افزودن پیوند

    کاربر:Hoosinrasooli/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌وحدت
    بدون خلاصۀ ویرایش
     
    خط ۱: خط ۱:
    {{جعبه اطلاعات شخصیت
    {{ویرایش}}
    | عنوان = ابراهیم بن عبدالصمد خزاز کوفی
    {{جعبه اطلاعات شهر
    | تصویر = احمد بن علی بن حسین بن رنجویه.jpg
    | عنوان = استان آذربایجان شرقی
    | نام = حسن بن ابراهیم بن عبدالصمد خزاز کوفی
    | تصویر = استان آذربایجان شرقی-1.jpg
    | نام‌های دیگر =
    | نام = استان آذربایجان شرقی
    | سال تولد =
    | کشور = [[جمهوری اسلامی ایران|ایران]]
    | تاریخ تولد =
    | تاریخ تأسیس =  
    | محل تولد = [[کوفه]]
    | استان = آذربایجان شرقی
    | سال درگذشت =
    | تعداد جمعیت = ۴۰۴۰۴۰۰ نفر
    | تاریخ درگذشت = 337ق.
    | پراکندگی دینی = {{فهرست جعبه افقی |[[مذهب شیعه|شیعه]] |[[اهل سنت و جماعت|سنی]] اقلیت‌های مذهبی }}
    | محل درگذشت =  
    | ویژگی خاص =  
    | استادان =  
    | شاگردان = شیخ تلعکبری
    | دین = [[اسلام]]
    | مذهب = [[مذهب شیعه|شیعه]]
    | آثار =
    | فعالیت‌ها = [[محدّث|محدث]] [[مذهب شیعه|شیعی]]
    | وبگاه =  
    }}
    }}
    '''حسن بن ابراهیم بن عبدالصمد خزاز کوفی'''، [[محدّث|محدث]] [[مذهب شیعه|شیعی]]. [[شیخ تلعکبری]] از او [[حدیث]] شنیده است. وی در [[کوفه]] مسکن داشت و ظاهراً در همان‌جا نشو و نما پیدا کرده و به حد کمال رسیده است.  
    '''استان آذربایجان شرقی'''، در گوشه شمال غربی فلات [[جمهوری اسلامی ایران|ایران]] قرار گرفته است. حدود شمالی این استان را رود ارس با جمهوری‌های [[جمهوری آذربایجان|آذربایجان]]،  [[ارمنستان]] و ایالت خودمختار [[نخجوان]] مشخص می‌کند. رود قطـور و آب‌های [[دریاچه ارومیه]] حدود غربی با [[استان آذربایجان غربی]] است و در جنوب کشیدگی رشته کوه‌ها، دره‌ها، جلگه‌ها و دشت‌ها موجب پیوستگی توپوگرافیک استان با آذربایجان غربی و [[زنجان]] شده است. در شرق نیز دره و رودخانه دره رود، کوه‌های سبلان، چهل‌مند و گردنه صائین این خطه را از [[استان اردبیل]] جدا می‌کند.
    ریشه‌ نام این استان را در واژه‌ آذر یا همان آتش دانسته‌اند که تحمل زمستان‌های طاقت‌فرسای منطقه بی‌حضورش ناممکن است.
    سرزمینی که به پایمردی‌های مبارزانی چون [[ستارخان]] و [[باقرخان]]، به تدبیر زنان هنرمند، به طبیعت استوار و باصلابت و به خوردنی‌های خوش‌مزه و رنگارنگ شناخته شده است.


    == معرفی اجمالی ==
    == تاریخچه آذربایجان بعد از اسلام ==
    حسن بن ابراهیم بن عبدالصمد خزاز کوفی، محدث شیعی. کنیه او در منابع ذکر نشده است. در سال 337هجری شیخ تلعکبری از او حدیث شنیده، بنابراین وی تا این تاریخ زنده بوده است. از زندگی و چگونگی تحصیلات او اطلاعی در دست نیست. از لقب کوفی بر می‌آید که وی در کوفه مسکن داشت و ظاهراً در همان‌جا نشو و نما پیدا کرده و به حد کمال رسیده است. چنان‌که از لقب «خزاز» نیز چنین بر می‌آید که وی یا یکی از پدران او به تجارت پوست خز اشتغال داشته‌اند.  
    آذربایجان در دوره اسلامی یكی از مهمترین ایالات ایران محسوب می‌شد و از زمان زوال [[ساسانیان]] تا امروز مركز حوادث بسیاری بوده و نقش بزرگی در جریان تاریخ داشته است.


    وی در کوفه از محدثان بزرگ و از شیوخ اجازه(بالاترین مرتبه در علم حدیث) بود و همین باعث شد تا صاحب‌نظران، احادیث و شنیده‌های او را درست و قابل قبول تلقی نمایند. [[تلعکبری]] که تنها شاگرد شناخته‌شده او در منابع است، ضمن این‌که از او حدیث شنیده، او را ستایش کرده است و این مطلب، دلیل دیگری بر راست‌گویی و وثاقت اوست. اکنون به دلیل این‌که احادیث و روایات او از بین رفته و در منابع، اثری از آنها نیست، شناسایی اساتید و شاگردان متعددی که او داشته ممکن نمی‌باشد. هم‌چنین از او کتاب یا رساله‌ای نیز معرفی نشده است.
    با حمله [[مغول|مغولان]] و با ورود [[هلاکوخان]]، آذربایجان مرکز شاهنشاهی مغولان از [[خراسان]] تا [[شام (شامات)|شام]] شد. پس از مغولان و خاندان ترکان [[قره قیونلوها]] و [[آق قیونلوها]] بر این منطقه تسلط یافتند و بعد [[شاه اسماعیل اول]] [[تبریز]] را پایتخت ایران اعلام کرد. بعد‌ها در دوره [[قاجاریه|قاجار]] و در زمان سلطنت [[فتحعلی شاه قاجار]] بخشی از آذربایجان طی عهد نامه‌های به روسیه واگذار شد. از نام های دیگر این سرزمین ایرانویچ ،آذرگشسب و آتورپادگان است . بعد از فتحعلی شاه، شهر تبریز ولیعهد نشین شد و [[احمد شاه]] و [[ناصرالدین شاه]] و [[مظفرالدین شاه]] و بالاخره [[محمدعلی شاه]] دوران ولایت عهدی خود را در این شهر گذراندند. [[رضاخان]] در سال 1300 شمسی سیطره حکومت مرکزی ایران را بر این منطقه برقرار کرد. با شروع [[جنگ جهانی دوم]] در سال 1320 شمسی، نیروهای [[شوروی]] وارد ولایات شمالی ایران از جمله آذربایجان شدند. این نیروها در [[اردیبهشت ماه]] 1325 شمسی به دنبال طرح مسئله آذربایجان در [[سازمان ملل متحد]]، آذربایجان را تخلیه کردند. مردم آذربایجان در جریان [[ملی شدن صنعت نفت]] در سال 1329 شمسی مبارزه را علیه [[استعمار]] [[بریتانیا|انگلیس]] آغاز کردند و سرانجام با پیروزی، [[بریتانیا|انگلیس]] شکست خورد.


