شب قدر: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۶ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۰:۲۰

شب قدر یکی از شب‌های ماه رمضان، شبی که از هزار ماه برتر است. شب نزول قرآن، تقدیر امور و بخشش گناهان است. شب قدر بزرگ‌ترین سند امامت و تداوم آن در طول زمان است. بر اساس روایات در این شب، تقدیر یک ساله افراد مشخص می‌‌گردد. در تعالیم اسلام و در کلام معصومین (علیهم‌السّلام)، یک شب خاص به‌عنوان شب قدر معرفی نشده؛ بلکه یکی از شب‌های نوزدهم، بیست و یکم و یا بیست و سوم ماه مبارک رمضان، شب قدر دانسته شده است. در روایات به احیا (شب زنده‌داری) شب‌های قدر سفارش زیادی شده و اعمالی برای این شب‌ها تعیین گردیده است.

شب قدر

مراد از قدر، تقدیر و اندازه‏‌گیری است و «شب قدر»، شب اندازه‏‌گیری است و خداوند متعال دراین شب حوادث یک سال را تقدیر می‌‌کند و زندگی، مرگ، رزق، سعادت و شقاوت انسان‌ها و اموری از این قبیل را در این شب مقدر می‌‌گرداند.

کدام شب، شب قدر؟

در قرآن کریم آیه‌‏ای که به صراحت ‏بیان کند «شب قدر» چه شبی است دیده نمی‌شود. ولی از جمع‏‌بندی چند آیه از قرآن کریم می‌‌توان فهمید که شب قدر یکی از شب‏‌های ماه مبارک رمضان است. قرآن کریم از یک سو می‌‌فرماید: إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ ^{[دخان–3]}‎ این آیه گویای این مطلب است که قرآن یکپارچه در یک شب مبارک نازل شده است و از سوی دیگر می‌‌فرماید: شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ ... ^{[بقره–185]}‎ و این آیه گویای این است که تمام قرآن در ماه رمضان نازل شده است. و در سوره قدر می‌‌فرماید: إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ ^[قدر–1]‎.

از مجموع این آیات استفاده می‌‌‌شود که قرآن کریم در یک شب مبارک، در ماه رمضان که همان «شب قدر» است نازل شده است. پس شب قدر در ماه رمضان است. اما این که کدام یک از شب‏‌های ماه رمضان شب قدر است، در قرآن کریم چیزی برآن دلالت ندارد. و تنها از راه اخبار می‌‌توان آن شب را معین کرد.

در بعضی از روایات منقول از ائمه اطهار (علیهم‌السّلام)، «شب قدر» مردد بین نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان است و در برخی دیگر از آنها مردد بین شب بیست و یکم و بیست و سوم و در روایات دیگری متعین در شب بیست و سوم است^[۱] و عدم تعین یک شب به جهت تعظیم امر شب قدر بوده تا بندگان خدا با گناهان خود به آن اهانت نکنند. پس از دیدگاه روایات اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) شب قدر از شب‏‌های ماه رمضان و یکی از سه شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم است. اما روایات منقول از طرق اهل‌سنت‏ به طورعجیبی با هم اختلاف داشته و قابل جمع نیستند ولی معروف بین اهل‌سنت این است که شب بیست و هفتم ماه رمضان شب قدر است^[۲] و در آن شب قرآن نازل شده است.

تکرار شب قدر در هر سال

«شب قدر» منحصر در شب نزول قرآن و سالی که قرآن درآن نازل شد نیست؛ ‏بلکه با تکرار سال‌ها، آن شب نیز تکرار می‌‌‌شود. یعنی درهر ماه رمضان، شب قدری است که در آن شب امور سال آینده تقدیر می‌‌‌شود. دلیل براین امر این است که:

اولا: نزول قرآن به صورت یکپارچه در یکی از شب‌‏های قدر چهارده قرن گذشته ممکن است ولی تعیین حوادث تمامی قرون گذشته و آینده در آن شب بی‏ معناست.
ثانیا: کلمۀ «یفرق‏» در آیۀ شریفۀ: فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ ^{[دخان–4]}‎ به خاطر مضارع بودنش، استمرار را می‌‌رساند و نیز کلمه «تنزل‏» درآیۀ کریمۀ: تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ ^[قدر–4]‎ به دلیل مضارع بودنش دلالت ‏بر استمرار دارد.
ثالثا: از ظاهر عبارت: «شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن»‏ چنین برمی‌آید که مادامی که ماه رمضان تکرار می‌‌‌شود آن شب نیز تکرار می‌‌‌شود. پس شب قدر منحصر در یک شب نیست؛ ‏بلکه درهر سال و در ماه رمضان تکرار می‌‌‌شود.

در این خصوص در تفسیر برهان از شیخ طوسی از ابوذر روایت‏ شده که گفت: به رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) عرض کردم یا رسول‌الله آیا شب قدر شبی است که در عهد انبیا بوده و امر به آنان نازل می‌‌شده و چون از دنیا می‌‌رفتند نزول امر در آن شب تعطیل می‌‌شده است؟ فرمود: «نه، بلکه شب قدر تا قیامت هست^[۳]». ‏

عظمت‏ شب قدر

در سوره قدر می‌‌خوانیم: إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ* وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ* لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ ^{[قدر–1_3]}‎ خداوند متعال برای بیان عظمت ‏شب قدر با این که ممکن بود بفرماید: «وما أَدراك ما هی، هی خیر من الف شهر» یعنی با این که می‌‌توانست در آیۀ دوم و سوم به جای کلمه «لیلة القدر» ضمیر بیاورد، خود کلمه را آورد تا بر عظمت این شب دلالت کند. و با آیات بعد عظمت این شب را بیان کرد به اینکه این شب از هزار ماه بهتر است. منظور از بهتر بودن این شب از هزار ماه، بهتر بودن از حیث فضیلت عبادت است. چه اینکه با غرض قرآن نیز مناسبت دارد. چون همۀ عنایت قرآن در این است که مردم را به خدا نزدیک و به وسیله عبادت زنده کند. و احیا یا عبادت آن شب از عبادت هزار ماه بهتر است. از امام صادق (علیه‌السّلام) سؤال شد: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ (با این که در آن هزار ماه در هر دوازده ماهش یک شب قدر است). حضرت فرمود: «عبادت در شب قدر بهتر است از عبادت در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد^[۴]».

