خلفای راشدین: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۴ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۴۱

خلفای راشدین

خلفای راشدین، عنوانی است که اهل سنت به نخستین حاکمان پس از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) داده‌اند. خلفای راشدین به ترتیب عبارتند از ابوبکر، عمر، عثمان و علی (علیه السلام). در برخی منابع، حسن بن علی (علیه السلام) هم در شمار خلفای راشدین ذکر شده است. عده‌ای این اصطلاح را مستند به روایتی از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌دانند که در آن، خلافت پس از پیامبر، سی سال دانسته شده است. موافقان این اصطلاح، این دوره سی ساله را دوره طلایی صدر اسلام ذکر کرده‌اند که از دیدگاه آنان ایمان و عدالت و فضائل اسلامی در آن شکوفا شده بود.

چرا به جانشینان پیامبر خلفای راشدین می‌گویند

خلفای راشدین از دیدگاه اهل سنت به جانشینان پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) اطلاق می‌گردد . اینان مستند عنوان مذکور(خلفای راشدین) را این روایت نبوی می دانند که فرمود: فعلیکم بسنتی و سنة الخلفاء الراشدین المهدیین. یعنی به سنت من و سنت خلفای راشدین و هدایت کننده بعد از من تمسک جویید^[۱].

راشد به معنی چیست

راشد به معنای هدایت شده است و خلفای راشدین از دیدگاه اهل سنت به ترتیب عبارتند از ابوبکر، عمر، عثمان و امام علی (علیه السلام)^[۲]. بیشتر نویسندگان معاصر نیز در ذکر خلفای راشدین فقط از چهار خلیفه اول نام می‌برند^[۳].

خلفای راشدین چند نفر بودند

بر این اساس و طبق توالی زمان، برخی مورخان متقدم از امام حسن (علیه السلام) که دوران خلافت وی کمتر از ده ماه بود- نیز در زمره خلفای راشدین یاد کرده‌اند، از جمله مسعودی^[۴] روایتی از پیامبر نقل کرده است که فرمود «پس از من سی سال خلافت خواهد بود». او دوره جانشینان پیامبر را از آغاز خلافت ابوبکر تا پایان خلافت امام حسن سی سال تمام دانسته است. بنابه نقل ابن‌بابویه^[۵].

امام حسن عسکری (علیه السلام)، سعد بن عبداللّه اشعری (متوفی ۳۰۱) را، به این حدیثِ مقبول نزد معتقدان به مکتب خلافت راهنمایی کرده و توضیح داده است که مراد آنان از این حدیث، دوران خلافت چهار خلیفه نخست است.

بعضی نیز عمر بن عبدالعزیز، هشتمین خلیفه اموی (حک: ۹۹-۱۰۱)، را پنجمین نفر از خلفای راشدین ذکر کرده‌اند^[۶].

به نظر می‌رسد مستند عنوان «خلفای راشدین»، حدیث دیگری است منسوب به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) که با‌ اندک تفاوتی در مجامع حدیثی اهل سنت نقل شده است^[۷].

پس از آن، محدثان و نویسندگان اهل سنت این عنوان عام را بر چهار خلیفه نخست اطلاق کرده‌اند که به گفته آنان، به سنّت پیامبر اقتدا و آن را حفظ نموده‌اند^[۸]. در متون حدیثی شیعه، گاهی همین عنوان برای ائمه دوازده‌گانه شیعه به کار رفته است^[۹].

عقیده شیعیان در مورد خلفای راشدین

شیعه دوازده‌امامی و اسماعیلیان، فرمانروایی سه خلیفهٔ نخست را نادرست می‌ دانند^[۱۰]. گروه زیدیه به خِلافت فرد خوب با وجود فرد خوب‌تر باور دارند، بدین گونه که علی (علیه السلام) شایسته‌ترین تن برای خلافت است ولی خلافت ابوبکر، عُمر و عُثمان را هم می‌پذیرند^[۱۱].

خلفای ثلاثه در عقیده شیعیان

گروهی از شیعیان به سه خلیفه نخست خلفای راشدین یعنی ابوبکر بن ابی قحافه، عمر بن خطاب و عثمان بن عفان به منظور جدا کردن نام علی بن ابی‌طالب (علیه السلام) و حسن بن علی بن ابی‌طالب (علیه السلام) از سه خلیفهٔ دیگر نام خلفای ثلاثه اطلاق می‌کنند. ^[۱۲].

پانویس

↑ امام احمد و ابوداود و ترمذی و ابن ماجه
↑ ابن اثیر، النهایة، فی غریب الحدیث و الاثر، ج۲، ص۲۲۵؛ ابن منظور، ذیل راشد
↑ حسن ابراهیم حسن، تاریخ الاسلام: السیاسی و الدینی و الثقافی و الاجتماعی، ج۱، صص۲۰۳- ۲۷۴؛ باسورث، صص۱- ۲
↑ مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب (بیروت)، ج۳، ص۱۸۴
↑ ابن‌بابویه، محمد علی، کمال‌الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۴۶۲، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ش
↑ ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الانتقاء فی فضائل الائمة الثلاثة الفقهاء، ج۱، ص۱۳۶-۱۳۷، چاپ عبدالفتاح ابوغُدّه، حلب ۱۴۱۷/۱۹۹۷
↑ ابن‌ماجه، محمد بن یزید، سنن ابن‌ماجة، ج۱، ص۱۶، چاپ محمدفؤاد عبدالباقی، قاهره ۱۳۷۳/ ۱۹۵۴، چاپ افست بیروت، بی‌تا
↑ ابن‌خُزیمه، ابوبکر، صحیح ابن‌خُزیمة، ج۴، ص۳۲۵، چاپ محمد مصطفی اعظمی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲
↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۲۵، ص۱۷۴
↑ الشافی فی الامامة ج ۱ شریف المرتضی ص ۱۸۲ ۱۸۲
↑ المزار شیخ مفید ص ۱۵۴
↑ حسینی استرآبادی، حسن بن مرتضی. از شیخ صفی تا شاه صفی. به کوشش احسان اشراقی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۶، صفحهٔ ۹۹

[1] امام احمد و ابوداود و ترمذی و ابن ماجه

[2] ابن اثیر، النهایة، فی غریب الحدیث و الاثر، ج۲، ص۲۲۵؛ ابن منظور، ذیل راشد

[3] حسن ابراهیم حسن، تاریخ الاسلام: السیاسی و الدینی و الثقافی و الاجتماعی، ج۱، صص۲۰۳- ۲۷۴؛ باسورث، صص۱- ۲

[4] مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب (بیروت)، ج۳، ص۱۸۴

[5] ابن‌بابویه، محمد علی، کمال‌الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۴۶۲، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ش

[6] ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الانتقاء فی فضائل الائمة الثلاثة الفقهاء، ج۱، ص۱۳۶-۱۳۷، چاپ عبدالفتاح ابوغُدّه، حلب ۱۴۱۷/۱۹۹۷

[7] ابن‌ماجه، محمد بن یزید، سنن ابن‌ماجة، ج۱، ص۱۶، چاپ محمدفؤاد عبدالباقی، قاهره ۱۳۷۳/ ۱۹۵۴، چاپ افست بیروت، بی‌تا

[8] ابن‌خُزیمه، ابوبکر، صحیح ابن‌خُزیمة، ج۴، ص۳۲۵، چاپ محمد مصطفی اعظمی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲

[9] مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۲۵، ص۱۷۴

[10] الشافی فی الامامة ج ۱ شریف المرتضی ص ۱۸۲ ۱۸۲

[11] المزار شیخ مفید ص ۱۵۴

[12] حسینی استرآبادی، حسن بن مرتضی. از شیخ صفی تا شاه صفی. به کوشش احسان اشراقی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۶، صفحهٔ ۹۹

