کشور عراق

جمهوری عراق

نام کشور	فارسی: عراق عربی: العراق انگلیسی Iraq
مکان	خاورمیانه
زبان	عربی/کردی
پایتخت	بغداد
نوع حکومت	جمهوری (فدرالیسم نظام پارلمانی جمهوری)
واحد پول	دینار

کشور عراق مدخلی است به زبان فارسی که در پژوهشگاه مطالعات تقریبی در راستای نگارش کلان پروژه معرفی جریان های جهان اسلام نوشته شده است. هدف از آشنایی با کشور عراق که یکی از کشورهای اسلامی محسوب می شود، اولا: آشنایی نسبتا جامع بااین کشور و ثانیا: ایجاد منبع و مرجعیت در زمینه مذکور جهت شناخت کیفیت تعامل با مهم ترین جریانات دینی - مذهبی آنجا می باشد. از دیگر اهداف این پروژه ایجاد شناختی عمیق تر نسبت به عمده جریانات موجود در این کشور به صورت تخصصی برای مراکزی است که جهت فعالیت هایشان به چنین دانش میان مذهبی ای نیاز دارند. در مقاله پیش رو اطلاعاتی در زمینه های زیر از کشور عراق ارائه گردیده است: تاریخچه، جمعیت، فرهنگ وزبان، اقتصاد، دین و...

تاریخچه کشور عراق

عِراق با نام رسمی جمهوری عِراق (به عربی: جُمْهُوريَّة العِرَاق) (به کردی: كۆماری فیدرالی ئێراق) یک کشور در خاورمیانه و جنوب غربی آسیا است. پایتخت عراق شهر بغداد است. عِراق از جنوب با عربستان سعودی و کویت، از غرب با اردن و سوریه، از شمال با ترکیه و از شرق با ایران همسایه است. عراق در بخش جنوبی خود، مرز آبی کوچکی با خلیج فارس دارد و دو رود مشهور دجله و فرات که سرآغاز تمدن‌های باستانی میان رودان در طول تاریخ کهن این منطقه هستند از کشور ترکیه وارد عراق و به جنوب آن روان شده و با پیوستن به رود کارون، شط العرب را تشکیل می‌دهند و به خلیج فارس می‌ریزند.

گستره عراق ۴۳۷٬۰۷۲ کیلومتر مربع (۵۸ام، نزدیک به یک چهارم ایران) است. بیشتر سرزمین عراق پست و هموار و گرمسیری است. غرب عراق کویر است و شرق آن جلگه‌های حاصلخیز؛ ولی بخشی از کردستان عراق (شمال شرق) کوهستانی و سردسیر می‌باشد. همچنین عراق یکی از بزرگترین کشورهای دارای منابع نفت می‌باشد. این کشور دارای ۱۴۳ میلیارد بشکه ذخایر تاییدشدهٔ نفتی می‌باشد.

عراق با حدود ۴۰ میلیون نفر جمعیت سی و ششمین کشور پرجمعیت جهان است. عرب‌ها ۷۵٪-۸۰٪، کردها ۱۵٪–۲۰٪، ترکمنها، آشوریان، لرها و غیره نزدیک ۵٪ از جمعیت عراق را تشکیل می‌دهند. همچنین ۶۴٪-۶۹٪ درصد مردم عراق شیعه، ۲۹٪-۳۴٪ سنی، ۱٪ مسیحی و ۱٪ پیروان سایر ادیان هستند. عراق محل زندگی و خاکسپاری ۶ امام شیعه است و شهرهای نجف، کربلا، کاظمین و سامرا زیارتگاه شیعیان جهان است.

