فصلنامه اندیشه تقریب شماره 4

فصلنامه چهارم اندیشه تقریب

نام مجله	اندیشه تقریب
صاحب امتیاز	مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
زیر نظر	آیت‌الله محمد علی تسخیری
مدیر مسئول	علی‌اصغر اوحدی
شورای سردبیری	سید حسین هاشمی، عزّالدین رضا نژاد، مرتضی محمدی
مشاوران علمی	عليرضا اعرافی؛ عباس برومند اعلم؛ سيّداحمدرضا حسينی؛ سيّدمنذر حكيم؛ سيّدهادی خسروشاهی؛ محمّدحسن زمانی؛ محمّدرضا غفوريان؛ ناصر قربان‌نيا؛ نجف لک‌زايی؛ محمدهادی يوسفی غروی.
مدیر اجرایی	محمدعلی ملاهاشم
شمارگان	4
سال نشر	سال اول، پاییز، 1384
زبان	فارسی
ISSN	1735-7101

فصلنامه اندیشه تقریب شماره 4 چهارمین شمارگان اولین سال چاپ این فصلنامه است که با هدف استحكام بخشيدن به وحدت ميان مسلمانان و نيز طرح مباحث انديشه‌ای در زمينه مشكلات و چالش‌های فراروی جهان اسلام، در حوزه‌های مختلف فقهی، حقوقی، كلامی، فلسفی، تاريخی و ... انتشار می‌يابد. این شماره در فصل پاییز سال 1384 و با اهتمام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی منتشر شده است.

سرمقاله

جلوه‌هایی از وحدت مسلمانان

# أ. ماه رمضان تجسمی از همگرایی مذهبی

1. رحمت و موهبت الاهی، همه عرصه وجود را فرا گرفته است. فرشته حق با نوایی دل‌انگیز رهروان حقیقت را فرا می‌خواند. از دهه آخر ماه شعبان همه خود را آماده می‌کنند. گویا مسافری در راه است. باید به استقبال وی رفت. این‌بار افزون بر تطهیر خانه و کاشانه، مهیای شستوشوی دل و زدودن زنگار وجود از هر نوع آلودگی معنوی هستیم.
همه در جنب و جوش و حرکتند. هر کدام به قدر معرفت و حکمت، همت گماشته است. عدّه‌ای از چند روز قبل، برخی از دو ماه قبل به استقبال رفته، و سرای وجودشان را پذیرای مهمانی «ماه رمضان» کرده‌اند.
اگر کسی میان این جمع نباشد، باورش نمی‌شود که چگونه همه مسلمانان از نژادها و رنگ‌های گوناگون، ملیت‌ها و قومیت‌های متفاوت، پیران و جوانان و گاهی کودکان هفت ـ هشت ساله برای استقبال از ماه رمضان صف کشیده اند و حلول این ماه عبادت و بندگی را با عبادت بیشتر و روزه‌داری جشن می‌گیرند. شرکت در این جشن، کارت ویژه مذهبی نمی طلبد؛ شیعه و سنی ندارد؛ جعفری، حنفی، شافعی، مالکی، حنبلی و زیدی و... همه با هم هستند. نه در یک روستا و شهر و کشور، بلکه در همه جای جهان، هر جایی که اسلام و «ماه رمضان» را درک کرده باشد.
2. واژه‌شناسان می‌گویند: «رمضان» به معنای تابش گرما و شدت تابش خورشید است، و «ماه رمضان» تابش گرما از درون دارد‌؛ روزه‌داران از گرمی وصل می‌سوزند و به این سوزش افتخار می‌کنند؛ چه این که روزه، گناهان را می‌سوزاند و باعث مغفرت است. در قرآن کریم، یک بار «ماه رمضان» و چهارده‌بار واژه «صوم» و «صیام» و «صائمین» و «صائمات»... آمده است. ماه روزه برای مسلمانان ماهی است که درهای دوزخ بسته و درهای بهشت به رویشان باز خواهد بود.

دلا در روزه مهمان خدایی *** طعام آسمانی را سرایی
درین مه چون درِ دوزخ ببندی *** هزاران در ز جنّت برگشایی

ب. عید فطر، پاداش روزه‌داران
دهه آخر ماه رمضان با حضور گسترده تر مسلمانان در مراسم احیا، شب زنده داری، قرائت قرآن و دعا به تدریج سپری می‌شود. مسلمانان روزه‌دار احساس دیگری دارند. یک ماه عبادت ویژه، بندگی خدای بخشنده و اکنون در آستانه دریافت «عیدی»اند. خدای متعالی به وعده‌اش عمل خواهد کرد. پایان ماه رمضان، بخشش گناهِ عاصیان تائب و افزایش درجات و تقرّب صالحان و اولیای الاهی است. بخشی از پاداش ماه رمضان در اول شوال عطا می‌شود. عید فطر، حضور در سفره پاداش و هدایا. مگر نه این است که با آمدن عید فطر هزاران اسیر آزاد می‌شدند؛ چرا اسیران نفس آزاد نشوند؛ آزاد از بندگی شیطان و رهایی از عذاب و قهر خداوند.
همه مسلمان در سراسر جهان به شادمانی می‌پردازند و چه شکوهی عظیم که دین وحدت بخش اسلام پدید آورده است. پیروان همه مذاهب شادمان و خوشحالند که عیدی از اعیاد اسلامی را جشن می‌گیرند.

ج. عید اضحی، جلوه ایثار

جلوه دیگر وحدت، پاسداشت عید اضحی است. هر ساله بیش از دو میلیون حاجی در سرزمین وحی گرد هم می‌آیند و با انجام مراسم حج، نمودی دیگراز روح اجتماعی و همبستگی عمومی را به نمایش می‌گذارند. آنان به صورت ویژه با قربانی گوسفند، گاو یا شتری در سرزمین عشق و ایثار، فداکاری را اعلام می‌کنند.
مسلمانانی که موفق نشدند در «منی» حاضر شوند، سنّت ابراهیمی را در هر کوی و برزن بر پا می‌دارند و با انجام قربانی و هدیه گوشت آن به فقیران و همسایگان، همدلی و رأفت و مهربانی را گسترش می‌دهند.
مسلمانان با برخورداری از چنین جلوه‌هایی، همگرایی دینی و مذهبی را سرلوحه زندگیشان قرار خواهند داد. این جلوه‌ها از جاودانگی و جهانی نگری دین اسلام حکایت دارد. دینی که مؤمنان را برادر یک دیگر معرفی کرده و برتری را در تقوا و پاکدامنی قرار داده است، انتظار دارد در سراسر جغرافیای زیست محیطی مسلمانان، ندای وحدت شنیده شود؛ گر‌چه بدخواهان و کینه توزان، با دسیسه‌های گوناگون درصدد تفرقه و اختلافند و به آتش نفاق و فتنه دامن می‌زنند.
آگاهی، هوشیاری، دشمن‌شناسی و حفظ وحدت صفوف و توحید کلمه در سایه کلمه توحید، مایه پیروزی و سربلندی مسلمانان است.

