هانی بن عروه: تفاوت میان نسخه‌ها

هانی بن عروه
هانی بن عروه
نام کامل	هانی بن عُرْوَة بن غران مرادی
اطلاعات شخصی
روز درگذشت	۹ ذی‌الحجه سال ۶۰ق.
محل درگذشت	کوفه
دین	اسلام
فعالیت‌ها	شرکت در جنگ جمل و جنگ صفین در رکاب امام علی علیه‌السلام; مخالفت با ولی‌عهدی یزید; حمایت از قیام حجر بن عدی علیه زیاد بن ابیه; همراهی و حمایت از قیام مسلم بن عقیل در کوفه;
	v; t; e;

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۴۵

هانی بن عُرْوَة بن غران مرادی (شهادت ۶۰ق)، از بزرگان کوفه و یاران خاص امام علی (علیه‌السلام) بود. وی در جنگ جمل و جنگ صفین حضور داشت. هانی از ارکان قیام حجر بن عدی در برابر زیاد بن ابیه، و از مخالفان بیعت با یزید به شمار می‌رفت. خانهٔ او از زمان ورود عبیدالله بن زیاد به کوفه مرکز فعالیت‌های سیاسی و نظامی بود، وی نقش مهمی در قیام مسلم بن عقیل داشت. هانی پس از شهادت مسلم بن عقیل، و به دستور عبیدالله بن زیاد، سر از بدنش جدا کردند. خبر شهادت او در میانهٔ راه کوفه، در منزل‌گاه زرود به امام حسین (علیه‌السلام) رسید. امام بر مرگ او گریست و آیه استرجاع را خواند و برایش درخواست رحمت کرد. هانی را در کنار دارالامارهٔ کوفه به خاک سپردند. آستانهٔ هانی بن عروه هم اکنون زیارتگاه‌ شیعیان است.

هانی بن عروه کیست

هانى بن عروة بن نمران بن عمرو بن قعاس بن عبد یغوث بن مخدش بن عصم بن مالک بن عوف بن منبه بن غطیف بن عبدالله بن ناجیة^[۱] از قبیله بنی مراد شاخه‌ای از قبیله بزرگ مذحج^[۲] عرب جنوب (یمن) که در کوفه ساکن بودند. از تاریخ ولادت و دوران کودکیش اطلاعاتى در دست نیست. برخی وی را از صحابه رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) دانسته‌اند^[۳]. هانى بن عروة از قاریان^[۴] و بزرگان کوفه و یاران خاص امیر مومنان علی (علیه‌السلام) بود^[۵]. که در جنگ‌های آن حضرت (علیه‌السلام) شرکت داشت. در جنگ جمل این شعر را می‌خواند^[۶].:

یا لک حربا حثها جِمالُها یقودها لنقصها ضلّالها

هذا على حولُه اقیالها

جنگى که سواران جمل آتش آن را دامن مى‌زدند، و گمراهان، آن را هدایت مى‌کردند و اکنون این على است که قهرمانان جنگ‌آور، پیرامونش را گرفته‌اند.

پس از نافرمانی معاویه، با این که امیرمومنان علی (علیه‌السلام) برای رفتن به شام جهت نبرد عجله داشتند؛ اما مردم ترسیدند و خواستند که در کوفه بمانند، این در حالی بود که هانى بن عروة و افرادی هم چون مالک اشتر و عدی بن حاتم و عمرو بن حمق خزاعىّ، سعید بن قیس همدانىّ بدون ترس از دشمن، با اعلان جان فشانی گفتند: آرزویمان این است که بر دشمنانت پیروز شویم یا در رکابت کشته شویم^[۷].

در جریان جنگ صفین، هانی با افرادی از اهل یمن درباره تغییر ریاست قبیله کنده و ربیعه‌ با امیرمومنان علی (علیه‌السلام) گفتگو کردند^[۸].

موقعیت اجتماعی هانی

هانی بن عروه علاوه بر خصوصیات بارز شخصی، از مقام و جایگاه والایی میان کوفیان، مخصوصاً در قبیله «مراد» برخوردار بود و رهبری آنان را برعهده داشت. تا آن جا که می‌گویند، هنگامی که قصد رفتن به جایی را داشت، چهار هزار سواره و هشت هزار پیاده در رکاب او حاضر بودند، و زمانی که هم‌پیمانان خود را از قبیله «کنده» فرا می‌خواند، سی هزار مرد زره‌پوش به سوی او حرکت می‌کردند^[۹]. هانی بـه سبب پناه دادن کثیر بن شهاب مذحجى، از سوى معاویه تهدید به قـتل شد. هنگام ورود به مجلس، معاویه وى را نشناخت. پس از پراکنده شدن مردم، معاویه نزد وى آمد و پرسید: چه خواسته‌اى دارى؟ وى گفت: من هانى بن عروه‌ام که نزد شما آمده‌ام. گفت: امروز آن روزى نیست که پدرت مى‌گفت:

اُرَجِّلُ جَمّیِی و اَجُز ذَیْلى و تَحْمىٍّ شکتى افق کمیت

امْشِی فى سَراة بَنی غَطیف اذا ما سَامِنی ضیم ابیت

موهاى سرم را شانه مى‌زنم و لباس بلندم را بر زمین مى‌کشم و اگر کسى در مورد من قصد سویى داشته باشد، افقى خونین مرا حمایت مى‌کند. میان جنگاوران سرتا پا مسلح غطیف، گام بر مى‌دارم و اگر جور و ستمى متوجه‌ام شود، زیر بار نخواهم رفت.

هانى گفت: من اکنون عزیزتر از آن روز هستم. معاویه گفت: به چه چیز؟ وى گفت به واسطه اسلام، معاویه گفت: کثیر بن شهاب کجاست؟ وى پاسخ داد: نزد من در اردوگاهت.

مـعـاویـه وى را مـامـور رسـیـدگـى بـه خـیـانـت مـذحـجـى کـرد و گـفـت: قـسـمـتـى از اموال مسروقه را بگیر و بخشى را به او ببخش^[۱۰].

موقعیت اجتماعی هانی آن چنان بود که با نهضت امام حسین (علیه‌السلام) پیوند خورد و همین امر سبب جاودانگی وی شد. از این رو، شهرت وی در کتب تاریخی بیشتر در ماجرای شهادت امام حسین (علیه‌السلام) است^[۱۱].

همراهی با نهضت امام حسین (علیه‌السلام)

هانی میزبان سفیر امام حسین (علیه‌السلام)

مسلم بن عقیل، سفیر امام حسین (علیه‌السلام) که در ابتدای ورود به کوفه به منزل مختار ثقفی وارد شده بود^[۱۲]، با ورود حاکم کوفه؛ یعنی عبیدالله بن زیاد به شهر کوفه، مسلم برای ادامه فعالیت‌هایش، منزل مختار را ترک کرد و وارد منزل هانی بن عروه شد که به نظر می‌رسید، امنیتش از جاهای دیگر بیشتر بود. هر چند طبق نقل برخی گزارش‌ها هانى از آمدن مسلم به خانه‌اش خشنود نشد، زیرا تکلیف سختی بود؛ اما هانی، مسلم را پذیرفت و به وی گفت: احـتـرام کسى چون تو مانع از آن مى‌شود که از روى نادانى پاسخ ردّ به تو بدهم، بـایـد از عـهـده ایـن کـار برآیم^[۱۳].

از این پس، منزل هانی پایگاه شور و حضور مردم کوفه شد. گزارش شده هیجده هزار تن از کوفیان به صورت مخفی با مسلم بن عقیل بیعت کردند^[۱۴]. که در این هنگام مسلم تصمیم برقیام داشت؛ ولی هانی او را از عجله کردن بر حذر داشت^[۱۵].

هانی ومسئله ترور حاکم کوفه

هانى بن عروه در زمانی که مسلم در خانه‌اش بود، دوست و رفیقش شریک بن اعور بصری که با عبیدالله ابن زیاد از بصره به کوفه آمده بود را به خانه‌اش برد. در این میان هانى بیمار شـد و عـبـیـداللّه بن زیاد به عیادت وى آمد. عمارة بن عبید سلولى به هانى گفت: هدف از گـرد آمـدن مـا کـشـتـن ایـن ستمگر است، اکنون که خداوند او را در چنگ تو قرار داده خـونـش را بـریـز! هانى گفت: نمى‌خواهم در خانه من کشته شود^[۱۶].

هفته بعد شریک بن اعور هم بیمار شد، ابن زیاد پس از اطلاع به وی پیغام داد که هنگام شب برای عیادتش، به خانه هانی خواهد آمد. شریک به مسلم گفت: این بدکار امشب به عیادت من مى‌آید وقتى نشست بیا و خونش را بریز. شب هنگام، زمانی که عبیدالله به عیادت شریک آمد، مسلم هم برخاست که در جاى دیگر مخفى شود. شریک هم به مسلم گفت: هرگز این فرصت را از دست نده، ولی هانى بن عروه برخاست و گفت: نمى‌خواهم در خانه من کشته شود. گویا این کار را زشت مى‌شمرد. وقتى عبیدالله بن زیاد آمد و بنشست، از بیمارى شریک پرسید^[۱۷]، چون پرسش‌هاى وى طولانی شد، شریک شعری که تلویحاً او را برای انجام عملش تشویق می‌کرد، تکرار نمود:

ما تنظرون بسلمى لا تحیوها

اسقونیها و ان کانت بها نفسى‌

در چه انتظار دارید که به سلمى درود نمى‌فرستید! آبم دهید و سیرابم کنید اگر‌چه جانم در آید.

عبیدالله که متوجه نشده بود، گفت: به نظر شما هذیان مى‌گوید؟ هانى گفت: خدایت قرین صلاح بدارد، آرى از سحرگاه تاکنون کارش همین است. آن‌گاه عبیدالله برخاست و برفت و مسلم بیامد. شریک گفت: چرا خونش را نریختى؟ گفت: به دو سبب، یکى این که هانى خوش نداشت که در خانه او کشته شود، دیگر حدیثى که مردم از پیمبر خدا آورده‌اند که ایمان، غافل کشى را روا نمى‌دارد و مؤمن به غافلگیرى نمى‌کشد.

هانى گفت: به خدا اگر او را کشته بودى فاسق بدکاره‌اى را کشته بودى؛ ولى دوست نداشتم در خانه‌ام کشته شود^[۱۸].

بازداشت هانی

حاکم کوفه که نتوانسته بود، مخفیگاه مسلم بن عقیل را پیدا کند، از راه جـاسـوسـى یکی از بردگانش به نام مـعـقـل از مخفیگاه مسلم در خانه هانى آگاه شد.

عبیدالله پس از اطمینان از این امر، برای بازجویی و مواخذه هانی، «محمد بن اشعث»، «اسماء بن خارجه^[۱۹]» و «عمرو بن حجاج^[۲۰]» پدر زن هانی را خواست و از آنها پرسید که چرا هانی به دیدن ما نمی‌آید؟ جواب دادند: اطلاع نداریم، فقط می‌دانیم بیمار است. عبیدالله گفت: شنیده‌ام بهبودى یافته و بر در سراى خود مى‌نشیند. شما نزد هانی بروید و از طرف من بگویید حق ما را فرو نگذارد، چرا که من دوست ندارم مردى چون او از بزرگان عرب، نـزد من تباه گردد.

آن سه نفر نزد هانی آمدند و پیغام عبیدالله را به او رساندند. هانی در جواب گفت: «بیمار بودم و نتوانستم به دیدار امیر بیایم.» آنان گفتند: ابن زیاد می‌داند که بهبودى یافته‌اى و بر درِ منزلت می‌نشینی، تو را سوگند همراه ما بیا».

هانی بن عروه لباس پوشید و سوار بر اسب، به طرف دار الاماره حرکت کرد، هنگامی که به نزدیکی آن رسید، احساس خطر کرد و به حسان بن اسماء گفت: برادر زاده! به خدا سوگند از این مرد بیم‌ناکم، نظر تو چیست؟ حسان که از نیت ابن زیاد آگاه نبود، گفت: عمو جان به خدا سوگند هیچ ترسی نسبت به تو احساس نمی‌کنم^[۲۱].

زندانی شدن هانی

هنگامی که هانی به واسطه خدعه و نیرنگ، وارد مجلس دارالاماره شد، عبیدالله بن زیاد حاکم کوفه به او نگاه کرد و این ضرب المثل را گفت: «اتتک بحائن رجلاه» کنایه از اینکه «باپاى خود به سوى قتلگاه آمدى»، منظورش این بود که قصد آزار و کشتن او را دارد^[۲۲]. بعد در حالى که شریح قاضى^[۲۳] نیز حضور داشت به او نظر افکند و این شعر را خواند:

ارید حباءه و یرید قتلى عذیرک من خلیلک من مراد مـن زندگى او را مى‌خواهم؛ ولى او آهنگ کشتن مرا دارد، عذر خود را نسبت به دوست مرادى بیاور.

