غزوه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - '[[محمد (ص) خاتم الانبیاء' به '[[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)') |
||
| (۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''غزوه''' به جنگهایی گفته می‌شود که خود [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر اسلام]] صلی الله علیه وآله فرماندهی آن را برعهده داشت. | |||
== معنای لغوی غَزْوِه == | |||
غَزْوَه به فتح اول و سکون دوم (جمع آن غَزْوات) در لغت به معنای جنگیدن می‌باشد و از کلمه «الغزو» گرفته شده است. <ref>لسان العرب، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم، ج۱۵، ص۱۲۳، نشر دار صادر. </ref> اسم فاعل آن «غازی» و جمع آن «غُزاة» و «غُزّی» آمده است، مانند قاضی، قضاة- سابق، سُبّق(به معنای رفتن به پیکار دشمن و غارت او) <ref>لسان العرب، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم، ج۱۵، ص۱۲۳، نشر دار صادر. </ref> و از این نمونه است کلمه «غُزّی» در آیه زیر: «یا ایُّها الَّذینَ امَنُوا لا تَکُونُوا کَالَّذینَ کَفَرُوا وَ قالُوا لِاخْوانِهِمْ اذا ضَرَبُوا فیِ‌الْارْضِ اوْ کانُوا غُزّیً... لَوْ کانُوا عِنْدَنا ما ماتُوا وَ ما قُتِلُوا» <ref>آل عمران/سوره۳، آیه۱۵۶. </ref> | |||
غَزْوَه به فتح اول و سکون دوم (جمع آن غَزْوات) در لغت به معنای جنگیدن می‌باشد و از کلمه «الغزو» گرفته شده است. <ref>لسان العرب، ابوالفضل | |||
ای گرویدگان به دین اسلام، شما مانند آنان که راه کفر و نفاق پیمودند، نباشید که گفتند: اگر برادران و خویشاوندان ما به سفر نرفته و یا به جنگ حاضر نمی‌شدند، به چنگ مرگ نمی‌افتادند و کشته نمی‌شدند. | ای گرویدگان به دین اسلام، شما مانند آنان که راه کفر و نفاق پیمودند، نباشید که گفتند: اگر برادران و خویشاوندان ما به سفر نرفته و یا به جنگ حاضر نمی‌شدند، به چنگ مرگ نمی‌افتادند و کشته نمی‌شدند. | ||
پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: | پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: | ||
«دَعا مُوسی وَامَّنَ هاروُنُ (ع) وَامَنَّتِ الْمَلائِکَةُ (ع) فَقالَ اللَّهُ تَبارَکَ وَتَعالی قَدْ اجِیْبَتْ دَعْوَتُکُما فَاسْتَقیما وَ مَنْ غَزا فی سَبیلِ اللَّهِ اسْتُجیبُ لَهُ کَمَا اسْتُجیبُ لَکُما الی یَوْمِ‌الْقِیامَةِ» | «دَعا مُوسی وَامَّنَ هاروُنُ (ع) وَامَنَّتِ الْمَلائِکَةُ (ع) فَقالَ اللَّهُ تَبارَکَ وَتَعالی قَدْ اجِیْبَتْ دَعْوَتُکُما فَاسْتَقیما وَ مَنْ غَزا فی سَبیلِ اللَّهِ اسْتُجیبُ لَهُ کَمَا اسْتُجیبُ لَکُما الی یَوْمِ‌الْقِیامَةِ» | ||
حضرت موسی دعایی کرد و هارون آمین گفت و فرشتگان نیز آمین گفتند. پس خدای تبارک و تعالی فرمود: هر آینه دعای شما مستجاب شد پس استقامت و پایداری ورزید و هر که در راه خدا جهاد کند، دعایش مستجاب شود، چنانچه دعای شما به اجابت رسید تا روز قیامت.<ref>مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۷، ح۱۲۲۷۶. | حضرت موسی دعایی کرد و هارون آمین گفت و فرشتگان نیز آمین گفتند. پس خدای تبارک و تعالی فرمود: هر آینه دعای شما مستجاب شد پس استقامت و پایداری ورزید و هر که در راه خدا جهاد کند، دعایش مستجاب شود، چنانچه دعای شما به اجابت رسید تا روز قیامت.<ref>مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۷، ح۱۲۲۷۶. </ref> | ||
== معنای اصطلاحی غزوه == | |||
در اصطلاح اغلب تاریخ نویسان غزوه به جنگهایی گفته می‌شود که به فرماندهی شخص پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) بوده است، لیکن بقیه جنگهای زمان رسول خدا (صلی الله علیه وآله) که آن حضرت در آن حضور نداشته «سری ّه» یا «بعث» نامیده شده است. | |||
== تعداد غزوه ها وسریه‌های پیامبر == | |||
در مورد تعداد غزوه‌های پیامبراسلام (صلی الله علیه وآله) بین سیره نویسان اختلاف است. <ref>واقدی، مغازی، ص۱۲۸، چ آل البیت.</ref>آنها از نوزده تا بیست ونه گفته‌اند، لکن در تعداد غزوه‌های آن حضرت که جنگ و درگیری صورت گرفته‌است، همگی عدد «نه» را ثبت‌کرده‌اند. | |||
«جنگ بدر، احد، المریسیع(بنی مصطلق)، خندق، بنی قریظه، خیبر، فتح مکه، طائف، حنین». و تعداد سرّیه‌ها را چهل و هفت نوشته‌اند. | |||
امام علی ( | امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «... اغْزُوهُمْ قَبْلَ‌انْ یَغْزُوکُمْ، فَوَاللَّهِ ماغُزِیَ قَوْمٌ قَطُّ فی‌عُقْرِ دارِهِمْ الاّ ذَلُّوا...» «پیش از آنکه به شما حمله کنند، بر آنان حمله برید. به خدا سوگند هیچ قوم و ملّتی در داخل شهرها و خانه‌هاشان مورد تهاجم دشمن قرار نگرفتند، مگر اینکه ذلیل شدند.»<ref>نهج‌البلاغه، خطبه۲۷.</ref> | ||
در روایت دیگری از پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) چنین آمده است:«غَزْوَةٌ فی الْبَحْرِ مِثْلَ عَشَرَ غَزَواتٍ فِی‌الْبَرِّ» «یک جنگ دریایی برابر با ده جنگ زمینی است.»<ref>کنزالعمال، ج۴، ص۱۷۹.</ref> | در روایت دیگری از پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) چنین آمده است:«غَزْوَةٌ فی الْبَحْرِ مِثْلَ عَشَرَ غَزَواتٍ فِی‌الْبَرِّ» «یک جنگ دریایی برابر با ده جنگ زمینی است.»<ref>کنزالعمال، ج۴، ص۱۷۹.</ref> | ||
و نیز فرمود:«افْضَلُ الْغُزاةِ فی سَبیلِ‌اللَّهِ خادِمُهُمْ» «بهترین جنگجویان در راه خدا کسانی هستند که به مجاهدان خدمت می‌کنند.»<ref>کنزالعمال، ج۴، ص۱۶۹.</ref> | و نیز فرمود:«افْضَلُ الْغُزاةِ فی سَبیلِ‌اللَّهِ خادِمُهُمْ» «بهترین جنگجویان در راه خدا کسانی هستند که به مجاهدان خدمت می‌کنند.»<ref>کنزالعمال، ج۴، ص۱۶۹.</ref> | ||
همچنین فرمود:«مَنِ اغْتابَ غازِیاً فَکَانَّما قَتَلَ مُؤْمِناً»«کسی که از یک رزمنده غیبت نماید، مانند آن است که مؤمنی را کشته باشد.»<ref>کنزالعمال، ج۴، ص۱۸۴.</ref> | همچنین فرمود:«مَنِ اغْتابَ غازِیاً فَکَانَّما قَتَلَ مُؤْمِناً»«کسی که از یک رزمنده غیبت نماید، مانند آن است که مؤمنی را کشته باشد.»<ref>کنزالعمال، ج۴، ص۱۸۴.</ref> | ||
( ۶)- <ref>لسان العرب، ابوالفضل | (۶)- <ref>لسان العرب، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم، ج۱۵، ص۱۲۳، نشر دار صادر.</ref> المنجد | ||
==اطلاعات غزوات پیامبر== | == اطلاعات غزوات پیامبر == | ||
غزوه‌ها در جدول زیر به ترتیب زمانی آمده‌اند: | غزوه‌ها در جدول زیر به ترتیب زمانی آمده‌اند: | ||
{| class="wikitable sortable" | {| class="wikitable sortable" | ||
|- | |- | ||
! !!نام جنگ!! نیروهای اسلام !! نیروهای دشمن !! مکان جنگ !! زمان جنگ !! مختصری از نتایج جنگ | ! !!نام جنگ!!نیروهای اسلام!!نیروهای دشمن!!مکان جنگ!!زمان جنگ!!مختصری از نتایج جنگ | ||
|- | |- | ||
|۱||[[غزوه ابواء]](وَدّان)|| ۲۰۰ نفر|| نامعلوم|| ابواء|| [[صفر]] [[سال دوم هجری]]||در این غزوه، درگیری نظامی صورت نگرفت.<ref>ابن خلدون، ج۱، ص۴۰۸؛ بحار ج۱۹، ص۱۸۷</ref> نیروی اسلام به قریش نرسید.{{سخ}} و تنها با قبیله بنی ضمره پیمان مودت بسته شد. | |۱||[[غزوه ابواء]](وَدّان)||۲۰۰ نفر||نامعلوم||ابواء||[[صفر]] [[سال دوم هجری]]||در این غزوه، درگیری نظامی صورت نگرفت.<ref>ابن خلدون، ج۱، ص۴۰۸؛ بحار ج۱۹، ص۱۸۷</ref> نیروی اسلام به قریش نرسید.{{سخ}} و تنها با قبیله بنی ضمره پیمان مودت بسته شد. | ||
|- | |- | ||
|۲||[[غزوه بواط|غزوه بُواط]]|| ۲۰۰ نفر|| ۱۰۰ نفر|| بواط|| [[ربیع‌الاول]] [[سال دوم هجری]]<ref>السیرة النبویة ج۱، ص۵۹۸ </ref> یا [[ربیع الاخر]] [[سال دوم هجری]]<ref>بیهقی، ج۳، ص۱۱.</ref>|| ---- | |۲||[[غزوه بواط|غزوه بُواط]]||۲۰۰ نفر||۱۰۰ نفر||بواط||[[ربیع‌الاول]] [[سال دوم هجری]]<ref>السیرة النبویة ج۱، ص۵۹۸ </ref> یا [[ربیع الاخر]] [[سال دوم هجری]]<ref>بیهقی، ج۳، ص۱۱.</ref>||---- | ||
|- | |- | ||
|۳|| [[غزوه عشیره|غزوه عُشَیره]]|| ۲۰۰ نفر|| ائتلافی از قریش و قبیله مدلج و بنی ضمره|| العشیره (مکانی بین مکه و مدینه<ref>معجم البلدان، ج۴، ص۱۲۷</ref>)|| جمادی‌الاول سال دوم هجری<ref>إعلام الوری، ج۱، ص۱۶۴؛ السیرة النبویة، ج۱، ص۵۹۹؛ دلائل النبوة، ج۵، ص۴۶۹</ref>|| درگیری صورت نگرفت.<ref>جوامع السیرة النبویة، ص۷۸</ref> | |۳||[[غزوه عشیره|غزوه عُشَیره]]||۲۰۰ نفر||ائتلافی از قریش و قبیله مدلج و بنی ضمره||العشیره (مکانی بین مکه و مدینه<ref>معجم البلدان، ج۴، ص۱۲۷</ref>)||جمادی‌الاول سال دوم هجری<ref>إعلام الوری، ج۱، ص۱۶۴؛ السیرة النبویة، ج۱، ص۵۹۹؛ دلائل النبوة، ج۵، ص۴۶۹</ref>||درگیری صورت نگرفت.<ref>جوامع السیرة النبویة، ص۷۸</ref> | ||