عراق دارای تمدن و فرهنگ دیرینه و پرباری است. سومر، اکد، و آشور نخستین تمدن‌های باستانی عراق در چند هزار سال پیش از میلاد هستند. پس از آن این منطقه بخشی از قلمرو هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان، ساسانیان، و امپراتوری روم بود. پس از سرنگونی امویان و روی کار آمدن عباسیان پایتخت خلافت اسلامی از شام به عراق (شهر بغداد) آورده شد. بعدها این حکومت با حمله مغولان از هم پاشید. از میانه سده دهم تا پایان سده سیزدهم هجری خورشیدی، بخشهای از عراق بارها میان ایران و عثمانی دست به دست شد. پس از شکست عثمانی در جنگ جهانی اول، عراق در سال ۱۲۹۸ (۱۹۱۹) به سرپرستی بریتانیا درآمد و در سال ۱۳۱۱ (۱۹۳۲) استقلال یافت.

بخش زیادی از مرزهای نوین عراق توسط جامعهٔ ملل در سال ۱۲۹۹ (خورشیدی) معادل ۱۹۲۰ (میلادی) پس از تقسیم امپراتوری عثمانی بر اساس معاهده سور تعیین شد. در این زمان عراق تحت سرپرستی پادشاهی متحد بریتانیا درآمد. در سال ۱۳۰۰ (۱۹۲۱) پادشاهی عراق تشکیل شد و در سال ۱۳۱۱ (۱۹۳۲) این حکومت از بریتانیا استقلال یافت. در ۱۳۳۷ (۱۹۵۸) این پادشاهی از میان رفت و جمهوری عراق تأسیس گشت. عراق از سال ۱۳۴۷ (۱۹۶۸) تا ۱۳۸۲ (۲۰۰۳) به دست حزب سوسیالیست بعث عراق اداره می‌شد. پس از حملهٔ ایالات متحده و هم پیمانانش به عراق، حکومت حزب بعثِ صدام حسین برچیده شد و نظام چندحزبی پارلمانی در این کشور برقرار شد. آمریکایی‌ها در سال ۱۳۹۰ (۲۰۱۱) از عراق بیرون رفتند اما پیکارجویان به جنگ ادامه دادند. بعدها با سرریز شدن جنگ داخلی سوریه به عراق، درگیری‌ها بسیار شدت گرفت.

حکومت‌های پی‌درپی عراق از آغاز پایه‌گذاری عراق جدید در ۱۹۲۱ همسان کشورهای همسایه در پی ایجاد هویتی ناسیونالیستی برای آن بر پایه قومیت عربی برآمدند. این شیوه در عراق ناکام ماند و تنها به گرایش‌های جدایی خواهانه اقوام غیر عرب و سرکوب یا بیرون راندن شووینیستی آنان انجامید.

جغرافیا

عراق از کشورهای خاورمیانه و جنوب غرب آسیا است که از جنوب با عربستان سعودی و کویت، از غرب با اردن و سوریه، از شرق با ایران و از شمال با ترکیه همسایه است. عراق در جنوب، مرز آبی کوچکی با خلیج فارس دارد. دو رود دجله و فرات از شمال به جنوب این کشور روان هستند و به خلیج فارس می‌ریزند. مساحت عراق ۴۳۸،۳۱۷ کیلومتر مربع است. سرزمین عراق بطور کلی شامل چهار ناحیه طبیعی است: دشت های آبرفتی مناطق مرکزی و جنوب شرقی کشور؛ منطقه مرتفع در شمال بین رودخانه دجله و فرات (معروف به الجزیره)؛ بیابان‌ها در غرب و جنوب؛ و ارتفاعات شمال شرقی. هر یک از این مناطق در خاک کشورهای همسایه نیز گسترش یافته به جز جلگه های آبرفتی که عمدتا در داخل عراق قرار دارد.