    == منابع ==  
    == نام های قدیمی ==
    # تهذیب الاحکام، ج10ص21؛
    * نام های پیشین [[آذربایجان شرقی]] آتروپاتگان، آذربایگان، آذرآبادگان و آذربادگان می‌باشد.
    # رجال طوسی، ص423 شماره6100؛
    * نام های قدیمی [[تبریز]] نیز تَورَز، تَوِرِژ، تورِش و دَرورژ است.
    # جامع الرواه، ج1ص188؛
    # لسان المیزان، ج2ص192 شماره‌های 872 و873؛
    # معجم رجال الحدیث، ج5ص259 شماره2680.


    [[رده:عالمان]]
    == سیر تحولات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی ==
    [[رده:عالمان شیعه]]
    * خطه آذربایجان از كهن ترین تمدن‌های ایرانی بوده و جایگاه استواری در تمدن باستانی ایران دارد. تبریز مركز تاریخی این خطه، شهری است كهن كه اولین نشانه های تاریخی آن به هشت قرن قبل از میلاد [[حضرت عیسی|مسیح]] مربوط می‌شود جایی كه در كتیبه سارگن دوم پادشاه آشوری از فتح آن یاد می‌شود. به روایت تاریخ، آذربایجان در زمان‌های بسیار دور مسكونی بوده و از فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و صنعتی چشمگیری (به لحاظ واقع شدن بر سر راه [[جاده ابریشم]]) برخوردار بوده است، به گونه‌ای كه دانشمندان باستان شناس، بافت قدیمی ترین فرش بافته شده ([[فرش پازیرك]]) را به این منطقه نسبت می‌دهند.
    [[رده:محدثان شیعه]]


    {{جعبه اطلاعات شخصیت
    * همچنین براساس مشاهدات و نوشته جهانگردان و سیاحان معتبری چون [[یاقوت حموی]]، [[ماركوپلو]]، [[ابن بطوطه]] و ... شهر تبریز دارای بازارهای متعدد بوده و مصنوعات تولیدی آن به اقصی نقاط جهان صادر می‌شده است. رونق بازار تبریز و اقتصاد جاری در شهر در طول قرون گذشته، شهر را به جولانگاه تجارت و عرضه و تقاضای بین المللی درآورده و از قبال آن مردمی غنی، ثروتمند و قدرتمند داشت. از نظر فرهنگی نیز علاوه بر صنعت چاپ، كتب خارجی نخستین بار در این شهر به فارسی برگردانده شده و فن ترجمه در این شهر پا گرفته است.
    | عنوان = حسن بن ابوالحسن دیلمی
     
    | تصویر = احمد بن علی بن حسین بن رنجویه.jpg
    * نخستین دایره المعارف در دنیای [[اسلام]] و [[مسیحیت]]، اولین كتابخانه عمومی، نخستین سینما و تئاتر، فن عكاسی، فرش نوین، نخستین رمان، ادبیات كودكان، روزنامه نگاری ملی، شعر نو و نقد ادبی در این شهر پاگرفته و ره آورد مردمان پیشگام این دیار بوده است.
    | نام =
     
    | نام‌های دیگر =
    * در زمینه علم و دانش نوین، فرزندان این خطه، طلایه‌داران پزشكی مدرن، كشاورزی مكانیزه، هوانوردی، راه و ساختمان سازی، ایجاد ضراب خانه، ایجاد نخستین كارخانه‌ها، نخستین شهرداری، تجارت نوین (نخستین اتاق بازرگانی)، نخستین شركت سهامی عام و بالاخره نخستین مرکز خدمات سرمایه گذاری می‌باشند.
    | سال تولد =
     
    | تاریخ تولد =
    == معرفی استان ==
    | محل تولد = گیلان، دیلم
    استان آذربایجان شرقی به لحاظ طبیعی و تاریخی از مناطق پررونق و با اهمیت ایران بوده و همواره از نظر سیاسی، فرهنگی و اقتصادی نقش موثر و ارزشمندی را در ایران ایفا كرده است. شرایط آب و هوایی و فراوانی آب؛ آذربایجان شرقی را به منطقه ای مناسب و مستعد برای كشاورزی و زراعت تبدیل كرده و روحیه خستگی ناپذیر و پرتلاش مردم؛ صنعت و بازرگانی این خطه را رونق داده است. وضعیت خاص زمین شناسی و توپوگرافی منطقه؛ باعث به وجود آمدن کوهستان های آتشفشانی سهند و سبلان، غارها، دره ها، دشت ها و گردنه های متعدد شده كه هر یك با چشم اندازهای زیبا و ارتفاعاتی چون کیامکی و بزغوش جاذب دوست داران و علاقه مندان طبیعت است. سابقه کهن فرهنگی و تاریخی استان آذربایجان شرقی؛ سبب به وجود آمدن آثار تاریخی از باستان تا معاصر در تمام دسته بندی های تاریخی، معماری، فرهنگی و اجتماعی شده و در مجموع این منطقه را به یكی از دیدنی ترین استان های ایران تبدیل نموده است. آذربایجان شرقی در زمینه های بازرگانی، كشاورزی، صنعتی و دام داری از رونق بالایی برخوردار بوده و از نظر جاذبه های اجتماعی چون: جلوه های زندگی عشایری، جشن ها و آیین های محلی، غذاها و آداب و رسوم سنتی، جاذبه های فرهنگی چون: موسیقی خاص و منحصر به فرد، صنایع دستی هنرمندانه و كم نظیر و لباس های محلی بسیار زیبا، دیدنی و جذاب است. شهر تبریز كه یكی از مهم ترین و با اهمیت ترین شهرهای ایران در همه زمینه هاست. به عنوان مركز این استان؛ اهمیت آن را چندین برابر نموده و جاذبه های گردشگری زیادی را در خود جای داده است. استان آذربایجان شرقی دارای ۱۸ شهرستان اصلی با نامهای اهر، آذرشهر، اسکو، بستان آباد، بناب، جلفا، سراب، چاراویماق، عجب شیر، شبستر، کلیبر، مراغه، مرند، ملکان، میانه، ورزقان، هریس، هشترود می باشد.
    | سال درگذشت =
     