متارکه و دوستی قبیله مدلج و هم‌پیمانان مدلج و ضمره | متارکه و دوستی قبیله مدلج و هم‌پیمانان مدلج و ضمره | ||
|- | |- | ||
|۴||[[غزوه بدر اول]]|| ۲۰۰ نفر|| نیروی کمی با فرماندهی یکی از کفار|| بدر|| جمادی‌الاخر سال دوم هجری<ref>خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفة، ص۲۰، </ref> یا ربیع الاول سال دوم.<ref>واقدی، ج۱، ص۱۲؛ عیون الأثر، ج۱، ص۲۶۳؛ اعیان الشیعة، ج۱، ص۲۴۶</ref>|| فرار مشرکان | |۴||[[غزوه بدر اول]]||۲۰۰ نفر||نیروی کمی با فرماندهی یکی از کفار||بدر||جمادی‌الاخر سال دوم هجری<ref>خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفة، ص۲۰، </ref> یا ربیع الاول سال دوم.<ref>واقدی، ج۱، ص۱۲؛ عیون الأثر، ج۱، ص۲۶۳؛ اعیان الشیعة، ج۱، ص۲۴۶</ref>||فرار مشرکان | ||
|- | |- | ||
|۵||[[غزوه بدر|غزوه بدر کبری]]|| ۳۱۳ نفر با ۲ اسب و ۷۰ شتر|| ۹۵۰ سواره و پیاده|| بدر|| ۱۷ رمضان سال دوّم.<ref>السیرة النبویة، ج۱، ص۲۴۰</ref>|| پیروزی مسلمانان بر قریش | |۵||[[غزوه بدر|غزوه بدر کبری]]||۳۱۳ نفر با ۲ اسب و ۷۰ شتر||۹۵۰ سواره و پیاده||بدر||۱۷ رمضان سال دوّم.<ref>السیرة النبویة، ج۱، ص۲۴۰</ref>||پیروزی مسلمانان بر قریش | ||
|- | |- | ||
|۶||[[غزوه بنی سلیم|غزوه بنی سُلَیم]]|| ۲۰۰ نفر سواره|| بنی سلیم و غطفان|| میان مکه و مدینه|| شوّال سال دوّم.<ref>دلائل النبوة، ج۳، ص۱۶۳؛ السیرة النبویة، ج۲، ص۴۳ – ۴۴</ref> | |۶||[[غزوه بنی سلیم|غزوه بنی سُلَیم]]||۲۰۰ نفر سواره||بنی سلیم و غطفان||میان مکه و مدینه||شوّال سال دوّم.<ref>دلائل النبوة، ج۳، ص۱۶۳؛ السیرة النبویة، ج۲، ص۴۳ – ۴۴</ref> | ||
|| فرار بنی سلیم{{سخ}} ترک اموال خود در جنگ | ||فرار بنی سلیم{{سخ}} ترک اموال خود در جنگ | ||
|- | |- | ||
|۷||[[غزوه بنی قینقاع|غزوه بنی قَینُقاع]]|| مسلمانان مدینه|| یهود مدینه|| مدینه|| اوایل شوال سال دوم هجری|| پاکسازی محیط مدینه از یهود | |۷||[[غزوه بنی قینقاع|غزوه بنی قَینُقاع]]||مسلمانان مدینه||یهود مدینه||مدینه||اوایل شوال سال دوم هجری||پاکسازی محیط مدینه از یهود | ||
|- | |- | ||
|۸||[[غزوه سویق|غزوه سَویق]]|| نیرویی ناچیز|| ۲۰۰ نفر|| [[قرقره الکدر]]|| ذی‌الحجه سال دوم هجری<ref>دلائل النبوة، ج۳، ص۱۶۴</ref><ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۴۴</ref>|| فرار قریش | |۸||[[غزوه سویق|غزوه سَویق]]||نیرویی ناچیز||۲۰۰ نفر||[[قرقره الکدر]]||ذی‌الحجه سال دوم هجری<ref>دلائل النبوة، ج۳، ص۱۶۴</ref><ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۴۴</ref>||فرار قریش | ||
|- | |- | ||
|۹||[[غزوه ذی امر|ذی أمَرّ]]|| ۴۵۰ نفر|| فبیله و محارب|| ذو امر نجد|| محرم سال سوم هجرت<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۴۶</ref>|| فرار بنی ثعلبه{{سخ}} یک ماه اقامت مسلمانان در دیار آنان | |۹||[[غزوه ذی امر|ذی أمَرّ]]||۴۵۰ نفر||فبیله و محارب||ذو امر نجد||محرم سال سوم هجرت<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۴۶</ref>||فرار بنی ثعلبه{{سخ}} یک ماه اقامت مسلمانان در دیار آنان | ||
|- | |- | ||
|۱۰||[[غزوه بحران|غزوه بُحران]]|| ۳۰۰ نفر سواره|| بنی سلیم|| بحران (معدنی در حجاز یا وادی‌ای در ذابع)|| ربیع‌الاخر سال سوم هجرت<ref>ابن حبیب، ص۱۱۲؛ ابن سعد، ج۲، ص۲۴</ref>|| ---- | |۱۰||[[غزوه بحران|غزوه بُحران]]||۳۰۰ نفر سواره||بنی سلیم||بحران (معدنی در حجاز یا وادی‌ای در ذابع)||ربیع‌الاخر سال سوم هجرت<ref>ابن حبیب، ص۱۱۲؛ ابن سعد، ج۲، ص۲۴</ref>||---- | ||
|- | |- | ||
|۱۱||[[غزوه احد]]|| ۷۰۰ نفر سواره و پیاده در اطراف مدینه|| ۲۹۰۰ تا ۳۰۰۰ نفر|| دامنه کوه احد|| شوّال سال سوّم.<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۶۰؛ دلائل النبوة، ج۳، ص۱۷۷؛ جوامع السیرة النبویة، ص۱۴۰</ref>|| شهادت ۷۰ نفر از مسلمانان{{سخ}}عدم پیروزی قطعی کفار{{سخ}}نجات لشکر محاصره شده مسلمانان | |۱۱||[[غزوه احد]]||۷۰۰ نفر سواره و پیاده در اطراف مدینه||۲۹۰۰ تا ۳۰۰۰ نفر||دامنه کوه احد||شوّال سال سوّم.<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۶۰؛ دلائل النبوة، ج۳، ص۱۷۷؛ جوامع السیرة النبویة، ص۱۴۰</ref>||شهادت ۷۰ نفر از مسلمانان{{سخ}}عدم پیروزی قطعی کفار{{سخ}}نجات لشکر محاصره شده مسلمانان | ||
