نسخهٔ ‏۲ اکتبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۷:۲۴

صحابه یا اصحاب به افرادی گفته می شود که شخصاً پیامبر اسلام صلوات الله علیه را دیده‌ و با او همراهی و مصاحبت داشته اند. ^[۱]و سخنش را شنیده و در زمان حیات او مسلمان شده اند. مفرد آن را صحابی می‌گویند.همچنین یاران زن پیامبر صلوات الله علیه را صحابیات می‌گویند ^[۲]

صحابه از منظر لغت

صحابه یا «الصحابه» جمع «الصاحب» و به معنای رفاقت، یاری، دوستی و هم نشینی است.^[۳]

معنا شناسی صحابه

صحابه به افرادی گفته می شود که پیامبر را ملاقات کرده و همراه و هم نشین حضرت بوده و پس از رحلت پیامبر صلوات الله علیه، بر ایمان و اسلام خود پایدار بوده اند.^[۴] شهید ثانی می گوید ملاقات در این جا معنایی عام دارد و شامل هم نشینی، همراهی و رسیدن به دیگری می شود، هر چند هیچ حرفی بین شخص و حضرت هم رد و بدل نشده باشد و یا به دلیل این که شخص نا بینا بوده پیامبر را ندیده باشد. ^[۵] با این حال برخی گفته اند که صحابی کسی است که در زمان طولانی هم نشین پیامبر بوده باشد و یا از حضرت روایاتی حفظ کرده باشد و یا همراه پیامبر در جنگ ها حضور داشته و در رکاب او شهید شده باشد، ولی آن چه نزد علما پذیرفته شده است، همان تعریف نخست است.^[۶]

تعداد صحابه

در برخی از منابع آمده است که تعداد اصحاب پیامبر هنگام وفات 114 هزار نفر بوده است.^[۷]

چگونگی تشخیص صحابه

صحابه را از مسیر اخبار موثق، شهرت، استفاضه و تواتر شناسایی می کردند. ^[۸]

دسته بندی یاران پیامبر

یاران پیامبر به سه گروه تقسیم می شدند.گروه اول مسلمانانی بودند که در مکه اسلام آوردند و در ادامه به مدینه مهاجرت کردند. گروه دوم مسلمانانی از قبیله اوس و خزرج بودند که در مدینه حضور داشتند و به پیامبر و مهاجرین همراه حضرت پناه دادند.گروه سوم افرادی بودند که بعد از فتح مکه مسلمان شدند. با این حال افرادی بودند که در مدینه خدمت پیامبر رسیدند و در همان جا مسلمان شدند، اما با این سه گروه ارتباطی ندشتند. در بین آن ها می شود به سلمان فارسی اشاره کرد.

دوره صحابه

پایان دوره صحابه را می شوداز زمان رحلت پیامبر صلوات الله علیه تا سال های پایانی قرن اول هجری دانست.زیرا برخی از صحابه تا آن زمان در قید حیات بودند.^[۹] مثلا آخرین صحابی‌ای که در کوفه از دنیا رفت، عبدالله بن ابی اوفی (۸۶ق)، و آخرین کسی که در مدینه از دنیا رفت، سهل بن سعد ساعدی (۹۱ق.) در ۱۰۰ سالگی، و آخرین فردی که در بصره درگذشت، انس بن مالک در سال ۹۱ق یا ۹۳ق بوده است و آخرین صحابی ای که در شام وفات کرد نیز عبدالله بن یسر در سال ۸۸ قمری بوده است.^[۱۰] و اما در بین افرادی که پیامبر صلوات الله علیه را دیده‌اند، آخرین تاریخ درگذشت برای عامر بن واثله ثبت شده است.^[۱۱]وی در دولت مختار بن ابی عبید ثقفی پرچمدار بوده و بعد از سال ۱۰۰ قمری درگذشته است.شهابی،ادوار فقه پیشین، ص۳۹۳.