    | تاریخ درگذشت = 355ق.
    == جغرافیای سیاسی ==
    | محل درگذشت =
    استان آذربایجان شرقی با ۴۵٬۴۸۱ کیلومتر مربع مساحت، حدود ۲٫۸ درصد از وسعت کل ایران را به خود اختصاص داده‌است. این استان در شمال غرب کشور و بین مدارهای ۳۶ درجه و ۴۵ دقیقه تا ۳۹ درجه و ۲۶ دقیقهٔ عرض شمالی و نصف‌النهارهای ۴۵ درجه و ۵ دقیقه تا ۴۸ درجه و ۲۲ دقیقهٔ طول شرقی جای گرفته‌است. رود ارس حدود شمالی آن را با جمهوری‌های آذربایجان، ارمنستان و ایالت خودمختار نخجوان مشخص می‌کند. رود قطور و آبهای دریاچه ارومیه حدود غربی آن با استان آذربایجان غربی است.
    | استادان =
     
    | شاگردان =  
    استان آذربایجان شرقی ۲۰۰ کیلومتر با جمهوری آذربایجان و ۳۵ کیلومتر با ارمنستان در حالی از سمت شمال مرز مشترک دارد که تنها استان ایران است که با ارمنستان همسایه است. این استان همچنین ۴۲۰ کیلومتر با استان آذربایجان غربی از سمت غرب و جنوب غرب، ۴۰۰ کیلومتر با استان اردبیل از سمت شرق و ۱۴۵ کیلومتر با استان زنجان از سمت جنوب هم‌مرز است.
    | دین =  
     
    | مذهب =  
    == آب و هوا ==
    | آثار = ارشادالقلوب کتاب التفسیر
    استان آذربایجان شرقی به دلیل وسعت زیاد دارای آب و هوای متنوع می‌باشد به‌طوری‌که بیشترین دمای ثبت شده در شهرهای میانه و جلفا می‌باشد که مردم این شهرها دمای ۴۵ + درجه بالای صفر را تجربه کرده‌اند و همچنین کمترین دمای ثبت شده در استان و در کلیه شهرهای ایران مربوط به بستان آباد با دمای ۴۶ – درجه زیر صفر می‌باشد. میانگین بارندگی سالیانه ۲۵۰ الی ۳۰۰ میلی‌متر می‌باشد
    | فعالیت‌ها = مفسر
     
    | وبگاه =
    == جمعیت ==
    }}
    بر پایهٔ سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ خورشیدی، جمعیت استان آذربایجان شرقی در این سال بالغ بر ۳٬۹۰۹٬۶۵۲ نفر بوده که نزدیک ۵ درصد از جمعیت کل ایران را به خود اختصاص داده‌است. برهمین اساس، ۱٬۹۸۹٬۴۰۰ نفر مرد و ۱٬۹۰۲٬۲۵۲ نفر زن در قالب ۱٬۲۲۳٬۰۲۸ خانوار ساکن این استان بوده‌اند. جمعیت استان در مقایسه با سال ۱۳۹۰ نزدیک به ۴/۸۹ درصد افزایش یافته‌است.
    حسن بن ابوالحسن دیلمی، از مفسران امامیه در قرن چهارم. نام او با «حسن بن ابی الحسن دیلمی» صاحب کتاب ارشادالقلوب مشترک است، اما زمان آن‌دو بیش از پنج سده با یکدیگر فاصله دارد. وی صاحب «کتاب التفسیر» است که «ابوالفتح کراجکی» در کنز الفوائد، و «ابن‏‌شهرآشوب» در مناقب از او نقل می‏‌کنند. وی در منابع رجالی فردی ناشناخته است اما در همین منابع تصریح به امامی‏‌ بودن او شده است. از ولادت و وفات او اطلاعی در دست نیست، تنها از احادیث او می‌‏توان یقین کرد که وی از رجال نیمه دوم قرن چهارم بوده است، زیرا «شیخ کراجکی» به‏ طور مستقیم از او نقل حدیث می‏‌کند، اما این‌که وی در کجا پرورش یافته و نزد چه کسانی درس خوانده، بر ما مجهول است، زیرا نام پدر و هم‌چنین نام سلسله اساتید او ناشناخته است. از نسبت «دیلمی» می‏‌توان استنباط کرد که وی اصالتاً اهل «دیلم» از دیار گیلان بوده است اما قطعاً مسافرت‏‌هایی به عراق داشته و با بزرگان کوفه و بغداد ملاقات کرده و مدتی در آنجا به استماع حدیث مشغول بوده است. وی در موارد متعددی از پدرش نیز نقل حدیث می‏‌کند و این، نشان می‏‌دهد که پدرش از عالمان عصر خود بوده و در حیات علمی نامبرده سهیم بوده است. از اساتید و شاگردان او اطلاعی در دست نیست اما از آنجا که «کراجکی»(م449ق) بدون هیچ واسطه‌‏ای از او نقل حدیث می‏کند چنین استنباط می‌‏شود که یکی از شاگردان او «شیخ کراجکی» بوده است. از کتاب‏‌های او تنها «کتاب التفسیر» مورد شناسایی قرار گرفته که به شیوه روایی تألیف شده و در تأویل و تفسیر آیات قرآنی، از احادیثی که در مناقب امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) و سایر اهل‏‌بیت (علیه‌السلام) وارد شده، بهره گرفته شده است.
     