وقایع شب قدر

نزول قرآن

ظاهر آیۀ شریفۀ: إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ ^[قدر–1]‎ این است که همۀ قرآن در شب قدر نازل شده است و چون تعبیر به انزال کرده که ظهور در یکپارچگی و دفعی بودن دارد نه تنزیل، که ظاهر در نزول تدریجی است.

قرآن کریم به دو گونه نازل شده است:

نزول دفعی (یکباره) در یک شب معیّن.
نزول تدریجی در طول بیست و سه سال نبوت پیامبر اکرم (صلّی‌الله علیه وآله).

آیاتی چون: وَقُرْآنًا فَرَقْنَاهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلَىٰ مُكْثٍ وَنَزَّلْنَاهُ تَنْزِيلًا ^{[اسراء–106]}‎ نزول تدریجی قرآن را بیان می‌‌کند. در نزول دفعی (یکباره)، قرآن کریم که مرکب از سوره‌‏ها و آیات است ‏یک دفعه نازل نشده است؛ ‏بلکه به صورت اجمال همۀ قرآن نازل شده است؛ چون آیاتی که درباره وقایع شخصی و حوادث جزئی نازل شده ارتباط کامل با زمان و مکان و اشخاص و احوال خاص‌ه‏ای دارد که دربارۀ آن اشخاص و آن احوال و در آن زمان و مکان نازل شده و معلوم است که چنین آیاتی درست در نمی‌آید مگر این که زمان و مکانش و واقعه‏‌ای که درباره‏‌اش نازل شده رخ دهد به طوری که اگر از آن زمان‏‌ها و مکان‏‌ها و وقایع خاصه صرف نظر شود و فرض شود که قرآن یک باره نازل شده، قهرا موارد آن آیات حذف می‌‌‌شود و دیگر بر آنها تطبیق نمی‌کنند، پس قرآن به همین هیئت که هست دو بار نازل نشده؛ بلکه بین دو نزول قرآن فرق است و فرق آن در اجمال و تفصیل است. همان اجمال و تفصیلی که در آیۀ شریفۀ: كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ ^[هود–1]‎ به آن اشاره شده است. و در «شب قدر» قرآن کریم به صورت اجمال و یک‌باره بر پیامبر اکرم (صلّی‌الله علیه وآله) نازل شد و در طول بیست و سه سال به تفصیل و به تدریج و آیه به آیه نازل گردید.

تقدیر امور

خداوند متعال در شب قدر حوادث یک سال آینده را از قبیل مرگ و زندگی، وسعت ‏یا تنگی روزی، سعادت و شقاوت، خیر و شر، طاعت و معصیت و... تقدیر می‌‌کند. در آیۀ شریفۀ: إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ ^[قدر–1]‎ کلمۀ «قدر» دلالت‏ بر تقدیر و اندازه‏‌گیری دارد و آیۀ شریفۀ: فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ ^{[دخان–4]}‎ که در وصف شب قدر نازل شده است‏ بر تقدیر دلالت می‌‌کند. چون کلمه «فرق‏» به معنای جدا سازی و مشخص کردن دو چیز از یکدیگر است. و فرق هر امر حکیم جز این معنا ندارد که آن امر و آن واقعه‌‏ای که باید رخ دهد را با تقدیر و اندازه‌‏گیری مشخص سازند. امور به حسب قضای الهی دارای دو مرحله‏‌اند، یکی اجمال و ابهام و دیگری تفصیل. و شب قدر به‌طوری که از آیۀ فوق برمی‌آید شبی است که امور از مرحله اجمال و ابهام به مرحله فرق و تفصیل بیرون می‌‌‌آیند.

نزول ملائکه و روح

بر اساس آیۀ شریفۀ: تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ ^[قدر–4]‎ ملائکه و روح در این شب به اذن پروردگارشان نازل می‌‌شوند. مراد از روح، آن روحی است که از عالم امر است و خدای متعال درباره‏‌اش فرموده است: قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي ... ^{[اسراء–85]}‎ دراین که مراد از امر چیست؟ بحث‌‏های مفصلی در تفسیر شریف المیزان آمده است که به جهت اختصار مبحث، ‏به دو روایت در مورد نزول ملائکه و این که روح چیست ‏بسنده می‌‌‌شود.

پیامبر اکرم (صلّی‌الله علیه وآله) فرمود: وقتی شب قدر می‌‌‌شود ملائکه‏‌ای که ساکن در «سدره المنتهی‏» هستند و جبرئیل یکی از ایشان است نازل می‌‌شوند در حالی که جبرئیل به اتفاق سایرین پرچم‏‌هایی را به همراه دارند. یک پرچم بالای قبر من، و یکی بر بالای بیت‌المقدس و پرچمی در مسجد‌الحرام و پرچمی بر طور سینا نصب می‌‌‏کنند و هیچ مؤمن و مؤمنه‏‌ای دراین نقاط نمی‌ماند مگر آن که جبرئیل به او سلام می‌‌‏کنند، مگر کسی که دائم الخمر و یا معتاد به خوردن گوشت ‏خوک و یا زعفران مالیدن به بدن خود باشد^[۵].
از امام صادق (علیه‌السّلام) در مورد روح سؤال شد. حضرت فرمودند: روح از جبرئیل بزرگتر است و جبرئیل از سنخ ملائکه است و روح ازآن سنخ نیست. مگر نمی‌بینی خدای متعال فرموده: «تنزل الملائکه والروح‏» پس معلوم می‌‌شود روح غیر از ملائکه است^[۶].