|- | |- | ||
|۱۲||[[غزوه حمراء الاسد|غزوه حَمراء الاسد]]|| ۶۳۰ نفر|| ۹۲۷۹ نفر از قریش|| حَمراء الاسد چند کیلومتری جنوب مدینه|| شوّال سال سوم.<ref>المغازی، ج۱، ص۳۳۴</ref>|| فرار مشرکان قریش | |۱۲||[[غزوه حمراء الاسد|غزوه حَمراء الاسد]]||۶۳۰ نفر||۹۲۷۹ نفر از قریش||حَمراء الاسد چند کیلومتری جنوب مدینه||شوّال سال سوم.<ref>المغازی، ج۱، ص۳۳۴</ref>||فرار مشرکان قریش | ||
|- | |- | ||
|۱۳||[[غزوه بنی نضیر|غزوه بنی نَضیر]]|| عموم مسلمانان مدینه|| یهودیان بنی نضیر|| اطراف مدینه|| ربیع الأوّل سال چهارم<ref>عیون الأثر، ج۲، ص۷۰؛ المغازی، ج۱، ص۳۶۳</ref>|| کوچ دادن بنی نضیر از اطراف مدینه | |۱۳||[[غزوه بنی نضیر|غزوه بنی نَضیر]]||عموم مسلمانان مدینه||یهودیان بنی نضیر||اطراف مدینه||ربیع الأوّل سال چهارم<ref>عیون الأثر، ج۲، ص۷۰؛ المغازی، ج۱، ص۳۶۳</ref>||کوچ دادن بنی نضیر از اطراف مدینه | ||
|- | |- | ||
|۱۴||[[غزوه ذات الرقاع|غزوه ذات الرِّقاع]]|| ۴۰۰ نفر سواره و پیاده|| بنی محارب|| ذات‌الرقاع نجد|| جمادی الأولی سال چهارم.<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۲۰۳؛ الروض الأنف، ج۶، ص۲۲۱ – ۲۲۲</ref>|| فرار بنی ثعلبه و محارب | |۱۴||[[غزوه ذات الرقاع|غزوه ذات الرِّقاع]]||۴۰۰ نفر سواره و پیاده||بنی محارب||ذات‌الرقاع نجد||جمادی الأولی سال چهارم.<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۲۰۳؛ الروض الأنف، ج۶، ص۲۲۱ – ۲۲۲</ref>||فرار بنی ثعلبه و محارب | ||
|- | |- | ||
|۱۵||[[غزوه | |۱۵||[[غزوه بدرالوعد]]||۱۰۰۰ نفر||۲۰۰۰ نفر||بدر||شعبان سال چهارم.<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۲۰۹</ref>||برخورد نظامی نداشتند | ||
|- | |- | ||
|۱۶||[[غزوه دومة الجندل|غزوه دُومة الجَندَل]]|| ۱۰۰۰ نفر سواره و پیاده|| قبایل دومةالجندل|| دومةالجندل|| ربیع الأوّل سال پنجم<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۲۱۳</ref>|| فرار و شکست قبایل جندل | |۱۶||[[غزوه دومة الجندل|غزوه دُومة الجَندَل]]||۱۰۰۰ نفر سواره و پیاده||قبایل دومةالجندل||دومةالجندل||ربیع الأوّل سال پنجم<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۲۱۳</ref>||فرار و شکست قبایل جندل | ||
|- | |- | ||
|۱۷||[[غزوه خندق]]||۳۰۰۰ نفر|| ۱۰۰۰۰ نفر از قبایل مشرک|| مدینه|| شوّال سال پنجم.<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۲۱۴؛ جوامع السیرة النبویة، ص۱۴۷؛ أنیس المؤمنین، ص۲۱</ref>|| شکست احزاب وبازگشت بدون پیروزی | |۱۷||[[غزوه خندق]]||۳۰۰۰ نفر||۱۰۰۰۰ نفر از قبایل مشرک||مدینه||شوّال سال پنجم.<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۲۱۴؛ جوامع السیرة النبویة، ص۱۴۷؛ أنیس المؤمنین، ص۲۱</ref>||شکست احزاب وبازگشت بدون پیروزی | ||
|- | |- | ||
|۱۸||[[غزوه بنی قریظه|غزوه بنی قُرَیظه]]||۳۰۰۰ نفر|| ۶۰۰ تا ۷۰۰ نفر|| اطراف مدینه|| ذیقعده و ذی حجّه سال پنجم<ref>المغازی، ج۲، ص۴۹۶؛ أنساب الاشراف، ج۱، ص۳۴۷</ref>|| پیروزی ارتش اسلام بر بنی قریظه | |۱۸||[[غزوه بنی قریظه|غزوه بنی قُرَیظه]]||۳۰۰۰ نفر||۶۰۰ تا ۷۰۰ نفر||اطراف مدینه||ذیقعده و ذی حجّه سال پنجم<ref>المغازی، ج۲، ص۴۹۶؛ أنساب الاشراف، ج۱، ص۳۴۷</ref>||پیروزی ارتش اسلام بر بنی قریظه | ||
|- | |- | ||
|۱۹||[[غزوه بنی لحیان|غزوه بنی لِحیان]]|| حدود ۳۰۰۰ نفر|| فبیله لحیان|| غران|| جمادی الأولی سال ششم<ref>دلائل النبوة، ج۳، ص۳۶۴</ref>|| فرار بنی لحیان | |۱۹||[[غزوه بنی لحیان|غزوه بنی لِحیان]]||حدود ۳۰۰۰ نفر||فبیله لحیان||غران||جمادی الأولی سال ششم<ref>دلائل النبوة، ج۳، ص۳۶۴</ref>||فرار بنی لحیان | ||
|- | |- | ||
|۲۰||[[غزوه ذی قرد]]|| پانصد تا هفتصد نفر<ref>جعفریان، تاریخ سیاسی اسلام، (سیره رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم) | |۲۰||[[غزوه ذی قرد]]||پانصد تا هفتصد نفر<ref>جعفریان، تاریخ سیاسی اسلام، (سیره رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم)، قم، عترت، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۵۷۳.</ref>||غطفان||ذی‌قرد||ربیع الاول<ref>أنساب الأشراف، ج۱، ص۳۴۹ </ref>و ربیع الآخر سال ششم.<ref>المغازی، ج۲، ص۵۳۷</ref>||بستن پیمان صلح بین مسلمانان و قریش | ||
|- | |- | ||
|۲۱||[[غزوه بنی مصطلق]]|| ۱۰۰۰ نفر سواره و پیاده|| بنی مصطلق|| المریسیع|| شعبان سال ششم<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۲۸۹</ref>|| فرار مشرکان پس از مقاومت مختصر | |۲۱||[[غزوه بنی مصطلق]]||۱۰۰۰ نفر سواره و پیاده||بنی مصطلق||المریسیع||شعبان سال ششم<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۲۸۹</ref>||فرار مشرکان پس از مقاومت مختصر | ||
|- | |- | ||
|۲۲||[[غزوه حدیبیه]]|| ۱۶۰۰ نفر|| قریش||حدیبیه|| ذی‌القعده سال ششم هجری<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۳۰۸؛ أعیان الشیعة، ج۱، ص۲۶۸</ref>|| عقد پیمان صلح بین مسلمانان و قریش | |۲۲||[[غزوه حدیبیه]]||۱۶۰۰ نفر||قریش||حدیبیه||ذی‌القعده سال ششم هجری<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۳۰۸؛ أعیان الشیعة، ج۱، ص۲۶۸</ref>||عقد پیمان صلح بین مسلمانان و قریش | ||
|- | |- | ||
|۲۳||[[غزوه خیبر]]||۱۶۰۰ نفر|| یهودیان خیبر|| خیبر|| محرم و صفر سال هفتم هجری|| سقوط و شکست خیبریان | |۲۳||[[غزوه خیبر]]||۱۶۰۰ نفر||یهودیان خیبر||خیبر||محرم و صفر سال هفتم هجری||سقوط و شکست خیبریان | ||
|- | |- | ||
|۲۴||غزوه عمرة القضاء|| ۱۴۰۰ نفر|| قریش||مکه|| ذی الحجه یا ذی القعده سال هفتم.<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۳۲۸؛ دلائل النبوة، ج۴، ص۱۹۷</ref>|| تقویت روحی مسلمانان و تضعیف مشرکان | |۲۴||غزوه عمرة القضاء||۱۴۰۰ نفر||قریش||مکه||ذی الحجه یا ذی القعده سال هفتم.<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۳۲۸؛ دلائل النبوة، ج۴، ص۱۹۷</ref>||تقویت روحی مسلمانان و تضعیف مشرکان | ||
|- | |- | ||
|۲۵||غزوه [[فتح مکه]]|| ۱۰۰۰۰ نفر|| قریش و بنی بکر|| مکه|| رمضان سال هشتم.<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۳۸۹؛ الروض الأنف، ج۷، ص۴۹</ref>|| فتح مکه | |۲۵||غزوه [[فتح مکه]]||۱۰۰۰۰ نفر||قریش و بنی بکر||مکه||رمضان سال هشتم.<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۳۸۹؛ الروض الأنف، ج۷، ص۴۹</ref>||فتح مکه | ||
|- | |- | ||
|۲۶||[[غزوه حنین]]|| ۱۲۰۰۰ نفر|| قبیله هوازن و ثقیف|| نزدیکی طائف|| شوّال سال هشتم.<ref>دلائل النبوة، ج۵، ص۱۵۶؛ المغازی، ج۳، ص۸۹۲</ref>|| پیروزی مسلمانان | |۲۶||[[غزوه حنین]]||۱۲۰۰۰ نفر||قبیله هوازن و ثقیف||نزدیکی طائف||شوّال سال هشتم.<ref>دلائل النبوة، ج۵، ص۱۵۶؛ المغازی، ج۳، ص۸۹۲</ref>||پیروزی مسلمانان | ||
|- | |- | ||
|۲۷||[[غزوه طائف]]|| ۱۲۰۰۰ نفر|| قبیله ثقیف|| طائف|| شوّال سال هشتم<ref>إعلام الوری، ج۱، ص۲۳۳؛ دلائل النبوة، ج۵، ص۱۵۶</ref>|| بازگشت به مکه بدون پیروزی | |۲۷||[[غزوه طائف]]||۱۲۰۰۰ نفر||قبیله ثقیف||طائف||شوّال سال هشتم<ref>إعلام الوری، ج۱، ص۲۳۳؛ دلائل النبوة، ج۵، ص۱۵۶</ref>||بازگشت به مکه بدون پیروزی | ||
|- | |- | ||
|۲۸||[[غزوه تبوک]]|| ۳۰۰۰۰ نفر|| روم و هم‌پیمانان|| تبوک|| رجب سال نهم<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۵۱۵؛ دلائل النبوة، ج۵، ص۴۶۹</ref>|| درخواست مصالحه مالی با مسلمانان از سوی رومیان<ref>حسنی، ص۹۳-۹۴</ref> | |۲۸||[[غزوه تبوک]]||۳۰۰۰۰ نفر||روم و هم‌پیمانان||تبوک||رجب سال نهم<ref>السیرة النبویة، ج۲، ص۵۱۵؛ دلائل النبوة، ج۵، ص۴۶۹</ref>||درخواست مصالحه مالی با مسلمانان از سوی رومیان<ref>حسنی، ص۹۳-۹۴</ref> | ||
|} | |} | ||
== منابع == | |||
[http://lib.eshia.ir/26125/1/94/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C از نویسندگان، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی، ص۹۴-۹۵.] | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
[[رده:تاریخ اسلام]] | |||
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات اسلامی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۵ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۴۵
غزوه به جنگهایی گفته می‌شود که خود پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله فرماندهی آن را برعهده داشت.
معنای لغوی غَزْوِه
غَزْوَه به فتح اول و سکون دوم (جمع آن غَزْوات) در لغت به معنای جنگیدن می‌باشد و از کلمه «الغزو» گرفته شده است. [۱] اسم فاعل آن «غازی» و جمع آن «غُزاة» و «غُزّی» آمده است، مانند قاضی، قضاة- سابق، سُبّق(به معنای رفتن به پیکار دشمن و غارت او) [۲] و از این نمونه است کلمه «غُزّی» در آیه زیر: «یا ایُّها الَّذینَ امَنُوا لا تَکُونُوا کَالَّذینَ کَفَرُوا وَ قالُوا لِاخْوانِهِمْ اذا ضَرَبُوا فیِ‌الْارْضِ اوْ کانُوا غُزّیً... لَوْ کانُوا عِنْدَنا ما ماتُوا وَ ما قُتِلُوا» [۳] ای گرویدگان به دین اسلام، شما مانند آنان که راه کفر و نفاق پیمودند، نباشید که گفتند: اگر برادران و خویشاوندان ما به سفر نرفته و یا به جنگ حاضر نمی‌شدند، به چنگ مرگ نمی‌افتادند و کشته نمی‌شدند. پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: «دَعا مُوسی وَامَّنَ هاروُنُ (ع) وَامَنَّتِ الْمَلائِکَةُ (ع) فَقالَ اللَّهُ تَبارَکَ وَتَعالی قَدْ اجِیْبَتْ دَعْوَتُکُما فَاسْتَقیما وَ مَنْ غَزا فی سَبیلِ اللَّهِ اسْتُجیبُ لَهُ کَمَا اسْتُجیبُ لَکُما الی یَوْمِ‌الْقِیامَةِ» حضرت موسی دعایی کرد و هارون آمین گفت و فرشتگان نیز آمین گفتند. پس خدای تبارک و تعالی فرمود: هر آینه دعای شما مستجاب شد پس استقامت و پایداری ورزید و هر که در راه خدا جهاد کند، دعایش مستجاب شود، چنانچه دعای شما به اجابت رسید تا روز قیامت.[۴]
معنای اصطلاحی غزوه
در اصطلاح اغلب تاریخ نویسان غزوه به جنگهایی گفته می‌شود که به فرماندهی شخص پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) بوده است، لیکن بقیه جنگهای زمان رسول خدا (صلی الله علیه وآله) که آن حضرت در آن حضور نداشته «سری ّه» یا «بعث» نامیده شده است.
تعداد غزوه ها وسریه‌های پیامبر
در مورد تعداد غزوه‌های پیامبراسلام (صلی الله علیه وآله) بین سیره نویسان اختلاف است. [۵]آنها از نوزده تا بیست ونه گفته‌اند، لکن در تعداد غزوه‌های آن حضرت که جنگ و درگیری صورت گرفته‌است، همگی عدد «نه» را ثبت‌کرده‌اند.
