سوره زمر

نام	سوره زمر
شماره سوره	۳۹
جزء	۲۳ و ۲۴
ترتیب نزول	۵۹
مکی/مدنی	مکی
تعداد آیات	۷۵
تعداد کلمات	۱۱۸۰
تعداد حروف	۴۸۷۱

سوره زُمَرْ سی و نهمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن که در جزء ۲۳ و ۲۴ جای گرفته است. این سوره در مورد اعتقاداتی مانند توحید، معاد، اهمیت قرآن و نبوت سخن می‌گوید. دعوت به یکتاپرستی خالص شاخص‌ترین پیام این سوره است. بخشی از این سوره نیز در مورد توبه است. در فضیلت این سوره از پیامبر اکرم(صلی الله علیه) روایت شده است: هر کس سوره زمر را قرائت نماید در روز قیامت امیدش قطع نشده و خداوند ثواب خائفان از خدا که از او بیم دارند را به قاری این سوره عطا می‌کند.

زمر

جمع زمره است به معنی دسته، جماعت، فوج.

مفهوم کلی سوره

• خداباوری؛
• دادگاه عدل الهی در رستاخيز؛
• تأثير نيرومند قرآن بر قلب انسان؛
• شب زنده داری و عبادت.

اسامی سوره و علت نام‌گذاری

• زمر،
• غُرَف.
• «سوره زمر»؛ سبب نام‌گذاری اين سوره به «زمر» (فوج و گروه) تکرار اين واژه در آيات هفتادویک‌ و هفتادوسه است.
• «سوره غرف»؛ از آن رو «غُرَف» (اتاق و کاخ) ناميده شده که اين واژه در آيۀ بیستم اين سوره تکرار شده است.

تعداد آیات و کلمات و حروف

• سوره زمر هفتادوپنج آیه دارد.
• سوره زمر هزاروصدوهفتاد ودو کلمه دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است)
• سوره زمر چهارهزارونهصدوهشت حرف دارد. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است)

اهداف و آموزه‌ها

هدف‌های اساسی سوره زمر عبارت‌اند از:

1. دعوت به توحيد؛
2. يادآوری رستاخيز و خصوصيات آن.

محتوا و موضوعات

سوره زمر از چند بخش مهم تشکيل يافته است:

چيزی که بيش از همه در سراسر اين سوره منعکس است مسالۀ دعوت به توحيد خالص می‌باشد، توصيه در تمام ابعاد و شاخه‌هايش، توحيد خالقيت، توحيد ربوبيت و توحيد عبادت، مخصوصا روی مسالۀ اخلاص در عبادت و بندگی خدا بارها در آيات مختلف اين سوره تکيه شده است و تعبيراتش در اين زمينه آن چنان مؤثر است که قلب انسان را به سوی اخلاص می‌کشاند و جذب می‌کند؛

مسالۀ مهم ديگری که در مقاطع مختلف اين سوره و تقريبا از آغاز تا انجام آن مورد توجه است مساله معاد و دادگاه بزرگ عدالت خدا است، مساله ثواب و جزا، غرفه‌های بهشتی و سايبان‌های آتشين دوزخی، مساله ترس و وحشت روز قيامت و آشکار شدن نتايج اعمال و ظاهر شدن خود آنها در آن صحنه بزرگ، مساله سياه شدن صورت دروغگويان و کسانی که بر خدا افترا بستند، رانده شدن کافران به سوی جهنم، ملامت و سرزنش فرشتگان عذاب نسبت به آنها و دعوت بهشتيان به سوی بهشت و تبريک و تهنيت فرشتگان رحمت به آنها! اين مسائل که بر محور معاد دور می‌زند آن چنان با مسائل توحيدی آميخته است که گويی تار و پود يک پارچه را تشکيل می‌دهد؛

بخش ديگری از اين سوره که تنها قسمت کوتاهی از آن را اشغال می‌کند اهميت قرآن مجيد است ولی اين بخش کوتاه ترسيم جالبی از قرآن و تاثير نيرومند آن در قلوب و جانها در بر دارد؛

بخش ديگری که آن هم نسبتا کوتاه است بيان سرنوشت اقوام پيشين و مجازات دردناک الهی نسبت به تکذيب‌کنندگان آيات حق می‌باشد؛

و بالآخره بخشی از اين سوره نيز پيرامون مسالۀ توبه و باز بودن درهای بازگشت به سوی خداست و مؤثرترين آيات توبه و رحمت در اين بخش بيان شده که شايد در قرآن آيه ای نويدبخش‌تر از آن در اين زمينه نباشد.