سلام و امنیت

قرآن کریم در بیان این ویژگی «شب قدر» می‌فرماید: سَلَامٌ هِيَ حَتَّىٰ مَطْلَعِ الْفَجْرِ ^{[قدر–5»]}‎ کلمۀ سلام و سلامت ‏به معنای عاری بودن از آفات ظاهری و باطنی است. و جملۀ «سلام هی‏» اشاره به این مطلب دارد که عنایت الهی تعلق گرفته است‏ به این که رحمتش شامل همۀ آن بندگان بشود که به سوی او روی می‌‌آورند و نیز به اینکه در خصوص شب قدر باب عذابش بسته باشد. به این معنا که عذابی جدید نفرستد. و لازمه این معنا این است که در این شب، کید شیطان‌‏ها هم مؤثر واقع نشود چنانکه در بعضی از روایات نیز به این معنا اشاره شده است. البته بعضی از مفسرین گفته‌‏اند: مراد از کلمه «سلام‏» این است که در شب قدر ملائکه از هر مؤمن مشغول به عبادت بگذرند، سلام می‌دهند.

جستارهای وابسته

پانویس

↑ طبرسی، مجمع البیان، 1338 ش، ج 10، ص ‏519.
↑ سیوطی، تفسیر الدرالمنثور، ج‏ 6.
↑ بحرانی، تفسیر البرهان، ج‏ 4، ص‏ 488، ح‏ 26.
↑ کلینی، فروع کافی، ج‏ 4، ص‏157، ح‏ 4.
↑ طبرسی، مجمع البیان، 1338 ش، ج‏ 10، ص‏ 520.
↑ بحرانی، تفسیر برهان، ج‏ 4، ص‏ 481، ح‏ 1.

پیوند به بیرون

شب قدر در نگاه مفسران.

منابع

قرآن کریم.
سید محسن امین، اعیان الشیعه، تحقيق: حسن الأمين، بی‌تا، بی‌جا.

[1] طبرسی، مجمع البیان، 1338 ش، ج 10، ص ‏519.

[2] سیوطی، تفسیر الدرالمنثور، ج‏ 6.

[3] بحرانی، تفسیر البرهان، ج‏ 4، ص‏ 488، ح‏ 26.

[4] کلینی، فروع کافی، ج‏ 4، ص‏157، ح‏ 4.

[5] طبرسی، مجمع البیان، 1338 ش، ج‏ 10، ص‏ 520.