    == نژاد، زبان و مذهب ==
    آذری ها، اصیل ترین افراد ایرانی هستند که سه تا چهار هزار سال پیش به این سرزمین مهاجرت کرده اند. این عده به دو دسته پارت و ماد تقسیم شدند، که در قسمت های مختلف ایران ساکن شدند از آن جمله مادها که در آذربایجان سکونت گزیدند. زبان مردم آذربایجان، ترکی آذربایجان بوده و این زبان در اثر گذشت زمان در مسیر تکامل خود به واسطه ارتباط نزدیک با دیگر اقوام ساکن ایران زمین از قبیل فارس ها، اعراب، ارامنه، گرجیها، کردها و دیگر اقوام از نظر لغوی و دستوری بسیار گسترده‌تر گردیده است. زبان کنونی مردم تبریز آذری می باشد.
     
    دین های رایج در آذربایجان از ابتدا تاکنون آئین های اولیه آریایی ها (دیوپرستی و مهرپرستی)، زرتشتی، یهودی، مسیحیت و اسلام بوده اند. از نظر مذهب، 98 درصد مردم استان مسلمان و دارای مذهب شیعه جعفری می‌باشند و اقلیتی از مسیحیان که اکثراً ارمنی و گریگوری مذهبند در تبریز زندگی می‌کنند.
     
    == دیدنی‌های استان ==
    === تبریز ===
    جنگل ارسباران، بازارفرش تبریز، خانه علی مسیو، پارک ملی کنتال، خانه مشروطه، کلیسای کاتولیک ها، روستای صخره ای کندوان، کویر قوم تپه تبریز، پارک کوهستانی عون بن علی، بازار بزرگ تبریز، مسجد کبود یا مسجد جهانشاه، ارگ تبریز یا علیشاه، مقبره الشعرا یا قبرستان سرخاب، پارک ایل گلی یا شاه گلی، روستای کندوان و کلیسای استانفوس مقدس.
     
    === مراغه ===
    آبشار گورداغ، گنبد کبود، بازارمراغه، رصدخانه مراغه، پل سرچشمه روستای مردق و مقبره آقالار.
     
    === مرند ===
    آبشار پیربالا، کاروانسرای شاه عباسی پیام مرند، طاق و قلعه هلاکو، مسجد پیر بالا مزار همسر حضرت نوح، کلیسای هوانس مقدس، روستای تاریخی اویندین، آتشکده مانداگارنا، روستای ییلاقی دوگیجان و غار دوگیجان.
     
    === میانه ===
    امامزاده اسماعیل، پل دختر یا قیزکورپوسی، پل شهر چای، قلعه دختر، مسجد سنگی ترک، منطقه باستانی کاغذ کنان، پل پردلیس، آبشار بلوکان و قلعه سنگی.
     
    === چاراویماق ===
    قلعه نادری، چشمه اسرار آمیز پیرسقا، چشمه آب معدنی روستای ایستی سو، چشمه آبگرم منشگه، چشمه های آبگرم حمام، غار طبیعی و صخره ای دلیک بولاغ، تپه باستانی شهردل (شره دل) و صخره های باستانی اوچ قیزلار.
     
    === سراب ===
    دریاچه گول یوردی بزقوش، پل گاو دوش آباد اوغان، سنگ نوشته اورارتی قیرخ قیزلار، موزه مردم شناسی عشایر آذربایجان، چهارطاق ساسانی آغمیون، آبشار اسب فروشان، دشت سراب، چشمه الله حق، آبگرم نرمه، آبگرم قینرجه و آبگرم جلده باخان.
     
    === بستان آباد ===
    تالاب قوری گل، غار آغ بولاغ، کوه بزقوش، پارک صبا بستان آباد، چشمه قونسورسو، تالاب الیترگول، پل سعید آباد یا پل شیخ و مجتمع آبگرم بستان آباد.
     
    === اهر ===
    تالاب یوسفلو، تالاب خرمالو، منطقه حفاظت شده هوراند، قلعه نودوز، روستای اشتبین، جنگل ارسباران، منطقه حفاظت شه یاری قاری، منطقه حفاظت شده ارسباران و منطقه حفاظت شده هوراند.
     
    === شبستر ===
    منطقه حفاظت شده میشو‌ داغ، کلیسای سهرقه، بندر شرفخانه، مسجد تسوج، کلیسای سهرول، گنبد نمکی منور، منطقه شکار ممنوع میشو داغ، کلیسای موجومبار، کلیسای سهرقه، بندر شرفخانه و آبشار سرکند دیزج.
     
    === ورزقان ===
    کاروانسرای عباسی، منطقه چیچکلی، کتیبه سیقندل، قلعه جوشین، منطقه گردشگری حماملو، روستای آستمال، گنبد الله الله، آغجاقالا یا قیزقالاسی و قلعه جوشین.
     
    === هریس ===
    منطقه گردشگری ساپلاق، بقعه شیخ‌ اسحاق و آبشار شیران.
     
    === هشترود ===
    تالاب یانیق، روستای آتش‌ بیگ، رودخانه آیدوغموش‌ چای، تالاب قوشاگلی، تالاب ذولبین، بقعه بایزید بسطامی، غار آق بلاغ و چشمه پیرسقا.
     
    === کلیبر ===
    قلعه بابک، پارک جنگلی مکیدی، منطقه حفاظت شده آینالو، قلعه فرخی، عمارت طومانیانس، آبگرم موتاللیق، قلعه بابک، پل شاه عباس و پل خدا آفرین.
     
     
    === جلفا ===
    آبشار آسیاب خرابه، رودخانه ارس، سد ارس، حمام جلفا، آبشار ماهاران، پارک ملی کمتال، روستای دوزال، بازارچه مزی جلفا، کاروانسرای خواجه نظر، منطقه کردشت، کلیسای جلفا و کلیسای سنت استپانوس.
     
    === اسکو ===
    چشمه آقبلاغ، مسجد جامع سبزه میدان ، روستای کندوان، روستای حیله ور، روستای گنبرف، برکه گوگلی، روستای میلان و بازار اسکو.
     
    === بناب ===
    مجموعه تفریحی ویونا پارک، پاک سنجد، پارک فدک، روستای صور، حمام حاج فتح الله، بازار چهارسو و مسجد کبود.
     