تقسیمات کشوری عراق

کشور عراق از ۱۸ استان (محافظة) تشکیل شده است

استان اربیل

استان انبار

استان بابل

استان بصره

استان بغداد

استان حلبچه

استان دهوک

استان دیاله

استان ذی‌قاری

استان سلیمانیه

استان صلاح‌الدین

استان قادسیه

استان کربلا

استان کرکوک

استان مثنی

استان میسان

استان نینوا

استان واسط

استان نجف<refGovernorates of Iraq></ref>

اقوام و مذاهب

ترکیب جمعیت عراق از نظر نژاد، ۷۰٪ عرب، ۲۰٪ کرد، ۴٪ فارس و ۶٪ ترکمن و سایر اقوام است. در شهر‌های شمالی ترک‌زبان‌هایی زندگی می‌کنند که مردم عراق آنها را ترکمن می‌خوانند.

مردم عراق از نظر مذهبی به دو فرقه بزرگ اسلامی شیعه و سنی تقسیم می‌شوند. حدود ۶۰٪ مردم عراق شیعه، ۳۷٪ سنی و ۳٪ پیروان سایر ادیان (مسیحیان، یهودیان، آشوریان و...) هستند.

عرب‌های شیعه که بیشتر جمعیت عراق را تشکیل می‌دهند، عموما در جنوب و مرکز این کشور ساکنند. اهالی کربلا، دیوانیه، حله، منتفک، عماره و کوت همگی شیعه‌اند. در استان‌های دیالی، بغداد و بصره اکثریت با شیعیان است. در نقاط دیگر نیز شیعیان پراکنده‌اند. عرب‌های سنی در بخش شمالی عراق تمرکز یافته‌اند. کردها، در مناطق کوهستانی شمال شرق کشور سکونت دارند. سلیمانیه و موصل کانون اصلی آنهاست.

جمعیت

عراق کشوری با قومیت های گوناگون و دارای حدودا 33 میلیون نفر جمعیت است. امید به زندگی در کشور عراق 64 سال می باشد. براساس آمار سال 2014، کشور عراق از لحاظ جمعیت چهلمین کشور پرجمعیت است.

نژاد

طبق آخرین آمارها، ترکیب نژادی در کشور عراق به شکل زیر می باشد:

عرب ها: 75 تا 80 درصد

کردها: 15تا 20 درصد

ترکمنان، آشوریان و ..: 5 درصد

خانواده در عراق

عراقی‌ها ارزش زیادی برای خانواده قائل هستند و خانواده‌های بزرگ یا قبایل بزرگ از قدرت سیاسی و اجتماعی برخوردارند. اعضای خانواده باید مسئولیت رفتار و کردار خود را بپذیرند و هر گونه خطایی باعث بی‌آبروی کل خانواده می‌شود. وفاداری به خانواده قبل از سایر روابط اجتماعی و حتی کسب و کار قرار می‌گیرد. خویشاوندسالاری در بین مردم عراق به چشم می‌خورد و از آنجا که دیدگاه منفی نسبت به این قضیه ندارند، طبیعتا پیشنهادات کاری را به خانواده خود می‌دهند زیرا افراد مورد اعتمادشان هستند. اغلب خانواده‌های بزرگ در یک خانه، محله یا روستا زندگی می‌کنند. در مناطق شهری مردم لزوما در یک خانه در کنار هم زندگی نمی‌کنند، هر چند که عموما در یک خیابان یا نزدیک به هم هستند.

دین

مردم عراق از نظر مذهبی به دو فرقه بزرگ اسلامی شیعه و سنی تقسیم می‌شود. حدود ۶۰ درصد مردم عراق شیعه، ۳۷ درصد سنی و ۳ درصد پیروان سایر ادیان (مسیحیان، یهودیان، آشوریان و...) هستند.

شیعیان که اکثریت جمعیت عراق را تشکیل می‌دهند، بیشتر در مناطق جنوبی و مرکزی عراق سکونت دارند. وجود مقبره امامان شیعی در شهرهای مقدس عراق همچون کربلا و نجف، و همچنین وجود حوزه علمیه نجف و در نتیجه حضور دایمی علمای شیعی در این شهرها باعث تقویت فرهنگ شیعی شده‌ و این امر شیعیان عراق را از نظر فرهنگی به ایرانیان شیعی‌مذهب نزدیک کرده است. بعد از سرنگونی حکومت صدام، شیعه قدرت و نفوذ بیشتری پیدا کرده است و می‌توانند خیلی آزادانه‌تر راجع به هویت مذهبی خود صحبت کنند.

