اخوان المسلمین در اروپا: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۳۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات حزب | |||
| عنوان = اخوان المسلمین در اروپا | |||
| تصویر = اخوان در اروپا.jpg | |||
| نام = اخوانالمسلمین در اروپا | |||
| تاریخ تأسیس = 1958 م | |||
| | | مؤسس = | ||
| | | رهبران = | ||
| | | اهداف = | ||
| | }} | ||
'''اخوان المسلمین در اروپا'''، درباره تاریخ دقیق آشنایی [[اروپا]] با تشکیلات [[اخوانالمسلمین|اخوانالمسلمین]] اختلاف نظر وجود دارد؛ این‌که آیا به اوایل دهه 50 قرن گذشته بازمی‌گردد یا اواخر آن؟ ولی همه در مورد شخصیتی که در تأسیس آن نقش محوری داشت، یعنی «[[سعید رمضان]]» هم‌نظرند. | |||
| | |||
== تاریخچه == | |||
نفوذ [[اخوان المسلمین|اخوانالمسلمین]] در [[اروپا]] به سال 1958 بازمی‌گردد. در این زمان [[سعید رمضان]] منشی شخصی و داماد «[[حسن البنا]]» بنیان‌گذار جماعت اخوانالمسلمین از [[جمهوری عربی مصر|مصر]] گریخت؛ زیرا در ابتدای حکومت «[[جمال عبدالناصر]]»، اخوان در معرض سرکوب و بازداشت قرار گرفت؛ لذا [[سعید رمضان|رمضان]] در مونیخ مستقر شد و ریاست مرکز اسلامی این شهر را بر عهده گرفت. مدتی بعد به ژنو رفت و در سال 1961، مرکز اسلامی این شهر را تأسیس کرد. | |||
وی منتظر ورود افرادی بود که از دست دولت ناصر در مصر و دولت [[حزب بعث]] در [[سوریه]] گریختند؛ مهم‌ترین آنان [[یوسف ندا]] از مصر و [[عصام العطار]] از سوریه بودند. آنان با گذشت زمان، شبکه‌ای گسترده و بسیار سازمان‌‌یافته تأسیس کردند که متشکل از [[مسجد|مساجد]]، انجمن‌های خیریه و تشکلهای اسلامی بود که [[ایدئولوژی]] اخوانالمسلمین را پذیرفته بودند؛ هرچند که تمام آنها لزوما از فرامین تشکیلات بین‌المللی اخوان اطاعت نمی‌کردند. | |||
=== اهداف تشکلهای اسلامی === | |||
اهداف تأسیس این شبکه، با شرایطی پیوند خورد که باعث شده بود اعضای آن به اروپای غربی مهاجرت کنند. برخی از اهداف اصلی این تشکیلات اروپایی در آن زمان عبارت بود از: کمک به کسانی که ظلم‌‌وستم موجود در جهان عرب، آنان را مجبور به فرار کرده بود؛ فراهم آوردن محیطی مناسب برای آنان و دیگر [[مسلمان|مسلمانان]] که بتوانند در محیطی کاملا متفاوت، از خود و [[دین|دین]] خود محافظت کنند. | |||
== هویت‌یابی اخوانالمسلمین در اروپا == | |||
از اواخر دهه شصت تا اوایل دهه هفتاد فعالیت ظاهری آنها در جامعه، به شرکت در تظاهرات یا فعالیت‌های مربوط به حوادث مهم جهان عرب محدود می‌شد. با تجربیات جدید و افراد بسیاری که به این تشکیلات پیوستند، این اهداف نیز ارتقا یافت؛ زیرا تعداد دانشجویان افزایش یافت و شرایط بد اقتصادی در کشورهای مبدأ، بیش از پیش‌زمینه مهاجرت را فراهم ساخت. در این زمان، اخوان [[اروپا]]، از مرحله بی هویتی، به مرحله احساس هویت رسیده بود و نیاز داشت تا این موضوع را ابراز کند. اروپا از [[تبعید|تبعیدگاه]] موقت، به وطنی برای سکونت تبدیل شده بود. به دنبال آن، در مفاهیم دینی مرتبط به وضعیت مسلمانان در غرب نیز تغییراتی پدید آمد؛ مثلا: مفاهیم دوگانه «دار الحرب» و «دار الاسلام»، جای خود را به اصطلاح «دار الدعوة» (سرزمین تبلیغ) داد. این اصطلاح برای توصیف کشورهای اروپای غربی به کار می‌رفت که قوانین آن، تمام فعالیت‌های دینی و تبلیغی را مجاز می‌دانست. مفهوم «[[فقه]] الأقلیات/ فقه اقلیت‌ها» نیز رایج شد و به موجب آن، فتواهای ویژه [[مسلمان|مسلمانان]] مقیم کشورهای غیراسلامی بررسی و صادر می‌شد. | |||
==اهداف | == اهداف اخوانالمسلمین در این دوره == | ||
وب‌سایت «اخوان ویکی» نمونه‌ای از مسائل مطرح شده در یکی از نشست‌های «کمیته تبلیغ و مهاجران» را مطرح می‌کند که در شناخت عملکرد این تشکیلات مؤثر است و تغییر و تحول در اهداف آن را نشان می‌دهد که متناسب با تحول وضعیت اقلیت مسلمان در غرب صورت گرفت. این نشست در تاریخ 26/5/1984 در [[انگلیس]] برگزار شد و برخی از اهداف این کمیته برشمرده شد. این کمیه بعد تبلیغی ـ جنبشی جماعت اخوان به شمار می‌رود. اهداف این کمیته عبارتند از: | |||
# شکل‌گیری جریانی در میان مسلمانان مقیم [[بریتانیا|انگلیس]]، برای فشار بر دولت این کشور تا اسلام را به عنوان دین رسمی این کشور اعلام کند؛ | |||
# سرشماری دقیق مسلمانان در انگلیس؛ | |||
# تمرکز بر زبان انگلیسی در تبلیغ میان مهاجران غیرعرب؛ | |||
# در تبلیغ، بیش از پدران، روی فرزندان تمرکز شود؛ | |||
# [[فقه اسلامی]] در میان مهاجران ترویج شود؛ | |||
# آموزش [[زبان عربی]] به غیر عرب‌‌‌‌زبان‌ها؛ | |||
# ابتدا با مراکز و مهاجرانی وارد همکاری می‌شویم که با آنان رابطه داریم؛ | |||
# ساخت باشگاه‌هایی برای جوانان و فراهم ساختن فعالیت‌های به‌روز، تا آنها را جذب کند. | |||
# ایجاد نهادها و اتحادیه‌های اسلامی در اروپا. | |||
= | == نهادسازی اخوان در اروپا == | ||
مرحله ساخت نهادها و اتحادیه‌ها تا اواسط دهه 80 میلادی ادامه داشت. لذا اهداف آنان در سال 1987 عبارت بود از: تثبیت حضور مسلمانان در اروپا و افزایش پل‌های ارتباطی یا نهادهای اروپایی برای تثبیت و تقویت وضعیت سیاسی و اجتماعی مسلمانان. این مرحله با تأسیس «اتحادیه تشکلهای اسلامی در اروپا» در سال 1989 رونق یافت. این اتحادیه حدود 1000 اتحادیه، انجمن و مرکز را در بر میگیرد که در زمینه‌های مختلف فعالیت می‌کنند که از جمله مهم‌ترین آنهاست: «المجلس الأوروبی للإفتاء و البحوث/ شورای بررسی و فتوای اروپا»؛ «المنتدی الأوروبی للمرأة المسلمة/ انجمن اروپایی زن مسلمان»؛ «منتدی الشباب الأوروبی/ انجمن جوان اروپایی» | |||
=== اهداف اخوان در این دوره === | |||
==اهداف اخوان در این دوره= | |||
تغییر و تحول این اهداف همچنان ادامه یافت؛ لذا در «اساسنامه انجمن اسلامی در انگلیس» در سال 2001 اهداف زیر به چشم می‌خورد: | تغییر و تحول این اهداف همچنان ادامه یافت؛ لذا در «اساسنامه انجمن اسلامی در انگلیس» در سال 2001 اهداف زیر به چشم می‌خورد: | ||
# دفاع از حقوق انسان‌ها به صورت کلی و حقوق مسلمانان به صورت ویژه (در این‌جا برای نخستین بار از غیرمسلمانان سخن به میان می‌آید و فرایند دفاع از حقوق آنان به بخشی از فعالیت‌های این انجمن تبدیل می‌شود)؛ | |||
# بصیرت‌‌افزایی مسلمانان نسبت به وظایفی که در قبال جامعه محل زندگی خود بر عهده دارند؛ | |||
# کارآمد ساختن نقش اقلیت مسلمان در حل مشکلات مختلف جامعه؛ | |||
# گسترس دایره گفت‌وگو با فرهنگ‌ها و [[دین|ادیان]] دیگر، برای خدمت به جامعه و انسانیت. | |||
# | |||
== نقش علمای الازهر در این تغییر و تحولات == | |||
=نقش علمای الازهر در این تغییر و تحولات= | |||
ارتباط این تغییر و تحولات در فعالیت اروپایی اخوان را با کوشش‌های علمای مسلمان، نمی‌توان نادیده گرفت. این علما نقش مرجعیت را ایفا کردند. در این راستا، «شیخ [[یوسف القرضاوی]]» در نظریه پردازی برای روند فکری و فقهی اخوان در اروپا، شخصیتی کلیدی به شمار می‌رود. وی در کتاب خود با عنوان «أولویات الحرکات الإسلامیة فی المرحلة القادمة/ اولویت‌های جنبش‌های اسلامی در مرحله بعدی» (آوریل 1990)، دیدگاه خود درباره چگونگی زندگی [[مسلمانان]] در غرب را چنین بیان می‌کند: | ارتباط این تغییر و تحولات در فعالیت اروپایی اخوان را با کوشش‌های علمای مسلمان، نمی‌توان نادیده گرفت. این علما نقش مرجعیت را ایفا کردند. در این راستا، «شیخ [[یوسف القرضاوی]]» در نظریه پردازی برای روند فکری و فقهی اخوان در اروپا، شخصیتی کلیدی به شمار می‌رود. وی در کتاب خود با عنوان «أولویات الحرکات الإسلامیة فی المرحلة القادمة/ اولویت‌های جنبش‌های اسلامی در مرحله بعدی» (آوریل 1990)، دیدگاه خود درباره چگونگی زندگی [[مسلمانان]] در غرب را چنین بیان می‌کند: | ||
«من به برادران مقیم دیار غربت گفتم: بکوشید تا در دل جامعه بزرگ برای خودتان | «من به برادران مقیم دیار غربت گفتم: بکوشید تا در دل جامعه بزرگ برای خودتان جامعه‌ای کوچک ایجاد کنید؛ وگرنه همان‌‌طور که نمک در آب حل می‌شود، شما نیز در این جامعه حل خواهید شد. آنچه باعث شده تا [[آیین یهودیت|یهود]] در طول تاریخ گذشته، شخصیت خود را حفظ کنند، همان جامعه کوچکی است که با [[ایدئولوژی]] و شعائر آنان متمایز می‌گردد؛ یعنی «محله‌های یهودیان». شما نیز بکوشید تا «محله‌های مسلمانان» را ایجاد کنید. من به شما نمی‌گویم که خودتان را محصور کنید یا کنج عزلت گزینید؛ زیرا این کار تفاوتی با [[مرگ]] ندارد؛ ولی مطلوب آن است که بدون حل شدن در جامعه، فضای بازی ایجاد کنید؛ فضایی برای مبلّغی که می‌خواهد فعالیت کند و مؤثر واقع شود، نه فرد مقلد و تسلیمی که تمام دغدغه او همراهی، تأثیرپذیرفتن و اطاعت همهجانبه است. ما مدتی است که از ضعف فکری عربی ـ اسلامی، از ضعف فکری نخبگان مهاجر و نوابغ رشته‌های مختلف و حیاتی گله‌‌مندیم. این نوابغ در دیار غربت جای خود را یافته‌اند، اما جایگاه خود را در زادگاهشان نیافته‌اند. اگر این امر واقعیت داشته باشد، ما به هیچ وجه نباید اجازه دهیم که این نوابغ بزرگ، پایبندی خود به دین، امت، میراث و سرزمینشان را از دست بدهند. هیچ راهی نداریم جز این‌که به همراه آنان بکوشیم تا فکر و قلب آنان برای میهن و ملتشان، برای خانواده و خواهران و برادرانشان بتپد. | ||