مقالات اندیشه‌ای

1. بحثی در ابتدای ماه‌های قمری (مقاله)/ آیت‌الله محمد علی تسخیری؛
2. ازسرگیری جنبش تمدن و تقریب (مقاله) / دکتر محمدعلی آذرشب؛
3. زمینه‌های طرح مسأله وحدت اسلامی در ایران قاجاری و امپراطوری عثمانی (مقاله) / دکتر محمدحسین امیراردوش؛
4. توحید در مذاهب کلامی (مقاله) / عزالدین رضانژاد؛
5. ارتداد به مثابه امری اجتماعی نه مقوله فکری (مقاله) / علی محمدیان کبریا؛
6. تعامل امام علی (علیه‌السلام) با خلفا در جهت وحدت اسلامی (مقاله) / اسماعیل دانش؛

پيشگامان تقريب

1. الف) شیخ محمدرضا مظفر، اصلاح‌گر حوزه‌ها (مقاله) ‏؛
2. ب) شهید سید قطب، شاهد بیدار (مقاله)؛

سرزمين‌های جهان اسلام

اتیوپی از نخستین پایگاه اسلام تا جایگاه فعلی مسلمانان (مقاله)/ ع- امیردهی

گزارشی از یک کتاب

پایان دموکراسی (معرفی و نقد کتاب)

اخبار فرهنگی

• فراخوان دومین دوره انتخاب کتاب سال تقریب

مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به یاری خداوند متعال و به منظور تجلیل از اندیشمندان اهل قلم که به نشر فرهنگ تقریب و تقویت اخوت و وحدت در میان مسلمانان جهان می‌پردازند دومین دوره انتخاب کتاب سال تقریب را برگزار می‌نماید. از همه نویسندگان و محققان صاحب اثر در این حوزه و نیز ناشران گرامی دعوت می‌شود آثار خود را ارسال نمایند.
راهنمای ارسال کتاب:

1. در دومین دوره مراسم انتخاب کتاب سال تقریب آثار دریافتی در سه بخش تألیف، ترجمه و تصحیح مورد ارزیابی و داوری قرار خواهد گرفت.
2. موضوع اثر باید متناسب با مباحث مورد نظر مجمع تقریب بوده و هدف عالی همگرایی اسلامی را تأمین نماید.
3. زبان کتاب به یکی از زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی باشد.
4. سال انتشار کتاب از سال 1358 تا 1384 هجری شمسی برابر با (1400 تا 1426 هجری قمری) و 1979 تا 2005 میلادی) باشد.
5. دو نسخه آثار مورد نظر به ضمیمه گزیده سوابق علمی مؤلف، مترجم یا مصحح و آدرس و شماره تماس از طریق پست سفارشی به دبیرخانه مراسم ارسال گردد.
6. مهلت ارسال آثار حداکثر تا تاریخ 30/9/84 می‌باشد و دبیرخانه درباره آثار رسیده پس از این تاریخ مسؤولیتی نخواهد داشت.

بخش ویژه:

الف ـ تجلیل از پیشگامان تقریب: در این برنامه از یکی از پیشگامان تقریب در سراسر جهان با اهداء لوح تقدیر و هدایایی تجلیل و به عنوان پیشگام تقریب معرفی خواهد شد.
ب ـ تقدیر از ناشران فرهنگ تقریب: در این برنامه یکی از ناشران جهان اسلام به عنوان ناشر فرهنگ تقریب در میان امت اسلامی با اهداء لوح تقدیر و هدایای ویژه تقدیر به عمل خواهد آمد. از همه ناشران گرامی که حداقل پنج اثر در موضوعات مرتبط با تقریب مذاهب اسلامی و اتحاد امت اسلامی به چاپ رسانده‌اند دعوت می‌شود با ارسال آثار خود در این برنامه شرکت نمایند. دومین دوره مراسم انتخاب کتاب سال تقریب همزمان با هفته وحدت اسلامی در بهار سال 1385 برگزار خواهد شد.
آدرس دبیرخانه: تهران، خ آیت‌الله طالقانی، نرسیده به چهارراه شهید مفتح، شماره 357، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، معاونت فرهنگی و پژوهشی. تلفن: 13ـ88321411و88822532 فاکس: 88321414و88321616 Emil:taghrib@taghrib.org WWW.taghrib.ir
عالمان ازهر: «ما شیعه هستیم».
در تأکید جدیدی از سوی دانشگاه ازهر که در بردارنده موافقت روشن و صریح درباره مذهب شیعه (مذهب اهل‌بیت) است، دبیرکل مجمع پژوهش‌های اسلامی، شیخ وفا ابو عجورثانی، بالاترین مقام بعد از شیخ ازهر، برای استاد عبد مغربی، نویسنده سیاسی مجله «صوت الأمّه» تصریح کرد: دانشگاه ازهر، ضمن روش‌هایش، تدریس مذهب جعفری را برای دانشجویان دانشگاه ازهر قرار داده است؛ زیرا مذهب جعفری، یکی از مکاتب اسلامی و مذهبی صحیح از مذاهب اسلامی به شمار می‌رود.
دبیرکل مجمع پژوهش‌های اسلامی، هنگام بحث در مورد کتاب شیعه مصر همان کتابی که آقای عبده مغربی در حال حاضر در شرف اتمام دستنویس آن است، افزود: برای دانشگاه ازهر، مانعی بر سر راه آماده‌سازی کتاب و اجازه چاپ آن نیست. وی اشاره کرد: خود شخصاً شیعی مزاج و سنی مذهب است.
این مسؤول ازهری نیز گفت: به طور کلی مصر، شیعی مزاج و سنی مذهب است و مصر نخستین مکانی است که تشیع اهل بیت(علیهم‌السلام) را شناخته است.