    === عجب شیر ===
    آبشار هرگلان، قلعه ضحاک ، بند رحمانلو و کویر کبودان
     
    === ملکان ===
    آبگرم شورسو، دره گاومیش ئولن، پل دختر قلی کندی، قلعه بختک لیلان، چشمه آب معدنی آرپادرسی، زیارتگاه علی بلاغی، پل آجری لیلان چای، ارتفاعات شیرانشاهلو، سد قوشقیه، کمپ پارک جنگلی ملکان و تفرجگاه باباگرگر لیلان.
     
    === آذر شهر ===
    تپه پیر قطران، روستای قیرمیزی گول، دریاچه برکه گوگلی، مسجد رومیان و مسجد سنگی.
     
    === هوراند ===
    قلعه پشتو، قلعه قهقهه، تپه باستانی اژدها داش، جنگل طبیعی تنباکولو و منطقة تاریخی قوبول دره سی.
     
    == جاذبه‌های گردشگری مذهبی ==
     
    === مقبره امامزاده سید حمزه ===
    زیارتگاه مشهور و مورد احترام مردم, معماری زیبا و فضای معنوی آرامش‌بخش.
     
    === مسجد جامع تبریز ===
    یه مسجد تاریخی با معماری باشکوه نمادی از هنر و معماری اسلامی.


    == منابع ==  
    === کلیسای سنت استپانوس ===
    # کنزالفوائد، کراجکی، صفحات متعدد؛
    یه کلیسای تاریخی با قدمت چند هزار ساله یه مکان مذهبی مهم برای ارامنه.
    # الذریعه، ج1ص517 شماره 2527، وج4ص271 شماره 1257؛
    # طبقات اعلام الشیعه، ج1ص84؛
    # مرآه الکتب، تبریزی، ص489 شماره 145.


    [[رده:عالمان]]
    == جستارهای وابسته ==
    [[رده:عالمان شیعه]]
    [[رده:محدثان شیعه]]


    == منابع ==
    * [https://iran-stvc.ir/ostan-azerbaijan-sharqi/ استان آذربایجان شرقی]iran-stvc.ir، اخذ شده در تاریخ 1403/8/27.
    * [https://as.doe.ir/portal/home/?127385/%D9%85%D9%88%D9%82%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 تاریخچه و موقعیت جغرافیایی استان]as.doe.ir، اخذ شده در تاریخ 1403/8/27.
    * [https://www.touristgah.com/Province/About/1/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C آشنایی با آذربایجان شرقی]touristgah.com، اخذ شده در تاریخ 1403/8/27.


    {{جعبه اطلاعات شخصیت
    [[رده:شهرها]]
    | عنوان = ادریس بن احمد اشعری قمی
    [[رده:ایران]]
    | تصویر = احمد بن علی بن حسین بن رنجویه.jpg
    | نام = حسن بن احمد بن ادریس بن احمد اشعری قمی
    | نام‌های دیگر =
    | سال تولد =
    | تاریخ تولد =
    | محل تولد =
    | سال درگذشت =
    | تاریخ درگذشت = 345ق.
    | محل درگذشت =
    | استادان =
    | شاگردان =
    | دین =
    | مذهب =
    | آثار =
    | فعالیت‌ها = محدث شیعی
    | وبگاه =
    }}
    حسن بن احمد بن ادریس بن احمد اشعری قمی، محدث شیعی. کنیه او در منابع ذکر نشده است. وی فرزند فقیه و محدث مشهور «احمد بن ادریس قمی»(م306ق) و استاد «شیخ صدوق»(م381ق) است و در باره وفات او این اندازه روشن است که بعد از پدرش و قبل از شیخ صدوق وفات یافته است، بنابراین دوران زندگی و حیات علمی او تماماً در سده چهارم بوده و احتمالاً در اواسط این سده حدود 345هجری زندگی را به انجام رسانده است. وی در قم پرورش یافت و تحت تربیت پدرش رشد کرد و به تدریج به حد کمال رسید. پدرش یکی از دانشمندان برجسته شیعه است که حتی صاحبنظران اهل‌سنت نیز، از پدرش به نیکی یاد کرده و او را «بزرگ مصنفین رافضیه» معرفی کرده‌اند. برادرش «حسین بن احمد بن ادریس» از اساتید «شیخ تلعکبری»(م385ق) و «شیخ صدوق» بود که در منابع حدیثی، نام این‌دو با یکدیگر خلط می‌شود، اما تحقیقات نشان می‌دهد آنها دو شخصیت جدا از هم و با یکدیگر برادر بوده‌اند. وی در کنار برادرش، بیشترین بهره‌ها را از پدر برد و چنین می‌نماید که تا آخر عمر در قم اقامت داشت زیرا از رابطه او با اساتید و شاگردان شهرهای دیگر گزارشی دیده نشده است. وی در قم تمام آموخته‌هایی را که از پدرش داشت به دیگران انتقال داد و از او احادیث متعددی بر جای مانده که محتوای آنها غالباً عبادی و اخلاقی هستند. بعضی از این احادیث نیز در باره فضیلت امام رضا(ع) نقل شده است. در بعضی از روایات او آمده است که امام رضا(ع) به «ابی نصر بزنطی»(م221ق) فرمود: «به شیعیان من ابلاغ کن که ثواب زیارت من برابر با هزار حج تمتع است». از شاگردان او تنها شیخ صدوق است که شنیده‌های او را برای آیندگان  بازگو کرده است، مگر در یک مورد که «محمد بن احمد بن داود قمی»(استاد شیخ طوسی) نیز از او نقل حدیث کرده است. ظاهراً وی در زمان خود از شخصیت‌های مورد اعتماد بود و شیخ صدوق در هنگام نقل حدیث از او با جمله «رضی الله عنه» تجلیل کرده است، و این مطلب، گویای آن است که وی از حسن سابقه برخوردار بوده و احادیث او می‌بایست قابل قبول انگاشته شود. از او اثر تألیفی بر جای نمانده است.
    منابع: (تهذیب الاحکام، ج6ص85 حدیث169، وص109 حدیث194؛ الخصال، خصلت‌های سه‌گانه، ص110 حدیث80 و82؛ طرائف المقال، ج1ص164 شماره 841؛ عیون اخبار الرضا(ع)، ج1ص233 حدیث24؛ کمال الدین و تمام التعمه، ص325، باب 33، وص388 باب42؛ مسند الامام الرضا(ع)، ج1ص144)