== | == پس از 11 سپتامبر == | ||
ولی آیا کوشش‌ها برای ارتقای آن اهداف، بر ساختار فعالیت در عرصه واقعی مؤثر ظاهر شد؟ با افزایش همکاری‌ها با مقامات رسمی، مواضع نیز تغییر کرد. وقتی که دولت‌ها یا رسانه‌های غربی می‌کوشند تا با اقلیت‌های مسلمان ارتباط برقرار کنند، نهادها یا افرادی که به‌عنوان نماینده یا سخنگوی رسمی این اقلیت‌ها فعالیت می‌کنند، متعلق به شبکه اخوانالمسلمین در غرب هستند. پس از حوادث 11 سپتامبر، برخی از تصمیم‌‌سازان غرب متقاعد شده‌اند که اخوانالمسلمین میتوانند در تضعیف مشروعیت جهادگرایان اسلامی نقش بسزایی ایفا کنند و جذابیت آنان را در میان محافل جوانان، هم در [[جهان اسلام]] و هم در غرب از بین ببرد. مثلا میتوانند انرژی آنان را برای کارهای خیریه به‌کار گیرند. | |||
از سوی دیگر، مواضع | == اخوان و موضع او در قبال شورش‌های خیابانی == | ||
از سوی دیگر، مواضع برجسته‌ای وجود دارد که حمایت تشکلهای اسلامی وابسته به ایدئولوژی اخوان را از اعتراضات خیابانی رد می‌کند. می‌توان گفت: اغلب به صورت مشخص در اعتراضات خیابانی [[مسلمان|مسلمانان]] در [[اروپا]] نیز ردپایی از آنان دیده نمی‌شود؛ همانند آنچه در سال 2005 طی شورش‌‌ها در حومه [[فرانسه]] رخ داد. در آن زمان، حومه شهرهای بزرگ فرانسه در پی کشته شدن دو جوان از سوی پلیس تعقیب می‌شدند، آکنده از خشم و غضب بود. انتفاضه حومه‌ها که اکثریت ساکنان آن را مسلمانان تشکیل می‌دهند، در واقع بازتابی بود از سیاست به حاشیه راندن و تبعیضی که دولت فرانسه علیه این جامعه روا می‌داشت. | |||
در آن زمان «دومینیک دو ویلپین» نخست‌‌وزیر فرانسه نشستی با «دلیل بوبکر» [[امام جماعت]] مسجد پاریس و رئیس | در آن زمان «دومینیک دو ویلپین» نخست‌‌وزیر فرانسه نشستی با «دلیل بوبکر» [[امام جماعت]] [[مسجد]] [[پاریس]] و رئیس «[[شورای فرانسوی دین اسلام]]» تشکیل داد و از وی خواست تا مردم را آرام کند و مسلمانان را از شرکت در اقدامات خشونتآمیز بازدارد. سپس «[[اتحادیه تشکلهای اسلامی]]» در فرانسه فتوایی صادر و این اقدامات را ممنوع اعلام کرد: مشارکت در اقدامات خشونتآمیز؛ هر کاری که به دارایی‌های عمومی و خصوصی آسیب بزند یا جان دیگران را تهدید کند. | ||
در پی این فتوا، پایگاه اجتماعی این تشکیلات، به‌‌ویژه جوانان با آن به مخالفت برخاستند. جوانان احساس کردند که دیگر نمی‌توانند نماینده همهجانبه رهبرانی باشند که با دولت همدست شده-اند؛ لذا از این اتحادیه جدا شدند. | در پی این فتوا، پایگاه اجتماعی این تشکیلات، به‌‌ویژه جوانان با آن به مخالفت برخاستند. جوانان احساس کردند که دیگر نمی‌توانند نماینده همهجانبه رهبرانی باشند که با دولت همدست شده-اند؛ لذا از این اتحادیه جدا شدند. | ||
=اخوان از شرق تا غرب= | == اخوان از شرق تا غرب == | ||
هرچند اعراب مقیم کشورهای اروپایی، از فضایی سرشار از آزادی و دموکراسی برخوردارند، ولی تشکیلات اخوان در فعالیت آشکار نمایندگان خود، این وابستگی را محرمانه نگه می‌دارد. برای این امر دو دلیل می‌توان برشمرد: | |||
هرچند اعراب مقیم کشورهای اروپایی، از فضایی سرشار از آزادی و دموکراسی برخوردارند، ولی تشکیلات اخوان در فعالیت آشکار نمایندگان خود، این وابستگی را محرمانه نگه می‌دارد. برای این امر دو دلیل می‌توان برشمرد: | # تأثیرپذیری از رویکرد این تشکیلات در جهان عرب؛ | ||
# بسیاری از افراد مقیم اروپا، همچنان با زادگاه خود در ارتباطند؛ لذا بیم آن می‌رفت که در صورت بازگشت به این کشورها، خودشان یا خانواده‌هایشان تحت پیگرد قرار گیرند. | |||
فرهنگ رایج، تحت تأثیر شرایط دشواری است که این جنبش در مشرق گذرانده است. ازاین‌‌رو شناخت مشکلات و تألیفات | فرهنگ رایج، تحت تأثیر شرایط دشواری است که این جنبش در مشرق گذرانده است. ازاین‌‌رو شناخت مشکلات و تألیفات اخوانالمسلمین درباره [[جمهوری عربی مصر|مصر]]، [[سوریه]]، [[عراق]]، [[فلسطین]] و غیره، تحت تأثیر شرایط ویژه ای است که اخوانی‌ها در این کشورها داشته‌اند. اگر کتابهای فکری، تبلیغی و حَرَکی با ویژگی‌های اروپایی نبود، هیچ‌‌گاه قابل تصور نخواهد بود که ادبیات این تألیفات، با ادبیات کتابهای مندرج در برنامه درسی مغایرت داشته باشد. | ||
[[سمیر امغار]] متخصص امور جنبش‌های اسلامی، در کتاب «الإخوان المسلمون فی أوروبا؛ دراسة تحلیلیة لتنظیم إسلامی/ [[اخوان المسلمین در اروپا|اخوانالمسلمین در اروپا]]؛ بررسی تحلیلی یک سازمان اسلامی» اشاره می‌کند: شاخه اروپایی اخوانالمسلمین با ضعف در نظریه پردازی شناخته می‌شود. علی‌رغم این‌که همایش‌های بسیاری با موضوع لزوم شهروندی اسلامی برگزار می‌کند و کادر آن از تحصیلات عالی دانشگاهی برخوردارند، ولی نیاز به حضور متفکران در آن احساس می‌شود. در عین حال، این جنبش، متفکران انگشت‌شماری نیز دارد؛ مانند: [[طارق اوبرو]] که چندین کتاب با موضوع «دین اقلیت‌ها» نوشته است و [[طارق رمضان]] استاد دانشگاه «آکسفورد». البته طارق رمضان ارتباط خود با اخوان را رد می‌کند؛ ولی افراد بسیاری او را هم‌‌فکر اخوانی‌ها دانسته‌اند که گرایش‌‌‌های مشترکی نیز با آنان دارد. | |||
در مقابل، تشکیلات اخوان در یک کشور مشخص، از شورای مشورتی گرفته تا خانواده یکدست اخوانی، افرادی با فرهنگ‌ها و نژادهای مختلف را شامل می‌شود؛ افرادی که به دور از وطن خود و در کشوری غریب زندگی می‌کنند. این شمولیت باعث شده تا آنان تنوع نسبی را بپذیرند و برخلاف رویکرد خود در جهان عرب، برای پذیرش عضو جدید، برخی از شروط ظاهری و رفتاری را حذف کنند. این امر با این اصل که «تنوع نژادها و ملیت‌ها شمشیری دولبه است» تناقض ندارد. این تفاوت‌ها، گاه منجر به چنددستگی می‌شود، به‌‌ویژه زمانی که دو گروه بزرگ، قدرت را در دست داشته باشند؛ همان‌‌طور که طی سال‌های 1978 تا 1979 میان گروه‌های مصری و سوری و تونسی بر سر اتحادیه دانشجویان مسلمان در [[فرانسه]] اختلاف ایجاد شد. | در مقابل، تشکیلات اخوان در یک کشور مشخص، از شورای مشورتی گرفته تا خانواده یکدست اخوانی، افرادی با فرهنگ‌ها و نژادهای مختلف را شامل می‌شود؛ افرادی که به دور از وطن خود و در کشوری غریب زندگی می‌کنند. این شمولیت باعث شده تا آنان تنوع نسبی را بپذیرند و برخلاف رویکرد خود در جهان عرب، برای پذیرش عضو جدید، برخی از شروط ظاهری و رفتاری را حذف کنند. این امر با این اصل که «تنوع نژادها و ملیت‌ها شمشیری دولبه است» تناقض ندارد. این تفاوت‌ها، گاه منجر به چنددستگی می‌شود، به‌‌ویژه زمانی که دو گروه بزرگ، قدرت را در دست داشته باشند؛ همان‌‌طور که طی سال‌های 1978 تا 1979 میان گروه‌های مصری و سوری و [[تونس|تونسی]] بر سر اتحادیه دانشجویان مسلمان در [[فرانسه]] اختلاف ایجاد شد. | ||
== مقامات اروپایی و فعالیت اخوانالمسلمین == | |||
نشانه‌های بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد، نوعی دشمنی در حال افزایش است که گاه پنهان و گاه آشکار است؛ این دشمنی به سبب حضور اخوانالمسلمین در اروپا شکل گرفته و از سوی سیاستمدران، رسانه‌ها و شهروندان معمولی اروپا احساس می‌شود. مهم‌ترین دلایل این دشمنی عبارت است از: | نشانه‌های بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد، نوعی دشمنی در حال افزایش است که گاه پنهان و گاه آشکار است؛ این دشمنی به سبب حضور اخوانالمسلمین در اروپا شکل گرفته و از سوی سیاستمدران، رسانه‌ها و شهروندان معمولی اروپا احساس می‌شود. مهم‌ترین دلایل این دشمنی عبارت است از: | ||
==دلایل ضدیت با | == دلایل ضدیت با اخوانالمسلمین در اروپا == | ||
# اقلیت مسلمان، اقلیتی شناخته می‌شود که به صورت کلی در اروپا، به احزاب چپ سنتی رأی می‌دهند. در برهه اخیر، در چندین کشور اروپایی احزاب راست‌گرا پیروز شدند و ستاره راست‌گرایان افراطی نیز درخشیدن گرفت. این دو گرایش، روابط دوستانه با نهادهای اسلامی ندارند. می‌بینیم که برخی از کاندیداها مانند «ماری لوپن» کاندیدای ریاست‌جمهوری، قول صریح دادند که در صورت پیروزی، اتحادیه تشکلهای اسلامی را منحل خواهند کرد و تمام [[اسلام‌گرایی|اسلام‌گرایان]] [[سلفیت|سلفی]] یا حامیان [[ایدئولوژی]] جماعت [[اخوان المسلمین|اخوانالمسلمین]] را از این کشور بیرون خواهند راند. | |||
# دشمنی با [[رجب طیب اردوغان|اردوغان]] رئیس‌جمهور [[ترکیه]] که از او در غرب، به عنوان یک دیکتاتور تصویرسازی می‌شود؛ دیکتاتوری که ترکیه را به عقب می‌راند و یادآور گذشته آن است که آماده مبارزه با غرب بود. از سوی دیگر، بسیاری