فضائل، خواص و ثواب قرائت

ابی‌بن‌کعب از پيامبر خدا(صلی الله علیه) نقل کرده که فرمود: «هر که سوره زمر را بحواند خداوند اميد او را قطع نکرده و ثواب ترسندگان را که از خداوند می‌ترسند به او می‌بخشد».

هارون‌بن‌خارجه از امام صادق(علیه السلام) نقل کرده که فرمود: «هر که سوره زمر را بخواند خدا شرافت دنيا و آخرت را به او می‌بخشد و او را بدون مال و فاميل عزيز می‌گرداند تا هر که او را ببيند شکوهش به وی نموده شده و جسدش بر آتش حرام گردد و برای او هزار شهر در بهشت ساخته شود که در هر شهری هزار کاخ بوده و در هر کاخی صد حوريه می‌باشد و علاوه برای او دو چشمه جاری و دو چشمه جوشان و دو بوستان خرم و حوريان پرده‌نشين در خيمه‌ها می‌باشد.

محل وزمان نزول

همه آيات سوره زمر طبق گفته «مجاهد و قتاده و حسن» مکی می‌باشد. و برخی گفته‌اند: سه آيه اين سوره در مدينه نازل شده که درباره «وحشی» قاتل «حمزه» و از اول آيه (قُلْ يا عِبادِيَ) تا آخر آيه سوم می‌باشد.

سوره زمر در دوران اخير زندگی مسلمانان در مکه، يعنی پس از معراج و قبل از هجرت فرود آمده است.

فضای نزول

مشرکان از آن حضرت خواسته‌اند از دعوت خود دست بردارد و متعرض خدايان آنها نشود و او را از غضب خدايان خود ترسانده‌اند و نيز او را به عبادت آنها خوانده‌اند، اين جريان سبب نزول سوره زمر با آن لحن موکد گرديده است.

علاوه بر اين سوره مبارکۀ زمر مسئله توحيد و يگانگی خدا و نفوذ قدرت او را در اراده کائنات در حدّ اعلی از راه عقل و وحی آسمانی بيان می‌کند و از آنها نتيجه می‌گيرد که خلقت و تدبير کائنات در دست خداست، عبادت و اطاعت خاص اوست و نيز مسئله معاد را مطرح کرده و در آخر می‌فرمايد: متّقيان گروه گروه به بهشت و کفار فوج فوج رهسپار آتش خواهند شد.

راه زندگی آن نيست که انسان در دفع مضرات و جلب منافع به مجسمه‌ها و مخلوق روی آورد و زندگی خويش را با رسومات از خود ساخته به آخر رساند و گرنه خلقت او عاطل و باطل خواهد بود، خدا از خلقت او غرضی دارد، رسيدن به آن هدف و غرض، در اطاعت و زندگی از نظر خداست.

ویژگی

سوره زمر از سور مثانی می‌باشد مثانی سوره‌هایی هستند که بعد از سور مئین قرار گرفته‌اند و زیر صد آیه دارند مانند اینکه سور مئین مبادی باشند و توالی آن مثانی آن فرض شده‌اند.

سوره‌های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مریم و عنکبوت و روم و یس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهیم و ص و محمد و لقمان و زمر.

روايتی است که از رسول خدا(صلی الله علیه) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئين را به جای انجيل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشيد.

آیۀ مشهور باز بودن راه توبه برای همگان «قُلْ يا عِبادِيَ الَّذينَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِم ...» (آیه پنجاه و سوم) در این سوره است.

منایع

برگرفته از سایت معرفی سوره زمر - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir