سوره نساء
سوره نساء چهارمین سوره و از سوره‌های مدنی قرآن است که در جزء چهارم تا ششم قرار دارد. این سوره را نساء نامیده‌اند چون بسیاری از احکام فقهی مربوط به زنان در این سوره آمده است. سوره نساء بیشتر درباره احکام زناشویی و ارث سخن می‌گوید و در میان آنها به احکام نماز، جهاد و شهادت می‌پردازد. همچنین در این سوره مطالبی به صورت خلاصه درباره اهل کتاب و سرگذشت پیشینیان آمده و خداوند درباره منافقان هشدار داده است.
نساء
زنان؛ همچنین است نِسوة و نَسوان، جمع مرأة است از غیر لفظش مثل قوم در جمع مرء[۱].
مفهوم کلی سوره
- قانونمند کردن جامعه اسلامی؛
- حمایت از افراد کم توان جامعه؛
- بیدار باش در مقابل دشمنان داخلی و خارجی؛
- تثبیت حکومت اسلامی؛
- تشویق به هجرت[۲].
اسامی سوره
- نساء؛
- کبری[۳].
علت نام‌گذاری
- «سوره نساء»؛ به‌خاطر اینکه در این سوره بیشترین احکام مربوط به زنان آمده است[۴].
- «سوره نساء کبری»؛ در مقابل سوره طلاق که سوره نساء صغری نامیده شده است[۵].
تعداد آیات و کلمات و کلمات
- سوره نساء صدوهفتادوشش آیه دارد[۶].
- سوره نساء سه‌هزاروهفتصدوچهل‌وپنج کلمه دارد[۷]. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌ها مختلف است).
- سوره نساء شانزده‌هزاروسی حرف دارد[۸]. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌ها مختلف است).
اهداف و آموزه‌ها
اهداف کلی سوره نساء عبارتند از:
- بیان قوانین خانوادگی و اجتماعی اسلام به منظور قانونمند کردن جامعه نوپای مسلمانان؛
- کنترل، نگهداری و به‌سازی نخستین واحد اجتماع، یعنی خانواده؛
- حمایت از افراد کم‌توان جامعه؛ مثل یتیمان، کودکان و زنان؛
- تثبیت حکومت اسلامی و بیان لزوم اطاعت از رهبران الهی؛
- بیدارباش مسلمانان در مقابل دشمنان داخلی و خارجی؛
- تشویق مسلمانان به هجرت از سرزمین کفر، به مرکز اسلام[۹].
محتوا و موضوعات
بطور کلی بحث‌های مختلفی که در سوره نساء می‌خوانیم عبارتند از:
- دعوت به ایمان و عدالت و قطع رابطه دوستانه با دشمنان سرسخت؛
- قسمتی از سرگذشت پیشینیان برای آشنایی هر چه بیشتر به سرنوشت جامعه‌های ناسالم؛
- حمایت از کسانی که نیازمند به کمک هستند، مانند یتیمان، و دستورهای لازم برای نگاهداری و مراقبت از حقوق آنها؛
- قانون ارث بر اساس یک روش طبیعی و عادلانه در برابر شکل بسیار زننده‌ای که در آن زمان داشت و به بهانه‌های مختلفی افراد ضعیف را محروم می‌ساختند؛
- قوانین مربوط به ازدواج و برنامه‌هایی برای حفظ عفت عمومی؛
- قوانین کلی برای حفظ اموال عمومی؛
- کنترل و نگهداری و به‌سازی نخستین واحد اجتماع یعنی محیط خانواده؛
- حقوق و وظائف متقابل افراد جامعه در برابر یکدیگر؛
- معرفی دشمنان جامعه اسلامی و بیدارباش به مسلمانان در برابر آنها؛
- حکومت اسلامی و لزوم اطاعت از رهبر چنین حکومتی؛
- تشویق مسلمانان به مبارزه با دشمنان شناخته شده؛
- معرفی دشمنانی که احیانا فعالیت‌های زیر‌زمینی داشتند؛
- اهمیت هجرت و لزوم آن به هنگام روبرو شدن با یک جامعه فاسد و غیر‌قابل نفوذ؛
- مجددا بحث‌هایی درباره ارث و لزوم تقسیم ثروت‌های متراکم شده در میان وارثان[۱۰].