اعراب سنی بخش دیگری از ساختار فرهنگی اجتماعی عراق را تشکیل می‌دهند که براساس قومیت عربی و مذهب سنی ایجاد شده و به دلیل حاکمیت اقلیت اعراب سنی در طول دهه‌های گذشته در عراق تقویت شده‌ است. گرایش‌ها و عصبیت عربی این بخش از فرهنگ عراق بسیار قدرتمند بوده و پان عربیسم به عنوان یک ایدئولوژی سیاسی فعال در عراق و حتی جهان عرب در این فرهنگ ریشه دارد. مردم عراق معمولا پیروان ادیان مسیحی و یهودی را می‌پذیرند زیرا این ادیان، کتاب مقدس داشته و به خدای واحدی اعتقاد دارند.

زبان

عربی و کردی زبان‌های رسمی مردم عراق هستند. البته زبان‌های دیگری نظیر ترکی آذربایجانی (ترکمن‌های عراق)، فارسی، لری فیلی، کلدانی نو (از زبان‌های آرامی)، ارمنی، آشوری، دوماری (زبان کولی‌ها)، گورانی (از شاخه شمال غربی زبان‌های کردی) و غیره نیز در این کشور صحبت می‌شود.

شهرهای مهم عراق

شهر بغداد

شهر بغداد به عنوان پایتخت کشور عراق دارای مکان های زیارتی، بناهای تاریخی و باغ وحش و موزه می باشد و گردشگران می توانند از با بازدید از این مناطق اوقات خوشی را در این شهر تاریخی سپری کنند.

بصره

بَصرَه (عربی: ٱلْبَصْرَة‎) سومین شهر بزرگ عراق با جمعیتی حدود ۳٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر می‌باشد. این شهر بندر اصلی کشور عراق است. بصره مرکز استان بصره است، و اکثریت جمعیت آن را شیعیان تشکیل می‌دهند. بصره در تاریخ آغازین اسلام نقش پررنگی داشته است.

خرمای بصره چنان با اهمیت و پر آوازه بوده‌است که مقدسی گوید: «خرمای بصره فراموش شدنی نیست.»

شهر بابل

شهر بابل با بیش از 4000 سال قدمت، در مرکز دو رود دجله و فرات قرار دارد. بابل همچنین به سبب داشتن دیوارهای بلند و عظیم اطراف شهر از قدرتمندترین شهرهای جهان به شمار می رود. گفتنی است که باغ های معلق بابل و دیوارهای بلند آن نیز از عجایب هفت گانه جهان می باشند.

موزه ملی عراق

موزه ملی عراق یا موزه باستان شناسی بغداد، در سال 1926 به کوشش یک مورخ بریتانیایی به نام ” گرتورد بل” بنا شده است. این موزه شامل گنجینه ای ارزشمند از فرهنگ و تمدی کشور عراق و ایران باستان می باشد. در سال 2003، موزه طی جنگ تحمیلی و اشغال عراق مورد یکی از بزرگترین دسنتبرهای فرهنگی در طول تاریخ قرار گرفت. البته طی اقدامات لبن المللی دولت عراق بخش بزرگی از آثار ربوده شده به موزه بازگردانده شد.

ایوان مدائن

ایوان مدائن یا طاق کسری، بزرگترین بنایی است که توسط پادشاهان ساسانی در تیسفون (عراق امروزی) بنا شده است. خسرو پرویز آخرین پادشاهی بودکه در این کاخ مقتدرانه به تخت پادشاهی نشست.از این رو به این قصر، ایوان خسرو نیز گفته می شود.