[6] بحرانی، تفسیر برهان، ج‏ 4، ص‏ 481، ح‏ 1.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{جعبه اطلاعات حزب
+[[پرونده:لیله القدر.jpg|بی‌قاب|چپ]]
-| عنوان = شب قدر
+'''شب قدر''' یکی از شب‌های [[رمضان|ماه رمضان]]، شبی که از هزار ماه برتر است. شب [[نزول قرآن]]، تقدیر امور و بخشش [[گناه|گناهان]] است. شب قدر بزرگ‌ترین سند [[امامت]] و تداوم آن در طول زمان است. بر اساس [[روایات]] در این شب، تقدیر یک ساله افراد مشخص می‌‌گردد. در تعالیم [[اسلام]] و در کلام [[معصومین (ع)|معصومین (علیهم‌السّلام)]]، یک شب خاص به‌عنوان شب قدر معرفی نشده؛ بلکه یکی از شب‌های نوزدهم، بیست و یکم و یا بیست و سوم ماه مبارک رمضان، شب قدر دانسته شده است. در [[روایات]] به احیا (شب زنده‌داری) شب‌های قدر سفارش زیادی شده و اعمالی برای این شب‌ها تعیین گردیده است.
-| تصویر = شب قدر.jpg
-| نام = شب قدر(لیلة القدر)
-| تاریخ تأسیس =
-| مؤسس =
-| رهبران =
-| اهداف =
-}}
-'''شب قدر''' یکی از شب‌های [[ماه رمضان]]، شبی که از هزار ماه برتر است. شب [[نزول قرآن]]، تقدیر امور، بخشش [[گناه|گناهان]] است. شب قدر بزرگ‌ترین سند [[امامت]] و تداوم آن در طول زمان است. بر اساس [[روایات]] در این شب، تقدیر یک ساله افراد مشخص می‌‌گردد. در تعالیم [[اسلام]] و در کلام [[معصوم|معصومین(علیه‌السلام)]]، یک شب خاص به عنوان شب قدر معرفی نشده، بلکه یکی از شب‌های نوزدهم، بیست و یکم و یا بیست و سوم ماه مبارک رمضان شب قدر دانسته شده است. در [[روایات]] به احیاء (شب زنده‌داری) شب‌های قدر سفارش زیادی شده و اعمالی برای این شب‌ها تعیین گردیده است.
 == شب قدر ==
-مراد از قدر، تقدیر و اندازه‏‌گیری است و شب قدر شب اندازه‏‌گیری است و [[خداوند]] متعال دراین شب حوادث یک سال را تقدیر می‌‌کند و زندگی، [[مرگ]]، رزق، سعادت و شقاوت انسان‌ها و اموری ازاین قبیل را دراین شب مقدر می‌‌گرداند.
+مراد از قدر، تقدیر و اندازه‏‌گیری است و '''«شب قدر»'''، شب اندازه‏‌گیری است و [[خدا|خداوند]] متعال دراین شب حوادث یک سال را تقدیر می‌‌کند و زندگی، [[مرگ]]، رزق، سعادت و شقاوت انسان‌ها و اموری از این قبیل را در این شب مقدر می‌‌گرداند.
-== شب قدر کدام شب است ==
+== کدام شب، شب قدر؟ ==
-در [[قرآن کریم]] آیه‌‏ای که به صراحت ‏بیان کند شب قدر چه شبی است دیده نمی‌شود. ولی از جمع‏‌بندی چند [[آیه]] از [[قرآن کریم]] می‌‌توان فهمید که شب قدر یکی از شب‏‌های ماه مبارک رمضان است. قرآن کریم از یک سو می‌‌فرماید: {{متن قرآن|انا انزلناه فی لیله مبارکه|سوره = دخان|آیه = 3}} این آیه گویای این مطلب است که قرآن یکپارچه در یک شب مبارک [[نزول قرآن|نازل]] شده است و از سوی دیگر می‌‌فرماید: {{متن قرآن |«شهررمضان الذی انزل فیه القرآن|سوره = بقره|آیه = 185»}} و گویای این است که تمام قرآن در ماه رمضان نازل شده است. و در سوره قدر می‌‌فرماید: {{متن قرآن|«انا انزلناه فی لیله القدر|سوره = قدر|آیه = 1»}} از مجموع این آیات استفاده می‌‌‌شود که قرآن کریم در یک شب مبارک در ماه رمضان که همان شب قدر است نازل شده است. پس شب قدر در ماه رمضان است. اما این که کدام یک از شب‏‌های ماه رمضان شب قدر است، در قرآن کریم چیزی برآن دلالت ندارد. و تنها از راه اخبار می‌‌توان آن شب را معین کرد.
+در [[قرآن کریم]] آیه‌‏ای که به صراحت ‏بیان کند '''«شب قدر»''' چه شبی است دیده نمی‌شود. ولی از جمع‏‌بندی چند [[آیه]] از [[قرآن|قرآن کریم]] می‌‌توان فهمید که شب قدر یکی از شب‏‌های ماه مبارک رمضان است. قرآن کریم از یک سو می‌‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ|سوره = دخان |آیه = 3 }} این آیه گویای این مطلب است که قرآن یکپارچه در یک شب مبارک [[نزول قرآن|نازل]] شده است و از سوی دیگر می‌‌فرماید: {{متن قرآن |شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ ...|سوره = بقره |آیه = 185 }} و این آیه گویای این است که تمام قرآن در [[رمضان|ماه رمضان]] نازل شده است. و در [[سوره قدر]] می‌‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ|سوره = قدر |آیه = 1 }}.
-در بعضی از روایات منقول از [[ائمه|ائمه اطهار(علیه‌السلام)]] شب قدر مردد بین نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان است و در برخی دیگر از آنها مردد بین شب بیست و یکم و بیست و سوم و در روایات دیگری متعین در شب بیست و سوم است<ref>مجمع البیان، ج 10، ص‏519.</ref>. وعدم تعین یک شب به جهت تعظیم امر شب قدر بوده تا بندگان خدا با گناهان خود به آن اهانت نکنند.
+از مجموع این آیات استفاده می‌‌‌شود که قرآن کریم در یک شب مبارک، در ماه رمضان که همان '''«شب قدر»''' است نازل شده است. پس شب قدر در ماه رمضان است. اما این که کدام یک از شب‏‌های ماه رمضان شب قدر است، در قرآن کریم چیزی برآن دلالت ندارد. و تنها از راه اخبار می‌‌توان آن شب را معین کرد.