«جنگ بدر، احد، المریسیع(بنی مصطلق)، خندق، بنی قریظه، خیبر، فتح مکه، طائف، حنین». و تعداد سرّیه‌ها را چهل و هفت نوشته‌اند. امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «... اغْزُوهُمْ قَبْلَ‌انْ یَغْزُوکُمْ، فَوَاللَّهِ ماغُزِیَ قَوْمٌ قَطُّ فی‌عُقْرِ دارِهِمْ الاّ ذَلُّوا...» «پیش از آنکه به شما حمله کنند، بر آنان حمله برید. به خدا سوگند هیچ قوم و ملّتی در داخل شهرها و خانه‌هاشان مورد تهاجم دشمن قرار نگرفتند، مگر اینکه ذلیل شدند.»[۶] در روایت دیگری از پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) چنین آمده است:«غَزْوَةٌ فی الْبَحْرِ مِثْلَ عَشَرَ غَزَواتٍ فِی‌الْبَرِّ» «یک جنگ دریایی برابر با ده جنگ زمینی است.»[۷] و نیز فرمود:«افْضَلُ الْغُزاةِ فی سَبیلِ‌اللَّهِ خادِمُهُمْ» «بهترین جنگجویان در راه خدا کسانی هستند که به مجاهدان خدمت می‌کنند.»[۸] همچنین فرمود:«مَنِ اغْتابَ غازِیاً فَکَانَّما قَتَلَ مُؤْمِناً»«کسی که از یک رزمنده غیبت نماید، مانند آن است که مؤمنی را کشته باشد.»[۹] (۶)- [۱۰] المنجد
اطلاعات غزوات پیامبر
غزوه‌ها در جدول زیر به ترتیب زمانی آمده‌اند:
| نام جنگ | نیروهای اسلام | نیروهای دشمن | مکان جنگ | زمان جنگ | مختصری از نتایج جنگ | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | غزوه ابواء(وَدّان) | ۲۰۰ نفر | نامعلوم | ابواء | صفر سال دوم هجری | در این غزوه، درگیری نظامی صورت نگرفت.[۱۱] نیروی اسلام به قریش نرسید. و تنها با قبیله بنی ضمره پیمان مودت بسته شد. |
| ۲ | غزوه بُواط | ۲۰۰ نفر | ۱۰۰ نفر | بواط | ربیع‌الاول سال دوم هجری[۱۲] یا ربیع الاخر سال دوم هجری[۱۳] | ---- |
| ۳ | غزوه عُشَیره | ۲۰۰ نفر | ائتلافی از قریش و قبیله مدلج و بنی ضمره | العشیره (مکانی بین مکه و مدینه[۱۴]) | جمادی‌الاول سال دوم هجری[۱۵] | درگیری صورت نگرفت.[۱۶]
متارکه و دوستی قبیله مدلج و هم‌پیمانان مدلج و ضمره |
| ۴ | غزوه بدر اول | ۲۰۰ نفر | نیروی کمی با فرماندهی یکی از کفار | بدر | جمادی‌الاخر سال دوم هجری[۱۷] یا ربیع الاول سال دوم.[۱۸] | فرار مشرکان |
| ۵ | غزوه بدر کبری | ۳۱۳ نفر با ۲ اسب و ۷۰ شتر | ۹۵۰ سواره و پیاده | بدر | ۱۷ رمضان سال دوّم.[۱۹] | پیروزی مسلمانان بر قریش |
| ۶ | غزوه بنی سُلَیم | ۲۰۰ نفر سواره | بنی سلیم و غطفان | میان مکه و مدینه | شوّال سال دوّم.[۲۰] | فرار بنی سلیم ترک اموال خود در جنگ |
| ۷ | غزوه بنی قَینُقاع | مسلمانان مدینه | یهود مدینه | مدینه | اوایل شوال سال دوم هجری | پاکسازی محیط مدینه از یهود |
| ۸ | غزوه سَویق | نیرویی ناچیز | ۲۰۰ نفر | قرقره الکدر | ذی‌الحجه سال دوم هجری[۲۱][۲۲] | فرار قریش |
| ۹ | ذی أمَرّ | ۴۵۰ نفر | فبیله و محارب | ذو امر نجد | محرم سال سوم هجرت[۲۳] | فرار بنی ثعلبه یک ماه اقامت مسلمانان در دیار آنان |
| ۱۰ | غزوه بُحران | ۳۰۰ نفر سواره | بنی سلیم | بحران (معدنی در حجاز یا وادی‌ای در ذابع) | ربیع‌الاخر سال سوم هجرت[۲۴] | ---- |
| ۱۱ | غزوه احد | ۷۰۰ نفر سواره و پیاده در اطراف مدینه | ۲۹۰۰ تا ۳۰۰۰ نفر | دامنه کوه احد | شوّال سال سوّم.[۲۵] | شهادت ۷۰ نفر از مسلمانان عدم پیروزی قطعی کفار نجات لشکر محاصره شده مسلمانان |
| ۱۲ | غزوه حَمراء الاسد | ۶۳۰ نفر | ۹۲۷۹ نفر از قریش | حَمراء الاسد چند کیلومتری جنوب مدینه | شوّال سال سوم.[۲۶] | فرار مشرکان قریش |
| ۱۳ | غزوه بنی نَضیر | عموم مسلمانان مدینه | یهودیان بنی نضیر | اطراف مدینه | ربیع الأوّل سال چهارم[۲۷] | کوچ دادن بنی نضیر از اطراف مدینه |
| ۱۴ | غزوه ذات الرِّقاع | ۴۰۰ نفر سواره و پیاده | بنی محارب | ذات‌الرقاع نجد | جمادی الأولی سال چهارم.[۲۸] | فرار بنی ثعلبه و محارب |
| ۱۵ | غزوه بدرالوعد | ۱۰۰۰ نفر | ۲۰۰۰ نفر | بدر | شعبان سال چهارم.[۲۹] | برخورد نظامی نداشتند |
| ۱۶ | غزوه دُومة الجَندَل | ۱۰۰۰ نفر سواره و پیاده | قبایل دومةالجندل | دومةالجندل | ربیع الأوّل سال پنجم[۳۰] | فرار و شکست قبایل جندل |
| ۱۷ | غزوه خندق | ۳۰۰۰ نفر | ۱۰۰۰۰ نفر از قبایل مشرک | مدینه | شوّال سال پنجم.[۳۱] | شکست احزاب وبازگشت بدون پیروزی |
| ۱۸ | غزوه بنی قُرَیظه | ۳۰۰۰ نفر | ۶۰۰ تا ۷۰۰ نفر | اطراف مدینه | ذیقعده و ذی حجّه سال پنجم[۳۲] | پیروزی ارتش اسلام بر بنی قریظه |
