جعفر طیار: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌وحدت
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۴۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<div class="wikiInfo">[[پرونده:جعفر طیار.jpg |جایگزین=جعفر طیار|جعفر طیار]]
{{جعبه اطلاعات شخصیت
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
| عنوان = جعفر طیار
!نام
| تصویر = جعفر طیار.jpg
!جعفر طیار
| نام = جعفر بن ابی‌طالب
|-
| نام‌های دیگر =
|نام کامل
| سال تولد = 20 سال قبل از [[بعثت]]
|جعفر بن ابی طالب
| تاریخ تولد =
|-
| محل تولد = [[مکه]]
|نام پدر
| سال درگذشت = هشتم هجری
|ابو‌طالب
| تاریخ درگذشت = [[جمادی الاولی]]
|-
| محل درگذشت =
|نام مادر
| استادان =
|فاطمه‌ بنت اسد
| شاگردان =
|-
| دین = [[اسلام]]
|القاب
| مذهب = [[شیعه]]
|طیار • ذوالجناحین
| آثار =
|-
| فعالیت‌ها =
|زادگاه
| وبگاه =
|[[مکه]]
}}
|-
'''جعفر بن‌ ابی‌طالب‌''' با کنیه‌ ابوعبداللّه‌ و ملقب به طیّار پسرعموی‌ [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر (صلی الله علیه)]] و برادر [[علی بن ابی‌طالب|حضرت‌ علی‌ (علیه‌السلام)]] و از شهدای‌ بزرگ‌ صدر اسلام‌ است. او از شخصیت‌های برجسته‌ [[اسلام]] بوده و به عنوان الگوی [[ایمان]]، عمل و [[جهاد]] و [[شهادت]] مطرح است.
|مهاجر • [[انصار]]
|مهاجر
|-
|نسب
|قریشی از [[بنی هاشم]]
|-
|[[دین]]
|[[اسلام]]
|-
|[[مذهب]]
|[[شیعه]]
|-
|نحوه [[شهادت]]
|در جنگ موته
|-
|درگذشت/شهادت
|جمادی الاولی سال هشتم هجری
|-
|آرامگاه
|موت • [[اردن]]
|-
|}
</div>


'''جعفر بن‌ ابی‌طالب‌'''، کنیه‌اش‌ ابوعبداللّه‌ و ملقب به طیّار، پسرعموی‌ [[پیامبر (ص)]]، برادر [[امام علی|حضرت‌ علی‌ (ع)]] و از شهدای‌ بزرگ‌ صدر اسلام‌ است. او از شخصیت هاى برجسته‌ اسلام است و به عنوان الگوى ایمان، عمل و جهاد و شهادت مطرح است.  
== مختصری از زندگی‌نامه جعفر طیار ==
جعفر فرزند [[ابوطالب|ابو‌طالب]] و [[فاطمه بنت اسد|فاطمه بنت اسد]]، معروف به <big>جعفر طیار</big>، کنیه‌اش <big>ابوعبدالله</big> بود<ref>ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله‏، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق، البجاوی، علی محمد، ج 1، ص 242، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، 1412ق</ref>. پیامبر اسلام(صلی الله علیه) نیز لقب <big>ابوالمساکین</big> را به وی داده بود به دلیل آن‌که نشست و برخاست بسیاری با فقرا داشت<ref>ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق، عبدالموجود، عادل احمد، معوض، علی محمد، ج 7، ص 309، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق</ref>.


=مختصری از زندگی‌نامه جعفر طیار=
جعفر برادر [[علی بن ابی‌طالب|امام علی (علیه‌السلام)]]، [[عقیل]]، طالب و پسر عموی [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا) |پیامبر اسلام (صلی الله علیه)]] بود. براساس گزارش‌های تاریخی وی 20 سال قبل از [[بعثت]] متولد شد، در حالی که ده سال از [[عقیل]] کوچک‌تر و ده سال از علی(علیه‌السلام) بزرگ‌تر بود<ref>الاستیعاب، ج 1، ص 242</ref>.


جعفر فرزند [[ابو‌طالب]] و [[فاطمه‌ی بنت اسد]]، معروف به <big>جعفر طیار</big>، کنیه‌اش <big>ابو عبدالله</big> بود. <ref>ابن عبدالبر، یوسف بن عبد الله‏، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق، البجاوی، علی محمد، ج 1، ص 242، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، 1412ق</ref> پیامبر اسلام(ص) نیز لقب <big>ابو المساکین</big> را به وی داده بود به دلیل آن‌که نشست و برخاست بسیاری با فقرا داشت. <ref>ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق، عبد الموجود، عادل احمد، معوض، علی محمد، ج ص 309، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق</ref>
جعفر از شهدای بزرگ صدر اسلام است که بعد از قطع شدن دو دستش در [[جنگ موته]] <ref>جنگ موته، جنگی بود که در سال هشتم هجری و در زمان حیات [[رسول‌ خدا(صلی الله علیه)]] بین [[مسلمانان]] و [[امپراطوری روم]] روی داد. ر. ک: «فرمانده سپاه جنگ موته»، 44912</ref> و شهادتش به «ذوالجناحین»<ref> الاستیعاب، ج 1، ص 242</ref> و جعفر طیار <ref> ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، تحقیق، السقا، مصطفی، الأبیاری، ابراهیم، شلبی، عبدالحفیظ، ج ص 505، بیروت، دار المعرفة، چاپ اول، بی‌تا</ref> شناخته می‌شود.


جعفر برادر [[امام علی(ع)]]، [[عقیل]]، طالب و پسر عموی [[پیامبر اسلام(ص)]] بود. براساس گزارش‌های تاریخی وی 20 سال قبل از [[بعثت]] متولد شد، در حالی که ده سال از عقیل کوچک‌تر و ده سال از علی(ع) بزرگ‌تر بود. <ref>الاستیعاب، ج ص 242</ref>
هنگامی‌ که‌ در [[مکه‌]] خشک‌سالی‌ اتفاق افتاد و ابوطالب‌ دچار تنگ‌دستی شد، پیامبر(صلی الله علیه) به [[عباس بن عبدالمطلب]] پیشنهاد داد تا نزد برادرش‌ ابوطالب برود‌ و جعفر را به‌ خانه خود بیاورد و سرپرستی وی را بر عهده گیرد‌. عباس این پیشنهاد را پذیرفت، نزد ابوطالب رفت و جعفر را به منزل خود آورد. جعفر تحت سرپرستی عمویش‌ بزرگ شد تا زمانی که‌ اسلام را پذیرفت، پس از آن مستقل شد<ref>طبری، أبوجعفر محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، تحقیق، ابراهیم، محمد أبوالفضل، ج ص 313، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387ق</ref>.


جعفر از شهدای بزرگ صدر اسلام است که بعد از قطع شدن دو دستش در [[جنگ موته]] <ref>جنگ موته، جنگی بود که در سال هشتم هجری و در زمان حیات [[رسول‌ خدا(ص)]] بین [[مسلمانان]] و [[امپراطوری روم]] روی داد. ر. ک: «فرمانده سپاه جنگ موته»، 44912</ref> و شهادتش به «ذوالجناحین» <ref> الاستیعاب، ج 1، ص 242</ref> و جعفر طیار <ref> ابن هشام، عبد الملک، السیرة النبویة، تحقیق، السقا، مصطفی، الأبیاری، ابراهیم، شلبی، عبد الحفیظ، ج ص 505، بیروت، دار المعرفة، چاپ اول، بی‌تا</ref> شناخته می‌شود.
== همسر و فرزندان ==
نام همسر جعفر [[اسماء بنت عمیس بن نعمان]] بود که از او دارای فرزندانی به نام عبدالله، محمد و عون می‌باشد که‌ همگی‌ در [[حبشه]] به دنیا آمده بودند<ref>ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‏، الطبقات الکبری‏، تحقیق، عطا، محمد عبدالقادر، ج ص 25، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1410ق</ref>.


هنگامی‌ که‌ در [[مکه‌]] خشک‌سالی‌ اتفاق افتاد و ابوطالب‌ دچار تنگ‌دستی شد، پیامبر(ص) به [[عباس بن عبدالمطلب]] پیشنهاد داد تا نزد برادرش‌ ابوطالب برود‌ و جعفر را به‌ خانه خود بیاورد و سرپرستی وی را بر عهده گیرد‌. عباس این پیشنهاد را پذیرفت، نزد ابوطالب رفت و جعفر را به منزل خود آورد. جعفر تحت سرپرستی عمویش‌ بزرگ شد تا زمانی که‌ اسلام را پذیرفت، پس از آن مستقل شد. <ref>طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، تحقیق، ابراهیم، محمد أبو الفضل، ج 2، ص 313، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387ق</ref>
برخی منابع نیز چهار فرزند دیگر به نام‌های محمد اصغر، حمید، حسین، عبدالله اصغر را از همان مادر به فرزندان او افزوده و مدعی شده‌اند که آنان نیز در حبشه به دنیا آمدند<ref> ابن عنبه حسنی، سید احمد بن علی، عمدة الطالب فی أنساب آل أبی‌طالب‏، ص 35، قم، انصاریان، 1417ق</ref>.


=همسر و فرزندان=
== اسلام آوردن ==
در زمان اسلام آوردن وی اختلاف است. بر اساس گزارشی، وی در کمتر از بیست سالگی اسلام آورد<ref>مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، ج 5، ص 99، بور سعید، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا</ref> گفته شده او دومین فردی بود که پس از امام علی (علیه‌السلام) مسلمان شد و به همراه برادرش اولین [[نماز جماعت]] را به امامت پیامبر (صلی الله علیه) برپا کردند<ref> ابن اثیر جزری، علی بن محمد، أسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج ‏1، ص 341، بیروت، دار الفکر، 1409ق</ref>.


نام همسر جعفر [[اسماء بنت عمیس بن نعمان]] بود که از او دارای فرزندانی به نام عبدالله، محمد و عون می‌باشد که‌ همگی‌ در [[حبشه]] به دنیا آمده بودند. <ref>ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‏، الطبقات الکبری‏، تحقیق، عطا، محمد عبد القادر، ج 4، ص 25، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1410ق</ref>
[[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق‌ (علیه‌السلام)]] نیز در این زمینه می‌فرماید: اولین نماز جماعتی که رسول خدا (صلی الله علیه) برقرار فرمود، تنها امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) با حضرتشان بود و ابوطالب به جعفر گفت که او نیز در نماز جماعت آنان شرکت نماید<ref>شیخ صدوق، امالی، ص 508، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، 1400ق</ref>.