-پس از دیدگاه روایات ائمه [[اهل بیت (علیهم‌السلام)|اهل‌بیت(علیه‌السلام)]] شب قدر از شب‏‌های ماه رمضان و یکی از سه شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم است. اما روایات منقول از طرق [[اهل‌سنت‏]] به طورعجیبی با هم اختلاف داشته و قابل جمع نیستند ولی معروف بین اهل سنت این است که شب بیست و هفتم ماه رمضان شب قدر است<ref>تفسیر الدرالمنثور، ج‏6.</ref> و در آن شب قرآن نازل شده است.
+در بعضی از روایات منقول از [[ائمه|ائمه اطهار (علیهم‌السّلام)]]، '''«شب قدر»''' مردد بین نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان است و در برخی دیگر از آنها مردد بین شب بیست و یکم و بیست و سوم و در روایات دیگری متعین در شب بیست و سوم است<ref>طبرسی، ''مجمع البیان''، 1338 ش، ج 10، ص ‏519.</ref> و عدم تعین یک شب به جهت تعظیم امر شب قدر بوده تا بندگان خدا با گناهان خود به آن اهانت نکنند.
+پس از دیدگاه روایات [[اهل بیت|اهل‌بیت (علیهم‌السّلام)]] شب قدر از شب‏‌های ماه رمضان و یکی از سه شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم است. اما روایات منقول از طرق [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت‏]] به طورعجیبی با هم اختلاف داشته و قابل جمع نیستند ولی معروف بین اهل‌سنت این است که شب بیست و هفتم ماه رمضان شب قدر است<ref>سیوطی، ''تفسیر الدرالمنثور''، ج‏ 6.</ref> و در آن شب قرآن نازل شده است.
 == تکرار شب قدر در هر سال ==
-شب قدر منحصر در شب نزول قرآن و سالی که قرآن درآن نازل شد نیست ‏بلکه با تکرار سال‌ها، آن شب نیز تکرار می‌‌‌شود. یعنی درهر ماه رمضان شب قدری است که درآن شب امور سال آینده تقدیر می‌‌‌شود. دلیل براین امر این است که:
+'''«شب قدر»''' منحصر در شب نزول قرآن و سالی که قرآن درآن نازل شد نیست؛ ‏بلکه با تکرار سال‌ها، آن شب نیز تکرار می‌‌‌شود. یعنی درهر [[رمضان|ماه رمضان]]، شب قدری است که در آن شب امور سال آینده تقدیر می‌‌‌شود. دلیل براین امر این است که:
+* اولا: نزول قرآن به صورت یکپارچه در یکی از شب‌‏های قدر چهارده قرن گذشته ممکن است ولی تعیین حوادث تمامی قرون گذشته و آینده در آن شب بی‏ معناست.
-'''اولا''': نزول قرآن به طور یکپارچه در یکی از شب‌‏های قدر چهارده قرن گذشته ممکن است ولی تعیین حوادث تمامی قرون گذشته و آینده درآن شب بی‏ معنی است.
+* ثانیا: کلمۀ «یفرق‏» در آیۀ شریفۀ: {{متن قرآن|فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ |سوره = دخان |آیه = 4 }} به خاطر مضارع بودنش، استمرار را می‌‌رساند و نیز کلمه «تنزل‏» درآیۀ کریمۀ: {{متن قرآن|تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ |سوره = قدر |آیه = 4 }} به دلیل مضارع بودنش دلالت ‏بر استمرار دارد.
+* ثالثا: از ظاهر عبارت: '''«شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن»'''‏ چنین برمی‌آید که مادامی که ماه رمضان تکرار می‌‌‌شود آن شب نیز تکرار می‌‌‌شود. پس شب قدر منحصر در یک شب نیست؛ ‏بلکه درهر سال و در ماه رمضان تکرار می‌‌‌شود.
-'''ثانیا''': کلمه «یفرق‏» در آیه شریفه {{متن قرآن|«فیها یفرق کل امر حکیم|سوره = دخان|آیه = 6»}} در [[سوره دخان]] به خاطر مضارع بودنش، استمرار را می‌‌رساند و نیز کلمه «تنزل‏» درآیه کریمه {{متن قرآن|«تنزل الملئکه والروح فیها باذن ربهم من کل امر|سوره = قدر|آیه = 4»}} به دلیل مضارع بودنش دلالت ‏بر استمرار دارد.
+در این خصوص در تفسیر برهان از شیخ طوسی از ابوذر روایت‏ شده که گفت: به [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله)]] عرض کردم یا رسول‌الله آیا شب قدر شبی است که در عهد [[پیامبران|انبیا]] بوده و امر به آنان نازل می‌‌شده و چون از دنیا می‌‌رفتند نزول امر در آن شب تعطیل می‌‌شده است؟ فرمود: «نه، بلکه شب قدر تا قیامت هست<ref>بحرانی، ''تفسیر البرهان''، ج‏ 4، ص‏ 488، ح‏ 26.</ref>». ‏
-'''ثالثا''': از ظاهر جمله «شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن‏<ref>بقره / 185.</ref>.» چنین برمیآید که مادامی که ماه رمضان تکرار می‌‌‌شود آن شب نیز تکرار می‌‌‌شود. پس شب قدر منحصر در یک شب نیست ‏بلکه درهر سال در ماه رمضان تکرار می‌‌‌شود.
-در این خصوص در تفسیر برهان از شیخ طوسی از ابوذر روایت‏ شده که گفت: به [[حضرت محمد (ص)|رسول خدا(صلی الله علیه)]] عرض کردم یا رسول الله آیا شب قدر شبی است که درعهد انبیاء بوده و امر به آنان نازل می‌‌شده و چون از دنیا می‌‌رفتند نزول امر درآن شب تعطیل می‌‌شده است؟ فرمود: «نه بلکه شب قدر تا قیامت هست<ref>تفسیر البرهان، ج‏4، ص‏488، ح‏26.</ref>. ‏»
 == عظمت‏ شب قدر ==