فضائل، خواص و ثواب قرائت
صدقه به مومنین، ثواب آزاد کردن بنده، دوری از شرک، چشم‌پوشی از خطا؛
ابی‌بن‌کعب از پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم) نقل کرده است که: «هر کس سوره نساء را قرائت کند، گویی به هر مؤمنی که پس از وی بیاید، میراثی صدقه داده و اجر او به اندازه کسی است که بنده‌ای را بخرد و آزاد کند و از شرک بریء می‌شود و در مشیت الهی از کسانی است که از خطای آنها چشم‌پوشی می‌شود».
ایمنی از فشار قبر؛
عیاشی به اسناد خود از امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) نقل کرده است که: «هر کس سوره نساء را در روزهای جمعه بخواند، از فشار قبر ایمن خواهد بود[۱۱]».
محل و زمان نزول
سوره نساء مدنی است. برخی گفته‌اند: تمام آیات آن مدنی هستند به جز دو آیه: 
إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلی أَهْلِها ... [نساء–58] 
و یَسْتَفْتُونَکَ قُلِ اللَّهُ یُفْتِیکُمْ فِی الْکَلالَةِ ... [نساء–176] که در مکه نازل شده‌اند[۱۲].
تاریخ نزول سوره نساء در ما‌بین صلح حدیبیه و جنگ تبوک (شش الی نه هجری) می‌باشد[۱۳].
فضای نزول
سوره نساء در مدینه نازل شده، یعنی هنگامی که پیامبر( صلی الله علیه و آله و سلم) دست در کار تاسیس حکومت اسلامی و ایجاد یک جامعه سالم انسانی بود. به همین دلیل بسیاری از قوانینی که در سالم‌سازی جامعه مؤثر است در این سوره نازل شده است.
از طرفی چون افرادی که تار و پود این جامعه نو‌پا را تشکیل می‌دادند، افراد بت‌پرست دیروز با آن همه آلودگی‌های دوران جاهلیت بوده‌اند، لذا باید قبل از هر چیز رسوبات گذشته را از مغز و روح آنها بیرون ساخت و به جای آن قوانین و برنامه‌هایی که برای نوسازی یک جامعه فرسوده لازم است قرار داد[۱۴].
ویژگی
سوره نساء یکی از هفت سوره طولانی قرآن (سبع طوال) می‌باشد. اقوال در سبع طوال هم مختلف است به گفته بعضی سوره‌های بقره، آل‌عمران، نساء، مائدة، انعام، اعراف و أنفال به همراه توبه را سبع طوال می‌گویند ولی برخی دیگر هفتمی را یونس می‌دانند و معتقدند که انفال و توبه جزو آنها نیست (این قول سعید بن جبیر می‌باشد)[۱۵].
روایت از رسول خدا( صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید[۱۶].
سوره نساء از نظر تعداد کلمات و حروف، طولانی‌ترین سوره‌های قرآن بعد از سوره البقره است و دارای 176 آیه می‌باشد و نظر به اینکه بحث‌های فراوانی در مورد احکام و حقوق زنان در آن طرح شده به سوره" نساء" نامیده شده است[۱۷].
پانویس
- ↑ قاموس قرآن، ج 7، ص: 59
- ↑ تفسیر قرآن مهر، ج 4، ص 19.
- ↑ موسوعة القرآن العظیم، ج1، ص 530.
- ↑ همان.
- ↑ همان، ص 531.
- ↑ الكشف و البیان، ج 3، ص 241.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ تفسیر قرآن مهر، ج4، ص 22.
- ↑ تفسیر نمونه، ج 3، ص 242.
- ↑ ترجمۀ مجمع‌البیان، ج 5، ص 4
- ↑ ترجمه تفسیر مجمع البیان، ج 5، ص: 4.
- ↑ حجة التفاسیر و بلاغ الإکسیر، مقدمه اول، ص 19.
- ↑ تفسیر نمونه، جلد3، ص 242
- ↑ المحرر الوجیز فی تفسیر الكتاب العزیز، ج 3، ص 373، مفاتیح الأسرار و مصابیح الأبرار، ج 1، ص 30، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 34.
- ↑ جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 34
- ↑ تفسیر نمونه، ج 3، ص: 241.
منابع
برگرفته از سایت معرفی سوره نسا - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir