم، بیست و یکم و یا بیست و سوم ماه مبارک رمضان شب قدر دانسته شده است. در روایات به احیاء (شب زنده‌داری) شبهای قدر سفارش زیادی شده و اعمالی برای این شب‌ها تعیین گردیده است.
در [[قرآن کریم]] آیه‌‏ای که به صراحت ‏بیان کند '''«شب قدر»''' چه شبی است دیده نمی‌شود. ولی از جمع‏‌بندی چند [[آیه]] از [[قرآن|قرآن کریم]] می‌‌توان فهمید که شب قدر یکی از شب‏‌های ماه مبارک رمضان است. قرآن کریم از یک سو می‌‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ|سوره = دخان |آیه = 3 }} این آیه گویای این مطلب است که قرآن یکپارچه در یک شب مبارک [[نزول قرآن|نازل]] شده است و از سوی دیگر می‌‌فرماید: {{متن قرآن |شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ ...|سوره = بقره |آیه = 185 }} و این آیه گویای این است که تمام قرآن در [[رمضان|ماه رمضان]] نازل شده است. و در [[سوره قدر]] می‌‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ|سوره = قدر |آیه = 1 }}.


=شب قدر=
از مجموع این آیات استفاده می‌‌‌شود که قرآن کریم در یک شب مبارک، در ماه رمضان که همان '''«شب قدر»''' است نازل شده است. پس شب قدر در ماه رمضان است. اما این که کدام یک از شب‏‌های ماه رمضان شب قدر است، در قرآن کریم چیزی برآن دلالت ندارد. و تنها از راه اخبار می‌‌توان آن شب را معین کرد.
مراد از قدر، تقدیر و اندازه‏‌گیرى است و شب قدر شب اندازه‏‌گیرى است و [[خداوند]] متعال دراین شب حوادث یک سال را تقدیر میکند و زندگى، [[مرگ]]، رزق، سعادت و شقاوت انسانها و امورى ازاین قبیل را دراین شب مقدر میگرداند.


=شب قدر کدام شب است=
در بعضی از روایات منقول از [[ائمه|ائمه اطهار (علیهم‌السّلام)]]، '''«شب قدر»''' مردد بین نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان است و در برخی دیگر از آنها مردد بین شب بیست و یکم و بیست و سوم و در روایات دیگری متعین در شب بیست و سوم است<ref>طبرسی، ''مجمع البیان''، 1338 ش، ج 10، ص ‏519.</ref> و عدم تعین یک شب به جهت تعظیم امر شب قدر بوده تا بندگان خدا با گناهان خود به آن اهانت نکنند.
پس از دیدگاه روایات [[اهل بیت|اهل‌بیت (علیهم‌السّلام)]] شب قدر از شب‏‌های ماه رمضان و یکی از سه شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم است. اما روایات منقول از طرق [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت‏]] به طورعجیبی با هم اختلاف داشته و قابل جمع نیستند ولی معروف بین اهل‌سنت این است که شب بیست و هفتم ماه رمضان شب قدر است<ref>سیوطی، ''تفسیر الدرالمنثور''، ج‏ 6.</ref> و در آن شب قرآن نازل شده است.