برخی منابع نیز چهار فرزند دیگر به نام‌های محمد اصغر، حمید، حسین، عبدالله اصغر را از همان مادر به فرزندان او افزوده و مدعی شده‌اند که آنان نیز در حبشه به دنیا آمدند. <ref> ابن عنبه حسنی، سید احمد بن علی، عمدة الطالب فی أنساب آل أبی طالب‏، ص 35، قم، انصاریان، 1417ق</ref>
با این وجود، برخی معتقدند که وی سومین، <ref>ابن عساکر، علی بن حسن‏، تاریخ مدینة دمشق و ذکر فضلها و تسمیة من حلها من الأماثل أو اجتاز بنواحیها من واردیها و أهلها، محقق، شیری، علی‏، ج 72، ص 125، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1415ق</ref> بیست و ششمین<ref> الإصابة، ج ‏1، ص 592</ref>، یا سی و دومین نفری بود که مسلمان شد<ref> أسد الغابة، ج ‏1، ص 341</ref>.


=اسلام آوردن=
== فضایل و ویژگی‌های جعفر طیار ==
جعفر در زمان خودش از جهت زیبایی و اخلاق، شبیه‌ترین مردم به رسول خدا (صلی الله علیه) بود<ref> الاستیعاب، ج ‏1، ص 244</ref>. علی (علیه‌السلام)‌ به برادرش جعفر ارادتی ویژه داشت به گونه‌ای که اگر‌ عبدالله‌ بن‌ جعفر درخواستی از آن‌حضرت داشت و او را به‌ جان‌ جعفر قسم‌ می‌‌داد، درخواستش را رد نمی‌کرد<ref>ابونعیم احمد بن عبدالله الاصبهانی‏، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، محقق، مصحح، شفیعی کدکنی‏، محمد رضا، ج 1، ص 114، قاهره، دار ام القراء للطباعة و النشر، چاپ اول، بی‌تا</ref>.


در زمان اسلام آوردن وی اختلاف است. بر اساس گزارشی، وی در کمتر از بیست سالگی اسلام آورد <ref>مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، ج 5، ص 99، بور سعید، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا</ref> گفته شده او دومین فردی بود که پس از امام علی(ع) مسلمان شد و به همراه برادرش اولین [[نماز جماعت]] را به امامت پیامبر(ص) برپا کردند. <ref> ابن اثیر جزری، علی بن محمد، أسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج ‏1، ص 341، بیروت، دار الفکر، 1409ق</ref>
جعفر مردی خطیب، دلیر و شجاع، عارف، سخاوت‌مند و بخشنده‌ای بود که دایره جودش شامل همه می‌شد. او حقوق را رعایت می‌کرد<ref>ابونعیم احمد بن عبدالله الاصبهانی‏، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، محقق، مصحح، شفیعی کدکنی‏، محمد رضا، ج ص 114، قاهره، دار ام القراء للطباعة و النشر، چاپ اول، بی‌تا</ref>.


[[امام صادق‌(ع)]] نیز در این زمینه می‌فرماید: اولین نماز جماعتی که رسول خدا(ص) برقرار فرمود، تنها امیرالمؤمنین(ع) با حضرتشان بود و ابوطالب به جعفر گفت که او  نیز در نماز جماعت آنان شرکت نماید. <ref>شیخ صدوق، امالی، ص 508، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، 1400ق</ref>
[[نماز جعفر طیار]] که از نمازهای مستحب مؤکد و سفارش شده است هدیه‌ای است که پیامبر به جعفر داده بود<ref> «نماز جعفر طیار»، 47577</ref>.


با این وجود، برخی معتقدند که وی سومین، <ref>ابن عساکر، علی بن حسن‏، تاریخ مدینة دمشق و ذکر فضلها و تسمیة من حلها من الأماثل أو اجتاز بنواحیها من واردیها و أهلها، محقق، شیری، علی‏، ج 72، ص 125، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1415ق</ref> بیست و ششمین، <ref> الإصابة، ج ‏1، ص 592</ref> یا سی و دومین نفری بود که مسلمان شد. <ref> أسد الغابة، ج ‏1، ص 341</ref>
از امام علی (علیه‌السلام) نقل می‌کنند که رسول خدا (صلی الله علیه) فرمود: پیامبران قبل از من هفت وزیر و نقیب و حواری داشتند، اما خداوند به من چهارده حواری و نقیب داد: حمزه، جعفر، امام علی(علیه‌السلام)، امام حسن (علیه‌السلام)، امام حسین (علیه‌السلام)، و ...<ref>أسدالغابة، ج ‏1، ص 342</ref>.


=فضایل و ویژگی‌های جعفر طیار=
جعفر دارای چنان جایگاهی است که بعد از [[اهل بیت|اهل‌بیت (علیه‌السلام)]] و [[امامان معصوم(ع)|امامان معصوم (علیهم‌السلام‏)]] از اولین کسانی خواهد بود که در کنار [[حوض کوثر]] بر پیامبر (صلی الله علیه) وارد می‌شود<ref> مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 36، ص 295، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق</ref>.