ابن زیاد پس از آن با عتاب و سرزنش رو به هانی کرد و گفت: این چه فتنه‌ای است که در خانه خود برپا کرده‌ای، و با یزید از در مخالفت و دشمنی وارد شده‌ای؟ مسلم بن عقیل را در خانه خود جای داده‌ای سلاح و سپاه برای او جمع می‌کنی و گمان می‌کنی که این مطلب بر ما پنهان و مخفی خواهد ماند؟^[۲۴]

هانی در ابتدا این مسأله را انکار کرد^[۲۵]، اما عبیدالله «معقل» را که بر مسائل پنهان هانی و مسلم آگاه بود و به خانه او تردد داشت صدا زد و او را به هانی نشان داد. هانی با دیدن او از این دسیسه و نیرنگ عبیدالله مطلع شد و دیگر نتوانست که به انکار ادامه دهد. پس از اندکی درنگ سوگند خورد که: به خدا من مسلم را به خانه خود دعوت نکردم، و هیچ گونه اطلاعى از وضعیتش نداشتم تا این که به نزدم آمد و از من خواست که به خانه‌ام بیاید، و من شرم کردم او را راه ندهم، و جریان کار او چنان است که شنیده‌ای. هانى افزود: اکنون با توپیمان مى‌بندم که غائله‌اى به راه نیندازم، اگر بخواهى وثیقه‌ای می‌گذارم که بروم و به مسلم دستور دهم که از خانه من به هر کجا می‌خواهد بیرون رود آن‌گاه نزد تو باز آیم ابن زیاد گفت: به خدا قسم! هرگز دست از تو برندارم تا او را به نزد من آورى، هانی گفت: سوگند به خدا! هرگز چنین کارى نخواهم کرد که من مهمان خود را بیاورم تا تو او را بکشى^[۲۶]. چون مشاجره آن دو به درازا کشید مسلم بن عمرو باهلى -در کوفه، شامى و بصرى جز او نبود- برخاست و اجازه خواست تا در جای خلوتی با هانی صحبت کند. وی به هانی گفت: تو را به خدا سوگند می‌دهم که خود را به کشتن نده، و قبیله‌ات را گرفتار بلا و سختی نکن، به خدا نمی‌خواهم کشته شوى. این مرد (یعنى مسلم بن عقیل) با این گروه نسبت خویشاوندی دارند، او را نمی‌کشند و به او آسیب نمی‌رسانند، مسلم را تحویل این‌ها بده؛ این کار بر تو ننگ نیست، زیرا جـز ایـن نـیـسـت کـه وى را بـه سـلطـان سپرده‌اى. هانى گفت: به خدا سوگند! براى من ننگ است که پناهنده و مهمان خود را به دشمن بدهم، در حالی که من سالمم و هواداران بسیاری دارم، اگر یار و یاورى نداشته باشم باز او را به شما نمی‌دهم تا در راه او بمیرم. مسلم بن عمرو او را سـوگـنـد مى‌داد و هانی مى‌گفت: به خدا هرگز وى را به ابن زیاد نمی‌سپارم^[۲۷].

ابن زیاد سر سختی‌هانی را که دید با تهدید گفت: یا مسلم را تحویل بده یا گردنت را خواهم زد، هانى گفت: عجب اندیشه نابجائى‌، اگر بخواهی مرا بکشی، شمشیرهاى برنده در گرداگرد کاخت خواهند درخشید. ابن زیاد گفت: واى بر تو مرا با شمشیرهاى برنده مى‌ترسانى؟ سپس گفت: او را نزدیک من آرید، پس چوب دستی که در دست داشت آن قدر به سر و صورت هانى زد تا بینی او را شکست و محاسنش را خون آلود کرد. در این لحظه هانى دست بشمشیر یکى از نگهبانان ابن زیاد برد تا قصد جان عبیدالله کند؛ ولی نگهبان با نگهداشتن شمشیرش مانع از انجام این کار او شد. سپس عبیداللَّه دستور داد تا هانی را در یکی از اتاق‌های قصر، زندانی کنند^[۲۸].

حمایت مذحجیان از هانی

هنگامی که عمرو بن حجاج زبیدى شایعه کشته شدن هانی را شنید نزد قبیله مذحج آمده و با عده بسیارى‌ از آنان کاخ ابن زیاد را به محاصره در آوردند، عبیدالله که اوضاع را نابسامان دید از «شریح قاضی» خواست تا با هانی ملاقات کند و خبر سلامتی او را به مذحجیان برساند.

چون شریح به ملاقات هانی رفت، هانی فریاد برآورد که: اى خدا! اى مسلمانان! مگر افراد قبیله‌ام مرده‌اند؟ افراد با ایمان کجایند؟ اهل بصیرت کجا هستند؟ ایـن سـخـنان را مى‌گفت و خون بر محاسن سفیدش می‌ریخت. سپس گفت: به گمانم این فریاد قبیله مذحج و پیروان من است، اگر ده تن از آنان وارد قصر شوند مرا نجات خواهند داد. شریح پس از شنیدن این سخنان به نزد قبیله مذحج آمد و گفت: به فرمان امیر با هانی ملاقات کردم و او زنده است. عمرو بن‌ حجاج و همراهانش بی آن که توضیح بیشتری از شریح قاضی بخواهند گفتند: اکنون که هانی کشته نشده است خداى را سپاس گزاریم! سپس از اطراف قصر پراکنده شدند^[۲۹].

عـبـداللّه بـن حـازم مـى‌گـویـد: بـه خـدا فـرسـتـاده مـسـلم بـن عقیل بودم که به سوی قصر بروم تا از وضعیت هانى آگاه شوم، چون دیدم او را زدند و به زندان افـکـنـدنـد، بـر اسـب خـویـش سـوار شـدم و نـخـسـتـیـن کـسـى بـودم کـه نـزد مـسـلم بـن عـقـیـل رفـتـه و خـبـرهـا را بـه وى دادم، نیز زنانى از قبیله مراد را دیدم که جمع شده و فریاد «یا عـبـرتـاه، یـا ثکلاه» سر مى‌دادند^[۳۰].

شهادت هانی

پس از شهادت مسلم بن عقیل، عبید‌الله بن زیاد با خیالی آسوده اراده کرد تا هانی را به قتل برساند. در این بین محمد بن اشعث هر چه وساطت کرد و جایگاه ویژه او در میان قبیله‌اش را یادآور شد، موثر واقع نشد. عبیدالله دستور داد تا هانی را در بازار شهر، محلی که گوسفندان را خرید و فروش می‌کردند، ببرند و گردنش را بزنند. هنگامی که، هانی را برای اجرای حکم می‌بردند، پیوسته دوستان و هوادارانش را به یاری می‌طلبید و فریاد می‌زد: ای قبیله مذحج! کجایید من یاوری از قبیله مذحج ندارم. همان گونه که گذشت، با این که هانی بن عروه یکی از بزرگان کوفه بود؛ ولی با کمال بی وفایی هیچ کس شهامت یاری رساندن به او را نداشتند.

چون هانی دید کسی به یاریش بر نمی‌خیزد دستان بسته خود را باز کرد و گفت: عصا یا کارد یا سنگی و یا استخوانی نیست تا با آن بتوان دفاع کرد؟ نگهبانان وی را گرفتند و محکم بستند. سرانجام رشید غلام ترک زبان عبیدالله با ضربه‌ای هانی را مجروح کرد، هانی با همان وضعیت گفت: «الی الله المنقلب والمعاد اللهم الی رحمتک و رضوانک» بازگشت همه به سوی خداست، خدایا! مرا به سوی رحمت و خوشنودیت، ره‌سپار ساز. رشید با ضربه دیگری هانی را به شهادت رساند^[۳۱]. آن‌گاه به دستور عبیدالله بن زیاد جنازه‌اش را وارونه به دار کشیدند^[۳۲].

هـانـى در روز ترویه (هشتم ماه ذى الحجه) سال شصتم هجرى^[۳۳] در حالی که نود و چند سال از عمر شریف او مى‌گذشت،^[۳۴] به شهادت رسید. عـبـداللّه بـن زبـیـر اسـدى در مـرثـیـه مـسـلم و هانى اشعار زیر را سروده است. به نقلى فرزدق سروده و عبدالله بن زبیر آن را نقل کرده است:

ان کنت لا تدرین ما الموت

فانظرى الى هانی فى السوق و ابن عقیل‌

الى بطل قد هشم السیف وجهه و آخر

یهوى من طمار قتیل‌

گر نمى‌دانى مرگ چیست به هانى و پسر عقیل در بازار بنگر. بـه دلاورى که شمشیر بینى او را در هم شکسته است و به دلاورى دیگر که از بلندى در حالى که کشته شده به خاک افتاده است^[۳۵].. پس از شهادت حضرت مسلم بن عقیل و هانی بن عروه، عبیدالله بن زیاد سر مطهر آن دو را به همراه نامه‌ای به نزد یزید بن معاویه فرستاد. در قسمتی از این نامه آمده است: مسلم به خانه هانی پناهنده شد و من به وسیله جاسوسان و مردمانی که به نزد او فرستادم، آنان را اغفال نمودم و به مکر و حیله، آن دو را از خانه بیرون آوردم و گردن هر دو را زدم و سرهای آن دو را نزد تو فرستادم^[۳۶].

زمانی که یزید آن سرها را به همراه نامه عبیدالله مشاهده کرد، بسیار خوشنود شد و دستور داد که سر مسلم و هانی را بر بالای دروازه‌های دمشق بیاویزند و پس از آن طی نامه‌ای در پاسخ عبیدالله، این اقدام او را ستایش کرد^[۳۷].

درباره سرنوشت سرهای این بزرگواران، طبری چنین آورده: سال 304 هجری در یکی از برج‌های دیوار شهر قندهار پنج هزار سر به دست آمد که در سبدهای علفی نگهداری می‌شدند. تنها بیست و نه سر از آنها شناسایی شدند؛ چون در گوش هر یک رقعه‌اى که با نخی ابریشمی بسته بودند، قرار داشت و نام صاحب سر، بر آن نوشته شده بود. یکی از این سرها، سر هانی بن عروه بود^[۳۸]. امروزه آرامگاه هانی در مقابل آرامگاه مسلم بن عقیل، در صحن چسبیده به مسجد کوفه می‌باشد^[۳۹].

امام حسین (علیه‌السلام) و هانی بن عروه

اندوه امام از شهادت هانی

زمانى که امام حسین (علیه‌السلام) از شهادت هانى و مسلم مطلع شدند ناراحت شدند و برای آن دو دعا کردند و مکرر مى‌فرمود: انا لله و انا الیه راجعون! رحمه الله علیهما^[۴۰].

ابن اعثم چنین آورده: فاستعبر الحسین باکیا ثم قال: إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُون^[۴۱]

امام حسین (علیه‌السلام) چون از شهادت مسلم و هانی خبر یافت، به شدت گریستند سپس کلمه استرجاع راخواندند.

نیز طبری آورده: زمانی که امام حسین (علیه‌السلام) از شهادت مسلم و هانی مطلع شد نوشته‌اى بیرون آورد و برای حاضران خواند: بسم الله الرحمن الرحیم اما بعد: خبرى فجیع و دردناک به ما رسیده و آن کشته شدن مسلم بن عقیل و هانى بن عروه و عبدالله بن بقطر است. شیعیان‌مان ما را بى‌یاور گذشته‌اند...^[۴۲]

یاد کردن امام هانی

روز عاشورا، امام حسین (علیه‌السلام) به راست و چپ نگریست و هیچ یک از اصحاب و یارانش را ندید جز آنان که پیشانی بر خاک ساییده و صدایی از آنها به گوش نمی‌رسید، پس ندا داد:

یا مسلم بن عقیل! و یا هانی بن عروة! و یا حبیب بن مظاهر! و یا زهیر بن القین! و یا یزید بن مظاهر! و یا یحیى بن کثیر! و یا هلال بن نافع! و یا إبراهیم بن الحصین! و یا عمیر بن المطاع! و یا أسد الکلبی! و یا عبد الله ابن عقیل! و یا مسلم بن عوسجه! و یا داود بن الطرماح! و یا حر الریاحی! و یا علی بن الحسین! و یا أبطال الصفا! و یا فرسان الهیجاء! ما لی أنادیکم فلا تجیبونی، و أدعوکم فلا تسمعونی؟! أنتم نیام أرجوکم تنتبهون، أم حالت مودتکم عن إمامکم فلا تنصرونه؟^[۴۳]!

ای مسلم بن عقیل! ای هانی بن عروه، ای حبیب! ای زهیربن قین... !

ای دلاور مردان خالص! و ای سواران میدان نبرد! چه شده است شما را صدا می‌زنم؛ ولی پاسخم را نمی‌دهید؟ و شما را می‌خوانم؛ ولی دیگر سخنم را نمی‌شنوید؟ آیا به خواب رفته‌اید که به بیداری‌تان امیدوار باشم؟ یا از محبت امامتان دست کشیده‌اید که او را یاری نمی‌کنید؟...

نکته آخر این که: در فضیلت هانی همین بس که نسبت به ایشان زیارت مخصوصی وارد شده: در مقابل قبر بایست و پس از سلام به رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) بگو:

سلام الله العظیم و صلواته علیک یا هانی بن عروة، السلام علیک أیها العبد الصالح، الناصح لله و لرسوله و لأمیرالمؤمنین، و الحسن و الحسین علیهم‌السلام، اشهد أنک قتلت مظلوما، فلعن الله من قتلک، و استحل دمک، و حشی الله قبورهم نارا، أشهد أنک لقیت الله و هو راض عنک بما فعلت و نصحت، و اشهد أنک قد بلغت درجة الشهداء، و جعل روحک مع أرواح السعداء، بما نصحت لله و لرسوله مجتهدا، و بذلت نفسک فی ذات الله و مرضاته، فرحمک الله و رضی عنک و حشرک مع محمد و آله الطاهرین، و جمعنا و إیاکم معهم فی دار النعیم، و سلام علیک ورحمة الله، سپس دو رکعت نماز بخوان و به ایشان هدیه کن...^[۴۴]