-در [[سوره قدر]] می‌‌خوانیم: «{{متن قرآن|انا انزلناه فی لیله القدر وما ادریک ما لیله القدر لیله القدر خیر من الف شهر.»}} خداوند متعال برای بیان عظمت ‏شب قدر با این که ممکن بود بفرماید: {{متن قرآن|«وما ادریک ما هی هی خیر من الف شهر»}} یعنی با این که می‌‌توانست در آیه دوم و سوم به جای کلمه «لیله القدر» ضمیر بیاورد، خود کلمه را آورد تا بر عظمت این شب دلالت کند. و با آیه «لیله القدر خیر من الف شهر» عظمت این شب را بیان کرد به این که این شب از هزار ماه بهتر است. منظور از بهتر بودن این شب از هزار ماه، بهتر بودن از حیث فضیلت [[عبادت]] است. چه این که مناسب با غرض [[قرآن]] نیز چنین است. چون همه عنایت قرآن دراین است که مردم را به خدا نزدیک و به وسیله عبادت زنده کند. و احیاء یا عبادت آن شب از عبادت هزار ماه بهتر است.
+[[پرونده:شب قدر 2 (2).jpg|بی‌قاب|راست]]
-از [[امام جعفر صادق|امام صادق(علیه‌السلام)]] سؤال شد: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ (با این که در آن هزار ماه درهر دوازده ماهش یک شب قدر است).
+در [[سوره قدر]] می‌‌خوانیم: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ* وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ* لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ|سوره = قدر|آیه = 1_3}} خداوند متعال برای بیان عظمت ‏شب قدر با این که ممکن بود بفرماید: '''«وما أَدراك ما هی، هی خیر من الف شهر»''' یعنی با این که می‌‌توانست در آیۀ دوم و سوم به جای کلمه '''«لیلة القدر»''' ضمیر بیاورد، خود کلمه را آورد تا بر عظمت این شب دلالت کند. و با آیات بعد عظمت این شب را بیان کرد به اینکه این شب از هزار ماه بهتر است. منظور از بهتر بودن این شب از هزار ماه، بهتر بودن از حیث فضیلت [[عبادت]] است. چه اینکه با غرض [[قرآن]] نیز مناسبت دارد. چون همۀ عنایت قرآن در این است که مردم را به خدا نزدیک و به وسیله عبادت زنده کند. و احیا یا عبادت آن شب از عبادت هزار ماه بهتر است.
-حضرت فرمود: «عبادت در شب قدر بهتر است از عبادت درهزار ماهی که در آن شب قدر نباشد<ref>4-فروع کافی، ج‏4، ص‏157، ح‏4.</ref>.»
+از [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق (علیه‌السّلام)]] سؤال شد: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ (با این که در آن هزار ماه در هر دوازده ماهش یک شب قدر است).
+حضرت فرمود: «عبادت در شب قدر بهتر است از عبادت در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد<ref>کلینی، ''فروع کافی''، ج‏ 4، ص‏157، ح‏ 4.</ref>».
 == وقایع شب قدر ==
 === نزول قرآن ===
-ظاهر آیه شریفه {{متن قرآن|«انا انزلناه فی لیله القدر»}} این است که همه قرآن در شب قدر نازل شده است و چون تعبیر به انزال کرده که ظهور در یکپارچگی و دفعی بودن دارد نه تنزیل، که ظاهر در نزول تدریجی است.
+ظاهر آیۀ شریفۀ: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ|سوره = قدر|آیه = 1 }} این است که همۀ قرآن در شب قدر نازل شده است و چون تعبیر به انزال کرده که ظهور در یکپارچگی و دفعی بودن دارد نه تنزیل، که ظاهر در نزول تدریجی است.
 قرآن کریم به دو گونه نازل شده است:
-# نزول یکباره در یک شب معین.
+# نزول دفعی (یکباره) در یک شب معیّن.
-# نزول تدریجی در طول بیست و سه سال [[نبوت]] پیامبر اکرم(صلی الله علیه).
+# نزول تدریجی در طول بیست و سه سال [[نبوت]] [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم (صلّی‌الله علیه وآله)]].
-آیاتی چون {{متن قرآن|«قرانا فرقناه لتقراه علی الناس علی مکث ونزلناه تنزیلا|سوره = اسراء|آیه = 106»}} نزول تدریجی قرآن را بیان می‌‌یکند.
+آیاتی چون: {{متن قرآن|وَقُرْآنًا فَرَقْنَاهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلَىٰ مُكْثٍ وَنَزَّلْنَاهُ تَنْزِيلًا |سوره = اسراء |آیه = 106 }} نزول تدریجی قرآن را بیان می‌‌کند.
-در نزول دفعی (و یکپارچه)، قرآن کریم که مرکب از سوره‌‏ها و آیات است ‏یک دفعه نازل نشده است ‏بلکه به صورت اجمال همه قرآن نازل شده است چون آیاتی که درباره وقایع شخصی و حوادث جزیی نازل شده ارتباط کامل با زمان و مکان و اشخاص و احوال خاصه‏ای دارد که درباره آن اشخاص و آن احوال و درآن زمان و مکان نازل شده و معلوم است که چنین آیاتی درست در نمیآید مگر این که زمان و مکانش و واقعه‏‌ای که درباره‏‌اش نازل شده رخ دهد به طوری که اگر از آن زمان‏‌ها و مکان‏‌ها و وقایع خاصه صرف نظر شود و فرض شود که قرآن یک باره نازل شده، قهرا موارد آن آیات حذف می‌‌‌شود و دیگر بر آنها تطبیق نمی‌کنند، پس قرآن به همین هیئت که هست دوبار نازل نشده بلکه بین دو نزول قرآن فرق است و فرق آن در اجمال و تفصیل است. همان اجمال و تفصیلی که درآیه شریفه {{متن قرآن|«کتاب احکمت ایاته ثم فصلت من لدن حکیم خبیر|سوره = هود|آیه = 1»}} به آن اشاره شده است. و در شب قدر قرآن کریم به صورت اجمال و یکپارچه بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه) نازل شد و در طول بیست و سه سال به تفصیل و به تدریج و آیه به آیه نازل گردید.