| ۱۹ | غزوه بنی لِحیان | حدود ۳۰۰۰ نفر | فبیله لحیان | غران | جمادی الأولی سال ششم[۳۳] | فرار بنی لحیان |
| ۲۰ | غزوه ذی قرد | پانصد تا هفتصد نفر[۳۴] | غطفان | ذی‌قرد | ربیع الاول[۳۵]و ربیع الآخر سال ششم.[۳۶] | بستن پیمان صلح بین مسلمانان و قریش |
| ۲۱ | غزوه بنی مصطلق | ۱۰۰۰ نفر سواره و پیاده | بنی مصطلق | المریسیع | شعبان سال ششم[۳۷] | فرار مشرکان پس از مقاومت مختصر |
| ۲۲ | غزوه حدیبیه | ۱۶۰۰ نفر | قریش | حدیبیه | ذی‌القعده سال ششم هجری[۳۸] | عقد پیمان صلح بین مسلمانان و قریش |
| ۲۳ | غزوه خیبر | ۱۶۰۰ نفر | یهودیان خیبر | خیبر | محرم و صفر سال هفتم هجری | سقوط و شکست خیبریان |
| ۲۴ | غزوه عمرة القضاء | ۱۴۰۰ نفر | قریش | مکه | ذی الحجه یا ذی القعده سال هفتم.[۳۹] | تقویت روحی مسلمانان و تضعیف مشرکان |
| ۲۵ | غزوه فتح مکه | ۱۰۰۰۰ نفر | قریش و بنی بکر | مکه | رمضان سال هشتم.[۴۰] | فتح مکه |
| ۲۶ | غزوه حنین | ۱۲۰۰۰ نفر | قبیله هوازن و ثقیف | نزدیکی طائف | شوّال سال هشتم.[۴۱] | پیروزی مسلمانان |
| ۲۷ | غزوه طائف | ۱۲۰۰۰ نفر | قبیله ثقیف | طائف | شوّال سال هشتم[۴۲] | بازگشت به مکه بدون پیروزی |
| ۲۸ | غزوه تبوک | ۳۰۰۰۰ نفر | روم و هم‌پیمانان | تبوک | رجب سال نهم[۴۳] | درخواست مصالحه مالی با مسلمانان از سوی رومیان[۴۴] |
منابع
از نویسندگان، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، اصطلاحات نظامی در فقه اسلامی، ص۹۴-۹۵.
پانویس
- ↑ لسان العرب، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم، ج۱۵، ص۱۲۳، نشر دار صادر.
- ↑ لسان العرب، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم، ج۱۵، ص۱۲۳، نشر دار صادر.
- ↑ آل عمران/سوره۳، آیه۱۵۶.
- ↑ مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۷، ح۱۲۲۷۶.
- ↑ واقدی، مغازی، ص۱۲۸، چ آل البیت.
- ↑ نهج‌البلاغه، خطبه۲۷.
- ↑ کنزالعمال، ج۴، ص۱۷۹.
- ↑ کنزالعمال، ج۴، ص۱۶۹.
- ↑ کنزالعمال، ج۴، ص۱۸۴.
- ↑ لسان العرب، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم، ج۱۵، ص۱۲۳، نشر دار صادر.
- ↑ ابن خلدون، ج۱، ص۴۰۸؛ بحار ج۱۹، ص۱۸۷
- ↑ السیرة النبویة ج۱، ص۵۹۸
- ↑ بیهقی، ج۳، ص۱۱.
- ↑ معجم البلدان، ج۴، ص۱۲۷
- ↑ إعلام الوری، ج۱، ص۱۶۴؛ السیرة النبویة، ج۱، ص۵۹۹؛ دلائل النبوة، ج۵، ص۴۶۹
- ↑ جوامع السیرة النبویة، ص۷۸
- ↑ خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفة، ص۲۰،
- ↑ واقدی، ج۱، ص۱۲؛ عیون الأثر، ج۱، ص۲۶۳؛ اعیان الشیعة، ج۱، ص۲۴۶
- ↑ السیرة النبویة، ج۱، ص۲۴۰
- ↑ دلائل النبوة، ج۳، ص۱۶۳؛ السیرة النبویة، ج۲، ص۴۳ – ۴۴
- ↑ دلائل النبوة، ج۳، ص۱۶۴
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۴۴
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۴۶
- ↑ ابن حبیب، ص۱۱۲؛ ابن سعد، ج۲، ص۲۴
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۶۰؛ دلائل النبوة، ج۳، ص۱۷۷؛ جوامع السیرة النبویة، ص۱۴۰
- ↑ المغازی، ج۱، ص۳۳۴
- ↑ عیون الأثر، ج۲، ص۷۰؛ المغازی، ج۱، ص۳۶۳
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۲۰۳؛ الروض الأنف، ج۶، ص۲۲۱ – ۲۲۲
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۲۰۹
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۲۱۳
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۲۱۴؛ جوامع السیرة النبویة، ص۱۴۷؛ أنیس المؤمنین، ص۲۱
- ↑ المغازی، ج۲، ص۴۹۶؛ أنساب الاشراف، ج۱، ص۳۴۷
- ↑ دلائل النبوة، ج۳، ص۳۶۴
- ↑ جعفریان، تاریخ سیاسی اسلام، (سیره رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم)، قم، عترت، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۵۷۳.
- ↑ أنساب الأشراف، ج۱، ص۳۴۹
- ↑ المغازی، ج۲، ص۵۳۷
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۲۸۹
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۳۰۸؛ أعیان الشیعة، ج۱، ص۲۶۸
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۳۲۸؛ دلائل النبوة، ج۴، ص۱۹۷
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۳۸۹؛ الروض الأنف، ج۷، ص۴۹
- ↑ دلائل النبوة، ج۵، ص۱۵۶؛ المغازی، ج۳، ص۸۹۲
- ↑ إعلام الوری، ج۱، ص۲۳۳؛ دلائل النبوة، ج۵، ص۱۵۶
- ↑ السیرة النبویة، ج۲، ص۵۱۵؛ دلائل النبوة، ج۵، ص۴۶۹
- ↑ حسنی، ص۹۳-۹۴