پانویس

↑ ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، تحقیق لجنة من العلماء، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1403/1983، چاپ اول، ص 406.
↑ قبیله ای که در سریه علی بن ابی طالب علیه‌السلام به یمن مسلمان شدند. الواقدی، محمد بن عمر؛ کتاب المغازى، تحقیق: مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الأعلمى، 1409/1989، چاپ سوم، ج ‌3، ص 1080 - 1079.
↑ المشهدی، محمد بن جعفر؛ فضل الکوفة و مساجدها، تحقیق: محمد سعید الطریحی، بیروت، دار المرتضى، ص 86.
↑ الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ط الثانیة، 1387/1967، ج ‌5، ص 426.
↑ العسقلانى، احمد بن على بن حجر؛ الإصابة فى تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، ط الأولى، 1415/1995، ج ‌6، ص 445 و الزرکلى، خیر الدین؛ الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دار العلم للملایین، 1989، چاپ دوم، ج ‌8، ص .68.
↑ آشوب، ابن شهر؛ مناقب آل أبی طالب، النجف الأشرف، المکتبة الحیدریة، 1376/1956، ج 2، ص 345.
↑ الکوفى، أبو محمد أحمد بن اعثم؛ کتاب الفتوح، تحقیق: على شیرى، بیروت، دارالأضواء، 1411/1991، چاپ اول، ج ‌2، ص 510.
↑ المنقرى، نصر بن مزاحم؛ وقعة صفین، تحقیق عبد السلام محمد هارون، القاهرة، المؤسسة العربیة الحدیثة، 1382، چاپ دوم، ص 137.
↑ المسعودی، أبو الحسن على بن الحسین بن على؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، قم، دار الهجرة، 1409، چاپ دوم، ج ‌3، ص 59.
↑ السماوی، الشیخ محمد؛ پیشین، ص 140 و با اندکی تغییر در عبارت الزرکلى، خیر الدین؛ پیشین، ج ‌8، ص 68.
↑ «القصّة مشهورة فی جزء مقتل الحسین‌» العسقلانى، احمد بن على بن حجر؛ الإصابة فى تمییز الصحابة، تحقیق: عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415/1995، چاپ اول، ج ‌6، ص 445.
↑ ابن سعد می‌گوید: حسین بن على علیه‌السلام مسلم بن عقیل را به کوفه گسیل داشت و به او فرمود که در خانه هانى بن عروه مرادى منزل کند. محمد بن سعد، الطبقات الکبرى، تحقیق: محمد بن صامل السلمى، الطائف، مکتبة الصدیق، 1414/1993، چاپ اول، خامسة1، ص 458.
↑ الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 362 و با اندکی تفاوت در تعبیر الکوفى، أبو محمد أحمد بن اعثم؛ پیشین، ج ‌5، ص 40 و الدینورى، ابو حنیفه احمد بن داود؛ الأخبار الطوال، تحقیق: عبد المنعم عامر مراجعه جمال‌الدین شیال، قم، منشورات الرضى، 1368، ص 233 و الأصفهانى، ابو الفرج على بن الحسین؛ مقاتل الطالبیین، تحقیق: سید احمد صقر، بیروت، دار المعرفة، بى تا، ص 100.
↑ محمد بن سعد، پیشین، ص 459 و الدینورى، ابو حنیفه احمد بن داود؛ پیشین، ص 235 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 375.
↑ آشوب، ابن شهر؛ مناقب آل أبی طالب، تحقیق: لجنة من أساتذة النجف الأشرف، النجف الأشرف، مطبعة الحیدریة، 1376/1956، ج 3، ص 242.
↑ الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج 5، ص 363 و در گزارش‌ها چنین آمده: زمانی که ابن زیاد به کوفه رسید و از بیمارى هانى مطلع شد به عیادت او رفت. هانى، به مسلم بن عقیل و یارانش گفت: هنگامى که ابن زیاد نزد من نشست و آرام گرفت، علامت می‌دهم که: «آبم دهید». شما بیرون بیایید و او را بکشید. هنگامی که ابن زیاد آمد و نشست، هانى بن عروه گفت: مرا آب دهید. پس بیرون نیامدند و دیگر بار گفت: آبم دهید، چرا تاخیر مى‌کنید؟ سپس گفت: آبم دهید اگر‌چه به قیمت جانم تمام شود. ابن زیاد فهمید و برخاست و از نزد وى رفت‌. احمد بن أبى یعقوب (المعروف بالیعقوبى)، تاریخ الیعقوبى، بیروت، دار صادر، بى تا، ج ‌2، ص 243 و نیز: هانی به مسلم گفت: ابن زیاد به عیادت من می‌آید این شمشیر را بگیر زمانی که عمامه ام را پرتاب کردم او را با شمشیر از پا در آور. قندوزی، ینابیع المودة لذوی القربى، تحقیق: سید علی جمال أشرف الحسینی، دار الأسوة للطباعة والنشر، 1416، چاپ اول، ج 3، ص 56.
↑ در این جا در گزارشی دیگر چنین آمده: مسلم خواست حمله کند تا عبدالله را به قتل برساند ولی هانی نگذاشت و گفت: من نسبت به زن و بچه های خانه ام نگرانم. پس مسلم شمشیرش را انداخت و نشست. شریک رمز حمله را با این شعر گفت: ما تنظرون بسلمى عند فرصتها فقد و فى ودّها و استوسق الصَّرم‌... الکوفى، أبو محمد أحمد بن اعثم؛ پیشین، ج ‌5، ص 43.
↑ الدینورى، ابو حنیفه احمد بن داود؛ پیشین، ص 235 - 233 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 363.
↑ الدینورى، ابو حنیفه احمد بن داود؛ پیشین، ص 236 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 364.
↑ شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، قم‌، کنگره شیخ مفید، 1413، چاپ اول، ج ‌2، ص 47.
↑ همان.
↑ شیخ مفید، پیشین، ج ‌2، ص 47 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 349.
↑ شریح بن حارث کندی، معروف به شریح قاضی عمر، او را قاضی شهر کوفه قرار داده بود. العسقلانى، احمد بن على بن حجر؛ پیشین، ج ‌3، ص 271.
↑ معلوم می‌شود یکی از اموری که جناب هانی در راستای نهضت حسینیعلیه‌السلام انجام داده جمع‌آوری سلاح و نیرو بوده آن هم در شرایط سخت و خفقانی که عبیدالله بن زیاد حاکم کوفه پدید آورده بود.
↑ ابن مسعود چنین آورده: عبدالله ابن زیاد... محمد بن اشعث بن قیس را در پی هانى فرستاد، و چون بیامد درباره مسلم از او سؤال کرد، هانى منکر شد و ابن زیاد با او به خشونت سخن گفت. هانى گفت: «زیاد، پدرت بر من حقى دارد، می‌خواهم آن را تلافى کنم، آیا می‌خواهى خیر تو را بگویم؟» ابن زیاد گفت: «چیست؟» گفت: «اینست که تو و خاندانت با اموالتان سالم به شام بر گردید زیرا کسى که] یعنی مسلم بن عقیل[بیشتر از تو و رفیقت حق دارد اینجا آمده است.» المسعودی، أبو الحسن على بن الحسین بن على؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، قم، دار الهجرة، 1409، چاپ دوم، ج ‌3، ص 57.
↑ در گزارشی دیگر آمده: هانی گفت: به خدا اگر زیر پایم باشد پا از روى او بر نمى‌دارم‌. الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 349.
↑ پاسخ‌هانی در رد در خواست پلید ابن زیاد و مسلم بن عمرو باهلی حاکی از روح بلند و اعتقاد قوی وی نسبت به امام حسینعلیه‌السلام و سفیرش دارد. چرا که زمانی که تهدید به مرگ شد، باز دست از آرمان خود بر نداشت حتی حاضر بود در این راه هم کشته شود.
↑ شیخ مفید، پیشین، ج 2، ص4750 - 4747 و الدینورى، ابو حنیفه احمد بن داود؛ پیشین، ص 238 - 237.
↑ شیخ مفید، پیشین، ج 2، ص51 - 50.
↑ شیخ مفید، پیشین، ج ‌2، ص 52 - 51 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 368.
↑ همان، ص 64 - 63 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص379 - 378 البته بعدها زمان قیام مختار، در نبردی که بین ابراهیم بن مالک اشتر و عبید الله بن زیاد واقع شده بود، عبد الرحمان بن حصین مرادى وقتی رشید (قاتل هانى) را در «خازر» همراه عبید الله بن زیاد دید. گفت: خدا مرا بکشد اگر او را نکشم یا در این راه کشته نشوم.» آنگاه با نیزه ای به او حمله ور شد و با ضربتى او را به هلاکت رساند. الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 379.
↑ آشوب، ابن شهر؛ پیشین، ج 3، ص 245.
↑ السماوی، محمد؛ أبصار العین فی أنصار الحسینعلیه‌السلام، تحقیق: محمد جعفر الطبسی، مرکز الدراسات الإسلامیة لممثلیة الولی الفقیه فی حرس الثورة الإسلامیة، 1419/1377، چاپ اول، ص 142.
↑ محمد بن سعد، پیشین، خامسة1، ص 460 و احمد بن على بن حجر العسقلانى، پیشین، ج ‌6، ص 445.
↑ شیخ مفید، پیشین، ج ‌2، ص 64 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 380 و الدینورى‌، ابو حنیفه احمد بن داود؛ پیشین، ص 242.
↑ شیخ مفید، پیشین، ج ‌2، ص 65 و با این که عبید الله ابن زیاد حاکم کوفه شخصیت‌های دیگری رادر کوفه به شهادت رساند ولی از میان شهدا تنها سرهای مسلم بن عقیل وهانی بن عروه را برای یزید بن معاویه فرستاد. که این حاکی از آن است که این دو از مهم‌ترین شخصیت‌های حرکت انقلابی در کوفه و شهدای پیشاهنگ نهضت حسینی (علیه‌السلام) بودند.
↑ علامه مجلسى‌، جلاء العیون، قم، انتشارات سرور، 1382ش‌، چاپ نهم، ص 623 و شیخ عباس قمی، پیشین، ج ‌2، ص 742.
↑ الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌11، ص 60.
↑ المشهدی، محمد بن جعفر فضل؛ الکوفة و مساجدها، بیروت، دار المرتضى، ص 87 و البته در کتب پژوهشی درباره چگونگی دفن هانی بن عروه دو گزارش دیده شده: بدن مسلم و هانی را به قبیله مذحج دادند و آن دو را نزدیک حریم مسجد در کنار دارالاماره دفن کردند. (الحسینی الجلالی، محمد حسین؛ خاک پاکان تاریخ آرامگاه های خاندان پیامبرعلیه‌السلام و صحابه خاص آن، ترجمه: قربانعلی اسماعیلی، مشهد، شرکت به نشر، 1379، چاپ اول، ص 70) و پیکر هانى چند روز بدون غسل و کفن بر زمین ماند، تا این که همسر میثم تمار شبانه که همه خواب بودند، جسد هانی و مسلم بن عقیل و حنظله بن مره را به خانه برد و نیمه شب آنها را در کنار مسجد کوفه به خاک سپرد، و فقط همسر هانی بن عروه را از این موضوع آگاه کرد. (الموسوی الزنجانی، سید ابراهیم؛ وسیله الدارینفی انصارالحسینعلیه‌السلام، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1042/1982، چاپ دوم، ص 209).
↑ شیخ مفید، پیشین، ج ‌2، ص 74 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 397.
↑ الکوفى، أبو محمد أحمد بن اعثم؛ پیشین، ج ‌5، ص 64.
↑ الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 398.
↑ لجنة الحدیث فی معهد باقر العلومعلیه‌السلام، موسوعة کلمات الإمام الحسین علیه‌السلام، دار المعروف للطباعة والنشر، 1416/1995، چاپ اول، ص 581 - 582 و البحرانی، عبد العظیم المهتدی؛ من أخلاق الإمام الحسین علیه‌السلام، قم، انتشارات شریف الرضی، 1421/2000، انتشارات شریف الرضی، چاپ اول، ص 250 و یعقوب، أحمد حسین؛ کربلاء، الثورة و المأساة، بیروت، الغدیر للطباعة و النشر و التوزیع، 1997، چاپ اول، ص 339.
↑ محمد بن المشهدی، المزار، تحقیق: جواد القیومی الاصفهانی، قم، نشر القیوم، 1419، چاپ اول، ص 180 و علامه مجلسى‌، پیشین، ج ‌97، ص 429 و سید بحر العلوم، الفوائد الرجالیة، تحقیق و تعلیق: محمد صادق بحر العلوم، حسین بحر العلوم، تهران، مکتبة الصادق، 1363ش، چاپ اول، ج 4، ص 43 - 42.

منابع

برگرفته از سایت هانی بن عروه دانشنامه پژوهه پژوهشکده باقرالعلومhttp://pajoohe.ir

[1] ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، تحقیق لجنة من العلماء، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1403/1983، چاپ اول، ص 406.

[2] قبیله ای که در سریه علی بن ابی طالب علیه‌السلام به یمن مسلمان شدند. الواقدی، محمد بن عمر؛ کتاب المغازى، تحقیق: مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الأعلمى، 1409/1989، چاپ سوم، ج ‌3، ص 1080 - 1079.

[3] المشهدی، محمد بن جعفر؛ فضل الکوفة و مساجدها، تحقیق: محمد سعید الطریحی، بیروت، دار المرتضى، ص 86.

[4] الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ط الثانیة، 1387/1967، ج ‌5، ص 426.

[5] العسقلانى، احمد بن على بن حجر؛ الإصابة فى تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، ط الأولى، 1415/1995، ج ‌6، ص 445 و الزرکلى، خیر الدین؛ الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دار العلم للملایین، 1989، چاپ دوم، ج ‌8، ص .68.

[6] آشوب، ابن شهر؛ مناقب آل أبی طالب، النجف الأشرف، المکتبة الحیدریة، 1376/1956، ج 2، ص 345.

[7] الکوفى، أبو محمد أحمد بن اعثم؛ کتاب الفتوح، تحقیق: على شیرى، بیروت، دارالأضواء، 1411/1991، چاپ اول، ج ‌2، ص 510.

[8] المنقرى، نصر بن مزاحم؛ وقعة صفین، تحقیق عبد السلام محمد هارون، القاهرة، المؤسسة العربیة الحدیثة، 1382، چاپ دوم، ص 137.

[9] المسعودی، أبو الحسن على بن الحسین بن على؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، قم، دار الهجرة، 1409، چاپ دوم، ج ‌3، ص 59.

[10] السماوی، الشیخ محمد؛ پیشین، ص 140 و با اندکی تغییر در عبارت الزرکلى، خیر الدین؛ پیشین، ج ‌8، ص 68.

[11] «القصّة مشهورة فی جزء مقتل الحسین‌» العسقلانى، احمد بن على بن حجر؛ الإصابة فى تمییز الصحابة، تحقیق: عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415/1995، چاپ اول، ج ‌6، ص 445.

[12] ابن سعد می‌گوید: حسین بن على علیه‌السلام مسلم بن عقیل را به کوفه گسیل داشت و به او فرمود که در خانه هانى بن عروه مرادى منزل کند. محمد بن سعد، الطبقات الکبرى، تحقیق: محمد بن صامل السلمى، الطائف، مکتبة الصدیق، 1414/1993، چاپ اول، خامسة1، ص 458.