+در نزول دفعی (یکباره)، قرآن کریم که مرکب از سوره‌‏ها و آیات است ‏یک دفعه نازل نشده است؛ ‏بلکه به صورت اجمال همۀ قرآن نازل شده است؛ چون آیاتی که درباره وقایع شخصی و حوادث جزئی نازل شده ارتباط کامل با زمان و مکان و اشخاص و احوال خاص‌ه‏ای دارد که دربارۀ آن اشخاص و آن احوال و در آن زمان و مکان نازل شده و معلوم است که چنین آیاتی درست در نمی‌آید مگر این که زمان و مکانش و واقعه‏‌ای که درباره‏‌اش نازل شده رخ دهد به طوری که اگر از آن زمان‏‌ها و مکان‏‌ها و وقایع خاصه صرف نظر شود و فرض شود که قرآن یک باره نازل شده، قهرا موارد آن آیات حذف می‌‌‌شود و دیگر بر آنها تطبیق نمی‌کنند، پس قرآن به همین هیئت که هست دو بار نازل نشده؛ بلکه بین دو نزول قرآن فرق است و فرق آن در اجمال و تفصیل است. همان اجمال و تفصیلی که در آیۀ شریفۀ: {{متن قرآن|كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ |سوره = هود |آیه = 1 }} به آن اشاره شده است. و در '''«شب قدر»'''  [[قرآن|قرآن کریم]] به صورت اجمال و یک‌باره بر [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم (صلّی‌الله علیه وآله)]] نازل شد و در طول بیست و سه سال به تفصیل و به تدریج و آیه به آیه نازل گردید.
 === تقدیر امور ===
 خداوند متعال در شب قدر حوادث یک سال آینده را از قبیل مرگ و زندگی، وسعت ‏یا تنگی روزی، سعادت و شقاوت، خیر و شر، طاعت و معصیت و... تقدیر می‌‌کند.
-در آیه شریفه {{متن قرآن|«انا انزلناه فی لیله القدر»|سوره = قدر|آیه = 1 }} کلمه «قدر» دلالت‏ بر تقدیر و اندازه‏گیری دارد و آیه شریفه {{متن قرآن|«فیها یفرق کل امر حکیم|سوره = دخان|آیه = 6»}} که در وصف شب قدر نازل شده است‏ بر تقدیر دلالت می‌‌کند. چون کلمه «فرق‏» به معنای جدا سازی و مشخص کردن دو چیز از یکدیگر است. و فرق هر امر حکیم جز این معنا ندارد که آن امر و آن واقعه‌‏ای که باید رخ دهد را با تقدیر و اندازه‌‏گیری مشخص سازند. امور به حسب قضای الهی دارای دو مرحله‏‌اند، یکی اجمال و ابهام و دیگری تفصیل. و شب قدر به طوری که از آیه {{متن قرآن|«فیها یفرق کل امر حکیم.‏»}} برمی‌آید شبی است که امور از مرحله اجمال و ابهام به مرحله فرق و تفصیل بیرون می‌‌‌آیند.
+در آیۀ شریفۀ: {{متن قرآن|إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ|سوره = قدر|آیه = 1 }} کلمۀ '''«قدر»''' دلالت‏ بر تقدیر و اندازه‏‌گیری دارد و آیۀ شریفۀ: {{متن قرآن|فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ|سوره = دخان|آیه = 4}} که در وصف شب قدر نازل شده است‏ بر تقدیر دلالت می‌‌کند. چون کلمه '''«فرق‏»''' به معنای جدا سازی و مشخص کردن دو چیز از یکدیگر است. و فرق هر امر حکیم جز این معنا ندارد که آن امر و آن واقعه‌‏ای که باید رخ دهد را با تقدیر و اندازه‌‏گیری مشخص سازند. امور به حسب قضای الهی دارای دو مرحله‏‌اند، یکی اجمال و ابهام و دیگری تفصیل. و شب قدر به‌طوری که از آیۀ فوق برمی‌آید شبی است که امور از مرحله اجمال و ابهام به مرحله فرق و تفصیل بیرون می‌‌‌آیند.
 === نزول ملائکه و روح ===
-بر اساس آیه شریفه {{متن قرآن|«تنزل الملئکه والروح فیها باذن ربهم من کل امر|سوره = قدر|آیه = 4.»}} ملائکه و روح در این شب به اذن پروردگارشان نازل می‌‌شوند. مراد از [[روح]]، آن روحی است که از عالم امر است و خدای متعال درباره‏‌اش فرموده است {{متن قرآن|«قل الروح من امر ربی|‏سوره = اسراء|آیه = 85 »}} دراین که مراد از امر چیست؟ بحث‏های مفصلی در تفسیر شریف المیزان آمده است که به جهت اختصار مبحث ‏به دو روایت در مورد نزول ملائکه و این که روح چیست ‏بسنده می‌‌‌شود.
+بر اساس آیۀ شریفۀ: {{متن قرآن|تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ|سوره = قدر|آیه = 4}} [[ملائکه]] و [[روح]] در این شب به اذن پروردگارشان نازل می‌‌شوند. مراد از [[روح]]، آن روحی است که از عالم امر است و خدای متعال درباره‏‌اش فرموده است: {{متن قرآن|قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي ...|سوره = اسراء|آیه = 85}} دراین که مراد از امر چیست؟ بحث‌‏های مفصلی در تفسیر شریف [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|المیزان]] آمده است که به جهت اختصار مبحث، ‏به دو روایت در مورد نزول [[ملائکه]] و این که [[روح]] چیست ‏بسنده می‌‌‌شود.