• برپایی همایش بین‌المللی«میانه روی شیوه زندگیو بررسی آن از دیدگاه اسلام» در کویت

اجلاس بین‌المللی«میانه روی شیوه زندگی و بررسی آن از دیدگاه اسلام» به مدت سه روز 31 اردیبهشت الی 2 خرداد ماه سال جاری و با سخنان عبداللّه المعتوق، وزیر اوقاف و شؤون دینی، در کویت برگزار شد.
در این کنفرانس، اندیشهوران و شخصیت‌های گوناگون کشورهای اسلامی به بررسی مسائلی همچون افراطی گری در اسلام، معیارهای میانه روی در فتوا و جهاد، امر به معروف و نهی از منکر و نقش مؤسسه‌ها در تحکیم میانه روی میان افراد جامعه پرداختند.
این کنفرانس پس از سه روز بحث و بررسی، با صدور بیانیه ای 21 ماده ای که در آن بر دعوت جهان اسلام به میانه روی و اعتدال اسلامی با تعمیم منطق گفت‌وگو بین ادیان و گرایش‌ها از سوی حاضران در کنفرانس تأکید شد، به کار خود پایان داد. در این بیانیه، به کمک وهمیاری به اجرای برنامه‌های توسعه ای در جهان به گونه ای که عدالت اجتماعی را محقق سازد، تأکید شد. کنفرانس خواستار تقویت مؤسسات اسلامی و خیریه و مؤسسات آموزشی و تبلیغاتی در جهان اسلام شد.
در بخش دیگری از این بیانیه با فعال ساختن نقش سیاسی کنفرانس اسلامی و تشویق افراد جامعه جهت مقابله با افراط و تفریط، هر گونه جهل، تعصب و کوشش در راه ظلم، استبداد و خشونت نفی شد. همچنین در این بیانیه به کوشش در جهت موضعگیری واحد و وحدت روش در برابر مسائل فراروی جهان اسلام و تقویت ارزش‌های اخلاقی و نقش دین در تمام جنبه‌های زندگی بشر تأکید شد.

• برگزاری «همایش بین‌المللی وحدت اسلامی» در سوریه

دومین همایش بین‌المللی «وحدت اسلامی» با حضور بیش از صد شرکت‌کننده از قطر، مصر، لبنان، ایران، و سوریه در دمشق، پایتخت سوریه امروز 19 اردیبهشت ماه برگزارشد. به گزارش روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، دومین همایش بین‌المللی «وحدت اسلامی» تحت عنوان «راه‌های وحدت مسلمین و راهبردهای تقریب» با همکاری مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و مجمع فرهنگی شیخ احمد کفتارو از بزرگ‌ترین مؤسسات فرهنگی اهل تسنن و مجتمع فرهنگی محسنیه سوریه به مدت دو روز نوزدهم و بیستم اردیبهشت ماه در سوریه برگزار شد.
در مراسم افتتاحیه، دکتر شیخ صلاح‌الدین کفتارو، آیت‌الله تسخیری دبیرکل مجمع، دکتر شیخ یوسف قرضاوی، رئیس اتحادیه علمای مسلمان قطر، حجت‌‌الاسلام والمسلمین سید عبدالله نظام از سوریه، دکتر محمد سلیم العوا، دبیرکل اتحادیه علمای مسلمان و رئیس انجمن گفت‌وگو و فرهنگ مصر و وزیر اوقاف سوریه نیز سخنرانی کردند، و بر وحدت اسلامی، لزوم تقریب مذاهب اسلامی، عدم اهتمام به اختلاف‌های فرعی و ضرورت نیازهای جهان اسلام تاکید ورزیدند.
گفتنی است که آیت‌الله تسخیری در دیدار با آقای زهیر مشارقه، نائب رئیس‌جمهوری سوریه در امور فرهنگی درباره روابط فرهنگی وتبلیغاتی و ایجاد مؤسسات مناسب فرهنگی و تاکید بر روابط فی ما بین دو کشور ایران و سوریه بحث و تبادل نظر کردند. همچنین دبیرکل مجمع در دفتر نمایندگی مقام معظم رهبری و در جمع مبلغان مذهبی در دمشق نیز سخنرانی داشتند.

• برپایی اجلاس «‌اتحادیه جهانی علمای اسلام‌» در بیروت

سومین اجلاس هیأت امنای اتحادیه جهانی علمای اسلام با حضور متفکران و اندیشهوران جهان اسلام به مدت سه روز 21 إلی 23 اردیبهشت ماه سال جاری در بیروت برگزار شد. به گزارش روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، آیت‌الله تسخیری دبیرکل مجمع در جایگاه نائب رئیس و عضو هیأت امنای اتحادیه جهانی علمای اسلام و علامه دکتر یوسف قرضاوی مفتی بزرگ قطر، رئیس اتحادیه در اجلاس حضور داشتند.
در این اجلاس، موضوع گزارش کمیسیون‌های تبلیغاتی، سیاسی و فقهی و نوع همکاری با سازمان‌های فرهنگی بین‌المللی و سیستم اعلام مواضع و موضعگیری در برابر حوادث فراروی جهان اسلام بحث و بررسی، و کمیسیون سیاسی به ریاست آیت‌الله تسخیری برگزار شد.
«اتحادیه جهانی علمای اسلام»در راه تثبیت اجرای شریعت اسلام از رهگذر اجتهاد آزاد و مستقل و منطبق با زمان که از سوی عالمان با صلاحیت و معتبر صادر شده باشد، می‌کوشد و آن را یگانه راه برای اثبات شایستگی اسلام برای انطباق با وضعیت زمانی و مکانی و توانمندی آن جهت پاسخگویی به نیازهای نوظهور و اوضاع متحول در زندگی افراد، خانواده‌ها و اجتماعات می‌داند. اتحادیه جهانی علمای اسلام، مؤسسه‌ای اسلامی و مردمی است که اعضای آن از میان اندیشهوران مسلمان در جهان اسلام و اقلیت‌ها و جمعیت‌های اسلامی خارج از آن برگزیده می‌شوند و مرکز اصلی اتحادیه در بیروت است.
این اتحادیه در راه وحدت نیروهای مسلمان و پیروان مذاهب و جریان‌های گوناگون و نیز وحدت تلاش‌های عالمان و موضع‌گیری فکری و عملی آنان در برابر مسائل سرنوشت‌ساز امت بزرگ اسلامی در مقابل چالش‌های رویا روی گام برمی دارد.

• بیانیه مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در محکومیت حوادث تروریستی در عراق