جعفر در زمان خودش از جهت زیبایی و اخلاق، شبیه‌ترین مردم به رسول خدا(ص) بود. <ref> الاستیعاب، ج ‏1،  ص 244</ref> علی(ع)‌ به برادرش جعفر ارادتی ویژه داشت به گونه‌ای که اگر‌ عبدالله‌ بن‌ جعفر درخواستی از آن‌حضرت داشت و او را به‌ جان‌ جعفر قسم‌ می‌‌داد، درخواستش را رد نمی‌کرد. <ref>ابو نعیم احمد بن عبد الله الاصبهانی‏، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، محقق، مصحح، شفیعی کدکنی‏، محمد رضا، ج 1، ص 114، قاهره، دار ام القراء للطباعة و النشر، چاپ اول، بی‌تا</ref>
رسول خدا (صلی الله علیه) در ارتباط با جعفر سخنان فراوانی فرموده است:


جعفر مردی خطیب، دلیر و شجاع، عارف، سخاوت‌مند و بخشنده‌ای بود که دایره جودش شامل همه می‌شد. او حقوق را رعایت می‌کرد. <ref>ابو نعیم احمد بن عبد الله الاصبهانی‏، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، محقق، مصحح، شفیعی کدکنی‏، محمد رضا، ج 1، ص 114، قاهره، دار ام القراء للطباعة و النشر، چاپ اول، بی‌تا</ref>
بهترین مردم [[حمزه]]، جعفر و علی (علیه‌السلام) می‌باشند<ref>ابوالفرج، علی بن الحسین الأصفهانی، مقاتل الطالبیین، محقق، صقر، سید احمد، ص 34، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا</ref>.


[[نماز جعفر طیار]] که از نمازهای مستحب مؤکد و سفارش شده است هدیه‌ای است که پیامبر به جعفر داده بود. <ref> «نماز جعفر طیار»، 47577</ref>
مردم از درختان گوناگون هستند و من و جعفر از یک درختیم<ref>ابوالفرج، علی بن الحسین الأصفهانی، مقاتل الطالبیین، محقق، صقر، سید احمد، ص 35، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا</ref>.


از [[امام علی(ع)]] نقل می‌کنند که رسول خدا(ص) فرمود: پیامبران قبل از من هفت وزیر و نقیب و حواری داشتند، اما خداوند به من چهارده حواری و نقیب داد: حمزه، جعفر، امام علی(ع)، [[امام حسن]](ع)، [[امام حسین(ع)]]، و ... <ref>أسدالغابة، ج ‏1، ص 342</ref>
خدایا! جعفر بهترین [[ثواب]] را به سوی تو فرستاد. تو نیز بهترین افراد را در ذریه او قرار ده<ref>شیبانی، أحمد بن محمد بن حنبل، فضائل الصحابة، ج ص 1125، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ اول، 1403ق</ref>.


جعفر دارای چنان جایگاهی است که بعد از [[اهل‌بیت]](ع) و [[امامان معصوم(‏ع)]] از اولین کسانی خواهد بود که در کنار [[حوض کوثر]] بر پیامبر(ص) وارد می‌شود. <ref> مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 36، ص 295، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق</ref>
من و این فرزندان عبدالمطلب بزرگان اهل بهشتیم: حمزه، جعفر، علی(علیه‌السلام)، فاطمه‏(سلام الله علیها) و حسنین (علیه‌السلام)<ref>تاریخ مدینة دمشق، ج ‏72، ص 127</ref>.


رسول خدا(ص) در ارتباط با جعفر سخنان فراوانی فرموده است:
در نقلی دیگر به جای [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|حضرت زهرا( سلام الله علیها)]]، نام [[حجت بن حسن (مهدی)|حضرت مهدی (عجل الله فرجه الشریف)]]» ذکر شده است<ref>تاریخ مدینة دمشق، ج ‏72، ص 127</ref>.


بهترین مردم [[حمزه]]، جعفر و علی(ع) می‌باشند. <ref>ابو الفرج، علی بن الحسین الأصفهانی، مقاتل الطالبیین، محقق، صقر، سید احمد، ص 34، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا</ref>
ابن عباس می‌گوید: نزد پیامبر خدا (صلی الله علیه) بودیم که ایشان جواب سلامی را دادند و سپس به اسماء فرمودند: این جعفر به همراه [[جبرئیل]] و [[میکائیل]] و [[ملائکه]] بودند که بر من سلام کردند و جوابشان را دادم.


مردم از درختان گوناگون هستند و من و جعفر از یک درختیم. <ref>ابو الفرج، علی بن الحسین الأصفهانی، مقاتل الطالبیین، محقق، صقر، سید احمد، ص 35، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا</ref>
پیامبر (صلی الله علیه) برای جعفر سالیانه پنجاه خروار از محصول خرمای خیبر را مقرر فرمودند<ref> الطبقات ‏الکبری، ج ‏4، ص 30</ref>.


خدایا! جعفر بهترین [[ثواب]] را به سوی تو فرستاد. تو نیز بهترین افراد را در ذریه او قرار ده. <ref>شیبانی، أحمد بن محمد بن حنبل، فضائل الصحابة، ج 2، ص 1125، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ اول، 1403ق</ref>
== شهادت جعفر طیار ==
جعفر بعد از بازگشت به مدینه در [[جنگ موته|نبرد موته]] که در سال هشتم هجرت رخ داد<ref>الاستیعاب، ج ‏1، ص 242</ref> شرکت کرد و بعد از شهادت [[زید بن حارثه]] فرماندهی سپاه اسلام را بر عهده گرفت<ref> السیرة النبویة، ج ‏2، ص 373</ref>. البته برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که فرماندهی از ابتدا بر عهده جعفر بود<ref> یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب‏، تاریخ الیعقوبی، ج 2، ص 65، بیروت، دار صادر، بیروت، چاپ اول، بی‌تا</ref>.