از پژوهشگران و ناظران، اردوغان را محصول تفکرات اخوانی می‌دانند. | |||
# وضعیت نفرت از «اسلام سیاسی» همه گروه‌ها را شامل می‌شود؛ زیرا این اصطلاح در درود خود برای شهروند معمولی اروپایی، انواع ایدئولوژی‌‌‌های مخالف با تمدن غربی را در بر نمی‌گیرد؛ از افراطی‌ترین نوع یعنی [[داعش]] گرفته، تا اخوانالمسلمین، که این نفرت پایانی هم ندارد. | |||
# فشارهایی که برخی از کشورهای عربی مانند [[امارات متحده عربی|امارات]] و [[جمهوری عربی مصر|مصر]] وارد می‌کنند تا از فعالیت اخوان جلوگیری کنند و در کشورهای مختلف اروپایی غیرقانونی شمرده شود. این کشورها با جهان غرب روابط و منافع مهمی دارند. | |||
# گزارش دولت [[بریتانیا|انگلیس]] در دسامبر 2015 با موضوع «وضعیت اخوانالمسلمین در این کشور» نتیجه میگیرد که نباید این جماعت را یک تشکیلات [[تروریسم|تروریستی]] به شمار آوریم یا آن را تحریم کنیم»؛ ولی می‌گوید: «عضویت در این جنبش یا ارتباط با آن، باید به عنوان یکی از شاخص‌‌های احتمالی [[افراط گرایی مذهبی|افراط‌‌گرایی]] مدنظر قرار گیرد». در همین راستا در فوریه 2008، مقامات این کشور به [[یوسف قرضاوی|یوسف القرضاوی]] ویزا ندادند؛ زیرا از سوی حزب محافظه‌‌‌کار این کشور تحت فشار قرار داشتند. | |||
# ممکن است این شاخص‌ها و نشانه‌های دیگر باعث شده باشد که اتحادیه تشکلهای اسلامی در بیانیه 29 ژانویه 2017، خود را به عنوان یک نهاد اروپایی معرفی کند که با نهادها یا هیئت‌های خارج اروپا، هیچ ارتباط اداری یا تشکیلاتی ندارد و روابط خود را بر اساس فضای باز و همکاری بر مبنای منافع عمومی تنظیم می‌کند. به عبارت دیگر: با جماعت اخوانالمسلمین به صورت کامل قطع ارتباط کرده است. این امر آینده تشکیلات اخوان در اروپا را نامعلوم ساخته و در مورد مسائل زیر احتمالات متعددی مطرح است: | |||
چگونگی رفتار آن با تغییر و تحولات صورت گرفته؛ بازگشت آن به موقعیت‌ها و نقش قبلی به عنوان دژ حامی و پشتیبان جماعت اخوانالمسلمین در مشرق عربی<ref>[https://makhaterltakfir.com/fa/Mainstreaming/View/2766/%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D8%B7%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%A2%DB%8C%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85 اخوانالمسلمین در اروپا؛ تاریخی طولانی و آینده‌ای نامعلوم]</ref>. | |||
=پانویس= | == پانویس == | ||
{{پانویس | {{پانویس}} | ||
[[رده:جریان‌ها و جنبش‌ها]] | |||
[[رده:اخوان المسلمین]] | |||
[[رده:اروپا]] | [[رده:اروپا]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۲۳
| اخوان المسلمین در اروپا | |
|---|---|
 | |
| نام حزب | اخوانالمسلمین در اروپا |
| تاریخ تأسیس | 1958 م، ۱۳۳۶ ش، ۱۳۷۷ ق |
اخوان المسلمین در اروپا، درباره تاریخ دقیق آشنایی اروپا با تشکیلات اخوانالمسلمین اختلاف نظر وجود دارد؛ این‌که آیا به اوایل دهه 50 قرن گذشته بازمی‌گردد یا اواخر آن؟ ولی همه در مورد شخصیتی که در تأسیس آن نقش محوری داشت، یعنی «سعید رمضان» هم‌نظرند.
تاریخچه
نفوذ اخوانالمسلمین در اروپا به سال 1958 بازمی‌گردد. در این زمان سعید رمضان منشی شخصی و داماد «حسن البنا» بنیان‌گذار جماعت اخوانالمسلمین از مصر گریخت؛ زیرا در ابتدای حکومت «جمال عبدالناصر»، اخوان در معرض سرکوب و بازداشت قرار گرفت؛ لذا رمضان در مونیخ مستقر شد و ریاست مرکز اسلامی این شهر را بر عهده گرفت. مدتی بعد به ژنو رفت و در سال 1961، مرکز اسلامی این شهر را تأسیس کرد.
وی منتظر ورود افرادی بود که از دست دولت ناصر در مصر و دولت حزب بعث در سوریه گریختند؛ مهم‌ترین آنان یوسف ندا از مصر و عصام العطار از سوریه بودند. آنان با گذشت زمان، شبکه‌ای گسترده و بسیار سازمان‌‌یافته تأسیس کردند که متشکل از مساجد، انجمن‌های خیریه و تشکلهای اسلامی بود که ایدئولوژی اخوانالمسلمین را پذیرفته بودند؛ هرچند که تمام آنها لزوما از فرامین تشکیلات بین‌المللی اخوان اطاعت نمی‌کردند.
اهداف تشکلهای اسلامی
اهداف تأسیس این شبکه، با شرایطی پیوند خورد که باعث شده بود اعضای آن به اروپای غربی مهاجرت کنند. برخی از اهداف اصلی این تشکیلات اروپایی در آن زمان عبارت بود از: کمک به کسانی که ظلم‌‌وستم موجود در جهان عرب، آنان را مجبور به فرار کرده بود؛ فراهم آوردن محیطی مناسب برای آنان و دیگر مسلمانان که بتوانند در محیطی کاملا متفاوت، از خود و دین خود محافظت کنند.