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{جعبه اطلاعات حزب
+[[پرونده:خلفای راشدین.jpg|بندانگشتی|جایگزین=خلفای راشدین|خلفای راشدین]]
-| عنوان = خلفای راشدین
+'''خلفای راشدین'''، عنوانی است که [[اهل سنت]] به نخستین حاکمان پس از [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)]] داده‌اند. خلفای راشدین به ترتیب عبارتند از [[ابوبکر]]، [[عمر]]، [[عثمان]] و [[علی بن ابی طالب|علی (علیه السلام)]].
-| تصویر = خلفای راشدین.jpg
+در برخی منابع، [[حسن بن علی (مجتبی)|حسن بن علی (علیه السلام)]] هم در شمار خلفای راشدین ذکر شده است. عده‌ای این اصطلاح را مستند به روایتی از [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)]] می‌دانند که در آن، خلافت پس از پیامبر، سی سال دانسته شده است.
-| نام = خلفای راشدین، خلفای اربعه یا چهار یار
+موافقان این اصطلاح، این دوره سی ساله را دوره طلایی صدر اسلام ذکر کرده‌اند که از دیدگاه آنان ایمان و عدالت و فضائل [[اسلامی]] در آن شکوفا شده بود.
-| تاریخ تأسیس =
-| مؤسس =
-| رهبران = {{فهرست جعبه عمودی |[[ابوبکر]] |[[عمر]] |[[عثمان]]  |[[علی بن ابی طالب|علی (علیه السلام)]] }}
-| اهداف = جانشین پیامبر
-}}
-'''خلفای راشدین'''، عنوانی است که [[اهل‌سنت]] به نخستین حاکمان پس از [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اکرم (صلی الله علیه)]] داده‌اند. خلفای راشدین به ترتیب عبارتند از [[ابوبکر]]، [[عمر]]، [[عثمان]] و [[علی بن ابی طالب|علی (علیه السلام)]].
-در برخی منابع، [[حسن بن علی |حسن بن علی (علیه السلام)]] هم در شمار خلفای راشدین ذکر شده است. عده‌ای این اصطلاح را مستند به روایتی از [[رسول اکرم |رسول اکرم (صلی الله علیه)]] می‌دانند که در آن، خلافت پس از پیامبر، سی سال دانسته شده است.
-موافقان این اصطلاح، این دوره سی ساله را دوره طلایی صدر اسلام ذکر کرده‌اند که ایمان و عدالت و فضائل [[اسلامی]] در آن شکوفا شده بود. این افراد عنوان راشدین را متمایز کننده خلفای صدر [[اسلام]] از خلفای ناپاک و دنیادوست [[بنی‌امیه]] دانسته‌اند. هر چند برخی دیگر، این اصطلاح را توطئه عثمانیه برای مقابله با نظریه [[امامت]] [[شیعیان]] قلمداد کرده‌اند.
 == چرا به جانشینان پیامبر خلفای راشدین می‌گویند ==
-خلفای راشدین به جانشینان [[پیامبر خدا(ص)|پیامبر خدا (صلی الله علیه)]] اطلاق می‌گردد و این عنوانی است که خود آن حضرت داده است چنانچه می‌فرماید: فعلیکم بسنتی و سنة الخلفاء الراشدین المهدیین. یعنی به سنت من و سنت خلفای راشدین و هدایت کننده بعد از من تمسک جویید<ref>امام احمد و ابوداود و ترمذی و ابن ماجه</ref>.
+خلفای راشدین از دیدگاه اهل سنت به جانشینان [[پیامبر خدا(ص)|پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)]] اطلاق می‌گردد . اینان مستند عنوان مذکور(خلفای راشدین) را این روایت نبوی می دانند که فرمود: فعلیکم بسنتی و سنة الخلفاء الراشدین المهدیین. یعنی به سنت من و سنت خلفای راشدین و هدایت کننده بعد از من تمسک جویید<ref>امام احمد و ابوداود و ترمذی و ابن ماجه</ref>.
 == راشد به معنی چیست ==
-راشد به معنای هدایت شده است و خلفای راشدین به ترتیب عبارتند از [[ابوبکر بن ابی قحافه|ابوبکر]]، [[عمر بن خطاب|عمر]]، [[عثمان]] و [[امام علی(علیه‌السلام)|امام علی (علیه السلام)]]<ref>ابن اثیر، النهایة، فی غریب الحدیث و الاثر، ج۲، ص۲۲۵؛ ابن منظور، ذیل راشد</ref>. بیشتر نویسندگان معاصر نیز در ذکر خلفای راشدین فقط از چهار [[خلیفه]] اول نام می‌برند<ref>حسن ابراهیم حسن، تاریخ الاسلام: السیاسی و الدینی و الثقافی و الاجتماعی، ج۱، صص۲۰۳- ۲۷۴؛ باسورث، صص۱- ۲</ref>.