ویژگی های صحابه از منظر اهل سنت

اهل سنت در باره صحابه تعریف موسعی دارند و معتقدند هر مسلماني که پیامبر صلوات الله علیه را حتی اگر در زمان کوتاهی مثلا يک ‏ساعت ديده باشد، می تواند به عنوان صحابه حضرت معرفی شود.^[۱۲] از نظر آنان، همه صحابه عادل اند^[۱۳] و مسلمانان مي ‏توانند احکام دين و معارف اسلام را از آنان بگيرند و تمام احادیث آن ها را بدون چون و چرا بپذيرند؛ زيرا آنان در دوره رسالت حضرت و زمان وحی حضور داشته و آن زمان را درک کرده اند و نیز با تفسير و تأويل قرآن کريم آشنا شدند و به طور مستقیم از زبان حضرت احکام دین را فراگرفتند‏ و هر آن چه فرموده حفظ کردند و توفیق همراهی و یاری پیامبر صلوات الله علیه را داشتند. به همین دلیل، خداوند در برخی از آیات قرآن آنان را ستوده است. پس کسي حق ندارد به «تنقيص» صحابه بپردازد يا روايات آنان را رد کند.

ویژگی های صحابه از منظر امامیه

امامیه نیز معتقدند که مصاحبت و همراهی با پیامبر صلوات الله علیه،افتخار بزرگي است.^[۱۴]بسياري از صحابه پیامبر، جهت گسترش احکام اسلام و تثبیت مبانی دین بسيار کوشيدند و با ايثار مال و جان خود، اهداف بلند رسول ‏خدا را پي‏ گرفتند. قرآن کريم در توصیف اين گروه که پروانه وار گرد حضرت بوده و در رکابش جان فشانی کردند، این گونه مي‌فرمايد:{وَ السَّابِقُونَ الأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِينَ وَ الأَنْصارِ وَ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي تَحْتَهَا الأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها أَبَداً ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ} ^[۱۵]پيشگامان نخستين از مهاجرين و انصار و کساني که به نيکی از آن ها پيروی کردند، خداوند از آن ها خشنود گشت و آن ها (نيز) از او خشنود شدند و باغ ‏های بهشتی برای آنان آماده ساخته که نهرها از پای درختانش جاری است، جاودانه در آن خواهند ماند و اين است رستگاری و پيروزی بزرگ.همچنین در شأن صحابه مهاجری که به عشق اسلام و پیامبر صلوات الله علیه از دیار خود و همه آن چیزی که داشتند دست کشیدند، می فرماید: {لِلْفُقَراءِ الْمُهاجِرِينَ الَّذِينَ اُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ وَ أَمْوالِهِمْ يَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللهِ وَ رِضْواناً وَ يَنْصُرُونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ اُولئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ} ^[۱۶][اين اموال] براي مهاجران نيازمند است که از خانه و کاشانه و اموال خود بيرون رانده شدند. درحالی که فضل الهی و رضای او را مي‏ طلبند و خدا و پيامبرش را ياری می‏ کنند و آن ها راست گويان اند.در ضمن، آيات ديگری نيز مانند آيه 18 و 29 سوره فتح به ستايش و تعريف برخی از صحابه فداکار و مؤمن می ‏پردازد.

پانویس

↑ ابن‌ حجر عسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۵۸.
↑ همان، ج۷، ص۶۷۹.
↑ ر ک، بستانی، فرهنگ ابجدی، ۱۳۷۵ش، ص۵۴۴.
↑ ابن‌ حجر عسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۵۸.
↑ شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ۱۴۰۸ق، ص۳۳۹.
↑ ر، ک، ابن‌ حجر عسقلانی، الإصابة پیشین،ج۱، ص۱۵۹.
↑ شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة پیشین، ص۳۴۵.
↑ شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة پیشین، صص۳۴۲-۳۴۳.
↑ شهابی، ادوار فقه، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۳۹۲.
↑ همان، ص۳۹۳.
↑ ابن‌ حجر عسقلانی، الإصابة پیشین، ج۳، ص۲۴۳.
↑ صحيح مسلم، شرح نووي، ج 1، ص 5.
↑ .همان، ج 1، صص 1 ـ 22
↑ ر.ک، لسان العرب و مفردات راغب، ماده «صحب
↑ سوره توبه، آیه 100
↑ سوره حشر، آیه 8

[1] ابن‌ حجر عسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۵۸.

[2] همان، ج۷، ص۶۷۹.