در [[قرآن کریم]] آیه‌‏اى که به صراحت ‏بیان کند شب قدر چه شبى است دیده نمى‏شود. ولى از جمع‏‌بندى چند [[آیه]] از [[قرآن کریم]] مى‏توان فهمید که شب قدر یکى از شب‏هاى ماه مبارک رمضان است. قرآن کریم از یک سو مى‏فرماید: « انا انزلناه فى لیله مبارکه‏<ref>دخان / 3</ref>.» این آیه گویاى این مطلب است که قرآن یکپارچه در یک شب مبارک [[نازل]] شده است و از سوى دیگر مى‏فرماید: « شهررمضان الذى انزل فیه القرآن<ref>بقره / 185.</ref>‏.» و گویاى این است که تمام قرآن در ماه رمضان نازل شده است. و در سوره قدر مى‏فرماید: «انا انزلناه فى لیله القدر<ref>قدر/1.</ref>.» از مجموع این آیات استفاده مى‏شود که قرآن کریم در یک شب مبارک در ماه رمضان که همان شب قدر است نازل شده است. پس شب قدر در ماه رمضان است. اما این که کدام یک از شب‏هاى ماه رمضان شب قدر است، در قرآن کریم چیزى برآن دلالت ندارد. و تنها از راه اخبار مى‏توان آن شب را معین کرد.
== تکرار شب قدر در هر سال ==
'''«شب قدر»''' منحصر در شب نزول قرآن و سالی که قرآن درآن نازل شد نیست؛ ‏بلکه با تکرار سال‌ها، آن شب نیز تکرار می‌‌‌شود. یعنی درهر [[رمضان|ماه رمضان]]، شب قدری است که در آن شب امور سال آینده تقدیر می‌‌‌شود. دلیل براین امر این است که:
* اولا: نزول قرآن به صورت یکپارچه در یکی از شب‌‏های قدر چهارده قرن گذشته ممکن است ولی تعیین حوادث تمامی قرون گذشته و آینده در آن شب بی‏ معناست.
* ثانیا: کلمۀ «یفرق‏» در آیۀ شریفۀ: {{متن قرآن|فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ |سوره = دخان |آیه = 4 }} به خاطر مضارع بودنش، استمرار را می‌‌رساند و نیز کلمه «تنزل‏» درآیۀ کریمۀ: {{متن قرآن|تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ |سوره = قدر |آیه = 4 }} به دلیل مضارع بودنش دلالت ‏بر استمرار دارد.
* ثالثا: از ظاهر عبارت: '''«شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن»'''‏ چنین برمی‌آید که مادامی که ماه رمضان تکرار می‌‌‌شود آن شب نیز تکرار می‌‌‌شود. پس شب قدر منحصر در یک شب نیست؛ ‏بلکه درهر سال و در ماه رمضان تکرار می‌‌‌شود.
در این خصوص در تفسیر برهان از شیخ طوسی از ابوذر روایت‏ شده که گفت: به [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله)]] عرض کردم یا رسول‌الله آیا شب قدر شبی است که در عهد [[پیامبران|انبیا]] بوده و امر به آنان نازل می‌‌شده و چون از دنیا می‌‌رفتند نزول امر در آن شب تعطیل می‌‌شده است؟ فرمود: «نه، بلکه شب قدر تا قیامت هست<ref>بحرانی، ''تفسیر البرهان''، ج‏ 4، ص‏ 488، ح‏ 26.</ref>».


در بعضى از روایات منقول از [[ائمه اطهار(ع)]] شب قدر مردد بین نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان است و در برخى دیگر از آنها مردد بین شب بیست و یکم و بیست و سوم و در روایات دیگرى متعین در شب بیست و سوم است<ref>مجمع البیان، ج 10، ص‏519.</ref>. وعدم تعین یک شب به جهت تعظیم امر شب قدر بوده تا بندگان خدا با گناهان خود به آن اهانت نکنند.
== عظمت‏ شب قدر ==
پس از دیدگاه روایات ائمه [[اهل بیت(ع)]] شب قدر از شب‏هاى ماه رمضان و یکى از سه شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم است. اما روایات منقول از طرق [[اهل سنت‏]] به طورعجیبى با هم اختلاف داشته و قابل جمع نیستند ولى معروف بین اهل سنت این است که شب بیست و هفتم ماه رمضان شب قدر است<ref>تفسیر الدرالمنثور، ج‏6.</ref> و در آن شب قرآن نازل شده است.
[[پرونده:شب قدر 2 (2).jpg|بی‌قاب|راست]]
در [[سوره قدر]] می‌‌خوانیم: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ* وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ* لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ|سوره = قدر|آیه = 1_3}} خداوند متعال برای بیان عظمت ‏شب قدر با این که ممکن بود بفرماید: '''«وما أَدراك ما هی، هی خیر من الف شهر»''' یعنی با این که می‌‌توانست در آیۀ دوم و سوم به جای کلمه '''«لیلة القدر»''' ضمیر بیاورد، خود کلمه را آورد تا بر عظمت این شب دلالت کند. و با آیات بعد عظمت این شب را بیان کرد به اینکه این شب از هزار ماه بهتر است. منظور از بهتر بودن این شب از هزار ماه، بهتر بودن از حیث فضیلت [[عبادت]] است. چه اینکه با غرض [[قرآن]] نیز مناسبت دارد. چون همۀ عنایت قرآن در این است که مردم را به خدا نزدیک و به وسیله عبادت زنده کند. و احیا یا عبادت آن شب از عبادت هزار ماه بهتر است.
از [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق (علیه‌السّلام)]] سؤال شد: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ (با این که در آن هزار ماه در هر دوازده ماهش یک شب قدر است).
حضرت فرمود: «عبادت در شب قدر بهتر است از عبادت در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد<ref>کلینی، ''فروع کافی''، ج‏ 4، ص‏157، ح‏ 4.</ref>».


=تکرار شب قدر در هر سال=
== وقایع شب قدر ==


شب قدر منحصر در شب نزول قرآن و سالى که قرآن درآن نازل شد نیست ‏بلکه با تکرار سالها، آن شب نیز تکرار مى‏شود. یعنى درهر ماه رمضان شب قدرى است که درآن شب امور سال آینده تقدیر مى‏شود. دلیل براین امر این است که:
=== نزول قرآن ===
ظاهر آیۀ شریفۀ: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ|سوره = قدر|آیه = 1 }} این است که همۀ قرآن در شب قدر نازل شده است و چون تعبیر به انزال کرده که ظهور در یکپارچگی و دفعی بودن دارد نه تنزیل، که ظاهر در نزول تدریجی است.