[13] الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 362 و با اندکی تفاوت در تعبیر الکوفى، أبو محمد أحمد بن اعثم؛ پیشین، ج ‌5، ص 40 و الدینورى، ابو حنیفه احمد بن داود؛ الأخبار الطوال، تحقیق: عبد المنعم عامر مراجعه جمال‌الدین شیال، قم، منشورات الرضى، 1368، ص 233 و الأصفهانى، ابو الفرج على بن الحسین؛ مقاتل الطالبیین، تحقیق: سید احمد صقر، بیروت، دار المعرفة، بى تا، ص 100.

[14] محمد بن سعد، پیشین، ص 459 و الدینورى، ابو حنیفه احمد بن داود؛ پیشین، ص 235 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 375.

[15] آشوب، ابن شهر؛ مناقب آل أبی طالب، تحقیق: لجنة من أساتذة النجف الأشرف، النجف الأشرف، مطبعة الحیدریة، 1376/1956، ج 3، ص 242.

[16] الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج 5، ص 363 و در گزارش‌ها چنین آمده: زمانی که ابن زیاد به کوفه رسید و از بیمارى هانى مطلع شد به عیادت او رفت. هانى، به مسلم بن عقیل و یارانش گفت: هنگامى که ابن زیاد نزد من نشست و آرام گرفت، علامت می‌دهم که: «آبم دهید». شما بیرون بیایید و او را بکشید. هنگامی که ابن زیاد آمد و نشست، هانى بن عروه گفت: مرا آب دهید. پس بیرون نیامدند و دیگر بار گفت: آبم دهید، چرا تاخیر مى‌کنید؟ سپس گفت: آبم دهید اگر‌چه به قیمت جانم تمام شود. ابن زیاد فهمید و برخاست و از نزد وى رفت‌. احمد بن أبى یعقوب (المعروف بالیعقوبى)، تاریخ الیعقوبى، بیروت، دار صادر، بى تا، ج ‌2، ص 243 و نیز: هانی به مسلم گفت: ابن زیاد به عیادت من می‌آید این شمشیر را بگیر زمانی که عمامه ام را پرتاب کردم او را با شمشیر از پا در آور. قندوزی، ینابیع المودة لذوی القربى، تحقیق: سید علی جمال أشرف الحسینی، دار الأسوة للطباعة والنشر، 1416، چاپ اول، ج 3، ص 56.

[17] در این جا در گزارشی دیگر چنین آمده: مسلم خواست حمله کند تا عبدالله را به قتل برساند ولی هانی نگذاشت و گفت: من نسبت به زن و بچه های خانه ام نگرانم. پس مسلم شمشیرش را انداخت و نشست. شریک رمز حمله را با این شعر گفت: ما تنظرون بسلمى عند فرصتها فقد و فى ودّها و استوسق الصَّرم‌... الکوفى، أبو محمد أحمد بن اعثم؛ پیشین، ج ‌5، ص 43.

[18] الدینورى، ابو حنیفه احمد بن داود؛ پیشین، ص 235 - 233 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 363.

[19] الدینورى، ابو حنیفه احمد بن داود؛ پیشین، ص 236 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 364.

[20] شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، قم‌، کنگره شیخ مفید، 1413، چاپ اول، ج ‌2، ص 47.

[21] همان.

[22] شیخ مفید، پیشین، ج ‌2، ص 47 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 349.

[23] شریح بن حارث کندی، معروف به شریح قاضی عمر، او را قاضی شهر کوفه قرار داده بود. العسقلانى، احمد بن على بن حجر؛ پیشین، ج ‌3، ص 271.

[24] معلوم می‌شود یکی از اموری که جناب هانی در راستای نهضت حسینیعلیه‌السلام انجام داده جمع‌آوری سلاح و نیرو بوده آن هم در شرایط سخت و خفقانی که عبیدالله بن زیاد حاکم کوفه پدید آورده بود.

[25] ابن مسعود چنین آورده: عبدالله ابن زیاد... محمد بن اشعث بن قیس را در پی هانى فرستاد، و چون بیامد درباره مسلم از او سؤال کرد، هانى منکر شد و ابن زیاد با او به خشونت سخن گفت. هانى گفت: «زیاد، پدرت بر من حقى دارد، می‌خواهم آن را تلافى کنم، آیا می‌خواهى خیر تو را بگویم؟» ابن زیاد گفت: «چیست؟» گفت: «اینست که تو و خاندانت با اموالتان سالم به شام بر گردید زیرا کسى که] یعنی مسلم بن عقیل[بیشتر از تو و رفیقت حق دارد اینجا آمده است.» المسعودی، أبو الحسن على بن الحسین بن على؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، قم، دار الهجرة، 1409، چاپ دوم، ج ‌3، ص 57.

[26] در گزارشی دیگر آمده: هانی گفت: به خدا اگر زیر پایم باشد پا از روى او بر نمى‌دارم‌. الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 349.

[27] پاسخ‌هانی در رد در خواست پلید ابن زیاد و مسلم بن عمرو باهلی حاکی از روح بلند و اعتقاد قوی وی نسبت به امام حسینعلیه‌السلام و سفیرش دارد. چرا که زمانی که تهدید به مرگ شد، باز دست از آرمان خود بر نداشت حتی حاضر بود در این راه هم کشته شود.

[28] شیخ مفید، پیشین، ج 2، ص4750 - 4747 و الدینورى، ابو حنیفه احمد بن داود؛ پیشین، ص 238 - 237.

[29] شیخ مفید، پیشین، ج 2، ص51 - 50.

[30] شیخ مفید، پیشین، ج ‌2، ص 52 - 51 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 368.

[31] همان، ص 64 - 63 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص379 - 378 البته بعدها زمان قیام مختار، در نبردی که بین ابراهیم بن مالک اشتر و عبید الله بن زیاد واقع شده بود، عبد الرحمان بن حصین مرادى وقتی رشید (قاتل هانى) را در «خازر» همراه عبید الله بن زیاد دید. گفت: خدا مرا بکشد اگر او را نکشم یا در این راه کشته نشوم.» آنگاه با نیزه ای به او حمله ور شد و با ضربتى او را به هلاکت رساند. الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 379.

[32] آشوب، ابن شهر؛ پیشین، ج 3، ص 245.

[33] السماوی، محمد؛ أبصار العین فی أنصار الحسینعلیه‌السلام، تحقیق: محمد جعفر الطبسی، مرکز الدراسات الإسلامیة لممثلیة الولی الفقیه فی حرس الثورة الإسلامیة، 1419/1377، چاپ اول، ص 142.

[34] محمد بن سعد، پیشین، خامسة1، ص 460 و احمد بن على بن حجر العسقلانى، پیشین، ج ‌6، ص 445.

[35] شیخ مفید، پیشین، ج ‌2، ص 64 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 380 و الدینورى‌، ابو حنیفه احمد بن داود؛ پیشین، ص 242.

[36] شیخ مفید، پیشین، ج ‌2، ص 65 و با این که عبید الله ابن زیاد حاکم کوفه شخصیت‌های دیگری رادر کوفه به شهادت رساند ولی از میان شهدا تنها سرهای مسلم بن عقیل وهانی بن عروه را برای یزید بن معاویه فرستاد. که این حاکی از آن است که این دو از مهم‌ترین شخصیت‌های حرکت انقلابی در کوفه و شهدای پیشاهنگ نهضت حسینی (علیه‌السلام) بودند.

[37] علامه مجلسى‌، جلاء العیون، قم، انتشارات سرور، 1382ش‌، چاپ نهم، ص 623 و شیخ عباس قمی، پیشین، ج ‌2، ص 742.

[38] الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌11، ص 60.

[39] المشهدی، محمد بن جعفر فضل؛ الکوفة و مساجدها، بیروت، دار المرتضى، ص 87 و البته در کتب پژوهشی درباره چگونگی دفن هانی بن عروه دو گزارش دیده شده: بدن مسلم و هانی را به قبیله مذحج دادند و آن دو را نزدیک حریم مسجد در کنار دارالاماره دفن کردند. (الحسینی الجلالی، محمد حسین؛ خاک پاکان تاریخ آرامگاه های خاندان پیامبرعلیه‌السلام و صحابه خاص آن، ترجمه: قربانعلی اسماعیلی، مشهد، شرکت به نشر، 1379، چاپ اول، ص 70) و پیکر هانى چند روز بدون غسل و کفن بر زمین ماند، تا این که همسر میثم تمار شبانه که همه خواب بودند، جسد هانی و مسلم بن عقیل و حنظله بن مره را به خانه برد و نیمه شب آنها را در کنار مسجد کوفه به خاک سپرد، و فقط همسر هانی بن عروه را از این موضوع آگاه کرد. (الموسوی الزنجانی، سید ابراهیم؛ وسیله الدارینفی انصارالحسینعلیه‌السلام، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1042/1982، چاپ دوم، ص 209).

[40] شیخ مفید، پیشین، ج ‌2، ص 74 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 397.

[41] الکوفى، أبو محمد أحمد بن اعثم؛ پیشین، ج ‌5، ص 64.

[42] الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 398.

[43] لجنة الحدیث فی معهد باقر العلومعلیه‌السلام، موسوعة کلمات الإمام الحسین علیه‌السلام، دار المعروف للطباعة والنشر، 1416/1995، چاپ اول، ص 581 - 582 و البحرانی، عبد العظیم المهتدی؛ من أخلاق الإمام الحسین علیه‌السلام، قم، انتشارات شریف الرضی، 1421/2000، انتشارات شریف الرضی، چاپ اول، ص 250 و یعقوب، أحمد حسین؛ کربلاء، الثورة و المأساة، بیروت، الغدیر للطباعة و النشر و التوزیع، 1997، چاپ اول، ص 339.

[44] محمد بن المشهدی، المزار، تحقیق: جواد القیومی الاصفهانی، قم، نشر القیوم، 1419، چاپ اول، ص 180 و علامه مجلسى‌، پیشین، ج ‌97، ص 429 و سید بحر العلوم، الفوائد الرجالیة، تحقیق و تعلیق: محمد صادق بحر العلوم، حسین بحر العلوم، تهران، مکتبة الصادق، 1363ش، چاپ اول، ج 4، ص 43 - 42.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]

[۳۲]

[۳۳]

[۳۴]

[۳۵]

[۳۶]

[۳۷]

[۳۸]

[۳۹]

[۴۰]

[۴۱]

[۴۲]

[۴۳]