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱۸ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۳۲

    استان آذربایجان شرقی
    استان آذربایجان شرقی-1.jpg
    ناماستان آذربایجان شرقی
    کشورایران
    استانآذربایجان شرقی
    تعداد جمعیت۴۰۴۰۴۰۰ نفر
    پراکندگی دینی

    استان آذربایجان شرقی، در گوشه شمال غربی فلات ایران قرار گرفته است. حدود شمالی این استان را رود ارس با جمهوری‌های آذربایجان، ارمنستان و ایالت خودمختار نخجوان مشخص می‌کند. رود قطـور و آب‌های دریاچه ارومیه حدود غربی با استان آذربایجان غربی است و در جنوب کشیدگی رشته کوه‌ها، دره‌ها، جلگه‌ها و دشت‌ها موجب پیوستگی توپوگرافیک استان با آذربایجان غربی و زنجان شده است. در شرق نیز دره و رودخانه دره رود، کوه‌های سبلان، چهل‌مند و گردنه صائین این خطه را از استان اردبیل جدا می‌کند. ریشه‌ نام این استان را در واژه‌ آذر یا همان آتش دانسته‌اند که تحمل زمستان‌های طاقت‌فرسای منطقه بی‌حضورش ناممکن است. سرزمینی که به پایمردی‌های مبارزانی چون ستارخان و باقرخان، به تدبیر زنان هنرمند، به طبیعت استوار و باصلابت و به خوردنی‌های خوش‌مزه و رنگارنگ شناخته شده است.

    تاریخچه آذربایجان بعد از اسلام

    آذربایجان در دوره اسلامی یكی از مهمترین ایالات ایران محسوب می‌شد و از زمان زوال ساسانیان تا امروز مركز حوادث بسیاری بوده و نقش بزرگی در جریان تاریخ داشته است.

    با حمله مغولان و با ورود هلاکوخان، آذربایجان مرکز شاهنشاهی مغولان از خراسان تا شام شد. پس از مغولان و خاندان ترکان قره قیونلوها و آق قیونلوها بر این منطقه تسلط یافتند و بعد شاه اسماعیل اول تبریز را پایتخت ایران اعلام کرد. بعد‌ها در دوره قاجار و در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار بخشی از آذربایجان طی عهد نامه‌های به روسیه واگذار شد. از نام های دیگر این سرزمین ایرانویچ ،آذرگشسب و آتورپادگان است . بعد از فتحعلی شاه، شهر تبریز ولیعهد نشین شد و احمد شاه و ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه و بالاخره محمدعلی شاه دوران ولایت عهدی خود را در این شهر گذراندند. رضاخان در سال 1300 شمسی سیطره حکومت مرکزی ایران را بر این منطقه برقرار کرد. با شروع جنگ جهانی دوم در سال 1320 شمسی، نیروهای شوروی وارد ولایات شمالی ایران از جمله آذربایجان شدند. این نیروها در اردیبهشت ماه 1325 شمسی به دنبال طرح مسئله آذربایجان در سازمان ملل متحد، آذربایجان را تخلیه کردند. مردم آذربایجان در جریان ملی شدن صنعت نفت در سال 1329 شمسی مبارزه را علیه استعمار انگلیس آغاز کردند و سرانجام با پیروزی، انگلیس شکست خورد.

    نام های قدیمی

    • نام های پیشین آذربایجان شرقی آتروپاتگان، آذربایگان، آذرآبادگان و آذربادگان می‌باشد.
    • نام های قدیمی تبریز نیز تَورَز، تَوِرِژ، تورِش و دَرورژ است.

    سیر تحولات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی

    • خطه آذربایجان از كهن ترین تمدن‌های ایرانی بوده و جایگاه استواری در تمدن باستانی ایران دارد. تبریز مركز تاریخی این خطه، شهری است كهن كه اولین نشانه های تاریخی آن به هشت قرن قبل از میلاد مسیح مربوط می‌شود جایی كه در كتیبه سارگن دوم پادشاه آشوری از فتح آن یاد می‌شود. به روایت تاریخ، آذربایجان در زمان‌های بسیار دور مسكونی بوده و از فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و صنعتی چشمگیری (به لحاظ واقع شدن بر سر راه جاده ابریشم) برخوردار بوده است، به گونه‌ای كه دانشمندان باستان شناس، بافت قدیمی ترین فرش بافته شده (فرش پازیرك) را به این منطقه نسبت می‌دهند.
    • همچنین براساس مشاهدات و نوشته جهانگردان و سیاحان معتبری چون یاقوت حموی، ماركوپلو، ابن بطوطه و ... شهر تبریز دارای بازارهای متعدد بوده و مصنوعات تولیدی آن به اقصی نقاط جهان صادر می‌شده است. رونق بازار تبریز و اقتصاد جاری در شهر در طول قرون گذشته، شهر را به جولانگاه تجارت و عرضه و تقاضای بین المللی درآورده و از قبال آن مردمی غنی، ثروتمند و قدرتمند داشت. از نظر فرهنگی نیز علاوه بر صنعت چاپ، كتب خارجی نخستین بار در این شهر به فارسی برگردانده شده و فن ترجمه در این شهر پا گرفته است.
    • نخستین دایره المعارف در دنیای اسلام و مسیحیت، اولین كتابخانه عمومی، نخستین سینما و تئاتر، فن عكاسی، فرش نوین، نخستین رمان، ادبیات كودكان، روزنامه نگاری ملی، شعر نو و نقد ادبی در این شهر پاگرفته و ره آورد مردمان پیشگام این دیار بوده است.
    • در زمینه علم و دانش نوین، فرزندان این خطه، طلایه‌داران پزشكی مدرن، كشاورزی مكانیزه، هوانوردی، راه و ساختمان سازی، ایجاد ضراب خانه، ایجاد نخستین كارخانه‌ها، نخستین شهرداری، تجارت نوین (نخستین اتاق بازرگانی)، نخستین شركت سهامی عام و بالاخره نخستین مرکز خدمات سرمایه گذاری می‌باشند.