'''اولا''': نزول قرآن به طور یکپارچه در یکى از شب‏هاى قدر چهارده قرن گذشته ممکن است ولى تعیین حوادث تمامى قرون گذشته و آینده درآن شب بى‏ معنى است.
قرآن کریم به دو گونه نازل شده است:
 
'''ثانیا''': کلمه «یفرق‏» در آیه شریفه «فیها یفرق کل امر حکیم‏<ref>دخان / 6.</ref>.» در [[سوره دخان]] به خاطر مضارع بودنش، استمرار را میرساند و نیز کلمه «تنزل‏» درآیه کریمه «تنزل الملئکه والروح فیها باذن ربهم من کل امر<ref>قدر/ 4 .</ref>» به دلیل مضارع بودنش دلالت ‏بر استمرار دارد.
 
'''ثالثا''': از ظاهر جمله « شهر رمضان الذى انزل فیه القرآن‏<ref>بقره / 185.</ref>.» چنین برمى‏آید که مادامى که ماه رمضان تکرار مى‏شود آن شب نیز تکرار مى‏شود. پس شب قدر منحصر در یک شب نیست ‏بلکه درهر سال در ماه رمضان تکرار مى‏شود.
در این خصوص در تفسیر برهان از شیخ طوسى از ابوذر روایت‏ شده که گفت: به [[رسول خدا(ص)]] عرض کردم یا رسول الله آیا شب قدر شبى است که درعهد انبیاء بوده و امر به آنان نازل مى‏شده و چون از دنیا مى‏رفتند نزول امر درآن شب تعطیل مى‏شده است؟ فرمود: « نه بلکه شب قدر تا قیامت هست<ref>تفسیر البرهان، ج‏4، ص‏488، ح‏26.</ref>.‏»


=عظمت‏ شب قدر=
# نزول دفعی (یکباره) در یک شب معیّن.
# نزول تدریجی در طول بیست و سه سال [[نبوت]] [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم (صلّی‌الله علیه وآله)]].


در [[سوره قدر]] مى‏خوانیم: «انا انزلناه فى لیله القدر وما ادریک ما لیله القدر لیله القدر خیر من الف شهر.» خداوند متعال براى بیان عظمت ‏شب قدر با این که ممکن بود بفرماید: «وما ادریک ما هى هى خیر من الف شهر» یعنى با این که مى‏توانست در آیه دوم و سوم به جاى کلمه «لیله القدر» ضمیر بیاورد، خود کلمه را آورد تا بر عظمت این شب دلالت کند. و با آیه « لیله القدر خیر من الف شهر» عظمت این شب را بیان کرد به این که این شب از هزار ماه بهتر است. منظور از بهتر بودن این شب از هزار ماه، بهتر بودن از حیث فضیلت [[عبادت]] است. چه این که مناسب با غرض [[قرآن]] نیز چنین است. چون همه عنایت قرآن دراین است که مردم را به خدا نزدیک و به وسیله عبادت زنده کند. و احیاء یا عبادت آن شب از عبادت هزار ماه بهتر است.
آیاتی چون: {{متن قرآن|وَقُرْآنًا فَرَقْنَاهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلَىٰ مُكْثٍ وَنَزَّلْنَاهُ تَنْزِيلًا |سوره = اسراء |آیه = 106 }} نزول تدریجی قرآن را بیان می‌‌کند.
از [[امام صادق(ع)]] سؤال شد: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ (با این که در آن هزار ماه درهر دوازده ماهش یک شب قدر است).
در نزول دفعی (یکباره)، قرآن کریم که مرکب از سوره‌‏ها و آیات است ‏یک دفعه نازل نشده است؛ ‏بلکه به صورت اجمال همۀ قرآن نازل شده است؛ چون آیاتی که درباره وقایع شخصی و حوادث جزئی نازل شده ارتباط کامل با زمان و مکان و اشخاص و احوال خاص‌ه‏ای دارد که دربارۀ آن اشخاص و آن احوال و در آن زمان و مکان نازل شده و معلوم است که چنین آیاتی درست در نمی‌آید مگر این که زمان و مکانش و واقعه‏‌ای که درباره‏‌اش نازل شده رخ دهد به طوری که اگر از آن زمان‏‌ها و مکان‏‌ها و وقایع خاصه صرف نظر شود و فرض شود که قرآن یک باره نازل شده، قهرا موارد آن آیات حذف می‌‌‌شود و دیگر بر آنها تطبیق نمی‌کنند، پس قرآن به همین هیئت که هست دو بار نازل نشده؛ بلکه بین دو نزول قرآن فرق است و فرق آن در اجمال و تفصیل است. همان اجمال و تفصیلی که در آیۀ شریفۀ: {{متن قرآن|كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ |سوره = هود |آیه = 1 }} به آن اشاره شده است. و در '''«شب قدر»'''  [[قرآن|قرآن کریم]] به صورت اجمال و یک‌باره بر [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم (صلّی‌الله علیه وآله)]] نازل شد و در طول بیست و سه سال به تفصیل و به تدریج و آیه به آیه نازل گردید.
حضرت فرمود: «عبادت در شب قدر بهتر است از عبادت درهزار ماهى که در آن شب قدر نباشد<ref>4-فروع کافى، ج‏4، ص‏157، ح‏4.</ref>.»


