سوره سبأ
| سوره سبأ | |
|---|---|
 | |
 | |
| شماره سوره | ۳۴ |
| محل نزول | مکه(مکی) |
| جزء | ۲۲ |
| تعداد آیات | ۵۴ |
سوره سبأ سوره ۳۴ از قرآن است و ۵۴ آیه دارد. این سوره به دلیل بیان سرگذشت قوم سبا بدین نام نامیده شده‌است. همانند دیگر سوره‌های مکی، محتوای سوره در مورد اعتقادات پایه‌ای اسلام است. در این سوره به موضوعات مختلفی پرداخته شده که می‌توان همه آنها را در ذیل سه عنوان کلی توحید، نبوت و معاد قرار داد. این سوره، در داستان سلیمان و قوم سبا، به بیان نعمت‌های خدا و سرنوشت شکرگزاران و ناشکران می‌پردازد.
سبأ
سبأ نام قومی بود که حضرت سلیمان به دیارشان لشکر کشید و در اثر نافرمانی از دستور پیامبران سدّشان شکست و خانه‌هایشان ویران شد این کلمه دوبار در قرآن آمده است[۱].
مفهوم کلی سوره
علت نام‌گذاری
«سوره سبأ»؛ سبب نام‌گذاری آن آیۀ پنجاه‌وچهار است که نام «سبأ» در آن آمده است. سبأ نام یکی از شهرهای یمن پایتخت یکی از حکومت‌های کهن این سرزمین است که پس از فرو ریختن سد مأرب و پیدایش سیل، رو به نابودی گذاشت[۳].
تعداد آیات و کلمات و حروف
- سوره سبأ پنجاه‌و‌پنج آیه دارد[۴].
- سوره سبأ هشتصدوسی کلمه دارد[۵]. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است)
- سوره سبأ هزاروپانصدودوازده حرف دارد.[۶] (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است)
اهداف و آموزه‌ها
هدف‌های اساسی سوره سبأ عبارت‌اند از:
- یادآوری توحید و نشانه‌های خدا؛
- یادآوری معاد؛
- اشاره‌ای به پیامبران پیشین و رسالت پیامبر اسلام و ارائه برنامه تربیتی برای مردم[۷].
محتوا و موضوعات
به طور کلی باید گفت محتوای سوره سبأ ناظر به پنج مطلب است:
- مسالۀ توحید و قسمتی از نشانه‌های خداوند در عالم هستی، و صفات پاک او از جمله توحید و ربوبیت و الوهیت؛
- مسالۀ معاد که از همه مسائل در این سوره بیشتر مطرح شده، از طرق مختلف درباره آن بحث‌های گوناگونی عنوان گردیده؛
- مسالۀ نبوت انبیای پیشین و مخصوصا پیامبر اسلام و پاسخ به بهانه‌جویی‌های دشمنان درباره او، و بیان پاره‌ای از معجزات انبیاء سلف؛
- بیان بخشی از نعمت‌های بزرگ خدا و سرنوشت شکرگزاران و کفران کنندگان، ضمن بیان گوشه‌ای از زندگی سلیمان و قوم سبا؛
- دعوت به تفکر و اندیشه و ایمان و عمل صالح و تاثیر این عوامل در سعادت و نیک‌بختی بشر، و مجموعا برنامه جامعی را برای تربیت جستجوگران حق تشکیل می‌دهد[۸].
فضائل، خواص و ثواب قرائت
ابی‌بن‌کعب از پیامبراکرم روایت نموده که فرمود: «هر که سوره سبأ را قرائت کند باقی نماند هیچ پیامبر و نه رسولی مگر آنکه در روز قیامت با او رفیق شده و مصاحبه کنند».
ابن‌اخنیه از امام صادق روایت نموده که فرمود: «کسی که تمام دو الحمد سوره سبأ و فاطر را در یک شب بخواند همواره در آن شب در حفظ خدا خواهد بود، و اگر آن دو سوره را در روز بخواند مکروهی در آن روز به او نرسد و به او از خیر دنیا و خیر آخرت چیزی داده می‌شود که به قلبش خطور نکرده و به آن نرسیده باشد»[۹].
فضای نزول
لحن آیات سوره سبأ نشان می‌دهد که به وقت نزول سوره مشرکان در انکار بعث و نبوت کاملا موضع‌گیری کرده و سران شرک پیروان خویش را به ضد اسلام وا می‌داشته‌اند چون از جمله مطالب این سوره گفتگو و مخاصمه پیروان با پیشوایان ستمگر (آیات سی‌ویک تا سی‌وچهار) در روز قیامت است[۱۰].
ویژگی
سوره سبأ یکی از پنج سوره‌ای است که با عبارت «الحمدلله» آغاز شده است. این سوره‌ها عبارتند از فاتحه، انعام، کهف، سبأ، فاطر که همه آنها جزو سور مکی هستند.
همچنین سوره سبأ از سور مثانی می‌باشد مثانی سوره‌هایی هستند که بعد از سور مئین قرار گرفته‌اند و زیر صد آیه دارند مانند اینکه سور مئین مبادی باشند و توالی آن مثانی آن فرض شده‌اند[۱۱].
سوره‌های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مریم و عنکبوت و روم و یس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهیم و ص و محمد و لقمان و زمر[۱۲].
روایتی است که از رسول خدا نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید[۱۳]. ذکر دو معجزه از دو پیامبر که پدر و پسر هستند، نرم شدن آهن به دست حضرت داود و تسخیر باد به دست حضرت سلیمان به اذن الهی، در در سوره سبأ آمده است.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ قاموس قرآن، ج3، ص203.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 17، ص 21.
- ↑ همان، ص 23.
- ↑ التفسير الكبير: تفسير القرآن العظيم (الطبرانی)، ج 5، ص 224.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج17، ص 24.
- ↑ تفسير نمونه، ج 18، ص 3.
- ↑ ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 20، ص 199.
- ↑ تفسير احسن‌الحديث، ج 8، ص 404.
- ↑ زاد المسير فی علم التفسير، ج 4، ص 141.
- ↑ التمهید في علوم القرآن، ج1، ص 313.
- ↑ جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.
منابع
- برگرفته از سایت معرفی سوره سبا - پایگاه جامع قرآنquran.inoor.ir