[۴۴]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<div class="wikiInfo">[[پرونده:هانی بن عروه.jpg |جایگزین=هانی بن عروه]]
+{{جعبه اطلاعات شخصیت
-{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
+| عنوان = هانی بن عروه
-!نام
+| تصویر = هانی بن عروه.jpg
-!هانی بن عُرْوَة بن غران مرادی
+| نام = هانی بن عُرْوَة بن غران مرادی
-|-
+| نام‌های دیگر =
-|درگذشت
+| سال تولد =
-|۹ [[ذی‌الحجه]] سال ۶۰ قمری • [[کوفه]]
+| تاریخ تولد =
-|-
+| محل تولد =
-|[[دین]] و [[مذهب]]
+| سال درگذشت =
-|[[اسلام]]
+| تاریخ درگذشت = ۹ [[ذی‌الحجه]] سال ۶۰ق.
-|-
+| محل درگذشت = [[کوفه]]
-|فعالیت‌ها
+| استادان =
-|شرکت در [[جنگ جمل]] و [[جنگ صفین]] در رکاب [[علی بن ابی طالب|امام علی علیه‌السلام]] • مخالفت با ولی‌عهدی یزید • حمایت از قیام [[حجر بن عدی]] علیه زیاد بن ابیه • همراهی و حمایت از قیام [[مسلم بن عقیل]] در کوفه
+| شاگردان =
-|-
+| دین = [[اسلام]]
-|}
+| مذهب =
-</div>
+| آثار =
-'''هانی بن عُرْوَة بن غران مرادی''' (شهادت ۶۰ق)، از بزرگان [[کوفه]] و یاران خاص [[علی بن ابی طالب|امام علی علیه‌السلام]] بود. وی در [[جنگ جمل]] و [[جنگ صفین]] حضور داشت.
+| فعالیت‌ها = {{فهرست جعبه افقی |شرکت در [[جنگ جمل]] و [[جنگ صفین]] در رکاب [[علی بن ابی طالب|امام علی علیه‌السلام]] |مخالفت با ولی‌عهدی یزید |حمایت از قیام [[حجر بن عدی]] علیه زیاد بن ابیه |همراهی و حمایت از قیام [[مسلم بن عقیل]] در [[کوفه]] }}
-هانی از ارکان قیام [[حجر بن عدی]] در برابر [[زیاد بن ابیه]]، و از مخالفان [[بیعت]] با [[یزید]] به شمار می‌رفت. خانهٔ او از زمان ورود [[عبیدالله بن زیاد]] به [[کوفه]] مرکز فعالیت‌های سیاسی و نظامی بود، وی نقش مهمی در قیام [[مسلم بن عقیل]] داشت. هانی پس از شهادت مسلم بن عقیل، و به دستور عبیدالله بن زیاد، سر از بدنش جدا کردند. خبر [[شهادت]] او در میانهٔ راه [[کوفه]]، در منزلگاه زرود به [[امام حسین|امام حسین علیه‌السلام]] رسید. امام بر مرگ او گریست و [[آیهٔ استرجاع]] را خواند و برایش درخواست رحمت کرد. هانی را در کنار دارالامارهٔ کوفه به خاک سپردند. آستانهٔ هانی بن عروه هم اکنون [[زیارتگاه‌]] [[شیعیان]] است.
+| وبگاه =
+}}
+'''هانی بن عُرْوَة بن غران مرادی''' (شهادت ۶۰ق)، از بزرگان [[کوفه]] و یاران خاص [[علی بن ابی طالب|امام علی (علیه‌السلام)]] بود. وی در [[جنگ جمل]] و [[جنگ صفین]] حضور داشت.
+هانی از ارکان قیام [[حجر بن عدی]] در برابر [[زیاد بن ابیه]]، و از مخالفان [[بیعت]] با [[یزید]] به شمار می‌رفت. خانهٔ او از زمان ورود [[عبیدالله بن زیاد]] به [[کوفه]] مرکز فعالیت‌های سیاسی و نظامی بود، وی نقش مهمی در قیام [[مسلم بن عقیل]] داشت. هانی پس از شهادت مسلم بن عقیل، و به دستور عبیدالله بن زیاد، سر از بدنش جدا کردند. خبر [[شهادت]] او در میانهٔ راه [[کوفه]]، در منزل‌گاه زرود به [[حسین بن علی (سید الشهدا)|امام حسین (علیه‌السلام)]] رسید. امام بر مرگ او گریست و [[آیه استرجاع]] را خواند و برایش درخواست رحمت کرد. هانی را در کنار دارالامارهٔ کوفه به خاک سپردند. آستانهٔ هانی بن عروه هم اکنون [[زیارتگاه‌]] [[مذهب شیعه|شیعیان]] است.
 == هانی بن عروه کیست ==
-هانى بن عروة بن نمران بن عمرو بن قعاس بن عبد یغوث بن مخدش بن عصم بن مالک بن عوف بن منبه بن غطیف بن عبدالله بن ناجیة<ref> ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، تحقیق لجنة من العلماء، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1403/1983، چاپ اول، ص 406.</ref> از قبیله بنی مراد شاخه‌ای از قبیله بزرگ مذحج<ref>قبیله ای که در سریه علی بن ابی طالب علیه‌السلام به یمن مسلمان شدند. الواقدی، محمد بن عمر؛ کتاب المغازى، تحقیق: مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الأعلمى، 1409/1989، چاپ سوم، ج ‌3، ص 1080 - 1079.</ref> عرب جنوب ([[یمن]]) که در [[کوفه]] ساکن بودند. از تاریخ ولادت و دوران کودکیش اطلاعاتى در دست نیست. برخی وی را از [[صحابه]] [[حضرت محمد (ص)|رسول خداصلی الله علیه]] دانسته‌اند<ref> المشهدی، محمد بن جعفر؛ فضل الکوفة و مساجدها، تحقیق: محمد سعید الطریحی، بیروت، دار المرتضى، ص 86.</ref>. هانى بن عروة از قاریان<ref>الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ط الثانیة، 1387/1967، ج ‌5، ص 426.</ref> و بزرگان کوفه و یاران خاص [[علی بن ابی طالب|امیر مومنان علی علیه‌السلام]] بود<ref> العسقلانى، احمد بن على بن حجر؛ الإصابة فى تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، ط الأولى، 1415/1995، ج ‌6، ص 445 و الزرکلى، خیر الدین؛ الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دار العلم للملایین، 1989، چاپ دوم، ج ‌8، ص .68.</ref> که در جنگ‌های آن حضرتعلیه‌السلام شرکت داشت. در [[جنگ جمل]] این شعر را می‌خواند:
+هانى بن عروة بن نمران بن عمرو بن قعاس بن عبد یغوث بن مخدش بن عصم بن مالک بن عوف بن منبه بن غطیف بن عبدالله بن ناجیة<ref> ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، تحقیق لجنة من العلماء، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1403/1983، چاپ اول، ص 406.</ref> از قبیله بنی مراد شاخه‌ای از قبیله بزرگ مذحج<ref>قبیله ای که در سریه علی بن ابی طالب علیه‌السلام به یمن مسلمان شدند. الواقدی، محمد بن عمر؛ کتاب المغازى، تحقیق: مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الأعلمى، 1409/1989، چاپ سوم، ج ‌3، ص 1080 - 1079.</ref> عرب جنوب ([[یمن]]) که در [[کوفه]] ساکن بودند. از تاریخ ولادت و دوران کودکیش اطلاعاتى در دست نیست. برخی وی را از [[صحابه]] [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)]] دانسته‌اند<ref> المشهدی، محمد بن جعفر؛ فضل الکوفة و مساجدها، تحقیق: محمد سعید الطریحی، بیروت، دار المرتضى، ص 86.</ref>. هانى بن عروة از قاریان<ref>الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ط الثانیة، 1387/1967، ج ‌5، ص 426.</ref> و بزرگان کوفه و یاران خاص [[علی بن ابی طالب|امیر مومنان علی (علیه‌السلام)]] بود<ref> العسقلانى، احمد بن على بن حجر؛ الإصابة فى تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، ط الأولى، 1415/1995، ج ‌6، ص 445 و الزرکلى، خیر الدین؛ الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دار العلم للملایین، 1989، چاپ دوم، ج ‌8، ص .68.</ref>. که در جنگ‌های آن حضرت (علیه‌السلام) شرکت داشت. در [[جنگ جمل]] این شعر را می‌خواند<ref>آشوب، ابن شهر؛ مناقب آل أبی طالب، النجف الأشرف، المکتبة الحیدریة، 1376/1956، ج 2، ص 345.</ref>.:
-یا لک حربا حثها جِمالُها یقودها لنقصها ضلّالها
+{{شعر}}{{ب |یا لک حربا حثها جِمالُها یقودها لنقصها ضلّالها |هذا على حولُه اقیالها }}{{پایان شعر}}
+جنگى که سواران جمل آتش آن را دامن مى‌زدند، و گمراهان، آن را هدایت مى‌کردند و اکنون این على است که قهرمانان جنگ‌آور، پیرامونش را گرفته‌اند.
-هذا على حولُه اقیالها<ref>آشوب، ابن شهر؛ مناقب آل أبی طالب، النجف الأشرف، المکتبة الحیدریة، 1376/1956، ج 2، ص 345.</ref>
+پس از نافرمانی [[معاویه]]، با این که امیرمومنان علی (علیه‌السلام) برای رفتن به [[شام]] جهت نبرد عجله داشتند؛ اما مردم ترسیدند و خواستند که در کوفه بمانند، این در حالی بود که هانى بن عروة و افرادی هم چون [[مالک اشتر]] و عدی بن حاتم و عمرو بن حمق خزاعىّ، سعید بن قیس همدانىّ بدون ترس از دشمن، با اعلان جان فشانی گفتند: آرزویمان این است که بر دشمنانت پیروز شویم یا در رکابت کشته شویم<ref> الکوفى، أبو محمد أحمد بن اعثم؛ کتاب الفتوح، تحقیق: على شیرى، بیروت، دارالأضواء، 1411/1991، چاپ اول، ج ‌2، ص 510.</ref>.
-جنگى که سواران جمل آتش آن را دامن مى‌زدند، و گمراهان، آن را هدایت مى‌کردند و اکنون این على است که قهرمانان جنگاور، پیرامونش را گرفته‌اند.
+در جریان [[جنگ صفین]]، هانی با افرادی از اهل یمن درباره تغییر ریاست قبیله کنده و ربیعه‌ با امیرمومنان علی (علیه‌السلام) گفتگو کردند<ref> المنقرى، نصر بن مزاحم؛ وقعة صفین، تحقیق عبد السلام محمد هارون، القاهرة، المؤسسة العربیة الحدیثة، 1382، چاپ دوم، ص 137.</ref>.
-پس از نافرمانی [[معاویه]]، با این که امیرمومنان علیعلیه‌السلام برای رفتن به [[شام]] جهت نبرد عجله داشتند؛ اما مردم ترسیدند و خواستند که در کوفه بمانند، این در حالی بود که هانى بن عروة و افرادی هم چون [[مالک اشتر]] و عدی بن حاتم و عمرو بن حمق خزاعىّ، سعید بن قیس همدانىّ بدون ترس از دشمن، با اعلان جان فشانی گفتند: آرزویمان این است که بر دشمنانت پیروز شویم یا در رکابت کشته شویم<ref> الکوفى، أبو محمد أحمد بن اعثم؛ کتاب الفتوح، تحقیق: على شیرى، بیروت، دارالأضواء، 1411/1991، چاپ اول، ج ‌2، ص 510.</ref>.
-در جریان [[جنگ صفین]]، هانی با افرادی از اهل یمن درباره تغییر ریاست قبیله کنده و ربیعه‌ با امیرمومنان علی علیه‌السلام گفتگو کردند<ref> المنقرى، نصر بن مزاحم؛ وقعة صفین، تحقیق عبد السلام محمد هارون، القاهرة، المؤسسة العربیة الحدیثة، 1382، چاپ دوم، ص 137.</ref>.
 == موقعیت اجتماعی هانی ==
+هانی بن عروه علاوه بر خصوصیات بارز شخصی، از مقام و جایگاه والایی میان کوفیان، مخصوصاً در قبیله «مراد» برخوردار بود و رهبری آنان را برعهده داشت. تا آن جا که می‌گویند، هنگامی که قصد رفتن به جایی را داشت، چهار هزار سواره و هشت هزار پیاده در رکاب او حاضر بودند، و زمانی که هم‌پیمانان خود را از قبیله «کنده» فرا می‌خواند، سی هزار مرد زره‌پوش به سوی او حرکت می‌کردند<ref> المسعودی، أبو الحسن على بن الحسین بن على؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، قم، دار الهجرة، 1409، چاپ دوم، ج ‌3، ص 59.</ref>.
-هانی بن عروه علاوه بر خصوصیات بارز شخصی، از مقام و جایگاه والایی میان کوفیان، مخصوصاً در قبیله «مراد» برخوردار بود و رهبری آنان را برعهده داشت. تا آن جا که می‌گویند، هنگامی که قصد رفتن به جایی را داشت، چهار هزار سواره و هشت هزار پیاده در رکاب او حاضر بودند، و زمانی که هم پیمانان خود را از قبیله «کنده» فرا می‌خواند، سی هزار مرد زره‌پوش به سوی او حرکت می‌کردند<ref> المسعودی، أبو الحسن على بن الحسین بن على؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، قم، دار الهجرة، 1409، چاپ دوم، ج ‌3، ص 59.</ref>.
 هانی بـه سبب پناه دادن کثیر بن شهاب مذحجى، از سوى معاویه تهدید به قـتل شد. هنگام ورود به مجلس، معاویه وى را نشناخت. پس از پراکنده شدن مردم، معاویه نزد وى آمد و پرسید: چه خواسته‌اى دارى؟ وى گفت: من هانى بن عروه‌ام که نزد شما آمده‌ام. گفت: امروز آن روزى نیست که پدرت مى‌گفت:
+{{شعر}}{{ب |اُرَجِّلُ جَمّیِی و اَجُز ذَیْلى و تَحْمىٍّ شکتى افق کمیت |امْشِی فى سَراة بَنی غَطیف اذا ما سَامِنی ضیم ابیت }}{{پایان شعر}}
-اُرَجِّلُ جَمّیِی و اَجُز ذَیْلى و تَحْمىٍّ شکتى افق کمیت
-امْشِی فى سَراة بَنی غَطیف اذا ما سَامِنی ضیم ابیت
 موهاى سرم را شانه مى‌زنم و لباس بلندم را بر زمین مى‌کشم و اگر کسى در مورد من قصد سویى داشته باشد، افقى خونین مرا حمایت مى‌کند. میان جنگاوران سرتا پا مسلح غطیف، گام بر مى‌دارم و اگر جور و ستمى متوجه‌ام شود، زیر بار نخواهم رفت.
@@ خط ۴۶: / خط ۴۱: @@
 مـعـاویـه وى را مـامـور رسـیـدگـى بـه خـیـانـت مـذحـجـى کـرد و گـفـت: قـسـمـتـى از اموال مسروقه را بگیر و بخشى را به او ببخش<ref> السماوی، الشیخ محمد؛ پیشین، ص 140 و با اندکی تغییر در عبارت الزرکلى، خیر الدین؛ پیشین، ج ‌8، ص 68.</ref>.