هویت‌یابی اخوانالمسلمین در اروپا
از اواخر دهه شصت تا اوایل دهه هفتاد فعالیت ظاهری آنها در جامعه، به شرکت در تظاهرات یا فعالیت‌های مربوط به حوادث مهم جهان عرب محدود می‌شد. با تجربیات جدید و افراد بسیاری که به این تشکیلات پیوستند، این اهداف نیز ارتقا یافت؛ زیرا تعداد دانشجویان افزایش یافت و شرایط بد اقتصادی در کشورهای مبدأ، بیش از پیش‌زمینه مهاجرت را فراهم ساخت. در این زمان، اخوان اروپا، از مرحله بی هویتی، به مرحله احساس هویت رسیده بود و نیاز داشت تا این موضوع را ابراز کند. اروپا از تبعیدگاه موقت، به وطنی برای سکونت تبدیل شده بود. به دنبال آن، در مفاهیم دینی مرتبط به وضعیت مسلمانان در غرب نیز تغییراتی پدید آمد؛ مثلا: مفاهیم دوگانه «دار الحرب» و «دار الاسلام»، جای خود را به اصطلاح «دار الدعوة» (سرزمین تبلیغ) داد. این اصطلاح برای توصیف کشورهای اروپای غربی به کار می‌رفت که قوانین آن، تمام فعالیت‌های دینی و تبلیغی را مجاز می‌دانست. مفهوم «فقه الأقلیات/ فقه اقلیت‌ها» نیز رایج شد و به موجب آن، فتواهای ویژه مسلمانان مقیم کشورهای غیراسلامی بررسی و صادر می‌شد.
اهداف اخوانالمسلمین در این دوره
وب‌سایت «اخوان ویکی» نمونه‌ای از مسائل مطرح شده در یکی از نشست‌های «کمیته تبلیغ و مهاجران» را مطرح می‌کند که در شناخت عملکرد این تشکیلات مؤثر است و تغییر و تحول در اهداف آن را نشان می‌دهد که متناسب با تحول وضعیت اقلیت مسلمان در غرب صورت گرفت. این نشست در تاریخ 26/5/1984 در انگلیس برگزار شد و برخی از اهداف این کمیته برشمرده شد. این کمیه بعد تبلیغی ـ جنبشی جماعت اخوان به شمار می‌رود. اهداف این کمیته عبارتند از:
- شکل‌گیری جریانی در میان مسلمانان مقیم انگلیس، برای فشار بر دولت این کشور تا اسلام را به عنوان دین رسمی این کشور اعلام کند؛
- سرشماری دقیق مسلمانان در انگلیس؛
- تمرکز بر زبان انگلیسی در تبلیغ میان مهاجران غیرعرب؛
- در تبلیغ، بیش از پدران، روی فرزندان تمرکز شود؛
- فقه اسلامی در میان مهاجران ترویج شود؛
- آموزش زبان عربی به غیر عرب‌‌‌‌زبان‌ها؛
- ابتدا با مراکز و مهاجرانی وارد همکاری می‌شویم که با آنان رابطه داریم؛
- ساخت باشگاه‌هایی برای جوانان و فراهم ساختن فعالیت‌های به‌روز، تا آنها را جذب کند.
- ایجاد نهادها و اتحادیه‌های اسلامی در اروپا.
نهادسازی اخوان در اروپا
مرحله ساخت نهادها و اتحادیه‌ها تا اواسط دهه 80 میلادی ادامه داشت. لذا اهداف آنان در سال 1987 عبارت بود از: تثبیت حضور مسلمانان در اروپا و افزایش پل‌های ارتباطی یا نهادهای اروپایی برای تثبیت و تقویت وضعیت سیاسی و اجتماعی مسلمانان. این مرحله با تأسیس «اتحادیه تشکلهای اسلامی در اروپا» در سال 1989 رونق یافت. این اتحادیه حدود 1000 اتحادیه، انجمن و مرکز را در بر میگیرد که در زمینه‌های مختلف فعالیت می‌کنند که از جمله مهم‌ترین آنهاست: «المجلس الأوروبی للإفتاء و البحوث/ شورای بررسی و فتوای اروپا»؛ «المنتدی الأوروبی للمرأة المسلمة/ انجمن اروپایی زن مسلمان»؛ «منتدی الشباب الأوروبی/ انجمن جوان اروپایی»
اهداف اخوان در این دوره
تغییر و تحول این اهداف همچنان ادامه یافت؛ لذا در «اساسنامه انجمن اسلامی در انگلیس» در سال 2001 اهداف زیر به چشم می‌خورد:
- دفاع از حقوق انسان‌ها به صورت کلی و حقوق مسلمانان به صورت ویژه (در این‌جا برای نخستین بار از غیرمسلمانان سخن به میان می‌آید و فرایند دفاع از حقوق آنان به بخشی از فعالیت‌های این انجمن تبدیل می‌شود)؛
- بصیرت‌‌افزایی مسلمانان نسبت به وظایفی که در قبال جامعه محل زندگی خود بر عهده دارند؛
- کارآمد ساختن نقش اقلیت مسلمان در حل مشکلات مختلف جامعه؛
- گسترس دایره گفت‌وگو با فرهنگ‌ها و ادیان دیگر، برای خدمت به جامعه و انسانیت.