[3] ر ک، بستانی، فرهنگ ابجدی، ۱۳۷۵ش، ص۵۴۴.

[4] ابن‌ حجر عسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۵۸.

[5] شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ۱۴۰۸ق، ص۳۳۹.

[6] ر، ک، ابن‌ حجر عسقلانی، الإصابة پیشین،ج۱، ص۱۵۹.

[7] شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة پیشین، ص۳۴۵.

[8] شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة پیشین، صص۳۴۲-۳۴۳.

[9] شهابی، ادوار فقه، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۳۹۲.

[10] همان، ص۳۹۳.

[11] ابن‌ حجر عسقلانی، الإصابة پیشین، ج۳، ص۲۴۳.

[12] صحيح مسلم، شرح نووي، ج 1، ص 5.

[13] .همان، ج 1، صص 1 ـ 22

[14] ر.ک، لسان العرب و مفردات راغب، ماده «صحب

[15] سوره توبه، آیه 100

[16] سوره حشر، آیه 8

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

@@ خط ۲۹: / خط ۲۹: @@
 ==ویژگی های صحابه از منظر اهل سنت==
-[[اهل سنت]] در باره صحابه تعریف موسعی دارند و معتقدند هر مسلماني كه پیامبر صلوات الله علیه را حتی اگر در زمان کوتاهی مثلا  يك ‏ساعت ديده باشد، می تواند به عنوان صحابه حضرت معرفی شود.<ref>[[صحيح مسلم]]، شرح نووي، ج 1، ص 5.</ref>
+[[اهل سنت]] در باره صحابه تعریف موسعی دارند و معتقدند هر مسلماني که پیامبر صلوات الله علیه را حتی اگر در زمان کوتاهی مثلا  يک ‏ساعت ديده باشد، می تواند به عنوان صحابه حضرت معرفی شود.<ref>[[صحيح مسلم]]، شرح نووي، ج 1، ص 5.</ref>
-از نظر آنان، همه صحابه عادل اند<ref>.همان، ج 1، صص 1 ـ 22</ref> و [[مسلمانان]] مي ‏توانند احكام دين و [[معارف اسلام]] را از آنان بگيرند و تمام احادیث آن ها را  بدون چون و چرا بپذيرند؛ زيرا آنان در دوره رسالت حضرت و زمان وحی حضور داشته و آن زمان را درک کرده اند و نیز با [[تفسير و تأويل قرآن]] كريم آشنا شدند و به طور مستقیم از زبان حضرت  احكام دین را  فراگرفتند‏ و هر آن چه فرموده حفظ کردند و توفیق همراهی و یاری  پیامبر صلوات الله علیه را داشتند.  به همین دلیل، خداوند در برخی از آیات قرآن آنان را ستوده است. پس كسي حق ندارد به «تنقيص» صحابه بپردازد يا روايات آنان را رد كند.
+از نظر آنان، همه صحابه عادل اند<ref>.همان، ج 1، صص 1 ـ 22</ref> و [[مسلمانان]] مي ‏توانند احکام دين و [[معارف اسلام]] را از آنان بگيرند و تمام احادیث آن ها را  بدون چون و چرا بپذيرند؛ زيرا آنان در دوره رسالت حضرت و زمان وحی حضور داشته و آن زمان را درک کرده اند و نیز با [[تفسير و تأويل قرآن]] کريم آشنا شدند و به طور مستقیم از زبان حضرت  احکام دین را  فراگرفتند‏ و هر آن چه فرموده حفظ کردند و توفیق همراهی و یاری  پیامبر صلوات الله علیه را داشتند.  به همین دلیل، خداوند در برخی از آیات قرآن آنان را ستوده است. پس کسي حق ندارد به «تنقيص» صحابه بپردازد يا روايات آنان را رد کند.
 ==ویژگی های صحابه از منظر امامیه==
-[[امامیه]] نیز معتقدند که مصاحبت و همراهی با پیامبر صلوات الله علیه،افتخار بزرگي است.<ref>ر.