صلوات

صَلَوات دعایی خاص و به زبان عربی است که رایج ترین شکل آن نزد شیعیان، عبارت: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحمّدٍ وَ آلِ مُحمّد» است که به معنای درود بر پیامبر اسلام(ص) و خاندان او می‌باشد. علاوه، این ذکر شریف بخشی از تشهد نماز است و لازم است که مسلمانان هنگام شنیدن و یا گفتن نام حضرت محمد(ص) بر او صلوات بفرستند.

جایگاه صلوات در میان مسلمانان

صلوات در فرهنگ عموم مسلمانان، جایگاه رفیعی دارد به طوری که مسلمانان با شنیدن نام پیامبر(ص)، بی‌درنگ صلوات می فرستند و آن را برای خود تیمن و تبرک می‌دانند.

مفهوم صلوات

صلوات در لغت

صلوات جمع صلاة و از ریشه «ص ل و» است که در زبان عربی به معنای دعا، درود، تحیت و رحمت می‌باشد و از منظری دیگر، صلوات جمع «صلاة» و به معنای نماز است.. اما «صلوات» در زبان فارسی به معنای اصطلاحی آن یعنی سلام خاص بر پیامبر(ص) می‌باشد.

صلوات در اصطلاح

صلوات در اصطلاح دینی، عملی عبادی و در قالبی خاص است که در فرهنگ شیعه، به معنای صلوات رایج یعنی«اللهم صلّ علی محمّد و آل محمّد» می‌باشد.

آیه صلوات

در قرآن به صراحت دستور به صلوات داده شده است. خداوند در آیه 56 سوره احزاب که به نام آیه صلوات معروف است می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِکتَهُ یصَلُّونَ عَلَى النَّبِی یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِیمًا» خداوند و فرشتگانش بر پیامبر صلوات می‌فرستند، ای کسانی که ایمان آورده‌اید، بر او صلوات بفرستید و آنگونه که شایسته است تسلیم او باشید. علامه طباطبائی در تفسیر این آیه می‌نویسد: کلمه "صلاة" در اصل به معناى انعطاف (توجه) بوده و صلات خداوند بر پیامبر به معناى انعطاف او به وى است به‌وسیله رحمتش، و صلات ملائکه‌اش بر آن حضرت، به معنای انعطاف ایشان است نسبت به پیامبر به اینکه او را تزکیه نموده و برایش استغفار کنند، و صلات مؤمنین بر او، انعطاف ایشان است به‌وسیله درخواست رحمت براى پیامبر(ص).

صلوات کامل

صلوات کامل صلواتی است که خاندان پیامبر(ص) نیز داخل آن باشند تا ناقص و ابتر نشود..

کیفیت صلوات

در صلوات، لزوما کیفیت خاصی معتبر نیست، بلکه صلوات با هر جمله‌ای که آن را دلالت کند، محقق می‌شود. مانند «اللّهم صلِّ علی محمدٍ و آل محمدٍ»، «اللّهم صلِّ علی محمدٍ و آله»، «صلّی اللّه‌ علیه و آله»، «صلوات اللّه‌ علیهم». همچنین در صلوات جایگزین کردن کلمات «اهل بیته» و یا «عترته» به جای «آل محمد» نیز جایز است. با این حال افضل در کیفیت صلوات، صلواتی است که در روایات آمده و به گونه‌های مختلف وارد شده است، مانند «صلوات اللّه‌ و صلوات ملائکتِهِ و انبیائِهِ و رُسُلِهِ و جمیع خلقهِ علی محمدٍ و آل محمدٍ و السّلام علیه و علیهم و رحمةُ اللّه‌ِ و بَرَکاتُهُ» و «اللّهم صلِّ علی محمدٍ و آل محمدٍ کما صلیّتَ علی ابراهیم و آل ابراهیم و بارِک علی محمدٍ و آل محمدٍ کما بارَکتَ علی ابراهیم و آل ابراهیم إنَّک حمیدٌ مجیدٌ»