نقش علمای الازهر در این تغییر و تحولات
ارتباط این تغییر و تحولات در فعالیت اروپایی اخوان را با کوشش‌های علمای مسلمان، نمی‌توان نادیده گرفت. این علما نقش مرجعیت را ایفا کردند. در این راستا، «شیخ یوسف القرضاوی» در نظریه پردازی برای روند فکری و فقهی اخوان در اروپا، شخصیتی کلیدی به شمار می‌رود. وی در کتاب خود با عنوان «أولویات الحرکات الإسلامیة فی المرحلة القادمة/ اولویت‌های جنبش‌های اسلامی در مرحله بعدی» (آوریل 1990)، دیدگاه خود درباره چگونگی زندگی مسلمانان در غرب را چنین بیان می‌کند:
«من به برادران مقیم دیار غربت گفتم: بکوشید تا در دل جامعه بزرگ برای خودتان جامعه‌ای کوچک ایجاد کنید؛ وگرنه همان‌‌طور که نمک در آب حل می‌شود، شما نیز در این جامعه حل خواهید شد. آنچه باعث شده تا یهود در طول تاریخ گذشته، شخصیت خود را حفظ کنند، همان جامعه کوچکی است که با ایدئولوژی و شعائر آنان متمایز می‌گردد؛ یعنی «محله‌های یهودیان». شما نیز بکوشید تا «محله‌های مسلمانان» را ایجاد کنید. من به شما نمی‌گویم که خودتان را محصور کنید یا کنج عزلت گزینید؛ زیرا این کار تفاوتی با مرگ ندارد؛ ولی مطلوب آن است که بدون حل شدن در جامعه، فضای بازی ایجاد کنید؛ فضایی برای مبلّغی که می‌خواهد فعالیت کند و مؤثر واقع شود، نه فرد مقلد و تسلیمی که تمام دغدغه او همراهی، تأثیرپذیرفتن و اطاعت همهجانبه است. ما مدتی است که از ضعف فکری عربی ـ اسلامی، از ضعف فکری نخبگان مهاجر و نوابغ رشته‌های مختلف و حیاتی گله‌‌مندیم. این نوابغ در دیار غربت جای خود را یافته‌اند، اما جایگاه خود را در زادگاهشان نیافته‌اند. اگر این امر واقعیت داشته باشد، ما به هیچ وجه نباید اجازه دهیم که این نوابغ بزرگ، پایبندی خود به دین، امت، میراث و سرزمینشان را از دست بدهند. هیچ راهی نداریم جز این‌که به همراه آنان بکوشیم تا فکر و قلب آنان برای میهن و ملتشان، برای خانواده و خواهران و برادرانشان بتپد.
پس از 11 سپتامبر
ولی آیا کوشش‌ها برای ارتقای آن اهداف، بر ساختار فعالیت در عرصه واقعی مؤثر ظاهر شد؟ با افزایش همکاری‌ها با مقامات رسمی، مواضع نیز تغییر کرد. وقتی که دولت‌ها یا رسانه‌های غربی می‌کوشند تا با اقلیت‌های مسلمان ارتباط برقرار کنند، نهادها یا افرادی که به‌عنوان نماینده یا سخنگوی رسمی این اقلیت‌ها فعالیت می‌کنند، متعلق به شبکه اخوانالمسلمین در غرب هستند. پس از حوادث 11 سپتامبر، برخی از تصمیم‌‌سازان غرب متقاعد شده‌اند که اخوانالمسلمین میتوانند در تضعیف مشروعیت جهادگرایان اسلامی نقش بسزایی ایفا کنند و جذابیت آنان را در میان محافل جوانان، هم در جهان اسلام و هم در غرب از بین ببرد. مثلا میتوانند انرژی آنان را برای کارهای خیریه به‌کار گیرند.
اخوان و موضع او در قبال شورش‌های خیابانی
از سوی دیگر، مواضع برجسته‌ای وجود دارد که حمایت تشکلهای اسلامی وابسته به ایدئولوژی اخوان را از اعتراضات خیابانی رد می‌کند. می‌توان گفت: اغلب به صورت مشخص در اعتراضات خیابانی مسلمانان در اروپا نیز ردپایی از آنان دیده نمی‌شود؛ همانند آنچه در سال 2005 طی شورش‌‌ها در حومه فرانسه رخ داد. در آن زمان، حومه شهرهای بزرگ فرانسه در پی کشته شدن دو جوان از سوی پلیس تعقیب می‌شدند، آکنده از خشم و غضب بود. انتفاضه حومه‌ها که اکثریت ساکنان آن را مسلمانان تشکیل می‌دهند، در واقع بازتابی بود از سیاست به حاشیه راندن و تبعیضی که دولت فرانسه علیه این جامعه روا می‌داشت.
در آن زمان «دومینیک دو ویلپین» نخست‌‌وزیر فرانسه نشستی با «دلیل بوبکر» امام جماعت مسجد پاریس و رئیس «شورای فرانسوی دین اسلام» تشکیل داد و از وی خواست تا مردم را آرام کند و مسلمانان را از شرکت در اقدامات خشونتآمیز بازدارد. سپس «اتحادیه تشکلهای اسلامی» در فرانسه فتوایی صادر و این اقدامات را ممنوع اعلام کرد: مشارکت در اقدامات خشونتآمیز؛ هر کاری که به دارایی‌های عمومی و خصوصی آسیب بزند یا جان دیگران را تهدید کند.
در پی این فتوا، پایگاه اجتماعی این تشکیلات، به‌‌ویژه جوانان با آن به مخالفت برخاستند. جوانان احساس کردند که دیگر نمی‌توانند نماینده همهجانبه رهبرانی باشند که با دولت همدست شده-اند؛ لذا از این اتحادیه جدا شدند.
اخوان از شرق تا غرب
هرچند اعراب مقیم کشورهای اروپایی، از فضایی سرشار از آزادی و دموکراسی برخوردارند، ولی تشکیلات اخوان در فعالیت آشکار نمایندگان خود، این وابستگی را محرمانه نگه می‌دارد. برای این امر دو دلیل می‌توان برشمرد:
- تأثیرپذیری از رویکرد این تشکیلات در جهان عرب؛
- بسیاری از افراد مقیم اروپا، همچنان با زادگاه خود در ارتباطند؛ لذا بیم آن می‌رفت که در صورت بازگشت به این کشورها، خودشان یا خانواده‌هایشان تحت پیگرد قرار گیرند.
فرهنگ رایج، تحت تأثیر شرایط دشواری است که این جنبش در مشرق گذرانده است. ازاین‌‌رو شناخت مشکلات و تألیفات اخوانالمسلمین درباره مصر، سوریه، عراق، فلسطین و غیره، تحت تأثیر شرایط ویژه ای است که اخوانی‌ها در این کشورها داشته‌اند. اگر کتابهای فکری، تبلیغی و حَرَکی با ویژگی‌های اروپایی نبود، هیچ‌‌گاه قابل تصور نخواهد بود که ادبیات این تألیفات، با ادبیات کتابهای مندرج در برنامه درسی مغایرت داشته باشد.