-موقعیت اجتماعی هانی آن چنان بود که با نهضت [[امام حسین|امام حسین علیه‌السلام]] پیوند خورد و همین امر سبب جاودانگی وی شد. از این رو، شهرت وی در کتب تاریخی بیشتر در ماجرای شهادت امام حسین علیه‌السلام است<ref>«القصّة مشهورة فی جزء مقتل الحسین‌» العسقلانى، احمد بن على بن حجر؛ الإصابة فى تمییز الصحابة، تحقیق: عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415/1995، چاپ اول، ج ‌6، ص 445.</ref>.
+موقعیت اجتماعی هانی آن چنان بود که با نهضت [[حسین بن علی (سید الشهدا)|امام حسین (علیه‌السلام)]] پیوند خورد و همین امر سبب جاودانگی وی شد. از این رو، شهرت وی در کتب تاریخی بیشتر در ماجرای شهادت امام حسین (علیه‌السلام) است<ref>«القصّة مشهورة فی جزء مقتل الحسین‌» العسقلانى، احمد بن على بن حجر؛ الإصابة فى تمییز الصحابة، تحقیق: عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415/1995، چاپ اول، ج ‌6، ص 445.</ref>.
-== همراهی با نهضت امام حسین علیه‌السلام ==
+== همراهی با نهضت امام حسین (علیه‌السلام) ==
-=== هانی میزبان سفیر امام حسین علیه‌السلام ===
+=== هانی میزبان سفیر امام حسین (علیه‌السلام) ===
+مسلم بن عقیل، سفیر امام حسین (علیه‌السلام) که در ابتدای ورود به کوفه به منزل [[مختار ثقفی]] وارد شده بود<ref>ابن سعد می‌گوید: حسین بن على علیه‌السلام مسلم بن عقیل را به کوفه گسیل داشت و به او فرمود که در خانه هانى بن عروه مرادى منزل کند. محمد بن سعد، الطبقات الکبرى، تحقیق: محمد بن صامل السلمى، الطائف، مکتبة الصدیق، 1414/1993، چاپ اول، خامسة1، ص 458.</ref>، با ورود حاکم کوفه؛ یعنی عبیدالله بن زیاد به شهر کوفه، مسلم برای ادامه فعالیت‌هایش، منزل مختار را ترک کرد و وارد منزل هانی بن عروه شد که به نظر می‌رسید، امنیتش از جاهای دیگر بیشتر بود. هر چند طبق نقل برخی گزارش‌ها هانى از آمدن مسلم به خانه‌اش خشنود نشد، زیرا تکلیف سختی بود؛ اما هانی، مسلم را پذیرفت و به وی گفت: احـتـرام کسى چون تو مانع از آن مى‌شود که از روى نادانى پاسخ ردّ به تو بدهم، بـایـد از عـهـده ایـن کـار برآیم<ref>الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 362 و با اندکی تفاوت در تعبیر الکوفى، أبو محمد أحمد بن اعثم؛ پیشین، ج ‌5، ص 40 و الدینورى، ابو حنیفه احمد بن داود؛ الأخبار الطوال، تحقیق: عبد المنعم عامر مراجعه جمال‌الدین شیال، قم، منشورات الرضى، 1368، ص 233 و الأصفهانى، ابو الفرج على بن الحسین؛ مقاتل الطالبیین، تحقیق: سید احمد صقر، بیروت، دار المعرفة، بى تا، ص 100.</ref>.
-مسلم بن عقیل، سفیر امام حسین علیه‌السلام که در ابتدای ورود به کوفه به منزل [[مختار ثقفی]] وارد شده بود<ref>ابن سعد می‌گوید: حسین بن على علیه‌السلام مسلم بن عقیل را به کوفه گسیل داشت و به او فرمود که در خانه هانى بن عروه مرادى منزل کند. محمد بن سعد، الطبقات الکبرى، تحقیق: محمد بن صامل السلمى، الطائف، مکتبة الصدیق، 1414/1993، چاپ اول، خامسة1، ص 458.</ref>، با ورود حاکم کوفه؛ یعنی عبیدالله بن زیاد به شهر کوفه، مسلم برای ادامه فعالیت‌هایش، منزل مختار را ترک کرد و وارد منزل هانی بن عروه شد که به نظر می‌رسید، امنیتش از جاهای دیگر بیشتر بود. هر چند طبق نقل برخی گزارش‌ها هانى از آمدن مسلم به خانه‌اش خشنود نشد، زیرا تکلیف سختی بود؛ اما هانی، مسلم را پذیرفت و به وی گفت: احـتـرام کسى چون تو مانع از آن مى‌شود که از روى نادانى پاسخ ردّ به تو بدهم، بـایـد از عـهـده ایـن کـار برآیم<ref>الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 362 و با اندکی تفاوت در تعبیر الکوفى، أبو محمد أحمد بن اعثم؛ پیشین، ج ‌5، ص 40 و الدینورى، ابو حنیفه احمد بن داود؛ الأخبار الطوال، تحقیق: عبد المنعم عامر مراجعه جمال الدین شیال، قم، منشورات الرضى، 1368، ص 233 و الأصفهانى، ابو الفرج على بن الحسین؛ مقاتل الطالبیین، تحقیق: سید احمد صقر، بیروت، دار المعرفة، بى تا، ص 100.</ref>.
 از این پس، منزل هانی پایگاه شور و حضور مردم کوفه شد. گزارش شده هیجده هزار تن از کوفیان به صورت مخفی با مسلم بن عقیل [[بیعت]] کردند<ref> محمد بن سعد، پیشین، ص 459 و الدینورى، ابو حنیفه احمد بن داود؛ پیشین، ص 235 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 375.</ref>. که در این هنگام مسلم تصمیم برقیام داشت؛ ولی هانی او را از عجله کردن بر حذر داشت<ref> آشوب، ابن شهر؛ مناقب آل أبی طالب، تحقیق: لجنة من أساتذة النجف الأشرف، النجف الأشرف، مطبعة الحیدریة، 1376/1956، ج 3، ص 242.</ref>.
 === هانی ومسئله ترور حاکم کوفه ===
 هانى بن عروه در زمانی که مسلم در خانه‌اش بود، دوست و رفیقش شریک بن اعور بصری که با عبیدالله ابن زیاد از [[بصره]] به کوفه آمده بود را به خانه‌اش برد. در این میان هانى بیمار شـد و عـبـیـداللّه بن زیاد به عیادت وى آمد.
-عمارة بن عبید سلولى به هانى گفت: هدف از گـرد آمـدن مـا کـشـتـن ایـن ستمگر است، اکنون که [[خداوند]] او را در چنگ تو قرار داده خـونـش را بـریـز! هانى گفت: نمى‌خواهم در خانه من کشته شود<ref>الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج 5، ص 363 و در گزارش‌ها چنین آمده: زمانی که ابن زیاد به کوفه رسید و از بیمارى هانى مطلع شد به عیادت او رفت. هانى، به مسلم بن عقیل و یارانش گفت: هنگامى که ابن زیاد نزد من نشست و آرام گرفت، علامت می‌دهم که: «آبم دهید». شما بیرون بیایید و او را بکشید. هنگامی که ابن زیاد آمد و نشست، هانى بن عروه گفت: مرا آب دهید. پس بیرون نیامدند و دیگر بار گفت: آبم دهید، چرا تاخیر مى‌کنید؟ سپس گفت: آبم دهید اگر چه به قیمت جانم تمام شود. ابن زیاد فهمید و برخاست و از نزد وى رفت‌. احمد بن أبى یعقوب (المعروف بالیعقوبى)، تاریخ الیعقوبى، بیروت، دار صادر، بى تا، ج ‌2، ص 243 و نیز: هانی به مسلم گفت: ابن زیاد به عیادت من می‌آید این شمشیر را بگیر زمانی که عمامه ام را پرتاب کردم او را با شمشیر از پا در آور. قندوزی، ینابیع المودة لذوی القربى، تحقیق: سید علی جمال أشرف الحسینی، دار الأسوة للطباعة والنشر، 1416، چاپ اول، ج 3، ص 56.</ref>.
+عمارة بن عبید سلولى به هانى گفت: هدف از گـرد آمـدن مـا کـشـتـن ایـن ستمگر است، اکنون که [[خداوند]] او را در چنگ تو قرار داده خـونـش را بـریـز! هانى گفت: نمى‌خواهم در خانه من کشته شود<ref>الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج 5، ص 363 و در گزارش‌ها چنین آمده: زمانی که ابن زیاد به کوفه رسید و از بیمارى هانى مطلع شد به عیادت او رفت. هانى، به مسلم بن عقیل و یارانش گفت: هنگامى که ابن زیاد نزد من نشست و آرام گرفت، علامت می‌دهم که: «آبم دهید». شما بیرون بیایید و او را بکشید. هنگامی که ابن زیاد آمد و نشست، هانى بن عروه گفت: مرا آب دهید. پس بیرون نیامدند و دیگر بار گفت: آبم دهید، چرا تاخیر مى‌کنید؟ سپس گفت: آبم دهید اگر‌چه به قیمت جانم تمام شود. ابن زیاد فهمید و برخاست و از نزد وى رفت‌. احمد بن أبى یعقوب (المعروف بالیعقوبى)، تاریخ الیعقوبى، بیروت، دار صادر، بى تا، ج ‌2، ص 243 و نیز: هانی به مسلم گفت: ابن زیاد به عیادت من می‌آید این شمشیر را بگیر زمانی که عمامه ام را پرتاب کردم او را با شمشیر از پا در آور. قندوزی، ینابیع المودة لذوی القربى، تحقیق: سید علی جمال أشرف الحسینی، دار الأسوة للطباعة والنشر، 1416، چاپ اول، ج 3، ص 56.</ref>.
 هفته بعد شریک بن اعور هم بیمار شد، ابن زیاد پس از اطلاع به وی پیغام داد که هنگام شب برای عیادتش، به خانه هانی خواهد آمد.
@@ خط ۶۷: / خط ۶۰: @@
 الکوفى، أبو محمد أحمد بن اعثم؛ پیشین، ج ‌5، ص 43.</ref>، چون پرسش‌هاى وى طولانی شد، شریک شعری که تلویحاً او را برای انجام عملش تشویق می‌کرد، تکرار نمود:
-ما تنظرون بسلمى لا تحیوها اسقونیها و ان کانت بها نفسى‌
+{{شعر}}{{ب |ما تنظرون بسلمى لا تحیوها |اسقونیها و ان کانت بها نفسى‌}}{{پایان شعر}}
-در چه انتظار دارید که به سلمى درود نمى‌فرستید! آبم دهید و سیرابم کنید اگر چه جانم در آید.
+در چه انتظار دارید که به سلمى درود نمى‌فرستید! آبم دهید و سیرابم کنید اگر‌چه جانم در آید.
 عبیدالله که متوجه نشده بود، گفت: به نظر شما هذیان مى‌گوید؟ هانى گفت: خدایت قرین صلاح بدارد، آرى از سحرگاه تاکنون کارش همین است. آن‌گاه عبیدالله برخاست و برفت و مسلم بیامد. شریک گفت: چرا خونش را نریختى؟ گفت: به دو سبب، یکى این که هانى خوش نداشت که در خانه او کشته شود، دیگر حدیثى که مردم از پیمبر خدا آورده‌اند که [[ایمان]]، غافل کشى را روا نمى‌دارد و [[مؤمن]] به غافلگیرى نمى‌کشد.
@@ خط ۷۶: / خط ۶۹: @@
 === بازداشت هانی ===
 حاکم کوفه که نتوانسته بود، مخفیگاه مسلم بن عقیل را پیدا کند، از راه جـاسـوسـى یکی از بردگانش به نام مـعـقـل از مخفیگاه مسلم در خانه هانى آگاه شد.
@@ خط ۸۳: / خط ۷۵: @@
 آن سه نفر نزد هانی آمدند و پیغام عبیدالله را به او رساندند. هانی در جواب گفت: «بیمار بودم و نتوانستم به دیدار امیر بیایم.» آنان گفتند: ابن زیاد می‌داند که بهبودى یافته‌اى و بر درِ منزلت می‌نشینی، تو را [[سوگند]] همراه ما بیا».
-هانی بن عروه لباس پوشید و سوار بر اسب، به طرف دار الاماره حرکت کرد، هنگامی که به نزدیکی آن رسید، احساس خطر کرد و به حسان بن اسماء گفت: برادر زاده! به خدا سوگند از این مرد بیمناکم، نظر تو چیست؟
+هانی بن عروه لباس پوشید و سوار بر اسب، به طرف دار الاماره حرکت کرد، هنگامی که به نزدیکی آن رسید، احساس خطر کرد و به حسان بن اسماء گفت: برادر زاده! به خدا سوگند از این مرد بیم‌ناکم، نظر تو چیست؟
 حسان که از نیت ابن زیاد آگاه نبود، گفت: عمو جان به خدا سوگند هیچ ترسی نسبت به تو احساس نمی‌کنم<ref>همان.</ref>.
 === زندانی شدن هانی ===
 هنگامی که هانی به واسطه خدعه و نیرنگ، وارد مجلس دارالاماره شد، عبیدالله بن زیاد حاکم کوفه به او نگاه کرد و این ضرب المثل را گفت: «اتتک بحائن رجلاه» کنایه از اینکه «باپاى خود به سوى قتلگاه آمدى»، منظورش این بود که قصد آزار و کشتن او را دارد<ref>شیخ مفید، پیشین، ج ‌2، ص 47 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 349.</ref>. بعد در حالى که [[شریح قاضى]]<ref>شریح بن حارث کندی، معروف به شریح قاضی عمر، او را قاضی شهر کوفه قرار داده بود. العسقلانى، احمد بن على بن حجر؛ پیشین، ج ‌3، ص 271.</ref> نیز حضور داشت به او نظر افکند و این شعر را خواند:
@@ خط ۹۵: / خط ۸۶: @@
 ابن زیاد پس از آن با عتاب و سرزنش رو به هانی کرد و گفت: این چه فتنه‌ای است که در خانه خود برپا کرده‌ای، و با [[یزید]] از در مخالفت و دشمنی وارد شده‌ای؟ مسلم بن عقیل را در خانه خود جای داده‌ای سلاح و سپاه برای او جمع می‌کنی و گمان می‌کنی که این مطلب بر ما پنهان و مخفی خواهد ماند؟<ref>معلوم می‌شود یکی از اموری که جناب هانی در راستای نهضت حسینیعلیه‌السلام انجام داده جمع‌آوری سلاح و نیرو بوده آن هم در شرایط سخت و خفقانی که عبیدالله بن زیاد حاکم کوفه پدید آورده بود.</ref>