+# [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم (صلّی‌الله علیه وآله)]] فرمود: وقتی شب قدر می‌‌‌شود ملائکه‏‌ای که ساکن در '''«سدره المنتهی‏»''' هستند و [[جبرئیل]] یکی از ایشان است نازل می‌‌شوند در حالی که جبرئیل به اتفاق سایرین پرچم‏‌هایی را به همراه دارند. یک پرچم بالای قبر من، و یکی بر بالای [[بیت‌المقدس]] و پرچمی در [[مسجد‌الحرام]] و پرچمی بر [[طورسینا|طور سینا]] نصب می‌‌‏کنند و هیچ مؤمن و مؤمنه‏‌ای دراین نقاط نمی‌ماند مگر آن که جبرئیل به او سلام می‌‌‏کنند، مگر کسی که دائم الخمر و یا معتاد به خوردن گوشت ‏خوک و یا زعفران مالیدن به بدن خود باشد<ref>طبرسی، مجمع البیان، 1338 ش، ج‏ 10، ص‏ 520.</ref>.
+# از [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق (علیه‌السّلام)]] در مورد [[روح]] سؤال شد. حضرت فرمودند: روح از [[جبرئیل]] بزرگتر است و جبرئیل از سنخ [[ملائکه]] است و روح ازآن سنخ نیست. مگر نمی‌بینی خدای متعال فرموده: '''«تنزل الملائکه والروح‏»''' پس معلوم می‌‌شود روح غیر از ملائکه است<ref>بحرانی، ''تفسیر برهان''، ج‏ 4، ص‏ 481، ح‏ 1.</ref>.
-# پیامبر اکرم(صلی الله علیه) فرمود: وقتی شب قدر می‌‌‌شود ملائکه‏‌ای که ساکن در «سدره المنتهی‏» هستند و [[جبرئیل]] یکی از ایشان است نازل می‌‌شوند در حالی که جبرئیل به اتفاق سایرین پرچم‏‌هایی را به همراه دارند.
-یک پرچم بالای [[قبر]] من، و یکی بر بالای [[بیت‌المقدس]] و پرچمی در [[مسجد‌الحرام]] و پرچمی بر [[طورسینا]] نصب می‌‌‏کنند و هیچ مؤمن و مؤمنه‏‌ای دراین نقاط نمی‌ماند مگر آن که جبرئیل به او سلام می‌‌‏کنند، مگر کسی که [[دائم الخمر]] و یا معتاد به خوردن گوشت ‏خوک و یا زعفران مالیدن به بدن خود باشد<ref>5مجمع البیان، ج‏10، ص‏520.</ref>.
-#
-# از [[امام جعفر صادق|امام صادق(علیه‌السلام)]] در مورد روح سؤال شد. حضرت فرمودند: روح از جبرئیل بزرگتر است و جبرئیل از سنخ ملائکه است و روح ازآن سنخ نیست. مگر نمیبینی خدای تعالی فرموده: «تنزل الملئکه والروح‏» پس معلوم می‌‌شود روح غیر از ملائکه است<ref>تفسیر برهان، ج‏4، ص‏481، ح‏1.</ref>.
-#
 === سلام و امنیت ===
-قرآن کریم در بیان این ویژگی شب قدر می‌فرماید: {{متن قرآن|«سلام هی حتی مطلع الفجر|سوره = قدر|آیه = 5»}} کلمه سلام و سلامت ‏به معنای عاری بودن از آفات ظاهری و باطنی است. و جمله «سلام هی‏» اشاره به این مطلب دارد که عنایت الهی تعلق گرفته است‏ به این که رحمتش شامل همه آن بندگان بشود که به سوی او روی می‌‌آورند و نیز به این که در خصوص شب قدر باب عذابش بسته باشد. به این معنا که عذابی جدید نفرستد. و لازمه این معنا این است که دراین شب کید شیطان‌‏ها هم مؤثر واقع نشود چنانکه در بعضی از روایات نیز به این معنا اشاره شده است.
+[[قرآن کریم]] در بیان این ویژگی '''«شب قدر»''' می‌فرماید: {{متن قرآن|سَلَامٌ هِيَ حَتَّىٰ مَطْلَعِ الْفَجْرِ|سوره = قدر|آیه = 5»}} کلمۀ سلام و سلامت ‏به معنای عاری بودن از آفات ظاهری و باطنی است. و جملۀ '''«سلام هی‏»''' اشاره به این مطلب دارد که عنایت الهی تعلق گرفته است‏ به این که رحمتش شامل همۀ آن بندگان بشود که به سوی او روی می‌‌آورند و نیز به اینکه در خصوص شب قدر باب عذابش بسته باشد. به این معنا که عذابی جدید نفرستد. و لازمه این معنا این است که در این شب، کید شیطان‌‏ها هم مؤثر واقع نشود چنانکه در بعضی از روایات نیز به این معنا اشاره شده است.
-البته بعضی از مفسرین گفته‌‏اند: مراد از کلمه «سلام‏» این است که در شب قدر [[ملائکه]] از هر [[مؤمن]] مشغول به عبادت بگذرند، سلام می‌دهند.
+البته بعضی از مفسرین گفته‌‏اند: مراد از کلمه '''«سلام‏»''' این است که در شب قدر [[ملائکه]] از هر [[مؤمن]] مشغول به عبادت بگذرند، سلام می‌دهند.
+== جستارهای وابسته ==
+* [[قرآن]]
+* [[امامت]]
+* [[تفسیر]]
+* [[19 رمضان]]
+* [[21 رمضان]]
+* [[23 رمضان]]
+* [[سوره قدر]]
+* [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)]]
 == پانویس ==
-{{پانویس|2}}
+{{پانویس}}
+== پیوند به بیرون ==
+* [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/961363/%d8%b4%d8%a8-%d9%82%d8%af%d8%b1-%d8%af%d8%b1-%d9%86%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%85%d9%81%d8%b3%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%82%d8%b1%d8%a7%d9%86  شب قدر در نگاه مفسران].
 == منابع ==
-[http://beheshti.kaums.ac.ir/Default.aspx?PageID=45&NewsID=51 برگرفته از سایت شب‌های قدر در نگاه علامه طباطباییhttp://beheshti.kaums.ac.ir]
+* قرآن کریم.
+* سید محسن امین، ''اعیان الشیعه''، تحقيق: حسن الأمين، بی‌تا، بی‌جا.
+[[ur:شب قدر]]
-[[رده:مفاهیم و اصطلاحات اسلامی]]
 [[رده:مناسبت‌ها]]
 [[رده:مناسبت‌های اسلامی]]
+[[رده:مفاهیم و اصطلاحات]]
+[[رده:مفاهیم و اصطلاحات اسلامی]]