سمیر امغار متخصص امور جنبش‌های اسلامی، در کتاب «الإخوان المسلمون فی أوروبا؛ دراسة تحلیلیة لتنظیم إسلامی/ اخوانالمسلمین در اروپا؛ بررسی تحلیلی یک سازمان اسلامی» اشاره می‌کند: شاخه اروپایی اخوانالمسلمین با ضعف در نظریه پردازی شناخته می‌شود. علی‌رغم این‌که همایش‌های بسیاری با موضوع لزوم شهروندی اسلامی برگزار می‌کند و کادر آن از تحصیلات عالی دانشگاهی برخوردارند، ولی نیاز به حضور متفکران در آن احساس می‌شود. در عین حال، این جنبش، متفکران انگشت‌شماری نیز دارد؛ مانند: طارق اوبرو که چندین کتاب با موضوع «دین اقلیت‌ها» نوشته است و طارق رمضان استاد دانشگاه «آکسفورد». البته طارق رمضان ارتباط خود با اخوان را رد می‌کند؛ ولی افراد بسیاری او را هم‌‌فکر اخوانی‌ها دانسته‌اند که گرایش‌‌‌های مشترکی نیز با آنان دارد.
در مقابل، تشکیلات اخوان در یک کشور مشخص، از شورای مشورتی گرفته تا خانواده یکدست اخوانی، افرادی با فرهنگ‌ها و نژادهای مختلف را شامل می‌شود؛ افرادی که به دور از وطن خود و در کشوری غریب زندگی می‌کنند. این شمولیت باعث شده تا آنان تنوع نسبی را بپذیرند و برخلاف رویکرد خود در جهان عرب، برای پذیرش عضو جدید، برخی از شروط ظاهری و رفتاری را حذف کنند. این امر با این اصل که «تنوع نژادها و ملیت‌ها شمشیری دولبه است» تناقض ندارد. این تفاوت‌ها، گاه منجر به چنددستگی می‌شود، به‌‌ویژه زمانی که دو گروه بزرگ، قدرت را در دست داشته باشند؛ همان‌‌طور که طی سال‌های 1978 تا 1979 میان گروه‌های مصری و سوری و تونسی بر سر اتحادیه دانشجویان مسلمان در فرانسه اختلاف ایجاد شد.
مقامات اروپایی و فعالیت اخوانالمسلمین
نشانه‌های بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد، نوعی دشمنی در حال افزایش است که گاه پنهان و گاه آشکار است؛ این دشمنی به سبب حضور اخوانالمسلمین در اروپا شکل گرفته و از سوی سیاستمدران، رسانه‌ها و شهروندان معمولی اروپا احساس می‌شود. مهم‌ترین دلایل این دشمنی عبارت است از:
دلایل ضدیت با اخوانالمسلمین در اروپا
- اقلیت مسلمان، اقلیتی شناخته می‌شود که به صورت کلی در اروپا، به احزاب چپ سنتی رأی می‌دهند. در برهه اخیر، در چندین کشور اروپایی احزاب راست‌گرا پیروز شدند و ستاره راست‌گرایان افراطی نیز درخشیدن گرفت. این دو گرایش، روابط دوستانه با نهادهای اسلامی ندارند. می‌بینیم که برخی از کاندیداها مانند «ماری لوپن» کاندیدای ریاست‌جمهوری، قول صریح دادند که در صورت پیروزی، اتحادیه تشکلهای اسلامی را منحل خواهند کرد و تمام اسلام‌گرایان سلفی یا حامیان ایدئولوژی جماعت اخوانالمسلمین را از این کشور بیرون خواهند راند.
- دشمنی با اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه که از او در غرب، به عنوان یک دیکتاتور تصویرسازی می‌شود؛ دیکتاتوری که ترکیه را به عقب می‌راند و یادآور گذشته آن است که آماده مبارزه با غرب بود. از سوی دیگر، بسیاری از پژوهشگران و ناظران، اردوغان را محصول تفکرات اخوانی می‌دانند.
- وضعیت نفرت از «اسلام سیاسی» همه گروه‌ها را شامل می‌شود؛ زیرا این اصطلاح در درود خود برای شهروند معمولی اروپایی، انواع ایدئولوژی‌‌‌های مخالف با تمدن غربی را در بر نمی‌گیرد؛ از افراطی‌ترین نوع یعنی داعش گرفته، تا اخوانالمسلمین، که این نفرت پایانی هم ندارد.
- فشارهایی که برخی از کشورهای عربی مانند امارات و مصر وارد می‌کنند تا از فعالیت اخوان جلوگیری کنند و در کشورهای مختلف اروپایی غیرقانونی شمرده شود. این کشورها با جهان غرب روابط و منافع مهمی دارند.
- گزارش دولت انگلیس در دسامبر 2015 با موضوع «وضعیت اخوانالمسلمین در این کشور» نتیجه میگیرد که نباید این جماعت را یک تشکیلات تروریستی به شمار آوریم یا آن را تحریم کنیم»؛ ولی می‌گوید: «عضویت در این جنبش یا ارتباط با آن، باید به عنوان یکی از شاخص‌‌های احتمالی افراط‌‌گرایی مدنظر قرار گیرد». در همین راستا در فوریه 2008، مقامات این کشور به یوسف القرضاوی ویزا ندادند؛ زیرا از سوی حزب محافظه‌‌‌کار این کشور تحت فشار قرار داشتند.
- ممکن است این شاخص‌ها و نشانه‌های دیگر باعث شده باشد که اتحادیه تشکلهای اسلامی در بیانیه 29 ژانویه 2017، خود را به عنوان یک نهاد اروپایی معرفی کند که با نهادها یا هیئت‌های خارج اروپا، هیچ ارتباط اداری یا تشکیلاتی ندارد و روابط خود را بر اساس فضای باز و همکاری بر مبنای منافع عمومی تنظیم می‌کند. به عبارت دیگر: با جماعت اخوانالمسلمین به صورت کامل قطع ارتباط کرده است. این امر آینده تشکیلات اخوان در اروپا را نامعلوم ساخته و در مورد مسائل زیر احتمالات متعددی مطرح است:
چگونگی رفتار آن با تغییر و تحولات صورت گرفته؛ بازگشت آن به موقعیت‌ها و نقش قبلی به عنوان دژ حامی و پشتیبان جماعت اخوانالمسلمین در مشرق عربی[۱].