این روزها اخبار و گزارش‌هایی از اوضاع عراق در رسانه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی منتشر می‌شود که از کشتارهای جمعی مردم عادی و شهروندان بی سلاح، انفجار مساجد و حسینیه‌ها و اعمال تروریستی هولناکی حاکی است که جنایات ددمنشانه رژیم بعثی صدام را به یاد می‌آورد و باعث تاسف و تأثر فراوان است که همه این فجایع تحت لوای اسلام و به نام دفاع از مردم و مقاومت در برابر اشغالگران انجام می‌شود و مرتکبان از خدا بی خبر، اعمال جنایتکارانه و تروریستی خود را جهاد فی سبیل الله برمی‌شمارند، غافل از آن که در این اعمال جنایتکارانه نه اشغالگران متجاوز، بلکه این زن‌ها وبچه‌های بی دفاع و مردم عادی کوچه وبازار به ویژه شیعیان بی‌گناه جان خود را از دست می‌دهند و خسارت‌های جبران ناپذیری را متحمل می‌شوند.
مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، ریشه این اعمال جانگداز را در درجه اول استمرار حضور اشغالگران و متجاوزان به سرزمین اسلامی عراق، سپس تعصب کور، افراط‌گری، طائفه گری و اندیشه بیماری می‌داند که همه را تکفیر، و آن را بهانه‌ای برای چنگ‌اندازی به جان، مال، نوامیس و اعراض مسلمانان قلمداد می‌کند و صد البته که این اعمال جنایتکاراته خود بهانه ای برای اشغالگران جهت ادامه اشغال نیز به شمار می‌رود.
در این وضعیت حساس، سکوت عالمان، مراکز و مؤسسات علمی جهان اسلام و خودداری آنان از اظهار نظر صریح، نوعی کوتاهی نابخشودنی در برابر جنایاتی است که ممکن است خدای نا کرده آتش آن روزی دامنگیر همگان شود.
مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، ضمن محکوم کردن این فجایع که روی تاریخ را سیاه کرده است، به عاملان گمراه یا مزدور آن هشدار می‌دهد که خود را در معرض خشم الاهی قرار ندهند و از راه شیطانی خود بازگردند و توجیه گر حضور اشغالگران متجاوز نباشند.
از همه عالمان و اندیشهوران اسلامی در سراسر جهان نیز در خواست می‌کنیم با خردمندی و دوراندیشی، به مصالح امت اسلامی نگریسته و نظاره‌گر بی‌تفاوت این صحنه‌های جانسوز نباشند؛ بلکه با موضع‌گیری مصلحانه و اسلامی، این نوع جنایات ددمنشانه را که به اسم اسلام، مقاومت و جهادی فی سبیل الله انجام می‌شود، محکوم کنند.

• برپایی همایش «‌همبستگی امت اسلامی‌» در باکو

همایش «همبستگی امت اسلامی» از سوی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و همکاری اداره روحانیت مسلمانان قفقاز و رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در باکو به مدت دو روز 29 و30 شهریور ماه در آذربایجان برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، این همایش با پیام دکتر احمدی نژاد، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران و حضور متفکران و شخصیت‌های صاحب نام علمی و فرهنگی از کشورهای آسیای میانه، قفقاز، ترکیه و کشورهای همجوار، حجت‌‌الاسلام والمسلمین محمدی عراقی، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و آیت‌الله تسخیری دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، 29 شهریور افتتاح شد.
مفهوم امت و ویژگی‌های آن از نظر قرآن و سنت، هویت، مسؤولیت و سرنوشت مشترک اسلامی، راه‌کارهای عملی برای وحدت اسلامی، امام خمینی منادی بزرگ وحدت اسلامی در عصر حاضر، اسلام آیین همبستگی، همزیستی مسالمت‌آمیز مسلمانان در آسیای میانه و قفقاز از موضوعات مورد توجه در این همایش بود.
همچنین ریشه‌های اختلاف از دیدگاه قرآن و سنت، راهکارهای غلبه یافتن اختلافات مذهبی، نقش حکام، استعمارگران و فرقه‌های ساختگی استعمار در پیدایی یا تشدید اختلاف‌ها میان امت اسلامی، راه‌کارهای غلبه یافتن بر اختلاف‌های مذهبی و تکیه بر عناصر مشترک و گفت‌وگو برای نزدیک سازی دیدگاه‌ها در موارد اختلافی و راهی برای رسیدن به وحدت اسلامی از دیگر محورهایی است که در این همایش، مورد بحث و بررسی شرکت‌کنندگان قرار گرفت.
در دومین روز برپایی این کنفرانس، دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به همراه رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و اعضای عالی امور دینی قفقاز با الهام علی اف، رئیس‌جمهور آذربایجان دیدار و گفت‌وگو کردند.
در این دیدار، آیت‌الله تسخیری، دبیرکل مجمع ضمن تشکر از فراهم کردن زمینه همکاری کنفرانس «همبستگی امت اسلامی» از نقش تاریخی کشور آذربایجان در تمدن اسلامی و لزوم تأکید در این نقش از تقویت روابط دو کشور سخن به میان آورد. وی همچنین اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران سیاست گفت‌وگو را در سه سطح بین مذاهب اسلامی، ادیان ابراهیمی و تمدن‌ها دنبال می‌کند.

الهام علی‌اف، رئیس‌جمهوری آذربایجان با اظهار خرسندی از برپایی این کنفرانس در باکو، بر ضرورت این‌گونه اجلاس‌ها تأکید کرد. وی همچنین از خاطرات ماندگار دیدار خود از ایران و ملاقات با مقام معظم رهبری سخن به میان آورد و دیدار دوباره معظم‌له را آرزو کرد.
رئیس‌جمهوری آذربایجان نیز از دکتر احمدی نژاد، رئیس‌جمهوری ایران به جهت ارسال پیام ویژه به کنفرانس بین‌المللی «همبستگی امت اسلامی» تشکر و قدردانی کرد.

• اجلاس بین‌المللی «هیأت شرعی مؤسسات مالی اسلامی» در مکه مکرمه

پانزدهمین اجلاس بین‌المللی «هیأت شرعی مؤسسات مالی اسلامی» از سوی هیأت محاسبه به مدت یک هفته از 4 الی 10 مهر ماه جاری در مکه مکرمه برگزار می‌شود.
به گزارش روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، این اجلاس با حضور آیت‌الله تسخیری، دبیرکل مجمع و شخصیت‌های جهان اسلام متشکل از فقیهان، استادان دانشگاه‌ها و متخصصان اقتصاد اسلامی تشکیل می‌شود.
خاطر نشان می‌شود که مرکز هیأت محاسبه بحرین است و هدف اصلی این اجلاس تنظیم نحوه اجرای عقود شرعی در بانک‌های اسلامی و اطمینان از تعهد آنها به انجام فتاوای هیأت‌ها است.

