سوره حشر

سوره حشر
نام‌های دیگر سوره	بنی نضیر
شماره سوره	۵۹
محل نزول	مدینه‌(مدنی)
جزء	۲۸
تعداد آیات	۲۴

سوره حَشْر (پنجاه‌و‌نهُمین) سوره و از سوره‌های مدنی قرآن است که در جزء ۲۸ جای دارد. نام سوره از آیه دوم گرفته شده است که به اخراج یهودیان از مدینه اشاره می‌کند. سوره حشر با تسبیح خدا آغاز می‌شود و با تقدیس او پایان می‌پذیرد. موضوعاتی از جمله شکست یهودیان بنی‌نضیر از مسلمانان، احکام تقسیم اموال و غنایمی که بدون جنگ نصیب مسلمانان می‌شود، ملامت منافقان و افشای اعمالشان، توصیف و تمجید از فداکاری‌های مهاجران، در این سوره بیان شده است.

حشر

جمع کردن، ... در مجمع ذیل آیه 202 از سوره بقره گفته: حشر گرد آوردن قوم است به‌یک مکان ... اصل باب از جمع شدن است.

مفهوم کلی سوره

1. معرفی خدا از طریق نام‌ها و صفات نیکو؛
2. بیان احکام و مقررات جنگ در اسلام؛
3. خطر یهود و منافقان و پیوند آنها بر ضد اسلام؛
4. فراموشی خدا و پیامدهای آن؛
5. تسبیح عمومی موجودات؛
6. تأثیر قرآن در پاکسازی روح و جان آدمی.

اسامی سوره

1. حشر؛
2. بنی نضیر.

علت نام‌گذاری

«سوره حشر» و «سوره بنی نضیر»؛ این نام‌ها از آیۀ دوم این سوره برگرفته شده که در آن از «حشر» یعنی گردآمدن مسلمانان برای تبعید یهودیان بنی‌نضیر سخن گفته شده است.

اهداف و آموزه‌ها

اهداف سوره حشر عبارت‌اند از:

• تذکر صفات و اسمای نیکوی خدا؛
• یادآوری معاد؛
• بیان احکام و مقررات جنگ؛
• بیان پیوندهای پنهان منافقان و یهودیان.

محتوا و موضوعات

محتوای سوره حشر را می‌توان در شش بخش خلاصه کرد:

1. در بخش اول که تنها یک آیه است و مقدمه‌ای برای مباحث مختلف این سوره محسوب می‌شود سخن از تسبیح و تنزیه عمومی موجودات در برابر خداوند عظیم و حکیم است.
2. در بخش دوم که از آیه دوم تا آیه دهم (مجموعا نه آیه) است ماجرای درگیری مسلمان را با یهود پیمان‌شکن مدینه بازگو می‌کند.
3. در بخش سوم که از آیه یازدهم تا هفدهم را تشکیل می‌دهد داستان منافقان مدینه آمده است که با یهود در این برنامه همکاری نزدیک داشتند.
4. بخش چهارم که چند آیه بیشتر نیست مشتمل بر یک سلسله اندرزها و نصایح کلی نسبت به عموم مسلمانان است و در حقیقت به منزله نتیجه‌گیری از ماجراهای فوق می‌باشد.
5. بخش پنجم که فقط یک آیه است (آیه بیست‌ویکم) توصیف بلیغی است از قرآن مجید و بیان تاثیر آن در پاکسازی روح و جان.
6. و بالآخره در بخش ششم که آخرین بخش این سوره است و از آیه بیست‌ودوم شروع و به بیست‌وچهارم ختم می‌شود قسمت مهمی از اوصاف جمال و جلال خدا و اسماء حسنای او را بر می‌شمرد که به انسان در طریق معرفة اللَّه کمک شایان می‌کند.

فضائل، خواص و ثواب قرائت

ابی‌بن‌کعب گوید: پیامبر خدا (صلّی‌الله علیه وآله) فرمود: «کسی که سوره حشر را بخواند باقی نماند بهشتی و نه دوزخی و نه عرشی و نه کرسی و نه حجابی و نه هفت آسمان و نه زمین‌های هفتگانه و نه حشره‌ای و نه بادی و نه پرونده و نه درختی و نه جنبنده‌ای و نه خورشید و ماهی و نه فرشتگان مگر آنکه صلوات بر او فرستاده و برای او استغفار کنند و اگر آن روز و شبش بمیرد شهید مرده است».

از ابوسعیدمکاری از امام صادق (علیه‌السّلام) روایت شده که فرمود: «کسی که وقت شب شود و سوره‌ الرحمن و حشر را قرائت کند خداوند فرشته‌ای را به خانه او پاسدار و موکّل فرماید تا با شمشیر کشیده‌اش او را پاسبانی کند تا صبح شود».

محل و زمان نزول

• سوره حشر در مدینه بر پیامبر اسلام (صلّی‌الله علیه وآله) نازل شده است.
• تاریخ نزول سوره حشر در سال چهارم هجری (ما بین جنگ بدر و صلح حدیبیه) است و بعد از سوره بینه نازل شده است.

ویژگی

• سوره حشر از سور ممتحنات می‌باشد.
• نام سوره حشر از آیۀ دوم آن گرفته شده که سخن از حشر یعنی اجتماع یهود برای کوچ کردن از مدینه، و یا حشر مسلمین برای بیرون راندن آنها به میان آمده است، و از این‌جا روشن می‌شود که این حشر ارتباطی با حشر در قیامت ندارد.
• هم‌چنین این سوره یکی از سوره‌های مسبحات است، که با تسبیح خداوند شروع شده و اتفاقا پایان آن نیز با تسبیح الهی است.

جستارهای وابسته

• جنگ
• مدینه
• تبعید
• انسان
• سوره بقره
• سوره الرحمن

منابع

• سوره حشر، تاریخ درج مطلب: بی‌تا، تاریخ مشاهدۀ مطلب:‏ ‏۳۰ خردادماه ۱۴۰۱ ش.