من و این فرزندان عبدالمطلب بزرگان اهل بهشتیم: حمزه، جعفر،علی(ع)، فاطمه‏(س) و حسنین(ع)». <ref>تاریخ مدینة دمشق، ج ‏72، ص 127</ref>
او پس از سال‌ها مجاهدت و تلاش در دفاع از اسلام نوپا، سرانجام در سن چهل و یک<ref> الاستیعاب، ج ‏1، ص 245</ref> و یا چهل و پنج سالگی<ref>تاریخ مدینة دمشق، ج ‏72، ص 135</ref> در این نبرد به شهادت رسید. گزارش شده که در نبرد موته جعفر حدود نود جراحت برداشت<ref> الاستیعاب، ج ‏1، ص 243</ref> و بر اساس گزارشی دیگر بدن ایشان با ضربه یکی از رومیان به دو نیم تقسیم شد<ref>مقریزی، تقی الدین‏، امتاع الاسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع‏، تحقیق، نمیسی، محمد عبدالحمید، ج 1، ص 340، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1420ق؛ الطبقات ‏الکبری، ج ‏4، ص 29</ref>. گفته می‌شود او اولین فرد از مسلمانان بود که مرکبش را در میدان نبرد پی کرد<ref> الإصابة، ج 1، ص 593</ref>.


در نقلی دیگر به جای [[حضرت زهرا(س)]]، نام [[حضرت مهدی(ع)]]» ذکر شده است. <ref>تاریخ مدینة دمشق، ج ‏72، ص 127</ref>
به هر حال بعد از شهادت او بود که پیامبر (صلی الله علیه) فرمود: خداوند به جای دو دست جعفر به وی دو بال داد که با آنها در هرکجای بهشت که بخواهد پرواز می‌کند<ref>بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق، زکار، سهیل، زرکلی، ج ص 43، ریاض، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1417ق</ref>.


ابن عباس می‌گوید: نزد پیامبر خدا(ص) بودیم که ایشان جواب سلامی را دادند و سپس به اسماء فرمودند: این جعفر به همراه [[جبرئیل]] و [[میکائیل]] و [[ملائکه]] بودند که بر من سلام کردند و جوابشان را دادم.
با شهادت جعفر پیامبر(صلی الله علیه) به منزل وی آمد و خبر شهادتش را به همسرش اسماء داد و همراه با او در عزای جعفر گریست. آن‌گاه حضرت فاطمه(س) با حالتی گریان وارد شد. پیامبر فرمود: سزاست که بر مرگ چشم‌ها گریان باشد<ref> الاستیعاب، ج ‏1، ص 243</ref>.


پیامبر(ص) برای جعفر سالیانه پنجاه خروار از محصول خرمای خیبر را مقرر فرمودند. <ref> الطبقات ‏الکبری، ج ‏4، ص 30</ref>
از [[جعفر بن محمد (صادق‌)|امام صادق (علیه‌السلام)]] نقل است که بعد از شهادت جعفر پیامبر (صلی الله علیه) به [[فاطمه بنت محمد (زهرا)|فاطمه (سلام الله علیها)]] فرمود تا سه روز برای اسماء شام و ناهار تهیه کرده و با سایر بانوان فامیل به دلداری او بروند و در خانه او بمانند؛ از این‌جا بود که سنتی شرعی شکل گرفت که تا سه روز برای صاحبان عزا غذا بفرستند<ref>برقی، ابوجعفر احمد بن محمد بن خالد، محاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال‌الدین، ج ص 419، ‏ قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق</ref>.


=شهادت جعفر طیار=
== مدفن ==
جعفر به همراه زید بن حارثه و عبدالله بن رواحه در یک قبر دفن شدند<ref>عمدة الطالب، ص 35 - 36</ref> زیارت جعفر در منطقه موته مستحب است و به آن سفارش شده است. <ref>بحار الأنوار، ج ‏97، ص 222</ref>.


جعفر بعد از بازگشت به مدینه در [[نبرد موته]] که در سال هشتم هجرت رخ داد <ref>الاستیعاب، ج ‏1، ص 242</ref> شرکت کرد و بعد از شهادت [[زید بن حارثه]] فرماندهی سپاه اسلام را بر عهده گرفت. <ref> السیرة النبویة، ج ‏2، ص 373</ref> البته برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که فرماندهی از ابتدا بر عهده جعفر بود. <ref> یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب‏، تاریخ الیعقوبی، ج 2، ص 65، بیروت، دار صادر، بیروت، چاپ اول، بی‌تا</ref>
== پانویس ==
{{پانویس}}


او پس از سال‌ها مجاهدت و تلاش در دفاع از اسلام نوپا، سرانجام در سن چهل و یک <ref> الاستیعاب، ج ‏1، ص 245</ref> و یا چهل و پنج سالگی <ref>تاریخ مدینة دمشق، ج ‏72، ص 135</ref> در این نبرد به شهادت رسید. گزارش شده که در نبرد موته جعفر حدود نود جراحت برداشت <ref> الاستیعاب، ج ‏1، ص 243</ref> و بر اساس گزارشی دیگر بدن ایشان با ضربه یکی از رومیان به دو نیم تقسیم شد. <ref>مقریزی، تقی الدین‏، امتاع الاسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع‏، تحقیق، نمیسی، محمد عبد الحمید، ج 1، ص 340، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1420ق؛ الطبقات ‏الکبری، ج ‏4، ص 29</ref> گفته می‌شود او اولین فرد از مسلمانان بود که مرکبش را در میدان نبرد پی کرد. <ref> الإصابة، ج 1، ص 593</ref>
[[رده:شخصیت‌ها]]
 