در دیدار معاون کمیته صلیب سرخ با آیت‌الله تسخیری عنوان شد:

• پیشنهاد برگزاری همایش «حمایت از قربانیان جنگ در پرتو اسلام»

آندریاس ویگر معاون عملیاتی کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در دیدار صبح امروز خود با آیت‌الله تسخیری، دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی درباره برگزاری همایشی با عنوان «حمایت از قربانیان جنگ در پرتو قانون اسلام و حقوق بین‌المللی بشر دوستانه» در ایران گفت‌وگو کرد.
به گزارش روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، آیت‌الله تسخیری در این دیدار ضمن قدردانی از خدمات ارزشمند صلیب سرخ در سطح جهان و با اشاره به اهتمام اسلام به مسأله همکاری در ابعاد انسانی گفت: اسلام، جنگ و نزاع و خونریزی را مکروه و مغبوض اعلام کرده، صلح را در جهان اصل می‌داند که در صورت برپا شدن جنگ، آن را بر اساس احکام انسانی اداره می‌کند. وی در ادامه افزود: صلیب سرخ، نقش مهم و بزرگی را در امداد رسانی به انسان‌ها در حوادث غیر مترقبه و کمک به مشکل مهاجران دارد که قابل تقدیر همگان است. دبیرکل مجمع، تروریسم را اهانت به کرامت انسان دانست که معلول علت‌های بی شماری است که باید از بین برود تا معلول ریشه کن شود.
آندریاس ویگر، با اشاره به این که کمک و همیاری برای تمام افراد بشری در سنت‌های اسلامی بر اساس کرامت انسانی صورت می‌گیرد، اظهار داشت: متأسفانه جهان امروز بر اساس جنگ‌های عقیدتی و ایدئولوژی و تحقیر که رشد فزاینده‌ای دارد، اداره می‌شود و سازمان صلیب سرخ در جایگاه سازمانی غیر سیاسی بر خود واجب می‌داند که به قدرت‌های جهانی یادآوری کند شمار بسیاری از این جنگ‌ها و قربانیان آنها فراموش شده‌اند و از حساسیت‌های خبری خارج هستند که هیج گونه اطلاع رسانی به آنها نمی‌شود.
با ارائه پیشنهاد در زمینه برگزاری همایشی با عنوان «حمایت از قربانیان جنگ در پرتو قانون اسلام و حقوق بین‌المللی بشر دوستانه» در ایران و وجود منابع اسلامی در این جنگ‌ها زمینه حقوق بشر دوستانه و روش‌های رفتاری در جنگ گفت: کنفرانس‌های مشابهی با این موضوع در ژنو، اسلام آباد و یمن برگزار شده که ما خواهان همکاری مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در برپایی این همایش هستیم.
در پایان، دبیرکل مجمع با اعلام همکاری در برگزاری همایش افزود: ما می‌توانیم دیدگاه‌های اسلام را در این همایش اعلام کنیم. گفتنی است که حجت‌‌الاسلام والمسلمین خسروشاهی مشاور دبیرکل مجمع همچنین در این دیدار گفت: کمیته صلیب سرخ به موازات کمک‌هایی که در سطح جهان انجام می‌دهد، باید محفل سیاست‌گذار غرب را تفهیم کند که با ادامه قتل عام و استثمار ملت‌ها، منشأ درگیری‌ها حرکات ددمنشانه غربی‌ها است.

• برپایی همایش «تقویت روند بانک‌های اسلامی» در دبی

همایش بین‌المللی «تقویت روند بانک‌های اسلامی» با هدف تبیین دستاوردهای بانک‌های اسلامی از سوی دانشگاه اسلامی دبی با همکاری بانک توسعه اسلامی جده به مدت سه روز 12 الی 14 شهریور در امارات متحده عربی برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، این همایش با حضور شخصیت‌های جهان اسلام متشکل از فقیهان، استادان دانشگاه‌ها و متخصصان اقتصاد اسلامی و شرکت آیت‌الله تسخیری، دبیرکل مجمع و سخنرانی درباره «تاریخچه کوتاهی از تجربه بانک‌های اسلامی» برگزار شد.
بررسی تجربه بانک‌های اسلامی، ارج نهادن به سرمایه‌گذاری‌هایی که در بانک‌های اسلامی می‌شود، موضع‌گیری حکومت‌ها در کشورهای اسلامی در برابر اندیشه بانکداری اسلامی، چگونگی تأسیس بانک مرکزی برای بانک‌های اسلامی، نقش بانک‌ها و دانشکده‌های اقتصاد اسلامی در آموزش و گسترش رسالت بانکداری اسلامی و آماده ساختن و توسعه شیوه تعیین کارگزاران بانک‌های اسلامی، از جمله موضوع‌ها و محورهای مورد بحث در همایش بود.

• بیانیه مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به مناسبت روز قدس، روز مستضعفان ضد مستکبران

روز جهانی قدس، روز تجلی شکوه و عظمت امت اسلامی، روز رستاخیز استکبارستیزی ملل مسلمان جهان، روز وحدت همه انسان‌های حقیقت‌خواه و عدالت‌دوست و این روز پشتوانه ای بزرگ برای ملت مظلوم فلسطین در مقابله با صهیونیست‌ها است.
انتفاضه مسجدالاقصی در نبرد طولانی، دشوار و پر فراز و نشیب خود با غاصبان قدس شریف، افتخاری دیگر آفرید و نوار غزه پس از 38 سال اشغال نظامی صهیونیست ها آزاد شد و وعده تخلف‌ناپذیر الاهی را درباره پیروزی حق بر باطل تحقق بخشید. امروز ملت مسلمان و آزادیخواه فلسطین بر این باورند که با حمایت ملت‌های مسلمان و عزم و اراده خود که به نیروی لایزال الاهی متکی است می‌توانند قدس شریف را از چنگال اسرائیل غاصب برهانند.
مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با الهام از رهنمودهای شجاعانه و داهیانه مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای از هرگونه تلاش در جهت آزادی مسجد الاقصی قبله اول مسلمانان و حمایت از انتفاضه مردم فلسطین اعلام آمادگی کرده، حضور گسترده و یکپارچه تمام مسلمانان جهان در راهپیمایی بزرگ روز قدس را که یادگاری از آرمان بزرگ بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، حضرت امام خمینی(رحمه الله) است، نشان‌دهنده وحدت، مقاومت و پایمردی مسلمانان و آزادیخواهان جهان در برابر توطئه‌های استکبار جهانی می‌داند.

• همایش «عدالت و مهرورزی در قرآن کریم» برگزار شد

پنجمین همایش قرآنی با عنوان «عدالت و مهرورزی در قرآن کریم» روز دوشنبه 25 مهرماه (13 رمضان 1426 هـ. ق) در سیزدهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، در این همایش، شیخ جعفر مهاجر از عالمان لبنان، آیت‌الله تسخیری دبیرکل مجمع، حجت‌‌الاسلام و المسلمین محمدی عراقی، رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، خانم دکتر طوبی کرمانی استاد دانشگاه تهران، دکتر هدایت‌خواه نماینده مجلس شورای اسلامی و پژوهش‌گران و استادان داخلی و خارجی شرکت کردند و به بحث و بررسی موضوع همایش پرداختند. این همایش از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در مصلای امام خمینی(قدس سره) برگزار شده است.
در این همایش، عدّه‌ای از اندیشهوران نیز سخنرانی کردند.