    معرفی استان

    استان آذربایجان شرقی به لحاظ طبیعی و تاریخی از مناطق پررونق و با اهمیت ایران بوده و همواره از نظر سیاسی، فرهنگی و اقتصادی نقش موثر و ارزشمندی را در ایران ایفا كرده است. شرایط آب و هوایی و فراوانی آب؛ آذربایجان شرقی را به منطقه ای مناسب و مستعد برای كشاورزی و زراعت تبدیل كرده و روحیه خستگی ناپذیر و پرتلاش مردم؛ صنعت و بازرگانی این خطه را رونق داده است. وضعیت خاص زمین شناسی و توپوگرافی منطقه؛ باعث به وجود آمدن کوهستان های آتشفشانی سهند و سبلان، غارها، دره ها، دشت ها و گردنه های متعدد شده كه هر یك با چشم اندازهای زیبا و ارتفاعاتی چون کیامکی و بزغوش جاذب دوست داران و علاقه مندان طبیعت است. سابقه کهن فرهنگی و تاریخی استان آذربایجان شرقی؛ سبب به وجود آمدن آثار تاریخی از باستان تا معاصر در تمام دسته بندی های تاریخی، معماری، فرهنگی و اجتماعی شده و در مجموع این منطقه را به یكی از دیدنی ترین استان های ایران تبدیل نموده است. آذربایجان شرقی در زمینه های بازرگانی، كشاورزی، صنعتی و دام داری از رونق بالایی برخوردار بوده و از نظر جاذبه های اجتماعی چون: جلوه های زندگی عشایری، جشن ها و آیین های محلی، غذاها و آداب و رسوم سنتی، جاذبه های فرهنگی چون: موسیقی خاص و منحصر به فرد، صنایع دستی هنرمندانه و كم نظیر و لباس های محلی بسیار زیبا، دیدنی و جذاب است. شهر تبریز كه یكی از مهم ترین و با اهمیت ترین شهرهای ایران در همه زمینه هاست. به عنوان مركز این استان؛ اهمیت آن را چندین برابر نموده و جاذبه های گردشگری زیادی را در خود جای داده است. استان آذربایجان شرقی دارای ۱۸ شهرستان اصلی با نامهای اهر، آذرشهر، اسکو، بستان آباد، بناب، جلفا، سراب، چاراویماق، عجب شیر، شبستر، کلیبر، مراغه، مرند، ملکان، میانه، ورزقان، هریس، هشترود می باشد.

    جغرافیای سیاسی

    استان آذربایجان شرقی با ۴۵٬۴۸۱ کیلومتر مربع مساحت، حدود ۲٫۸ درصد از وسعت کل ایران را به خود اختصاص داده‌است. این استان در شمال غرب کشور و بین مدارهای ۳۶ درجه و ۴۵ دقیقه تا ۳۹ درجه و ۲۶ دقیقهٔ عرض شمالی و نصف‌النهارهای ۴۵ درجه و ۵ دقیقه تا ۴۸ درجه و ۲۲ دقیقهٔ طول شرقی جای گرفته‌است. رود ارس حدود شمالی آن را با جمهوری‌های آذربایجان، ارمنستان و ایالت خودمختار نخجوان مشخص می‌کند. رود قطور و آبهای دریاچه ارومیه حدود غربی آن با استان آذربایجان غربی است.

    استان آذربایجان شرقی ۲۰۰ کیلومتر با جمهوری آذربایجان و ۳۵ کیلومتر با ارمنستان در حالی از سمت شمال مرز مشترک دارد که تنها استان ایران است که با ارمنستان همسایه است. این استان همچنین ۴۲۰ کیلومتر با استان آذربایجان غربی از سمت غرب و جنوب غرب، ۴۰۰ کیلومتر با استان اردبیل از سمت شرق و ۱۴۵ کیلومتر با استان زنجان از سمت جنوب هم‌مرز است.

    آب و هوا

    استان آذربایجان شرقی به دلیل وسعت زیاد دارای آب و هوای متنوع می‌باشد به‌طوری‌که بیشترین دمای ثبت شده در شهرهای میانه و جلفا می‌باشد که مردم این شهرها دمای ۴۵ + درجه بالای صفر را تجربه کرده‌اند و همچنین کمترین دمای ثبت شده در استان و در کلیه شهرهای ایران مربوط به بستان آباد با دمای ۴۶ – درجه زیر صفر می‌باشد. میانگین بارندگی سالیانه ۲۵۰ الی ۳۰۰ میلی‌متر می‌باشد

    جمعیت

    بر پایهٔ سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ خورشیدی، جمعیت استان آذربایجان شرقی در این سال بالغ بر ۳٬۹۰۹٬۶۵۲ نفر بوده که نزدیک ۵ درصد از جمعیت کل ایران را به خود اختصاص داده‌است. برهمین اساس، ۱٬۹۸۹٬۴۰۰ نفر مرد و ۱٬۹۰۲٬۲۵۲ نفر زن در قالب ۱٬۲۲۳٬۰۲۸ خانوار ساکن این استان بوده‌اند. جمعیت استان در مقایسه با سال ۱۳۹۰ نزدیک به ۴/۸۹ درصد افزایش یافته‌است.

    نژاد، زبان و مذهب

    آذری ها، اصیل ترین افراد ایرانی هستند که سه تا چهار هزار سال پیش به این سرزمین مهاجرت کرده اند. این عده به دو دسته پارت و ماد تقسیم شدند، که در قسمت های مختلف ایران ساکن شدند از آن جمله مادها که در آذربایجان سکونت گزیدند. زبان مردم آذربایجان، ترکی آذربایجان بوده و این زبان در اثر گذشت زمان در مسیر تکامل خود به واسطه ارتباط نزدیک با دیگر اقوام ساکن ایران زمین از قبیل فارس ها، اعراب، ارامنه، گرجیها، کردها و دیگر اقوام از نظر لغوی و دستوری بسیار گسترده‌تر گردیده است. زبان کنونی مردم تبریز آذری می باشد.

    دین های رایج در آذربایجان از ابتدا تاکنون آئین های اولیه آریایی ها (دیوپرستی و مهرپرستی)، زرتشتی، یهودی، مسیحیت و اسلام بوده اند. از نظر مذهب، 98 درصد مردم استان مسلمان و دارای مذهب شیعه جعفری می‌باشند و اقلیتی از مسیحیان که اکثراً ارمنی و گریگوری مذهبند در تبریز زندگی می‌کنند.