ك، [[لسان العرب]] و [[مفردات راغب]]، ماده «صحب</ref>بسياري از صحابه پیامبر، جهت گسترش احکام اسلام و تثبیت مبانی دین  بسيار كوشيدند و با ايثار مال و جان خود، اهداف بلند رسول ‏خدا را پي‏ گرفتند. قرآن كريم در توصیف اين گروه كه  پروانه وار گرد حضرت بوده و در رکابش جان فشانی کردند، این گونه مي‌فرمايد:{وَ السَّابِقُونَ الأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِينَ وَ الأَنْصارِ وَ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي تَحْتَهَا الأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها أَبَداً ذلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ} <ref>سوره توبه، آیه 100</ref>پيشگامان نخستين از [[مهاجرين و انصار]] و كساني كه به نيكی از آن ها پيروی كردند، خداوند از آن ها خشنود گشت و آن ها (نيز) از او خشنود شدند و [[باغ ‏های بهشتی]] برای آنان آماده ساخته كه نهرها از پای درختانش جاری است، جاودانه در آن خواهند ماند و اين است رستگاری و پيروزی بزرگ.همچنین در شأن صحابه مهاجری که به عشق اسلام و پیامبر صلوات الله علیه از دیار خود و  همه آن چیزی که داشتند دست کشیدند، می فرماید: {لِلْفُقَراءِ الْمُهاجِرِينَ الَّذِينَ اُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ وَ أَمْوالِهِمْ يَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللهِ وَ رِضْواناً وَ يَنْصُرُونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ اُولئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ} <ref>[[سوره حشر]]، آیه 8</ref>[اين اموال] براي مهاجران نيازمند است كه از خانه و كاشانه و اموال خود بيرون رانده شدند. درحالی كه فضل الهی و رضای او را مي‏ طلبند و خدا و پيامبرش را ياری می‏ كنند و آن ها راست گويان اند.در ضمن، آيات ديگری نيز مانند آيه 18 و 29 [[سوره فتح]] به ستايش و تعريف برخی از صحابه فداكار و مؤمن می ‏پردازد.
+[[امامیه]] نیز معتقدند که مصاحبت و همراهی با پیامبر صلوات الله علیه،افتخار بزرگي است.<ref>ر.ک، [[لسان العرب]] و [[مفردات راغب]]، ماده «صحب</ref>بسياري از صحابه پیامبر، جهت گسترش احکام اسلام و تثبیت مبانی دین  بسيار کوشيدند و با ايثار مال و جان خود، اهداف بلند رسول ‏خدا را پي‏ گرفتند. قرآن کريم در توصیف اين گروه که  پروانه وار گرد حضرت بوده و در رکابش جان فشانی کردند، این گونه مي‌فرمايد:{وَ السَّابِقُونَ الأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِينَ وَ الأَنْصارِ وَ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي تَحْتَهَا الأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها أَبَداً ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ} <ref>سوره توبه، آیه 100</ref>پيشگامان نخستين از [[مهاجرين و انصار]] و کساني که به نيکی از آن ها پيروی کردند، خداوند از آن ها خشنود گشت و آن ها (نيز) از او خشنود شدند و [[باغ ‏های بهشتی]] برای آنان آماده ساخته که نهرها از پای درختانش جاری است، جاودانه در آن خواهند ماند و اين است رستگاری و پيروزی بزرگ.همچنین در شأن صحابه مهاجری که به عشق اسلام و پیامبر صلوات الله علیه از دیار خود و  همه آن چیزی که داشتند دست کشیدند، می فرماید: {لِلْفُقَراءِ الْمُهاجِرِينَ الَّذِينَ اُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ وَ أَمْوالِهِمْ يَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللهِ وَ رِضْواناً وَ يَنْصُرُونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ اُولئِکَ هُمُ الصَّادِقُونَ} <ref>[[سوره حشر]]، آیه 8</ref>[اين اموال] براي مهاجران نيازمند است که از خانه و کاشانه و اموال خود بيرون رانده شدند. درحالی که فضل الهی و رضای او را مي‏ طلبند و خدا و پيامبرش را ياری می‏ کنند و آن ها راست گويان اند.در ضمن، آيات ديگری نيز مانند آيه 18 و 29 [[سوره فتح]] به ستايش و تعريف برخی از صحابه فداکار و مؤمن می ‏پردازد.
 =پانویس=