مأخذ شناسی اندیشه تقریب

أ. آثار منشر شده به وسیله مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی؛

• جایگاه اهل بیت(علیهم‌السلام) در اسلام و امت اسلامی (گزیده مقالات فارسی چهاردهمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی)

تنظیم: سید جلال میرآقایی، چاپ اول 1381 ش/ 1000 نسخه، وزیری / 623 ص / شومیز.
در این مجموعه، برخی مقالات ارائه شده در چهاردهمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی گردآمده است.
عناوین تعدادی از مقالات به قرار زیر است: «وحدت اسلامی برپایه مرجعیت علمی اهل بیت(علیهم‌السلام) / محمد علی تسخیری)، «وحدت اسلامی یا وفاق تشیع و تسنن در نهج‌البلاغه» / سعید خومحمدی، «تبار شناسی و سرآمد تبارشناسان معاصر» / سید محمود مرعشی نجفی، «دودمان حسن مثنّی» / علی دوانی، «اهل بیت در کتاب و سنت» / فاطمه زهرا داودی، «اهل بیت در کتاب و سنت» / سید محمد میرتبار و «محبت اهل بیت در قرآن و سنت» / اسماعیل قدیری.

• منشور همبستگی (گزیده سخنرانی‌های دومین، سومین و چهارمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی)

تنظیم: محمد سعید معز الدین، چاپ اول 1376 ش/ 3000 نسخه، وزیری / 276 ص / شومیز.
منشور همبستگی حاوی تعدادی از سخنرانی‌های ارائه شده در دومین، سومین و چهارمین کنفرانس وحدت اسلامی است که در فاصله سال‌های 1367ـ1369 برگزار شده است.
برخی سخنرانان این مجموعه عبارتند‌از علی اکبر هاشمی رفسنجانی، عبدالله جوادی آملی، محمد تقی جعفری، محمد واعظ زاده خراسانی، میرحسین موسوی، قربان‌علی حیدرنژاد و سید حسین فضل الله.

• الحکومة من وجهة نظر المذاهب الاسلامیه (مجموعه مقالات)

تنظیم: سید جلال‌الدین میرآقایی، چاپ اول / 1377 ش/ 1000 نسخه، وزیری / 659 ص / شومیز.
دهمین کنفرانس وحدت اسلامی به همت «مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی» در تیر ماه سال 1376 در تهران برپا شد و در زمینه جایگاه و اهمیت حکومت اسلامی خصوصیات حکومت، حاکم و پیروان حکومت اسلامی مقالاتی به زبان عربی ارائه شد که در این مجموعه گرد آمده است. برخی از این مقالات عبارتند‌از «اجتهاد در باب حکومت اسلامی و نظرات امام خمینی» / سیدمحمدحسین فضل‌الله؛ «آزادی‌های سیاسی در حکومت اسلامی» / محمودامین خلیفه؛ «امت اسلامی و علل انحطاط مسلمین» / ضیاء الدین خزرجی؛ «اهداف حکومت اسلامی» / هادی آونج، «واجبات و حقوق حاکم اسلامی» / شهاب الدین حسینی و «اساس و اصول حکومت اسلامی» / قاسم مالکی.

• الحوار مع الاخر (مع المؤتمرات الدولیه)

مؤلف: محمد علی تسخیری
چاپ اول 1382 ش/ 2000 نسخه، وزیری / 240 ص/ شومیز این اثر، یکی دیگر از سلسله کتب «مع المؤتمرات الدولیه» شامل مجموعه سخنرانی‌های دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در مجامع و کنفرانس‌های بین‌المللی است. این کتاب که به مناسبت شانزدهمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی با موضوع جهان‌شمولی اسلام و جهانی سازی منتشر شده، به مباحث ارزشمندی در موضوع گفت‌وگوی اسلامی اسلامی و اسلامی دیگران پرداخته است. برخی از عناوین آن عبارت است از نقش امت اسلامی در جهان امروز، نحوه همزیستی اسلام با دیگر ادیان و کیفیت تعامل اسلام و غرب.

• السیدة نفیسه

مؤلف: توفیق أبو اعلم، چاپ اول / 1382 ش/ 2000 نسخه، وزیری / 232 ص / شومیز این کتاب به سیره و زندگانی سیده جلیله نفیسه دختر حسن انور از نوادگان امام حسن مجتبی(علیه‌السلام) می‌پردازد و مؤلف محترم آن توفیق فراوانی در طرح افکار قابل عرضه و مناقشه یافته و موفق شده است چارچوب ثابت و محکمی در مسأله تعریف و شناخت اهل بیت(علیهم‌السلام) وذوی القربی ارائه دهد.
از برجستگی‌های دیگر این کتاب، ارائه مطالب متفق و نوآوری ضمن حفظ اصالت بحث است؛ به گونه‌ای که با ذوق عصر جدید سازگار است و می‌تواند توجه بخش گسترده‌ای از پژوهش‌گران عرصه فرهنگ را به خوب جلب کند.
افزون بر این، این کتاب، حاوی افکار و مفاهیم اسلامی دیگری است که نهایت اهمیت را دارد؛ از جمله شفاعت، توسل، کرامات اولیا، زیارت قبور و... .
این کتاب، در چارچوپ تقریب بین مذاهب اسلامی نیز در بردارنده نکات مهم در مورد اختلاف‌ها و تحلیل‌ها و مناقشه‌های دقیقی دراین‌باره است.