[[رده:صحابه]]
به هر حال بعد از شهادت او بود که پیامبر(ص) فرمود: خداوند به جای دو دست جعفر به وی دو بال داد که با آنها در هرکجای بهشت که بخواهد پرواز می‌کند. <ref>بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق، زکار، سهیل، زرکلی، ج 2، ص 43، ریاض، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1417ق</ref>
 
با شهادت جعفر پیامبر(ص) به منزل وی آمد و خبر شهادتش را به همسرش اسماء داد و همراه با او در عزای جعفر گریست. آن‌گاه حضرت فاطمه(س) با حالتی گریان وارد شد. پیامبر فرمود: سزاست که بر مرگ چشم‌ها گریان باشد.‏ <ref> الاستیعاب، ج ‏1، ص 243</ref>
 
از [[امام صادق(ع)]] نقل است که بعد از شهادت جعفر پیامبر(ص) به [[فاطمه(س)]] فرمود تا سه روز برای اسماء شام و ناهار تهیه کرده و با سایر بانوان فامیل به دلداری او بروند و در خانه‌ی او بمانند؛ از این‌جا بود که سنتی شرعی شکل گرفت که تا سه روز برای صاحبان عزا غذا بفرستند. <ref>برقی، ابو جعفر احمد بن محمد بن خالد، محاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین، ج 2، ص 419،‏ قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق</ref>
 
=مدفن=
 
جعفر به همراه زید بن حارثه و عبدالله بن رواحه در یک قبر دفن شدند. <ref>عمدة الطالب، ص 35 - 36</ref> زیارت جعفر در منطقه موته مستحب است و به آن سفارش شده است. <ref>بحار الأنوار، ج ‏97، ص  222</ref>
 
=پانویس=
{{پانویس|4}}
 
[[رده:اصحاب پیامبر]]
[[رده:مهاجران به حبشه]]
[[رده:فرماندهان جنگ‌های دوره پیامبر]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۶ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۹:۴۱

جعفر طیار
جعفر طیار.jpg
نام کاملجعفر بن ابی‌طالب
اطلاعات شخصی
محل تولدمکه
روز درگذشتجمادی الاولی
دیناسلام، شیعه

جعفر بن‌ ابی‌طالب‌ با کنیه‌ ابوعبداللّه‌ و ملقب به طیّار پسرعموی‌ پیامبر (صلی الله علیه) و برادر حضرت‌ علی‌ (علیه‌السلام) و از شهدای‌ بزرگ‌ صدر اسلام‌ است. او از شخصیت‌های برجسته‌ اسلام بوده و به عنوان الگوی ایمان، عمل و جهاد و شهادت مطرح است.

مختصری از زندگی‌نامه جعفر طیار

جعفر فرزند ابو‌طالب و فاطمه بنت اسد، معروف به جعفر طیار، کنیه‌اش ابوعبدالله بود[۱]. پیامبر اسلام(صلی الله علیه) نیز لقب ابوالمساکین را به وی داده بود به دلیل آن‌که نشست و برخاست بسیاری با فقرا داشت[۲].

جعفر برادر امام علی (علیه‌السلام)، عقیل، طالب و پسر عموی پیامبر اسلام (صلی الله علیه) بود. براساس گزارش‌های تاریخی وی 20 سال قبل از بعثت متولد شد، در حالی که ده سال از عقیل کوچک‌تر و ده سال از علی(علیه‌السلام) بزرگ‌تر بود[۳].

جعفر از شهدای بزرگ صدر اسلام است که بعد از قطع شدن دو دستش در جنگ موته [۴] و شهادتش به «ذوالجناحین»[۵] و جعفر طیار [۶] شناخته می‌شود.

هنگامی‌ که‌ در مکه‌ خشک‌سالی‌ اتفاق افتاد و ابوطالب‌ دچار تنگ‌دستی شد، پیامبر(صلی الله علیه) به عباس بن عبدالمطلب پیشنهاد داد تا نزد برادرش‌ ابوطالب برود‌ و جعفر را به‌ خانه خود بیاورد و سرپرستی وی را بر عهده گیرد‌. عباس این پیشنهاد را پذیرفت، نزد ابوطالب رفت و جعفر را به منزل خود آورد. جعفر تحت سرپرستی عمویش‌ بزرگ شد تا زمانی که‌ اسلام را پذیرفت، پس از آن مستقل شد[۷].

همسر و فرزندان

نام همسر جعفر اسماء بنت عمیس بن نعمان بود که از او دارای فرزندانی به نام عبدالله، محمد و عون می‌باشد که‌ همگی‌ در حبشه به دنیا آمده بودند[۸].

برخی منابع نیز چهار فرزند دیگر به نام‌های محمد اصغر، حمید، حسین، عبدالله اصغر را از همان مادر به فرزندان او افزوده و مدعی شده‌اند که آنان نیز در حبشه به دنیا آمدند[۹].