+راشد به معنای هدایت شده است و خلفای راشدین از دیدگاه اهل سنت به ترتیب عبارتند از [[ابوبکر بن ابی قحافه|ابوبکر]]، [[عمر بن خطاب|عمر]]، [[عثمان]] و [[علی بن ابی طالب|امام علی (علیه السلام)]]<ref>ابن اثیر، النهایة، فی غریب الحدیث و الاثر، ج۲، ص۲۲۵؛ ابن منظور، ذیل راشد</ref>. بیشتر نویسندگان معاصر نیز در ذکر خلفای راشدین فقط از چهار [[خلیفه]] اول نام می‌برند<ref>حسن ابراهیم حسن، تاریخ الاسلام: السیاسی و الدینی و الثقافی و الاجتماعی، ج۱، صص۲۰۳- ۲۷۴؛ باسورث، صص۱- ۲</ref>.
 == خلفای راشدین چند نفر بودند ==
-بر این اساس و طبق توالی زمان، برخی مورخان متقدم از [[امام حسن |امام حسن (علیه السلام)]] که دوران خلافت وی کمتر از ده ماه بود- نیز در زمره خلفای راشدین یاد کرده‌اند، از جمله [[مسعودی]]<ref>مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب (بیروت)، ج۳، ص۱۸۴</ref> روایتی از [[پیامبر]] نقل کرده است که فرمود «پس از من سی سال [[خلیفه|خلافت]] خواهد بود». او دوره جانشینان پیامبر را از آغاز خلافت ابوبکر تا پایان خلافت امام حسن سی سال تمام دانسته است. بنابه نقل [[شیخ صدوق|ابن‌بابویه]]<ref> ابن‌بابویه، محمد علی، کمال‌الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۴۶۲، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ش</ref>.
+بر این اساس و طبق توالی زمان، برخی مورخان متقدم از [[حسن بن علی (مجتبی)|امام حسن (علیه السلام)]] که دوران خلافت وی کمتر از ده ماه بود- نیز در زمره خلفای راشدین یاد کرده‌اند، از جمله [[مسعودی]]<ref>مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب (بیروت)، ج۳، ص۱۸۴</ref> روایتی از [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر]] نقل کرده است که فرمود «پس از من سی سال [[خلیفه|خلافت]] خواهد بود». او دوره جانشینان پیامبر را از آغاز خلافت ابوبکر تا پایان خلافت امام حسن سی سال تمام دانسته است. بنابه نقل [[شیخ صدوق|ابن‌بابویه]]<ref> ابن‌بابویه، محمد علی، کمال‌الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۴۶۲، چاپ علی‌اکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ش</ref>.
-[[امام حسن عسکری |امام حسن عسکری (علیه السلام)]]، [[سعد بن عبداللّه اشعری]] (متوفی ۳۰۱) را، به این حدیثِ مقبول نزد معتقدان به مکتب خلافت راهنمایی کرده و توضیح داده است که مراد آنان از این [[حدیث]]، دوران خلافت چهار خلیفه نخست است.
+[[حسن بن علی (عسکری) |امام حسن عسکری (علیه السلام)]]، [[سعد بن عبداللّه اشعری]] (متوفی ۳۰۱) را، به این حدیثِ مقبول نزد معتقدان به مکتب خلافت راهنمایی کرده و توضیح داده است که مراد آنان از این [[حدیث]]، دوران خلافت چهار خلیفه نخست است.
 بعضی نیز [[عمر بن عبدالعزیز]]، هشتمین خلیفه اموی (حک: ۹۹-۱۰۱)، را پنجمین نفر از خلفای راشدین ذکر کرده‌اند<ref>ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الانتقاء فی فضائل الائمة الثلاثة الفقهاء، ج۱، ص۱۳۶-۱۳۷، چاپ عبدالفتاح ابوغُدّه، حلب ۱۴۱۷/۱۹۹۷</ref>.
-به نظر می‌رسد مستند عنوان «خلفای راشدین»، حدیث دیگری است منسوب به پیامبر اکرم (صلی الله علیه) که با‌ اندک تفاوتی در مجامع حدیثی [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] نقل شده است<ref> ابن‌ماجه، محمد بن یزید، سنن ابن‌ماجة، ج۱، ص۱۶، چاپ محمدفؤاد عبدالباقی، قاهره ۱۳۷۳/ ۱۹۵۴، چاپ افست بیروت، بی‌تا</ref>.
+به نظر می‌رسد مستند عنوان «خلفای راشدین»، حدیث دیگری است منسوب به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) که با‌ اندک تفاوتی در مجامع حدیثی [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] نقل شده است<ref> ابن‌ماجه، محمد بن یزید، سنن ابن‌ماجة، ج۱، ص۱۶، چاپ محمدفؤاد عبدالباقی، قاهره ۱۳۷۳/ ۱۹۵۴، چاپ افست بیروت، بی‌تا</ref>.