=وقایع شب قدر=
=== تقدیر امور ===
خداوند متعال در شب قدر حوادث یک سال آینده را از قبیل مرگ و زندگی، وسعت ‏یا تنگی روزی، سعادت و شقاوت، خیر و شر، طاعت و معصیت و... تقدیر می‌‌کند.
در آیۀ شریفۀ: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ|سوره = قدر|آیه = 1 }} کلمۀ '''«قدر»''' دلالت‏ بر تقدیر و اندازه‏‌گیری دارد و آیۀ شریفۀ: {{متن قرآن|فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ|سوره = دخان|آیه = 4}} که در وصف شب قدر نازل شده است‏ بر تقدیر دلالت می‌‌کند. چون کلمه '''«فرق‏»''' به معنای جدا سازی و مشخص کردن دو چیز از یکدیگر است. و فرق هر امر حکیم جز این معنا ندارد که آن امر و آن واقعه‌‏ای که باید رخ دهد را با تقدیر و اندازه‌‏گیری مشخص سازند. امور به حسب قضای الهی دارای دو مرحله‏‌اند، یکی اجمال و ابهام و دیگری تفصیل. و شب قدر به‌طوری که از آیۀ فوق برمی‌آید شبی است که امور از مرحله اجمال و ابهام به مرحله فرق و تفصیل بیرون می‌‌‌آیند.


==نزول قرآن==
=== نزول ملائکه و روح ===
بر اساس آیۀ شریفۀ: {{متن قرآن|تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ|سوره = قدر|آیه = 4}} [[ملائکه]] و [[روح]] در این شب به اذن پروردگارشان نازل می‌‌شوند. مراد از [[روح]]، آن روحی است که از عالم امر است و خدای متعال درباره‏‌اش فرموده است: {{متن قرآن|قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي ...|سوره = اسراء|آیه = 85}} دراین که مراد از امر چیست؟ بحث‌‏های مفصلی در تفسیر شریف [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|المیزان]] آمده است که به جهت اختصار مبحث، ‏به دو روایت در مورد نزول [[ملائکه]] و این که [[روح]] چیست ‏بسنده می‌‌‌شود.


ظاهر آیه شریفه « انا انزلناه فى لیله القدر» این است که همه قرآن در شب قدر نازل شده است و چون تعبیر به انزال کرده که ظهور در یکپارچگى و دفعى بودن دارد نه تنزیل، که ظاهر در نزول تدریجى است.
# [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم (صلّی‌الله علیه وآله)]] فرمود: وقتی شب قدر می‌‌‌شود ملائکه‏‌ای که ساکن در '''«سدره المنتهی‏»''' هستند و [[جبرئیل]] یکی از ایشان است نازل می‌‌شوند در حالی که جبرئیل به اتفاق سایرین پرچم‏‌هایی را به همراه دارند. یک پرچم بالای قبر من، و یکی بر بالای [[بیت‌المقدس]] و پرچمی در [[مسجد‌الحرام]] و پرچمی بر [[طورسینا|طور سینا]] نصب می‌‌‏کنند و هیچ مؤمن و مؤمنه‏‌ای دراین نقاط نمی‌ماند مگر آن که جبرئیل به او سلام می‌‌‏کنند، مگر کسی که دائم الخمر و یا معتاد به خوردن گوشت ‏خوک و یا زعفران مالیدن به بدن خود باشد<ref>طبرسی، مجمع البیان، 1338 ش، ج‏ 10، ص‏ 520.</ref>.
# از [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق (علیه‌السّلام)]] در مورد [[روح]] سؤال شد. حضرت فرمودند: روح از [[جبرئیل]] بزرگتر است و جبرئیل از سنخ [[ملائکه]] است و روح ازآن سنخ نیست. مگر نمی‌بینی خدای متعال فرموده: '''«تنزل الملائکه والروح‏»''' پس معلوم می‌‌شود روح غیر از ملائکه است<ref>بحرانی، ''تفسیر برهان''، ج‏ 4، ص‏ 481، ح‏ 1.</ref>.