اسلام آوردن

در زمان اسلام آوردن وی اختلاف است. بر اساس گزارشی، وی در کمتر از بیست سالگی اسلام آورد[۱۰] گفته شده او دومین فردی بود که پس از امام علی (علیه‌السلام) مسلمان شد و به همراه برادرش اولین نماز جماعت را به امامت پیامبر (صلی الله علیه) برپا کردند[۱۱].

امام صادق‌ (علیه‌السلام) نیز در این زمینه می‌فرماید: اولین نماز جماعتی که رسول خدا (صلی الله علیه) برقرار فرمود، تنها امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) با حضرتشان بود و ابوطالب به جعفر گفت که او نیز در نماز جماعت آنان شرکت نماید[۱۲].

با این وجود، برخی معتقدند که وی سومین، [۱۳] بیست و ششمین[۱۴]، یا سی و دومین نفری بود که مسلمان شد[۱۵].

فضایل و ویژگی‌های جعفر طیار

جعفر در زمان خودش از جهت زیبایی و اخلاق، شبیه‌ترین مردم به رسول خدا (صلی الله علیه) بود[۱۶]. علی (علیه‌السلام)‌ به برادرش جعفر ارادتی ویژه داشت به گونه‌ای که اگر‌ عبدالله‌ بن‌ جعفر درخواستی از آن‌حضرت داشت و او را به‌ جان‌ جعفر قسم‌ می‌‌داد، درخواستش را رد نمی‌کرد[۱۷].

جعفر مردی خطیب، دلیر و شجاع، عارف، سخاوت‌مند و بخشنده‌ای بود که دایره جودش شامل همه می‌شد. او حقوق را رعایت می‌کرد[۱۸].

نماز جعفر طیار که از نمازهای مستحب مؤکد و سفارش شده است هدیه‌ای است که پیامبر به جعفر داده بود[۱۹].

از امام علی (علیه‌السلام) نقل می‌کنند که رسول خدا (صلی الله علیه) فرمود: پیامبران قبل از من هفت وزیر و نقیب و حواری داشتند، اما خداوند به من چهارده حواری و نقیب داد: حمزه، جعفر، امام علی(علیه‌السلام)، امام حسن (علیه‌السلام)، امام حسین (علیه‌السلام)، و ...[۲۰].

جعفر دارای چنان جایگاهی است که بعد از اهل‌بیت (علیه‌السلام) و امامان معصوم (علیهم‌السلام‏) از اولین کسانی خواهد بود که در کنار حوض کوثر بر پیامبر (صلی الله علیه) وارد می‌شود[۲۱].

رسول خدا (صلی الله علیه) در ارتباط با جعفر سخنان فراوانی فرموده است:

بهترین مردم حمزه، جعفر و علی (علیه‌السلام) می‌باشند[۲۲].

مردم از درختان گوناگون هستند و من و جعفر از یک درختیم[۲۳].

خدایا! جعفر بهترین ثواب را به سوی تو فرستاد. تو نیز بهترین افراد را در ذریه او قرار ده[۲۴].

من و این فرزندان عبدالمطلب بزرگان اهل بهشتیم: حمزه، جعفر، علی(علیه‌السلام)، فاطمه‏(سلام الله علیها) و حسنین (علیه‌السلام)[۲۵].

در نقلی دیگر به جای حضرت زهرا( سلام الله علیها)، نام حضرت مهدی (عجل الله فرجه الشریف)» ذکر شده است[۲۶].

ابن عباس می‌گوید: نزد پیامبر خدا (صلی الله علیه) بودیم که ایشان جواب سلامی را دادند و سپس به اسماء فرمودند: این جعفر به همراه جبرئیل و میکائیل و ملائکه بودند که بر من سلام کردند و جوابشان را دادم.

پیامبر (صلی الله علیه) برای جعفر سالیانه پنجاه خروار از محصول خرمای خیبر را مقرر فرمودند[۲۷].

شهادت جعفر طیار

جعفر بعد از بازگشت به مدینه در نبرد موته که در سال هشتم هجرت رخ داد[۲۸] شرکت کرد و بعد از شهادت زید بن حارثه فرماندهی سپاه اسلام را بر عهده گرفت[۲۹]. البته برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که فرماندهی از ابتدا بر عهده جعفر بود[۳۰].

او پس از سال‌ها مجاهدت و تلاش در دفاع از اسلام نوپا، سرانجام در سن چهل و یک[۳۱] و یا چهل و پنج سالگی[۳۲] در این نبرد به شهادت رسید. گزارش شده که در نبرد موته جعفر حدود نود جراحت برداشت[۳۳] و بر اساس گزارشی دیگر بدن ایشان با ضربه یکی از رومیان به دو نیم تقسیم شد[۳۴]. گفته می‌شود او اولین فرد از مسلمانان بود که مرکبش را در میدان نبرد پی کرد[۳۵].

به هر حال بعد از شهادت او بود که پیامبر (صلی الله علیه) فرمود: خداوند به جای دو دست جعفر به وی دو بال داد که با آنها در هرکجای بهشت که بخواهد پرواز می‌کند[۳۶].

با شهادت جعفر پیامبر(صلی الله علیه) به منزل وی آمد و خبر شهادتش را به همسرش اسماء داد و همراه با او در عزای جعفر گریست. آن‌گاه حضرت فاطمه(س) با حالتی گریان وارد شد. پیامبر فرمود: سزاست که بر مرگ چشم‌ها گریان باشد[۳۷].