تاریخچه صلوات نزد اهل سنت

اهل سنت از قدیم تا کنون از چهار نوع صلوات استفاده می‌کردند. (البته صلوات نوشتاری و گفتاری‌ اهل‌سنت با صلواتی که در نماز آن را ادا می‌کنند متفاوت است.) صلوات اهل سنت در تشهد نماز متضمن کلمه « علی آل محمد» است. «اَللّهمَّ صَلِّ عَلی مُحمّدٍ و عَلی آلِ مُحَمّد» که حرف جرّ «علی» بر کلمه آل نیز آمده است. این نوع صلوات مطابق با روایتی است که در منابع اهل سنت همچون صحیح بخاری و صحیح مسلم و از کعب بن عَجْرَة از اصحاب پیامبر(ص) نقل شده است. حنابله نیز عین همین تشهد را در نماز می‌خوانند. ولی سه مذهب دیگر اهل سنت و نیز مذهب زیدیه کلمه «ابراهیم» را قبل از «آل ابراهیم» اضافه می‌کنند.. نزد اهل سنت، صلواتی که در نوشته‌ها وگفته‌های‌شان به کار برده می شود فاقد کلمه «آل محمد(ص)» است و بعد از نام پیامبر (ص)می‌گویند: صلی الله علیه و سلم. صلوات سومی نیز در بین اهل سنت مخصوصا احناف، مرسوم است که آن را به شکل زمزمه می‌خوانند و آن صلواتی است که خطیب و سخنران از مردم می‌خواهد. دراین صلوات کلمه «ازواج و اصحاب پیامبر(ص)» نیز داخل است و معمولا به این صورت می‌خوانند: «اللهم صل و سلم علی سیدنا محمد و علی آله و ازواجه و صحبه کما صلیت علی ابراهیم و آل ابراهیم انّک حمید مجید». در برخی مناطق پس از «آل محمد»، «اصحاب محمد را نیز اضافه کرده می‌گویند: «اللهم صل علی محمد و آل محمد و اصحاب محمد.» نکته دیگر این که نزد اهل سنت رایج نیست که با شنیدن نام پیامبر(ص) صلوات بفرستند، مگر بعد از تلاوت و شنیدن آیه صلوات و یا درخواست از آنان برای فرستادن «درود شریف» در این صورت، صلوات خواهند فرستاد.

فضیلت صلوات در احادیث

رسول اکرم (ص) فرمودند: «هر کسی صد بار بر محمد و آل محمد صلوات بفرستد، خداوند صد حاجت او را برآورده می‌‌کند. حضرت علی (ع) از پیامبر اکرم (ص) نقل می کند که فرمود: هیچ دعایی نیست مگر اینکه بین آن و آسمان حجابی است تا وقتى که صلوات بر پیامبر و آل او فرستاده شود که وقتى چنین شد، آن حجاب شکافته مى‌‏شود و دعا وارد می‌شود و اگر دعا کننده این کار را نکند، دعا بر می‌گردد. از امام باقر و یا امام صادق علیهماالسلام نقل شده است که در روز قیامت از حیث قدر و منزلت و ارزش، سنگین‌تر و با ارزش‌تر از صلوات بر محمد و آل محمد نیست. اعمال اشخاص در قیامت سنجیده می‌شود در صورتی که عمل شخصی سبک و کم ارزش باشد، اما آن شخص در دنیا اهل صلوات بوده باشد، پیامبر(ص) صلوات آن شخص را روی ترازوی اعمالش قرار می‌دهد، تا اعمال آن شخص سنگین و با ارزش شود.در این زمان اعمال او سنگین و با ارزش می شود . امام صادق (ع) به اسحاق بن فرّوخ فرمود: ای اسحاق هر کسی ۱۰ مرتبه بر محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله صلوات بفرستد، خداوند و ملائکه اش بر آن شخص، صد مرتبه درود و رحمت می‌فرستند و هر کسی بر محمد و آل محمد ۱۰۰ مرتبه صلوات بفرستد، خداوند و ملائکه‌اش بر او هزار مرتبه صلوات می‌فرستند، آیا قول خدا را نشنیده‌ای که «هُوَ الَّذِی یصَلِّی عَلَیکمْ وَ مَلائِکتُهُ لِیخْرِجَکمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ وَ کانَ بِالْمُؤْمِنِینَ رَحِیماً؛ او (خدا) آن کسی است که او و ملائکه اش بر شما صلوات می‌فرستند تا شما را از ظلمت ها به نور بکشانند و بر مؤمنین خداوند رحیم می‌باشد.