قرآن کریم به دو گونه نازل شده است:
=== سلام و امنیت ===
[[قرآن کریم]] در بیان این ویژگی '''«شب قدر»''' می‌فرماید: {{متن قرآن|سَلَامٌ هِيَ حَتَّىٰ مَطْلَعِ الْفَجْرِ|سوره = قدر|آیه = 5»}} کلمۀ سلام و سلامت ‏به معنای عاری بودن از آفات ظاهری و باطنی است. و جملۀ '''«سلام هی‏»''' اشاره به این مطلب دارد که عنایت الهی تعلق گرفته است‏ به این که رحمتش شامل همۀ آن بندگان بشود که به سوی او روی می‌‌آورند و نیز به اینکه در خصوص شب قدر باب عذابش بسته باشد. به این معنا که عذابی جدید نفرستد. و لازمه این معنا این است که در این شب، کید شیطان‌‏ها هم مؤثر واقع نشود چنانکه در بعضی از روایات نیز به این معنا اشاره شده است.
البته بعضی از مفسرین گفته‌‏اند: مراد از کلمه '''«سلام‏»''' این است که در شب قدر [[ملائکه]] از هر [[مؤمن]] مشغول به عبادت بگذرند، سلام می‌دهند.


# نزول یکباره در یک شب معین.
== جستارهای وابسته ==
# نزول تدریجى در طول بیست و سه سال [[نبوت]] پیامبر اکرم(ص).
* [[قرآن]]
* [[امامت]]
* [[تفسیر]]
* [[19 رمضان]]
* [[21 رمضان]]
* [[23 رمضان]]
* [[سوره قدر]]
* [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)]]


آیاتى چون «قرانا فرقناه لتقراه على الناس على مکث ونزلناه تنزیلا<ref>اسراء / 106 </ref>.» نزول تدریجى قرآن را بیان مىیکند.
== پانویس ==
در نزول دفعى (و یکپارچه)، قرآن کریم که مرکب از سوره‏ها و آیات است ‏یک دفعه نازل نشده است ‏بلکه به صورت اجمال همه قرآن نازل شده است چون آیاتى که درباره وقایع شخصى و حوادث جزیى نازل شده ارتباط کامل با زمان و مکان و اشخاص و احوال خاصه‏اى دارد که درباره آن اشخاص و آن احوال و درآن زمان و مکان نازل شده و معلوم است که چنین آیاتى درست در نمى‏آید مگر این که زمان و مکانش و واقعه‏‌اى که درباره‏‌اش نازل شده رخ دهد به طورى که اگر از آن زمان‏ها و مکان‏ها و وقایع خاصه صرف نظر شود و فرض شود که قرآن یک باره نازل شده، قهرا موارد آن آیات حذف مى‏شود و دیگر بر آنها تطبیق نمى‏کنند، پس قرآن به همین هیئت که هست دوبار نازل نشده بلکه بین دو نزول قرآن فرق است و فرق آن در اجمال و تفصیل است. همان اجمال و تفصیلى که درآیه شریفه «کتاب احکمت ایاته ثم فصلت من لدن حکیم خبیر<ref> هود / 1</ref>.» به آن اشاره شده است. و در شب قدر قرآن کریم به صورت اجمال و یکپارچه بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد و در طول بیست و سه سال به تفصیل و به تدریج و آیه به آیه نازل گردید.
{{پانویس}}


==تقدیر امور==
== پیوند به بیرون ==
* [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/961363/%d8%b4%d8%a8-%d9%82%d8%af%d8%b1-%d8%af%d8%b1-%d9%86%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%85%d9%81%d8%b3%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86  شب قدر در نگاه مفسران].


خداوند متعال در شب قدر حوادث یک سال آینده را از قبیل مرگ و زندگى، وسعت ‏یا تنگى روزى، سعادت و شقاوت، خیر و شر، طاعت و معصیت و... تقدیر مى‏کند.
== منابع ==
در آیه شریفه «انا انزلناه فى لیله القدر»<ref>قدر / 1 </ref> کلمه «قدر» دلالت‏ بر تقدیر و اندازه‏گیرى دارد و آیه شریفه «فیها یفرق کل امر حکیم<ref>دخان / 6</ref>.‏» که در وصف شب قدر نازل شده است‏ بر تقدیر دلالت میکند. چون کلمه «فرق‏» به معناى جدا سازى و مشخص کردن دو چیز از یکدیگر است. و فرق هر امر حکیم جز این معنا ندارد که آن امر و آن واقعه‌‏اى که باید رخ دهد را با تقدیر و اندازه‌‏گیرى مشخص سازند. امور به حسب قضاى الهى داراى دو مرحله‏‌اند، یکى اجمال و ابهام و دیگرى تفصیل. و شب قدر به طورى که از آیه «فیها یفرق کل امر حکیم.‏» برمی‌آید شبى است که امور از مرحله اجمال و ابهام به مرحله فرق و تفصیل بیرون می‌آیند.
* قرآن کریم.
* سید محسن امین، ''اعیان الشیعه''، تحقيق: حسن الأمين، بی‌تا، بی‌جا.