از امام صادق (علیه‌السلام) نقل است که بعد از شهادت جعفر پیامبر (صلی الله علیه) به فاطمه (سلام الله علیها) فرمود تا سه روز برای اسماء شام و ناهار تهیه کرده و با سایر بانوان فامیل به دلداری او بروند و در خانه او بمانند؛ از این‌جا بود که سنتی شرعی شکل گرفت که تا سه روز برای صاحبان عزا غذا بفرستند[۳۸].

مدفن

جعفر به همراه زید بن حارثه و عبدالله بن رواحه در یک قبر دفن شدند[۳۹] زیارت جعفر در منطقه موته مستحب است و به آن سفارش شده است. [۴۰].

پانویس

  1. ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله‏، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق، البجاوی، علی محمد، ج 1، ص 242، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، 1412ق
  2. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق، عبدالموجود، عادل احمد، معوض، علی محمد، ج 7، ص 309، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق
  3. الاستیعاب، ج 1، ص 242
  4. جنگ موته، جنگی بود که در سال هشتم هجری و در زمان حیات رسول‌ خدا(صلی الله علیه) بین مسلمانان و امپراطوری روم روی داد. ر. ک: «فرمانده سپاه جنگ موته»، 44912
  5. الاستیعاب، ج 1، ص 242
  6. ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، تحقیق، السقا، مصطفی، الأبیاری، ابراهیم، شلبی، عبدالحفیظ، ج 1، ص 505، بیروت، دار المعرفة، چاپ اول، بی‌تا
  7. طبری، أبوجعفر محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، تحقیق، ابراهیم، محمد أبوالفضل، ج 2، ص 313، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387ق
  8. ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‏، الطبقات الکبری‏، تحقیق، عطا، محمد عبدالقادر، ج 4، ص 25، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1410ق
  9. ابن عنبه حسنی، سید احمد بن علی، عمدة الطالب فی أنساب آل أبی‌طالب‏، ص 35، قم، انصاریان، 1417ق
  10. مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، ج 5، ص 99، بور سعید، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا
  11. ابن اثیر جزری، علی بن محمد، أسدالغابة فی معرفة الصحابة، ج ‏1، ص 341، بیروت، دار الفکر، 1409ق
  12. شیخ صدوق، امالی، ص 508، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، 1400ق
  13. ابن عساکر، علی بن حسن‏، تاریخ مدینة دمشق و ذکر فضلها و تسمیة من حلها من الأماثل أو اجتاز بنواحیها من واردیها و أهلها، محقق، شیری، علی‏، ج 72، ص 125، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1415ق
  14. الإصابة، ج ‏1، ص 592
  15. أسد الغابة، ج ‏1، ص 341
  16. الاستیعاب، ج ‏1، ص 244
  17. ابونعیم احمد بن عبدالله الاصبهانی‏، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، محقق، مصحح، شفیعی کدکنی‏، محمد رضا، ج 1، ص 114، قاهره، دار ام القراء للطباعة و النشر، چاپ اول، بی‌تا
  18. ابونعیم احمد بن عبدالله الاصبهانی‏، حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، محقق، مصحح، شفیعی کدکنی‏، محمد رضا، ج 1، ص 114، قاهره، دار ام القراء للطباعة و النشر، چاپ اول، بی‌تا
  19. «نماز جعفر طیار»، 47577
  20. أسدالغابة، ج ‏1، ص 342
  21. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 36، ص 295، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق
  22. ابوالفرج، علی بن الحسین الأصفهانی، مقاتل الطالبیین، محقق، صقر، سید احمد، ص 34، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا
  23. ابوالفرج، علی بن الحسین الأصفهانی، مقاتل الطالبیین، محقق، صقر، سید احمد، ص 35، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا
  24. شیبانی، أحمد بن محمد بن حنبل، فضائل الصحابة، ج 2، ص 1125، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ اول، 1403ق
  25. تاریخ مدینة دمشق، ج ‏72، ص 127
  26. تاریخ مدینة دمشق، ج ‏72، ص 127
  27. الطبقات ‏الکبری، ج ‏4، ص 30
  28. الاستیعاب، ج ‏1، ص 242
  29. السیرة النبویة، ج ‏2، ص 373
  30. یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب‏، تاریخ الیعقوبی، ج 2، ص 65، بیروت، دار صادر، بیروت، چاپ اول، بی‌تا
  31. الاستیعاب، ج ‏1، ص 245
  32. تاریخ مدینة دمشق، ج ‏72، ص 135
  33. الاستیعاب، ج ‏1، ص 243
  34. مقریزی، تقی الدین‏، امتاع الاسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع‏، تحقیق، نمیسی، محمد عبدالحمید، ج 1، ص 340، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1420ق؛ الطبقات ‏الکبری، ج ‏4، ص 29
  35. الإصابة، ج 1، ص 593
  36. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق، زکار، سهیل، زرکلی، ج 2، ص 43، ریاض، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، 1417ق
  37. الاستیعاب، ج ‏1، ص 243
  38. برقی، ابوجعفر احمد بن محمد بن خالد، محاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال‌الدین، ج 2، ص 419، ‏ قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق
  39. عمدة الطالب، ص 35 - 36
  40. بحار الأنوار، ج ‏97، ص 222