ب. سایر آثای منشر شده در زمینه اندیشه تقریب ؛

• العلویون بین الغلو و الفلسفة و التصوف و التشیع

علی عزیز ابراهیم، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چاپ اول، 1415 ق ـ 1995 م، 436 صفحه، وزیری.
اختلاف در فهم نصوص دینی، اختلاف در اجتهاد را در پی داشت که امری طبیعی است و در جای خود باعث رشد و بالندگی فقه و فهم متون دینی می‌شود؛ ولی گروهی این اختلاف‌ها را با مصالح سیاسی و اقتصادی خود آمیخته و به آن دامن زده و در مقابل نیز گاهی دفاع با تعصب همراه شده و جدال و جنگ و خونریزی به دنبال داشته تا جایی که یک امت به چندین فرقه و دسته و مذهب و مسلک تقسیم شده‌است.
یکی از این فرقه‌ها، علویون سوریه و لبنان هستند که با انواع مخالفت‌ها و مشکلات حتی با تکفیر روبه‌رو شده‌اند. آن چه سبب شد آنان به این مرحله برسند چند چیز است: أ. مهاجرت آنان به سرزمین‌های کوهستانی و دور از دسترس طی چند مرحله که در متن کتاب به صورت مبسوط بیان شده‌است.
ب. عدم اطلاع دیگر فرق و مذاهب از عقاید آنان نیز سبب شد تا نسبت‌های ناروایی به آنان داده شود.
ج. شایع شدن بدعت‌ها و خرافات میان آنان، بهره‌مند نبودن از عالمان و انقطاع سیصد ساله آنان از قافله دانش، بیش از پیش به این مشکلات دامن زد. نویسنده نهایت تلاش خویش را به کار برده‌است تا با توجه به مستندهای تاریخی و علمی بیان کند که علویون، شیعه دوازده امامی‌اند و عقیده علوی توحید محض و پاک و منزه دانستن خالق از هرگونه مشابهتی به مخلوق است.
مؤلف در بخش اول کتاب که با عنوان عشائر العلویین است، به معرفی عشیرة الخیاطین، عشیرة الحدادین، عشیرة المتاوره، عشیرة الکلبیه، الحیدریون و الغساسنه پرداخته و وجه تسمیه و انشعاب‌های آنها و محل سکونتشان را بیان کرده‌است.
بخش دیگر به مهاجرت علویون به کوهستان‌ها می‌پردازد که طی چند مرحله صورت گرفته است. تحقیق تاریخی مؤلف و بررسی دقیق کتاب تاریخ ابی الفداء شش مرحله از کوچ علویون به کوهستان را بیان می‌کند که تا قرن دهم هجری یعنی زمان سلطان سلیم عثمانی ادامه داشته است.
معرفی علویون، اصل و نسب آنان و خاستگاه ایشان، محتوای بخش دیگر کتاب است.
بخش‌های بعدی که قسمت اعظم کتاب را تشکیل می‌دهد، به اعتقادات علویون و شیعه دوازده امامی بودن آنان پرداخته است و نام 36 تن از عالمان فعلی علویون را ذکر می‌کند که در سوریه و لبنان سکونت دارند. همچنین مؤلف دیدگاه علویون را درباره امام معصوم، تناسخ، جبر و اختیار و تفویض، علم الباطن، غلو، تصوف و... بیان کرده است. بخش‌های پایانی کتاب به معرفی چند دانشمند قدیم و معاصر علوی همانند المکزون السنجاری، منتجب الدین العانی، علامه شیخ سلیمان الأحمد و علامه شیخ احمد محمد حیدر پرداخته و نمونه‌ای از آثار آنان را به نظم و نثر آورده‌است. این یادآوری لازم است که مرحوم شمس‌الدین(رحمه‌الله) رئیس مجلس الأعلی شیعیان لبنان مقدمه‌ای بر این کتاب نوشته که در فهم محتوای کتاب یاری می‌رساند.

• افتراءات المستشرقین علی الأسلام و الردّ علیها

یحیی مراد، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول 1425 ق / 2004 م. ، 624 صفحه، وزیری.
نویسنده در مقدمه، ظهور اسلام در شبه جزیره عربستان را معجزه‌ای غیرقابل باور می‌داند که در اندک زمانی توانست به قلب امپراتوری‌های زمان خود یعنی روم و ایران و جنوب آفریقا و مرز چین برسد و حتی در همان آغاز توانست باعث شکست امپراتوری ایران شده، ضربه‌های سختی بر امپراتوری روم وارد آورد. چگونگی گسترش این پدیده از آن زمان تا امروز، اروپایی و آمریکایی و روسی و ژاپنی... را به فکر واداشته و زمینه ظهور پدیده‌ای به نام استشراق شده‌است.
وی سپس مستشرقین را به دو دسته تقسیم می‌کند و بیشتر آنان را کسانی می‌داند که عاملان دشمنان اسلام هستند و با مقاصد سوء خود پیش‌قراولان استعمارگران و صهیونیستند و گروه دیگر که اندک هستند برای تحقیق و دریافت حقیقت به این عمل اقدام می‌کنند.
کتاب دارای دو قسمت است: در قسمت اول، نویسنده به فلسفه و مفهوم استشراق، اهداف آن و ارتباط مستشرقان با استعمار و تبلیغات مسیحی و یهودی و توجه آنان به میراث اسلامی می‌پردازد و در قسمت دوم که بخش اعظم کتاب را تشکیل می‌دهد، موضع و دیدگاه مستشرقان را درباره قرآن کریم، سنت و سیره پیامبر(صلی الله علیه وآله)، نبوت پیامبر اسلام، فقه و تاریخ اسلامی، نظام‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی اسلام بیان می‌کند و در پایان، به تمدن اسلامی در اندلس (اسپانیا) می‌پردازد.
این کتاب در نوع خود قابل توجه و شایان مطالعه و بررسی است.

• راز عصر طلایی: کاوشی در تاریخ علم مسلمانان

ناصر نادری، تهران، انتشارات کیهان، چاپ اول، 1378 ش، 120صفحه، رقعی.
آنچه ما مسلمانان، در مایه دانش، آزمون، فرهنگ و اخلاق به جامعه بشر ارائه داده‌ایم، هسته اصلی همه چیزهایی است که امروز بشر دارد. از علوم تجربی گرفته تا اخلاق، از فقه و حقوق گرفته تا فلسفه، از ادبیات تا مکانیک، از شناخت بیماری‌ها و کشف داروهای تازه تا نظام‌های سیاسی، از آداب معاشرت فردی و صنفی تا سنت دانشگاهی، از تربیت و نگاهداری و دامداری تا استخراج آب‌های زیرزمینی و اصول آبیاری، از آداب کشورداری تا کشاورزی و... .
کتاب حاضر نوعی نگرش تاریخی است بر فعالیت‌های علمی دانشمندان اسلامی در علوم مختلف که با موضوعاتی چون دنیای جدید، موج جدید، مسلمانان و علم ریاضیات، مسلمانان و علم نجوم، مسلمانان و علوم پزشکی، مسلمانان و علم جغرافیا، مسلمانان و علم فیزیک و مسلمانان و علم شیمی تدوین شده‌است.
برخی از آثار و ابداعات دانشمندان اسلامی که در این کتاب بررسی شده عبارتند‌از ابداعات ریاضی ابوریحان بیرونی، تکامل علم جبر به وسیله عمر خیام، تقویم سیارات از بنوموسی، رصد خورشید به وسیله ثابت بن قره، چشم پزشکی ابن هیثم، داروسازی ابن بیطار، فرهنگ کشورها از یاقوت، ساعت آبی جزری و کشف الکل از زکریای رازی.

• جغرافیای تاریخی کشورهای اسلامی (2 جلد)

حسین قرچانلو، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، چاپ اول، 1380ش، 418+585 صفحه، وزیری.
با ظهور و گسترش اسلام بسیاری از علوم نیز بین مسلمانان رشد قابل توجهی یافت که جغرافیا از جمله آنها است. اصطلاح جغرافیا در زبان عربی به «صورة الارض» و «قطع الأرض» ترجمه شده و نگارش کتاب‌های بسیاری با عناوین «کتاب البلدان» و «المسالک و الممالک» و «علم الطرق» و... را در پی داشته‌است.
عوامل فراوانی در توجه و گسترش جغرافیا نقش مؤثر داشته‌اند که بعضی از آنها عبارتند‌از:

1. تصرف سرزمین‌های گسترده و ممالک جدید به وسیله مسلمانان و توسعه قدرت سیاسی آنان؛
2. فرض و واجب بودن طلب دانش بر مسلمانان؛
3. انجام فرایض عبادی همچون حج که مهم‌ترین انگیزه جهانگردی مسلمانان است؛
4. توجه به آثار پیشینیان و گذشتگان و پند گرفتن از آن با توجه به آیات قرآن؛
5. بازرگانی و کسب معاش و آشنایی با موقعیت شهرها و وصف عجایب و شگفتی‌ها.