-پس از آن، [[محدثان]] و نویسندگان اهل‌سنت این عنوان عام را بر چهار خلیفه نخست اطلاق کرده‌اند که به گفته آنان، به [[سنت پیامبر|سنّت پیامبر]] اقتدا و آن را حفظ نموده‌اند<ref> ابن‌خُزیمه، ابوبکر، صحیح ابن‌خُزیمة، ج۴، ص۳۲۵، چاپ محمد مصطفی اعظمی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲</ref>.
+پس از آن، [[محدثان]] و نویسندگان اهل سنت این عنوان عام را بر چهار خلیفه نخست اطلاق کرده‌اند که به گفته آنان، به [[سنت پیامبر|سنّت پیامبر]] اقتدا و آن را حفظ نموده‌اند<ref> ابن‌خُزیمه، ابوبکر، صحیح ابن‌خُزیمة، ج۴، ص۳۲۵، چاپ محمد مصطفی اعظمی، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲</ref>.
+در متون حدیثی [[شیعه]]، گاهی همین عنوان برای [[ائمه|ائمه دوازده‌گانه]] شیعه به کار رفته است<ref> مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۲۵، ص۱۷۴</ref>.
-پاره‌ای از محققان درباره این حدیث بحث کرده و آن را ساختگی دانسته‌اند<ref>حسینی میلانی، علی، رسالة فی حدیث «علیکم بسنتی و سنة الخلفاء الراشدین»، ج۱، ص۵-۶۰، قم ۱۴۱۸</ref>.
-هم‌چنین، گفته شده است که عثمانیّه (هواخواهان عثمان و دودمان اموی) عنوان خلفای راشدین را درباره نخستین جانشینان پیامبر به کار می‌بردند<ref>مدرسی طباطبائی، حسین، مکتب در فرایند تکامل: نظری بر تطور مبانی فکری تشیع در سه قرن نخستین، ج۱، ص۱۴۱، ۱۳۷۴ش</ref>.
-با این همه، در متون حدیثی [[شیعه]]، گاهی همین عنوان برای [[ائمه|ائمه دوازده‌گانه]] شیعه به کار رفته است<ref> مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۲۵، ص۱۷۴</ref>.
 == عقیده شیعیان در مورد خلفای راشدین ==
-[[شیعه اثنی عشری|شیعه دوازده‌امامی]] و [[اسماعیلیان]]، فرمانروایی سه خلیفهٔ نخست را نادرست می‌گویند<ref>الشافی فی الامامة ج ۱ شریف المرتضی ص ۱۸۲ ۱۸۲</ref>. گروه زیدیه به خِلافت فرد خوب با وجود فرد خوب‌تر باور دارند، بدین گونه که علی (علیه السلام) شایسته‌ترین تن برای خلافت است ولی خلافت ابوبکر، عُمر و عُثمان را هم می‌پذیرند<ref>المزار شیخ مفید ص ۱۵۴</ref>.
+[[شیعه اثنی عشری|شیعه دوازده‌امامی]] و [[اسماعیلیان]]، فرمانروایی سه خلیفهٔ نخست را نادرست می‌ دانند<ref>الشافی فی الامامة ج ۱ شریف المرتضی ص ۱۸۲ ۱۸۲</ref>. گروه زیدیه به خِلافت فرد خوب با وجود فرد خوب‌تر باور دارند، بدین گونه که علی (علیه السلام) شایسته‌ترین تن برای خلافت است ولی خلافت ابوبکر، عُمر و عُثمان را هم می‌پذیرند<ref>المزار شیخ مفید ص ۱۵۴</ref>.
 === خلفای ثلاثه در عقیده شیعیان ===
-گروهی از شیعیان به سه خلیفه نخست خلفای راشدین یعنی ابوبکر بن ابی قحافه، عمر بن خطاب و عثمان بن عفان به منظور جدا کردن نام [[علی بن ابی طالب|علی بن ابی‌طالب (علیه السلام)]] و [[حسن بن علی|حسن بن علی بن ابی‌طالب (علیه السلام)]] از سه خلیفهٔ دیگر نام خلفای ثلاثه اطلاق می‌کنند. مثلاً می‌گویند: [[شاه اسماعیل دوم]] امر کرده بود روزهای [[جمعه]] و در بالای منابر از خلفای ثلاثه به نیکویی سخن گفته شود و از لعنت فرستادن به ایشان خودداری گردد<ref>حسینی استرآبادی، حسن بن مرتضی. از شیخ صفی تا شاه صفی. به کوشش احسان اشراقی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۶، صفحهٔ ۹۹</ref>.
+گروهی از شیعیان به سه خلیفه نخست خلفای راشدین یعنی ابوبکر بن ابی قحافه، عمر بن خطاب و عثمان بن عفان به منظور جدا کردن نام [[علی بن ابی طالب|علی بن ابی‌طالب (علیه السلام)]] و [[حسن بن علی (مجتبی)|حسن بن علی بن ابی‌طالب (علیه السلام)]] از سه خلیفهٔ دیگر نام خلفای ثلاثه اطلاق می‌کنند. <ref>حسینی استرآبادی، حسن بن مرتضی. از شیخ صفی تا شاه صفی. به کوشش احسان اشراقی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۶، صفحهٔ ۹۹</ref>.
 == پانویس ==