=پانویس=
[[ur:شب قدر]]
{{پانویس|2}}


[[رده:مناسبتهای اسلامی]]
[[رده:مناسبت‌ها]]
[[رده:اصطلاحات اسلامی]]
[[رده:مناسبت‌های اسلامی]]
[[رده:واژه‌ها و عبارت‌های قرآنی]]
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات]]
[[رده:ایام برای شیعه]]
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات اسلامی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۶ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۰:۲۰

لیله القدر.jpg

شب قدر یکی از شب‌های ماه رمضان، شبی که از هزار ماه برتر است. شب نزول قرآن، تقدیر امور و بخشش گناهان است. شب قدر بزرگ‌ترین سند امامت و تداوم آن در طول زمان است. بر اساس روایات در این شب، تقدیر یک ساله افراد مشخص می‌‌گردد. در تعالیم اسلام و در کلام معصومین (علیهم‌السّلام)، یک شب خاص به‌عنوان شب قدر معرفی نشده؛ بلکه یکی از شب‌های نوزدهم، بیست و یکم و یا بیست و سوم ماه مبارک رمضان، شب قدر دانسته شده است. در روایات به احیا (شب زنده‌داری) شب‌های قدر سفارش زیادی شده و اعمالی برای این شب‌ها تعیین گردیده است.

شب قدر

مراد از قدر، تقدیر و اندازه‏‌گیری است و «شب قدر»، شب اندازه‏‌گیری است و خداوند متعال دراین شب حوادث یک سال را تقدیر می‌‌کند و زندگی، مرگ، رزق، سعادت و شقاوت انسان‌ها و اموری از این قبیل را در این شب مقدر می‌‌گرداند.

کدام شب، شب قدر؟

در قرآن کریم آیه‌‏ای که به صراحت ‏بیان کند «شب قدر» چه شبی است دیده نمی‌شود. ولی از جمع‏‌بندی چند آیه از قرآن کریم می‌‌توان فهمید که شب قدر یکی از شب‏‌های ماه مبارک رمضان است. قرآن کریم از یک سو می‌‌فرماید: Ra bracket.png إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ [دخان–3] La bracket.png این آیه گویای این مطلب است که قرآن یکپارچه در یک شب مبارک نازل شده است و از سوی دیگر می‌‌فرماید: Ra bracket.png شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ ... [بقره–185] La bracket.png و این آیه گویای این است که تمام قرآن در ماه رمضان نازل شده است. و در سوره قدر می‌‌فرماید: Ra bracket.png إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ [قدر–1] La bracket.png.

از مجموع این آیات استفاده می‌‌‌شود که قرآن کریم در یک شب مبارک، در ماه رمضان که همان «شب قدر» است نازل شده است. پس شب قدر در ماه رمضان است. اما این که کدام یک از شب‏‌های ماه رمضان شب قدر است، در قرآن کریم چیزی برآن دلالت ندارد. و تنها از راه اخبار می‌‌توان آن شب را معین کرد.

در بعضی از روایات منقول از ائمه اطهار (علیهم‌السّلام)، «شب قدر» مردد بین نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان است و در برخی دیگر از آنها مردد بین شب بیست و یکم و بیست و سوم و در روایات دیگری متعین در شب بیست و سوم است[۱] و عدم تعین یک شب به جهت تعظیم امر شب قدر بوده تا بندگان خدا با گناهان خود به آن اهانت نکنند. پس از دیدگاه روایات اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) شب قدر از شب‏‌های ماه رمضان و یکی از سه شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم است. اما روایات منقول از طرق اهل‌سنت‏ به طورعجیبی با هم اختلاف داشته و قابل جمع نیستند ولی معروف بین اهل‌سنت این است که شب بیست و هفتم ماه رمضان شب قدر است[۲] و در آن شب قرآن نازل شده است.

تکرار شب قدر در هر سال

«شب قدر» منحصر در شب نزول قرآن و سالی که قرآن درآن نازل شد نیست؛ ‏بلکه با تکرار سال‌ها، آن شب نیز تکرار می‌‌‌شود. یعنی درهر ماه رمضان، شب قدری است که در آن شب امور سال آینده تقدیر می‌‌‌شود. دلیل براین امر این است که:

  • اولا: نزول قرآن به صورت یکپارچه در یکی از شب‌‏های قدر چهارده قرن گذشته ممکن است ولی تعیین حوادث تمامی قرون گذشته و آینده در آن شب بی‏ معناست.
  • ثانیا: کلمۀ «یفرق‏» در آیۀ شریفۀ: Ra bracket.png فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ [دخان–4] La bracket.png به خاطر مضارع بودنش، استمرار را می‌‌رساند و نیز کلمه «تنزل‏» درآیۀ کریمۀ: Ra bracket.png تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ [قدر–4] La bracket.png به دلیل مضارع بودنش دلالت ‏بر استمرار دارد.
  • ثالثا: از ظاهر عبارت: «شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن»‏ چنین برمی‌آید که مادامی که ماه رمضان تکرار می‌‌‌شود آن شب نیز تکرار می‌‌‌شود. پس شب قدر منحصر در یک شب نیست؛ ‏بلکه درهر سال و در ماه رمضان تکرار می‌‌‌شود.