    دیدنی‌های استان

    تبریز

    جنگل ارسباران، بازارفرش تبریز، خانه علی مسیو، پارک ملی کنتال، خانه مشروطه، کلیسای کاتولیک ها، روستای صخره ای کندوان، کویر قوم تپه تبریز، پارک کوهستانی عون بن علی، بازار بزرگ تبریز، مسجد کبود یا مسجد جهانشاه، ارگ تبریز یا علیشاه، مقبره الشعرا یا قبرستان سرخاب، پارک ایل گلی یا شاه گلی، روستای کندوان و کلیسای استانفوس مقدس.

    مراغه

    آبشار گورداغ، گنبد کبود، بازارمراغه، رصدخانه مراغه، پل سرچشمه روستای مردق و مقبره آقالار.

    مرند

    آبشار پیربالا، کاروانسرای شاه عباسی پیام مرند، طاق و قلعه هلاکو، مسجد پیر بالا مزار همسر حضرت نوح، کلیسای هوانس مقدس، روستای تاریخی اویندین، آتشکده مانداگارنا، روستای ییلاقی دوگیجان و غار دوگیجان.

    میانه

    امامزاده اسماعیل، پل دختر یا قیزکورپوسی، پل شهر چای، قلعه دختر، مسجد سنگی ترک، منطقه باستانی کاغذ کنان، پل پردلیس، آبشار بلوکان و قلعه سنگی.

    چاراویماق

    قلعه نادری، چشمه اسرار آمیز پیرسقا، چشمه آب معدنی روستای ایستی سو، چشمه آبگرم منشگه، چشمه های آبگرم حمام، غار طبیعی و صخره ای دلیک بولاغ، تپه باستانی شهردل (شره دل) و صخره های باستانی اوچ قیزلار.

    سراب

    دریاچه گول یوردی بزقوش، پل گاو دوش آباد اوغان، سنگ نوشته اورارتی قیرخ قیزلار، موزه مردم شناسی عشایر آذربایجان، چهارطاق ساسانی آغمیون، آبشار اسب فروشان، دشت سراب، چشمه الله حق، آبگرم نرمه، آبگرم قینرجه و آبگرم جلده باخان.

    بستان آباد

    تالاب قوری گل، غار آغ بولاغ، کوه بزقوش، پارک صبا بستان آباد، چشمه قونسورسو، تالاب الیترگول، پل سعید آباد یا پل شیخ و مجتمع آبگرم بستان آباد.

    اهر

    تالاب یوسفلو، تالاب خرمالو، منطقه حفاظت شده هوراند، قلعه نودوز، روستای اشتبین، جنگل ارسباران، منطقه حفاظت شه یاری قاری، منطقه حفاظت شده ارسباران و منطقه حفاظت شده هوراند.

    شبستر

    منطقه حفاظت شده میشو‌ داغ، کلیسای سهرقه، بندر شرفخانه، مسجد تسوج، کلیسای سهرول، گنبد نمکی منور، منطقه شکار ممنوع میشو داغ، کلیسای موجومبار، کلیسای سهرقه، بندر شرفخانه و آبشار سرکند دیزج.

    ورزقان

    کاروانسرای عباسی، منطقه چیچکلی، کتیبه سیقندل، قلعه جوشین، منطقه گردشگری حماملو، روستای آستمال، گنبد الله الله، آغجاقالا یا قیزقالاسی و قلعه جوشین.

    هریس

    منطقه گردشگری ساپلاق، بقعه شیخ‌ اسحاق و آبشار شیران.

    هشترود

    تالاب یانیق، روستای آتش‌ بیگ، رودخانه آیدوغموش‌ چای، تالاب قوشاگلی، تالاب ذولبین، بقعه بایزید بسطامی، غار آق بلاغ و چشمه پیرسقا.

    کلیبر

    قلعه بابک، پارک جنگلی مکیدی، منطقه حفاظت شده آینالو، قلعه فرخی، عمارت طومانیانس، آبگرم موتاللیق، قلعه بابک، پل شاه عباس و پل خدا آفرین.


    جلفا

    آبشار آسیاب خرابه، رودخانه ارس، سد ارس، حمام جلفا، آبشار ماهاران، پارک ملی کمتال، روستای دوزال، بازارچه مزی جلفا، کاروانسرای خواجه نظر، منطقه کردشت، کلیسای جلفا و کلیسای سنت استپانوس.

    اسکو

    چشمه آقبلاغ، مسجد جامع سبزه میدان ، روستای کندوان، روستای حیله ور، روستای گنبرف، برکه گوگلی، روستای میلان و بازار اسکو.

    بناب

    مجموعه تفریحی ویونا پارک، پاک سنجد، پارک فدک، روستای صور، حمام حاج فتح الله، بازار چهارسو و مسجد کبود.

    عجب شیر

    آبشار هرگلان، قلعه ضحاک ، بند رحمانلو و کویر کبودان

    ملکان

    آبگرم شورسو، دره گاومیش ئولن، پل دختر قلی کندی، قلعه بختک لیلان، چشمه آب معدنی آرپادرسی، زیارتگاه علی بلاغی، پل آجری لیلان چای، ارتفاعات شیرانشاهلو، سد قوشقیه، کمپ پارک جنگلی ملکان و تفرجگاه باباگرگر لیلان.

    آذر شهر

    تپه پیر قطران، روستای قیرمیزی گول، دریاچه برکه گوگلی، مسجد رومیان و مسجد سنگی.

    هوراند

    قلعه پشتو، قلعه قهقهه، تپه باستانی اژدها داش، جنگل طبیعی تنباکولو و منطقة تاریخی قوبول دره سی.

    جاذبه‌های گردشگری مذهبی

    مقبره امامزاده سید حمزه

    زیارتگاه مشهور و مورد احترام مردم, معماری زیبا و فضای معنوی آرامش‌بخش.

    مسجد جامع تبریز

    یه مسجد تاریخی با معماری باشکوه نمادی از هنر و معماری اسلامی.

    کلیسای سنت استپانوس

    یه کلیسای تاریخی با قدمت چند هزار ساله یه مکان مذهبی مهم برای ارامنه.

    جستارهای وابسته

    منابع

    برگرفته از «https://fa.wikivahdat.com/w/index.php?title=کاربر:Hoosinrasooli/صفحه_تمرین&oldid=219733»