-هانی در ابتدا این مسأله را انکار کرد<ref>ابن مسعود چنین آورده: عبدالله ابن زیاد... محمد بن اشعث بن قیس را در پی هانى فرستاد، و چون بیامد درباره مسلم از او سؤال کرد، هانى منکر شد و ابن زیاد با او به خشونت سخن گفت. هانى گفت: «زیاد، پدرت بر من حقى دارد، می‌خواهم آن را تلافى کنم، آیا می خواهى خیر تو را بگویم؟» ابن زیاد گفت: «چیست؟» گفت: «اینست که تو و خاندانت با اموالتان سالم به شام بر گردید زیرا کسى که] یعنی مسلم بن عقیل[بیشتر از تو و رفیقت حق دارد اینجا آمده است.» المسعودی، أبو الحسن على بن الحسین بن على؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، قم، دار الهجرة، 1409، چاپ دوم، ج ‌3، ص 57.</ref>، اما عبیدالله «معقل» را که بر مسائل پنهان هانی و مسلم آگاه بود و به خانه او تردد داشت صدا زد و او را به هانی نشان داد. هانی با دیدن او از این دسیسه و نیرنگ عبیدالله مطلع شد و دیگر نتوانست که به انکار ادامه دهد. پس از اندکی درنگ سوگند خورد که: به خدا من مسلم را به خانه خود دعوت نکردم، و هیچ گونه اطلاعى از وضعیتش نداشتم تا این که به نزدم آمد و از من خواست که به خانه‌ام بیاید، و من شرم کردم او را راه ندهم، و جریان کار او چنان است که شنیده‌ای. هانى افزود: اکنون با توپیمان مى‌بندم که غائله‌اى به راه نیندازم، اگر بخواهى وثیقه‌ای می‌گذارم که بروم و به مسلم دستور دهم که از خانه من به هر کجا می‌خواهد بیرون رود آن‌گاه نزد تو باز آیم ابن زیاد گفت: به خدا قسم! هرگز دست از تو برندارم تا او را به نزد من آورى، هانی گفت: سوگند به خدا! هرگز چنین کارى نخواهم کرد که من مهمان خود را بیاورم تا تو او را بکشى<ref>در گزارشی دیگر آمده: هانی گفت: به خدا اگر زیر پایم باشد پا از روى او بر نمى‌دارم‌. الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 349.</ref>. چون مشاجره آن دو به درازا کشید مسلم بن عمرو باهلى -در کوفه، شامى و بصرى جز او نبود- برخاست و اجازه خواست تا در جای خلوتی با هانی صحبت کند. وی به هانی گفت: تو را به خدا سوگند می‌دهم که خود را به کشتن نده، و قبیله‌ات را گرفتار بلا و سختی نکن، به خدا نمی‌خواهم کشته شوى. این مرد (یعنى مسلم بن عقیل) با این گروه نسبت خویشاوندی دارند، او را نمی‌کشند و به او آسیب نمی‌رسانند، مسلم را تحویل این‌ها بده؛ این کار بر تو ننگ نیست، زیرا جـز ایـن نـیـسـت کـه وى را بـه سـلطـان سپرده‌اى. هانى گفت: به خدا سوگند! براى من ننگ است که پناهنده و مهمان خود را به دشمن بدهم، در حالی که من سالمم و هواداران بسیاری دارم، اگر یار و یاورى نداشته باشم باز او را به شما نمی‌دهم تا در راه او بمیرم. مسلم بن عمرو او را سـوگـنـد مى‌داد و هانی مى‌گفت: به خدا هرگز وى را به ابن زیاد نمی‌سپارم<ref>پاسخ هانی در رد در خواست پلید ابن زیاد و مسلم بن عمرو باهلی حاکی از روح بلند و اعتقاد قوی وی نسبت به امام حسینعلیه‌السلام و سفیرش دارد. چرا که زمانی که تهدید به مرگ شد، باز دست از آرمان خود بر نداشت حتی حاضر بود در این راه هم کشته شود.</ref>.
+هانی در ابتدا این مسأله را انکار کرد<ref>ابن مسعود چنین آورده: عبدالله ابن زیاد... محمد بن اشعث بن قیس را در پی هانى فرستاد، و چون بیامد درباره مسلم از او سؤال کرد، هانى منکر شد و ابن زیاد با او به خشونت سخن گفت. هانى گفت: «زیاد، پدرت بر من حقى دارد، می‌خواهم آن را تلافى کنم، آیا می‌خواهى خیر تو را بگویم؟» ابن زیاد گفت: «چیست؟» گفت: «اینست که تو و خاندانت با اموالتان سالم به شام بر گردید زیرا کسى که] یعنی مسلم بن عقیل[بیشتر از تو و رفیقت حق دارد اینجا آمده است.» المسعودی، أبو الحسن على بن الحسین بن على؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: اسعد داغر، قم، دار الهجرة، 1409، چاپ دوم، ج ‌3، ص 57.</ref>، اما عبیدالله «معقل» را که بر مسائل پنهان هانی و مسلم آگاه بود و به خانه او تردد داشت صدا زد و او را به هانی نشان داد. هانی با دیدن او از این دسیسه و نیرنگ عبیدالله مطلع شد و دیگر نتوانست که به انکار ادامه دهد. پس از اندکی درنگ سوگند خورد که: به خدا من مسلم را به خانه خود دعوت نکردم، و هیچ گونه اطلاعى از وضعیتش نداشتم تا این که به نزدم آمد و از من خواست که به خانه‌ام بیاید، و من شرم کردم او را راه ندهم، و جریان کار او چنان است که شنیده‌ای. هانى افزود: اکنون با توپیمان مى‌بندم که غائله‌اى به راه نیندازم، اگر بخواهى وثیقه‌ای می‌گذارم که بروم و به مسلم دستور دهم که از خانه من به هر کجا می‌خواهد بیرون رود آن‌گاه نزد تو باز آیم ابن زیاد گفت: به خدا قسم! هرگز دست از تو برندارم تا او را به نزد من آورى، هانی گفت: سوگند به خدا! هرگز چنین کارى نخواهم کرد که من مهمان خود را بیاورم تا تو او را بکشى<ref>در گزارشی دیگر آمده: هانی گفت: به خدا اگر زیر پایم باشد پا از روى او بر نمى‌دارم‌. الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 349.</ref>. چون مشاجره آن دو به درازا کشید مسلم بن عمرو باهلى -در کوفه، شامى و بصرى جز او نبود- برخاست و اجازه خواست تا در جای خلوتی با هانی صحبت کند. وی به هانی گفت: تو را به خدا سوگند می‌دهم که خود را به کشتن نده، و قبیله‌ات را گرفتار بلا و سختی نکن، به خدا نمی‌خواهم کشته شوى. این مرد (یعنى مسلم بن عقیل) با این گروه نسبت خویشاوندی دارند، او را نمی‌کشند و به او آسیب نمی‌رسانند، مسلم را تحویل این‌ها بده؛ این کار بر تو ننگ نیست، زیرا جـز ایـن نـیـسـت کـه وى را بـه سـلطـان سپرده‌اى. هانى گفت: به خدا سوگند! براى من ننگ است که پناهنده و مهمان خود را به دشمن بدهم، در حالی که من سالمم و هواداران بسیاری دارم، اگر یار و یاورى نداشته باشم باز او را به شما نمی‌دهم تا در راه او بمیرم. مسلم بن عمرو او را سـوگـنـد مى‌داد و هانی مى‌گفت: به خدا هرگز وى را به ابن زیاد نمی‌سپارم<ref>پاسخ‌هانی در رد در خواست پلید ابن زیاد و مسلم بن عمرو باهلی حاکی از روح بلند و اعتقاد قوی وی نسبت به امام حسینعلیه‌السلام و سفیرش دارد. چرا که زمانی که تهدید به مرگ شد، باز دست از آرمان خود بر نداشت حتی حاضر بود در این راه هم کشته شود.</ref>.
-ابن زیاد سر سختی هانی را که دید با تهدید گفت: یا مسلم را تحویل بده یا گردنت را خواهم زد، هانى گفت: عجب اندیشه نابجائى‌، اگر بخواهی مرا بکشی، شمشیرهاى برنده در گرداگرد کاخت خواهند درخشید. ابن زیاد گفت: واى بر تو مرا با شمشیرهاى برنده مى‌ترسانى؟ سپس گفت: او را نزدیک من آرید، پس چوب دستی که در دست داشت آن قدر به سر و صورت هانى زد تا بینی او را شکست و محاسنش را خون آلود کرد. در این لحظه هانى دست بشمشیر یکى از نگهبانان ابن زیاد برد تا قصد جان عبیدالله کند؛ ولی نگهبان با نگهداشتن شمشیرش مانع از انجام این کار او شد. سپس عبیداللَّه دستور داد تا هانی را در یکی از اتاق‌های قصر، زندانی کنند<ref>شیخ مفید، پیشین، ج 2، ص4750 - 4747 و الدینورى، ابو حنیفه احمد بن داود؛ پیشین، ص 238 - 237.</ref>.
+ابن زیاد سر سختی‌هانی را که دید با تهدید گفت: یا مسلم را تحویل بده یا گردنت را خواهم زد، هانى گفت: عجب اندیشه نابجائى‌، اگر بخواهی مرا بکشی، شمشیرهاى برنده در گرداگرد کاخت خواهند درخشید. ابن زیاد گفت: واى بر تو مرا با شمشیرهاى برنده مى‌ترسانى؟ سپس گفت: او را نزدیک من آرید، پس چوب دستی که در دست داشت آن قدر به سر و صورت هانى زد تا بینی او را شکست و محاسنش را خون آلود کرد. در این لحظه هانى دست بشمشیر یکى از نگهبانان ابن زیاد برد تا قصد جان عبیدالله کند؛ ولی نگهبان با نگهداشتن شمشیرش مانع از انجام این کار او شد. سپس عبیداللَّه دستور داد تا هانی را در یکی از اتاق‌های قصر، زندانی کنند<ref>شیخ مفید، پیشین، ج 2، ص4750 - 4747 و الدینورى، ابو حنیفه احمد بن داود؛ پیشین، ص 238 - 237.</ref>.
 === حمایت مذحجیان از هانی ===
 هنگامی که عمرو بن حجاج زبیدى شایعه کشته شدن هانی را شنید نزد قبیله مذحج آمده و با عده بسیارى‌ از آنان کاخ ابن زیاد را به محاصره در آوردند، عبیدالله که اوضاع را نابسامان دید از «شریح قاضی» خواست تا با هانی ملاقات کند و خبر سلامتی او را به مذحجیان برساند.
@@ خط ۱۱۱: / خط ۱۰۱: @@
 === شهادت هانی ===
 پس از شهادت مسلم بن عقیل، عبید‌الله بن زیاد با خیالی آسوده اراده کرد تا هانی را به قتل برساند. در این بین [[محمد بن اشعث]] هر چه وساطت کرد و جایگاه ویژه او در میان قبیله‌اش را یادآور شد، موثر واقع نشد. عبیدالله دستور داد تا هانی را در بازار شهر، محلی که گوسفندان را خرید و فروش می‌کردند، ببرند و گردنش را بزنند.
 هنگامی که، هانی را برای اجرای حکم می‌بردند، پیوسته دوستان و هوادارانش را به یاری می‌طلبید و فریاد می‌زد: ای قبیله مذحج! کجایید من یاوری از قبیله مذحج ندارم.
@@ خط ۱۲۰: / خط ۱۰۹: @@
 هـانـى در [[روز ترویه]] (هشتم [[ذی الحجه|ماه ذى الحجه]]) سال شصتم هجرى<ref> السماوی، محمد؛ أبصار العین فی أنصار الحسینعلیه‌السلام، تحقیق: محمد جعفر الطبسی، مرکز الدراسات الإسلامیة لممثلیة الولی الفقیه فی حرس الثورة الإسلامیة، 1419/1377، چاپ اول، ص 142.</ref> در حالی که نود و چند سال از عمر شریف او مى‌گذشت،<ref> محمد بن سعد، پیشین، خامسة1، ص 460 و احمد بن على بن حجر العسقلانى، پیشین، ج ‌6، ص 445.</ref> به شهادت رسید.
 عـبـداللّه بـن زبـیـر اسـدى در مـرثـیـه مـسـلم و هانى اشعار زیر را سروده است. به نقلى فرزدق سروده و عبدالله بن زبیر آن را نقل کرده است:
+{{شعر}}{{ب |ان کنت لا تدرین ما الموت |فانظرى الى هانی فى السوق و ابن عقیل‌ }}{{پایان شعر}}
+{{شعر}}{{ب |الى بطل قد هشم السیف وجهه و آخر |یهوى من طمار قتیل‌}}{{پایان شعر}}
-ان کنت لا تدرین ما الموت فانظرى الى هانی فى السوق و ابن عقیل‌
+گر نمى‌دانى مرگ چیست به هانى و پسر عقیل در بازار بنگر. بـه دلاورى که شمشیر بینى او را در هم شکسته است و به دلاورى دیگر که از بلندى در حالى که کشته شده به خاک افتاده است<ref> شیخ مفید، پیشین، ج ‌2، ص 64 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 380 و الدینورى‌، ابو حنیفه احمد بن داود؛ پیشین، ص 242.</ref>..
+پس از شهادت حضرت مسلم بن عقیل و هانی بن عروه، عبیدالله بن زیاد سر مطهر آن دو را به همراه نامه‌ای به نزد یزید بن معاویه فرستاد. در قسمتی از این نامه آمده است: مسلم به خانه هانی پناهنده شد و من به وسیله جاسوسان و مردمانی که به نزد او فرستادم، آنان را اغفال نمودم و به مکر و حیله، آن دو را از خانه بیرون آوردم و گردن هر دو را زدم و سرهای آن دو را نزد تو فرستادم<ref>شیخ مفید، پیشین، ج ‌2، ص 65 و با این که عبید الله ابن زیاد حاکم کوفه شخصیت‌های دیگری رادر کوفه به شهادت رساند ولی از میان شهدا تنها سرهای مسلم بن عقیل وهانی بن عروه را برای یزید بن معاویه فرستاد. که این حاکی از آن است که این دو از مهم‌ترین شخصیت‌های حرکت انقلابی در کوفه و شهدای پیشاهنگ نهضت حسینی (علیه‌السلام) بودند.</ref>.
-الى بطل قد هشم السیف وجهه و آخر یهوى من طمار قتیل‌<ref> شیخ مفید، پیشین، ج ‌2، ص 64 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 380 و الدینورى‌، ابو حنیفه احمد بن داود؛ پیشین، ص 242.</ref>
-اگر نمى‌دانى مرگ چیست به هانى و پسر عقیل در بازار بنگر. بـه دلاورى که شمشیر بینى او را در هم شکسته است و به دلاورى دیگر که از بلندى در حالى که کشته شده به خاک افتاده است. پس از شهادت حضرت مسلم بن عقیل و هانی بن عروه، عبیدالله بن زیاد سر مطهر آن دو را به همراه نامه‌ای به نزد یزید بن معاویه فرستاد. در قسمتی از این نامه آمده است: مسلم به خانه هانی پناهنده شد و من به وسیله جاسوسان و مردمانی که به نزد او فرستادم، آنان را اغفال نمودم و به مکر و حیله، آن دو را از خانه بیرون آوردم و گردن هر دو را زدم و سرهای آن دو را نزد تو فرستادم<ref>شیخ مفید، پیشین، ج ‌2، ص 65 و با این که عبید الله ابن زیاد حاکم کوفه شخصیت‌های دیگری رادر کوفه به شهادت رساند ولی از میان شهدا تنها سرهای مسلم بن عقیل وهانی بن عروه را برای یزید بن معاویه فرستاد. که این حاکی از آن است که این دو از مهم‌ترین شخصیت‌های حرکت انقلابی در کوفه و شهدای پیشاهنگ نهضت حسینی علیه‌السلام بودند.</ref>.