در این خصوص در تفسیر برهان از شیخ طوسی از ابوذر روایت‏ شده که گفت: به رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) عرض کردم یا رسول‌الله آیا شب قدر شبی است که در عهد انبیا بوده و امر به آنان نازل می‌‌شده و چون از دنیا می‌‌رفتند نزول امر در آن شب تعطیل می‌‌شده است؟ فرمود: «نه، بلکه شب قدر تا قیامت هست[۳]». ‏

عظمت‏ شب قدر

شب قدر 2 (2).jpg

در سوره قدر می‌‌خوانیم: Ra bracket.png إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ* وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ* لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ [قدر–1_3] La bracket.png خداوند متعال برای بیان عظمت ‏شب قدر با این که ممکن بود بفرماید: «وما أَدراك ما هی، هی خیر من الف شهر» یعنی با این که می‌‌توانست در آیۀ دوم و سوم به جای کلمه «لیلة القدر» ضمیر بیاورد، خود کلمه را آورد تا بر عظمت این شب دلالت کند. و با آیات بعد عظمت این شب را بیان کرد به اینکه این شب از هزار ماه بهتر است. منظور از بهتر بودن این شب از هزار ماه، بهتر بودن از حیث فضیلت عبادت است. چه اینکه با غرض قرآن نیز مناسبت دارد. چون همۀ عنایت قرآن در این است که مردم را به خدا نزدیک و به وسیله عبادت زنده کند. و احیا یا عبادت آن شب از عبادت هزار ماه بهتر است. از امام صادق (علیه‌السّلام) سؤال شد: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ (با این که در آن هزار ماه در هر دوازده ماهش یک شب قدر است). حضرت فرمود: «عبادت در شب قدر بهتر است از عبادت در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد[۴]».

وقایع شب قدر

نزول قرآن

ظاهر آیۀ شریفۀ: Ra bracket.png إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ [قدر–1] La bracket.png این است که همۀ قرآن در شب قدر نازل شده است و چون تعبیر به انزال کرده که ظهور در یکپارچگی و دفعی بودن دارد نه تنزیل، که ظاهر در نزول تدریجی است.

قرآن کریم به دو گونه نازل شده است:

  1. نزول دفعی (یکباره) در یک شب معیّن.
  2. نزول تدریجی در طول بیست و سه سال نبوت پیامبر اکرم (صلّی‌الله علیه وآله).

آیاتی چون: Ra bracket.png وَقُرْآنًا فَرَقْنَاهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلَىٰ مُكْثٍ وَنَزَّلْنَاهُ تَنْزِيلًا [اسراء–106] La bracket.png نزول تدریجی قرآن را بیان می‌‌کند. در نزول دفعی (یکباره)، قرآن کریم که مرکب از سوره‌‏ها و آیات است ‏یک دفعه نازل نشده است؛ ‏بلکه به صورت اجمال همۀ قرآن نازل شده است؛ چون آیاتی که درباره وقایع شخصی و حوادث جزئی نازل شده ارتباط کامل با زمان و مکان و اشخاص و احوال خاص‌ه‏ای دارد که دربارۀ آن اشخاص و آن احوال و در آن زمان و مکان نازل شده و معلوم است که چنین آیاتی درست در نمی‌آید مگر این که زمان و مکانش و واقعه‏‌ای که درباره‏‌اش نازل شده رخ دهد به طوری که اگر از آن زمان‏‌ها و مکان‏‌ها و وقایع خاصه صرف نظر شود و فرض شود که قرآن یک باره نازل شده، قهرا موارد آن آیات حذف می‌‌‌شود و دیگر بر آنها تطبیق نمی‌کنند، پس قرآن به همین هیئت که هست دو بار نازل نشده؛ بلکه بین دو نزول قرآن فرق است و فرق آن در اجمال و تفصیل است. همان اجمال و تفصیلی که در آیۀ شریفۀ: Ra bracket.png كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ [هود–1] La bracket.png به آن اشاره شده است. و در «شب قدر» قرآن کریم به صورت اجمال و یک‌باره بر پیامبر اکرم (صلّی‌الله علیه وآله) نازل شد و در طول بیست و سه سال به تفصیل و به تدریج و آیه به آیه نازل گردید.

تقدیر امور

خداوند متعال در شب قدر حوادث یک سال آینده را از قبیل مرگ و زندگی، وسعت ‏یا تنگی روزی، سعادت و شقاوت، خیر و شر، طاعت و معصیت و... تقدیر می‌‌کند. در آیۀ شریفۀ: Ra bracket.png إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ [قدر–1] La bracket.png کلمۀ «قدر» دلالت‏ بر تقدیر و اندازه‏‌گیری دارد و آیۀ شریفۀ: Ra bracket.png فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ [دخان–4] La bracket.png که در وصف شب قدر نازل شده است‏ بر تقدیر دلالت می‌‌کند. چون کلمه «فرق‏» به معنای جدا سازی و مشخص کردن دو چیز از یکدیگر است. و فرق هر امر حکیم جز این معنا ندارد که آن امر و آن واقعه‌‏ای که باید رخ دهد را با تقدیر و اندازه‌‏گیری مشخص سازند. امور به حسب قضای الهی دارای دو مرحله‏‌اند، یکی اجمال و ابهام و دیگری تفصیل. و شب قدر به‌طوری که از آیۀ فوق برمی‌آید شبی است که امور از مرحله اجمال و ابهام به مرحله فرق و تفصیل بیرون می‌‌‌آیند.

نزول ملائکه و روح

بر اساس آیۀ شریفۀ: Ra bracket.png تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ [قدر–4] La bracket.png ملائکه و روح در این شب به اذن پروردگارشان نازل می‌‌شوند. مراد از روح، آن روحی است که از عالم امر است و خدای متعال درباره‏‌اش فرموده است: Ra bracket.png قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي ... [اسراء–85] La bracket.png دراین که مراد از امر چیست؟ بحث‌‏های مفصلی در تفسیر شریف المیزان آمده است که به جهت اختصار مبحث، ‏به دو روایت در مورد نزول ملائکه و این که روح چیست ‏بسنده می‌‌‌شود.

  1. پیامبر اکرم (صلّی‌الله علیه وآله) فرمود: وقتی شب قدر می‌‌‌شود ملائکه‏‌ای که ساکن در «سدره المنتهی‏» هستند و جبرئیل یکی از ایشان است نازل می‌‌شوند در حالی که جبرئیل به اتفاق سایرین پرچم‏‌هایی را به همراه دارند. یک پرچم بالای قبر من، و یکی بر بالای بیت‌المقدس و پرچمی در مسجد‌الحرام و پرچمی بر طور سینا نصب می‌‌‏کنند و هیچ مؤمن و مؤمنه‏‌ای دراین نقاط نمی‌ماند مگر آن که جبرئیل به او سلام می‌‌‏کنند، مگر کسی که دائم الخمر و یا معتاد به خوردن گوشت ‏خوک و یا زعفران مالیدن به بدن خود باشد[۵].
  2. از امام صادق (علیه‌السّلام) در مورد روح سؤال شد. حضرت فرمودند: روح از جبرئیل بزرگتر است و جبرئیل از سنخ ملائکه است و روح ازآن سنخ نیست. مگر نمی‌بینی خدای متعال فرموده: «تنزل الملائکه والروح‏» پس معلوم می‌‌شود روح غیر از ملائکه است[۶].

سلام و امنیت

قرآن کریم در بیان این ویژگی «شب قدر» می‌فرماید: Ra bracket.png سَلَامٌ هِيَ حَتَّىٰ مَطْلَعِ الْفَجْرِ [قدر–5»] La bracket.png کلمۀ سلام و سلامت ‏به معنای عاری بودن از آفات ظاهری و باطنی است. و جملۀ «سلام هی‏» اشاره به این مطلب دارد که عنایت الهی تعلق گرفته است‏ به این که رحمتش شامل همۀ آن بندگان بشود که به سوی او روی می‌‌آورند و نیز به اینکه در خصوص شب قدر باب عذابش بسته باشد. به این معنا که عذابی جدید نفرستد. و لازمه این معنا این است که در این شب، کید شیطان‌‏ها هم مؤثر واقع نشود چنانکه در بعضی از روایات نیز به این معنا اشاره شده است. البته بعضی از مفسرین گفته‌‏اند: مراد از کلمه «سلام‏» این است که در شب قدر ملائکه از هر مؤمن مشغول به عبادت بگذرند، سلام می‌دهند.

جستارهای وابسته

پانویس

  1. طبرسی، مجمع البیان، 1338 ش، ج 10، ص ‏519.
  2. سیوطی، تفسیر الدرالمنثور، ج‏ 6.
  3. بحرانی، تفسیر البرهان، ج‏ 4، ص‏ 488، ح‏ 26.
  4. کلینی، فروع کافی، ج‏ 4، ص‏157، ح‏ 4.
  5. طبرسی، مجمع البیان، 1338 ش، ج‏ 10، ص‏ 520.
  6. بحرانی، تفسیر برهان، ج‏ 4، ص‏ 481، ح‏ 1.

پیوند به بیرون

منابع

  • قرآن کریم.
  • سید محسن امین، اعیان الشیعه، تحقيق: حسن الأمين، بی‌تا، بی‌جا.