 زمانی که یزید آن سرها را به همراه نامه عبیدالله مشاهده کرد، بسیار خوشنود شد و دستور داد که سر مسلم و هانی را بر بالای دروازه‌های دمشق بیاویزند و پس از آن طی نامه‌ای در پاسخ عبیدالله، این اقدام او را ستایش کرد<ref>علامه مجلسى‌، جلاء العیون، قم، انتشارات سرور، 1382ش‌، چاپ نهم، ص 623 و شیخ عباس قمی، پیشین، ج ‌2، ص 742.</ref>.
-درباره سرنوشت سرهای این بزرگواران، طبری چنین آورده: سال 304 هجری در یکی از برج‌های دیوار شهر قندهار پنج هزار سر به دست آمد که در سبدهای علفی نگهداری می‌شدند. تنها بیست و نه سر از آنها شناسایی شدند؛ چون در گوش هر یک رقعه‌اى که با نخی ابریشمی بسته بودند، قرار داشت و نام صاحب سر، بر آن نوشته شده بود. یکی از این سرها، سر هانی بن عروه بود<ref>الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌11، ص 60.</ref>. امروزه آرامگاه هانی در مقابل آرامگاه مسلم بن عقیل، در صحن چسبیده به مسجد کوفه می‌باشد<ref> المشهدی، محمد بن جعفر فضل؛ الکوفة و مساجدها، بیروت، دار المرتضى، ص 87 و البته در کتب پژوهشی درباره چگونگی دفن هانی بن عروه دو گزارش دیده شده: بدن مسلم و هانی را به قبیله مذحج دادند و آن دو را نزدیک حریم مسجد در کنار دارالاماره دفن کردند. (الحسینی الجلالی، محمد حسین؛ خاک پاکان تاریخ آرامگاه های خاندان پیامبرعلیه‌السلام و صحابه خاص آن، ترجمه: قربانعلی اسماعیلی، مشهد، شرکت به نشر، 1379، چاپ اول، ص 70) و پیکر هانى چند روز بدون غسل و کفن بر زمین ماند، تا این که همسر میثم تمار شبانه که همه خواب بودند، جسد هانی و مسلم بن عقیل و حنظله بن مره را به خانه برد و نیمه شب آنها را در کنار مسجد کوفه به خاک سپرد، و فقط همسر هانی بن عروه را از این موضوع آگاه کرد. (الموسوی الزنجانی، سید ابراهیم؛ وسیله الدارینفی انصارالحسینعلیه‌السلام، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1042/1982، چاپ دوم، ص 209).</ref>.
+درباره سرنوشت سرهای این بزرگواران، [[طبری]] چنین آورده: سال 304 هجری در یکی از برج‌های دیوار شهر قندهار پنج هزار سر به دست آمد که در سبدهای علفی نگهداری می‌شدند. تنها بیست و نه سر از آنها شناسایی شدند؛ چون در گوش هر یک رقعه‌اى که با نخی ابریشمی بسته بودند، قرار داشت و نام صاحب سر، بر آن نوشته شده بود. یکی از این سرها، سر هانی بن عروه بود<ref>الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌11، ص 60.</ref>. امروزه آرامگاه هانی در مقابل آرامگاه مسلم بن عقیل، در صحن چسبیده به مسجد کوفه می‌باشد<ref> المشهدی، محمد بن جعفر فضل؛ الکوفة و مساجدها، بیروت، دار المرتضى، ص 87 و البته در کتب پژوهشی درباره چگونگی دفن هانی بن عروه دو گزارش دیده شده: بدن مسلم و هانی را به قبیله مذحج دادند و آن دو را نزدیک حریم مسجد در کنار دارالاماره دفن کردند. (الحسینی الجلالی، محمد حسین؛ خاک پاکان تاریخ آرامگاه های خاندان پیامبرعلیه‌السلام و صحابه خاص آن، ترجمه: قربانعلی اسماعیلی، مشهد، شرکت به نشر، 1379، چاپ اول، ص 70) و پیکر هانى چند روز بدون غسل و کفن بر زمین ماند، تا این که همسر میثم تمار شبانه که همه خواب بودند، جسد هانی و مسلم بن عقیل و حنظله بن مره را به خانه برد و نیمه شب آنها را در کنار مسجد کوفه به خاک سپرد، و فقط همسر هانی بن عروه را از این موضوع آگاه کرد. (الموسوی الزنجانی، سید ابراهیم؛ وسیله الدارینفی انصارالحسینعلیه‌السلام، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، 1042/1982، چاپ دوم، ص 209).</ref>.
-== امام حسین علیه‌السلام و هانی بن عروه ==
+== امام حسین (علیه‌السلام) و هانی بن عروه ==
 === اندوه امام از شهادت هانی ===
+زمانى که امام حسین (علیه‌السلام) از شهادت هانى و مسلم مطلع شدند ناراحت شدند و برای آن دو دعا کردند و مکرر مى‌فرمود: انا لله و انا الیه راجعون! رحمه الله علیهما<ref>شیخ مفید، پیشین، ج ‌2، ص 74 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 397.</ref>.
-زمانى که امام حسین علیه‌السلام از شهادت هانى و مسلم مطلع شدند ناراحت شدند و برای آن دو دعا کردند و مکرر مى‌فرمود: انا لله و انا الیه راجعون! رحمه الله علیهما<ref>شیخ مفید، پیشین، ج ‌2، ص 74 و الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 397.</ref>.
 ابن اعثم چنین آورده: فاستعبر الحسین باکیا ثم قال: إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُون<ref>الکوفى، أبو محمد أحمد بن اعثم؛ پیشین، ج ‌5، ص 64.</ref>
-امام حسین علیه‌السلام چون از شهادت مسلم و هانی خبر یافت، به شدت گریستند سپس کلمه استرجاع راخواندند.
+امام حسین (علیه‌السلام) چون از شهادت مسلم و هانی خبر یافت، به شدت گریستند سپس کلمه استرجاع راخواندند.
-نیز [[طبری]] آورده: زمانی که امام حسین علیه‌السلام از شهادت مسلم و هانی مطلع شد نوشته‌اى بیرون آورد و برای حاضران خواند: بسم الله الرحمن الرحیم اما بعد: خبرى فجیع و دردناک به ما رسیده و آن کشته شدن مسلم بن عقیل و هانى بن عروه و عبدالله بن بقطر است. شیعیان‌مان ما را بى‌یاور گذشته‌اند...<ref> الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 398.</ref>
+نیز [[طبری]] آورده: زمانی که امام حسین (علیه‌السلام) از شهادت مسلم و هانی مطلع شد نوشته‌اى بیرون آورد و برای حاضران خواند: بسم الله الرحمن الرحیم اما بعد: خبرى فجیع و دردناک به ما رسیده و آن کشته شدن مسلم بن عقیل و هانى بن عروه و عبدالله بن بقطر است. شیعیان‌مان ما را بى‌یاور گذشته‌اند...<ref> الطبری، أبو جعفر محمد بن جریر؛ پیشین، ج ‌5، ص 398.</ref>
 === یاد کردن امام هانی ===
+[[روز عاشورا]]، امام حسین (علیه‌السلام) به راست و چپ نگریست و هیچ یک از [[اصحاب]] و یارانش را ندید جز آنان که پیشانی بر خاک ساییده و صدایی از آنها به گوش نمی‌رسید، پس ندا داد:
-[[روز عاشورا]]، امام حسین علیه‌السلام به راست و چپ نگریست و هیچ یک از [[اصحاب]] و یارانش را ندید جز آنان که پیشانی بر خاک ساییده و صدایی از آنها به گوش نمی‌رسید، پس ندا داد:
+یا مسلم بن عقیل! و یا هانی بن عروة! و یا [[حبیب بن مظاهر]]! و یا [[زهیر بن قین|زهیر بن القین]]! و یا [[یزید بن مظاهر]]! و یا یحیى بن کثیر! و یا [[هلال بن نافع]]! و یا إبراهیم بن الحصین! و یا عمیر بن المطاع! و یا أسد الکلبی! و یا عبد الله ابن عقیل! و یا [[مسلم بن عوسجه]]! و یا داود بن الطرماح! و یا [[حر بن یزید ریاحی|حر الریاحی]]! و یا علی بن الحسین! و یا أبطال الصفا! و یا فرسان الهیجاء! ما لی أنادیکم فلا تجیبونی، و أدعوکم فلا تسمعونی؟! أنتم نیام أرجوکم تنتبهون، أم حالت مودتکم عن إمامکم فلا تنصرونه؟<ref>لجنة الحدیث فی معهد باقر العلومعلیه‌السلام، موسوعة کلمات الإمام الحسین علیه‌السلام، دار المعروف للطباعة والنشر، 1416/1995، چاپ اول، ص 581 - 582 و البحرانی، عبد العظیم المهتدی؛ من أخلاق الإمام الحسین علیه‌السلام، قم، انتشارات شریف الرضی، 1421/2000، انتشارات شریف الرضی، چاپ اول، ص 250 و یعقوب، أحمد حسین؛ کربلاء، الثورة و المأساة، بیروت، الغدیر للطباعة و النشر و التوزیع، 1997، چاپ اول، ص 339.</ref>!
-یا مسلم بن عقیل! و یا هانی بن عروة! و یا [[حبیب بن مظاهر]]! و یا [[زهیر بن قین|زهیر بن القین]]! و یا [[یزید بن مظاهر]]! و یا یحیى بن کثیر! و یا [[هلال بن نافع]]! و یا إبراهیم بن الحصین! و یا عمیر بن المطاع! و یا أسد الکلبی! و یا عبد الله ابن عقیل! و یا [[مسلم بن عوسجه]]! و یا داود بن الطرماح! و یا [[حر الریاحی]]! و یا علی بن الحسین! و یا أبطال الصفا! و یا فرسان الهیجاء! ما لی أنادیکم فلا تجیبونی، و أدعوکم فلا تسمعونی؟! أنتم نیام أرجوکم تنتبهون، أم حالت مودتکم عن إمامکم فلا تنصرونه؟<ref>لجنة الحدیث فی معهد باقر العلومعلیه‌السلام، موسوعة کلمات الإمام الحسین علیه‌السلام، دار المعروف للطباعة والنشر، 1416/1995، چاپ اول، ص 581 - 582 و البحرانی، عبد العظیم المهتدی؛ من أخلاق الإمام الحسین علیه‌السلام، قم، انتشارات شریف الرضی، 1421/2000، انتشارات شریف الرضی، چاپ اول، ص 250 و یعقوب، أحمد حسین؛ کربلاء، الثورة و المأساة، بیروت، الغدیر للطباعة و النشر و التوزیع، 1997، چاپ اول، ص 339.</ref>!
 ای مسلم بن عقیل! ای هانی بن عروه، ای حبیب! ای زهیربن قین... !
@@ خط ۱۵۲: / خط ۱۳۹: @@
 ای دلاور مردان خالص! و ای سواران میدان نبرد! چه شده است شما را صدا می‌زنم؛ ولی پاسخم را نمی‌دهید؟ و شما را می‌خوانم؛ ولی دیگر سخنم را نمی‌شنوید؟ آیا به خواب رفته‌اید که به بیداری‌تان امیدوار باشم؟ یا از محبت امامتان دست کشیده‌اید که او را یاری نمی‌کنید؟...
-نکته آخر این که: در فضیلت هانی همین بس که نسبت به ایشان زیارت مخصوصی وارد شده: در مقابل قبر بایست و پس از سلام به [[حضرت محمد (ص)|رسول خداصلی الله علیه]] بگو:
+نکته آخر این که: در فضیلت هانی همین بس که نسبت به ایشان زیارت مخصوصی وارد شده: در مقابل قبر بایست و پس از سلام به [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)]] بگو:
-سلام الله العظیم و صلواته علیک یا هانی بن عروة، السلام علیک أیها العبد الصالح، الناصح لله و لرسوله و لأمیرالمؤمنین، و الحسن و الحسین علیهم السلام، اشهد أنک قتلت مظلوما، فلعن الله من قتلک، و استحل دمک، و حشی الله قبورهم نارا، أشهد أنک لقیت الله و هو راض عنک بما فعلت و نصحت، و اشهد أنک قد بلغت درجة الشهداء، و جعل روحک مع أرواح السعداء، بما نصحت لله و لرسوله مجتهدا، و بذلت نفسک فی ذات الله و مرضاته، فرحمک الله و رضی عنک و حشرک مع محمد و آله الطاهرین، و جمعنا و إیاکم معهم فی دار النعیم، و سلام علیک ورحمة الله، سپس دو رکعت نماز بخوان و به ایشان هدیه کن...<ref> محمد بن المشهدی، المزار، تحقیق: جواد القیومی الاصفهانی، قم، نشر القیوم، 1419، چاپ اول، ص 180 و علامه مجلسى‌، پیشین، ج ‌97، ص 429 و سید بحر العلوم، الفوائد الرجالیة، تحقیق و تعلیق: محمد صادق بحر العلوم، حسین بحر العلوم، تهران، مکتبة الصادق، 1363ش، چاپ اول، ج 4، ص 43 - 42.</ref>
+سلام الله العظیم و صلواته علیک یا هانی بن عروة، السلام علیک أیها العبد الصالح، الناصح لله و لرسوله و لأمیرالمؤمنین، و الحسن و الحسین علیهم‌السلام، اشهد أنک قتلت مظلوما، فلعن الله من قتلک، و استحل دمک، و حشی الله قبورهم نارا، أشهد أنک لقیت الله و هو راض عنک بما فعلت و نصحت، و اشهد أنک قد بلغت درجة الشهداء، و جعل روحک مع أرواح السعداء، بما نصحت لله و لرسوله مجتهدا، و بذلت نفسک فی ذات الله و مرضاته، فرحمک الله و رضی عنک و حشرک مع محمد و آله الطاهرین، و جمعنا و إیاکم معهم فی دار النعیم، و سلام علیک ورحمة الله، سپس دو رکعت نماز بخوان و به ایشان هدیه کن...<ref> محمد بن المشهدی، المزار، تحقیق: جواد القیومی الاصفهانی، قم، نشر القیوم، 1419، چاپ اول، ص 180 و علامه مجلسى‌، پیشین، ج ‌97، ص 429 و سید بحر العلوم، الفوائد الرجالیة، تحقیق و تعلیق: محمد صادق بحر العلوم، حسین بحر العلوم، تهران، مکتبة الصادق، 1363ش، چاپ اول، ج 4، ص 43 - 42.</ref>
+== پانویس ==
+{{پانویس}}
 == منابع ==
 [http://pajoohe.ir/%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%86-%D8%B9%D8%B1%D9%88%D9%87__a-44099.aspx برگرفته از سایت هانی بن عروه دانشنامه پژوهه پژوهشکده باقرالعلومhttp://pajoohe.ir]
-== پانویس ==
+[[رده:شخصیت‌ها]]
-{{پانویس}}
 [[رده:تاریخ]]
 [[رده:تابعین]]