پس از انقلاب اسلامی، ستاد انقلاب فرهنگی موضوع «جغرافیای تاریخی» را به صورت یکی از دروس گرایش تاریخ تمدن رشته الاهیات به تصویب رساند و کتاب حاضر متن درسی آن است که در دو بخش تهیه و تدوین شده. بخش اول، شامل کلیاتی درباره مفاهیم مرتبط با جغرافیای تاریخی می‌شود که در هشت فصل به شرح ذیل است:

1. تعریف جغرافیا؛
2. پیدایش مکاتب جغرافیایی در اسلام؛
3. پیدایش جغرافیای ریاضی نزد مسلمانان؛
4. آغاز سیر و سفر و پیدایش کتب جغرافیای عمومی و سفرنامه؛
5. آغاز دریانوردی مسلمانان به منظور اکتشافات و توسعه تجارت و بازرگانی؛
6. توجه به شگفتی‌ها و عجایب سرزمین‌ها؛
7. مکتب نقشه نگاری اسلامی، مکتب شریف ادریسی؛
8. کیانشناختی، تدوین کتاب‌های جغرافیای ناحیه‌ای و محلی.

بخش دوم کتاب با عنوان جغرافیای تاریخی شهرها قسمت اعظم کتاب را شامل می‌شود که در ده فصل تدوین شده‌است و به تاریخ شهرهای کشورهای اسلامی می‌پردازد. فصل‌های اول و دوم به بررسی شهرهای جزیرة العرب، عمان و یمن و بحرین اختصاص دارد و عناوین فصل‌های بعدی چنین است: فصل سوم عراق؛ فصل چهارم، آسیای صغیر و شهرهای مرزی جزیرة العرب و شام؛ فصل پنجم شامات؛ فصل ششم مصر؛ فصل هفتم ماورای مصر؛ فصل هشتم مغرب (افریقای شمالی)؛ فصل نهم، جزایر دریای مدیترانه و فصل دهم اندلس.

• تانزانیا سرزمین همیشه سبز

امیر بهرام عرب احمدی، تهران، انتشارات بین‌المللی الهدی، اول، 1384ش، 604 صفحه، وزیری.
کتاب حاضر به گونه‌ای علمی و بر پایه مشاهدات عینی و تحقیقات میدانی، کشور تانزانیا را از زوایای گوناگون بررسی کرده و تلاشی برای شناسایی چهره واقعی این کشور به صورت نمونه‌ای از یک کشور اصیل آفریقایی به مردم ایران است. در این کتاب، حضور گسترده مسلمانان و مسیحیان، تنوع قبایل و آداب و رسوم جالب این قبایل، ادیان بومی و تشریفات و مناسک این ادیان و مذاهب، زبان و ادبیات سواحیلی، جلوه‌های گوناگون فرهنگی، اجتماعی و تاریخی و جاذبه‌های طبیعی کشور تانزانیا به تصویر کشیده، و هر یک در جای خود و به گونه‌ای کاوش گرایانه بحث و بررسی شده‌است. یکی از مهم‌ترین موضوعات مندرج در این کتاب، متشرکات دیرینه تاریخی و فرهنگی ایران با تانزانیا و سایر کشورهای شرق آفریقا است.
کتاب پیشین که در نوع خود یکی از کتاب‌های جامع و فراگیردر مورد کشوری آفریقایی است از 24 بخش و تعداد 153 فصل تشکیل شده؛ از این روی برای محققانی که به مطالعه و فرهنگ و آداب و رسوم کشورهای گوناگون و شناسایی و معرفی وضعیت سیاسی و فرهنگی اجتماعی علاقه‌مند هستند، بسیار سودمند است. برخی از مهم‌ترین عناوین و موضوعات مطرح شده عبارتند‌از:
جغرافیای طبیعی ـ انسانی و سیاسی، تاریخ تانزانیا، قبایل تانزانیا، سرزمین و مردم ماسایی، آداب و رسوم قبایل تانزانیا، نقش ماسک و مجسمه در فرهنگ قبایل تانزانیا، اسلام در تانزانیا، مسیحیت در تانزانیا، روابط مسلمانان و مسیحیان، مذاهب بومی در تانزانیا، نقش زنان در جامعه تانزاینا، زبان و ادبیات سواحیلی، رسانه‌های گروهی و وسایل ارتباط جمعی، مشکلات و معضلات اجتماعی، آموزش و پرورش، آموزش عالی، جاذبه‌های گردشگری، آثار باستانی و ابنیه تاریخی تانزانیا، تاریخ حضور ایران در تانزانیا و سایر کشورهای شرق آفریقا، تاریخ زنگبار، سلاطین عمانی زنگبار، تجارت برده و برده‌داری در زنگبار، آداب و رسوم مردم زنگبار و نقش علمای معاصر زنگبار در گسترش اسلام.
در صفحات پایانی کتاب، به ترتیب، فهرست منابع و مآخذ کتب، گزارشات، مجله ها، مقالات فارسی؛ منابع و مآخذ کتب، مقالات و گزارشات انگلیسی، ضمیمه «نقش جولیوس نایرده در تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تانزانیا»، فهرست اعلام فارسی، فهرست اعلام انگلیسی و تصاویر چاپ شده‌است.

چکیده مقاله‌ها

در این بخش از فصلنامه مقالات اندیشه‌ای به زبان عربی و انگلیسی ترجمه شده است.

چکیده مقالات به زبان عربی

• بحث في بداية الاشهر القمرية

محمدعلي التسخيري
ان المبحث الاساسي هو كيف يمكن تحديد بداية الشهر القمري الجديد علی ضوء اختلاف الرؤية، كأن يشاهد الهلال في مدينة دون اخری بسبب رداءة الطقس مثلا، فهل مشاهدة الهلال في مكان حجة في الاماكن التي لم يشاهد فيها ايضا، وقد يكون اختلاف الرؤية بسبب اختلاف افق المدينتين، وللاجابة عن ذلك لابد من مراجعة النصوص الدينية، وثمة اختلاف بين علماء الفريقين في هذا المجال.

فقد ذهب فقهاء الشيعة الی ان رؤية الهلال في المدن المتحدة او القريبة في الافق كافية لاثبات الهلال، اما في المدن البعيدة الافق فالمشهور الی عدم الكفاية، وذهبت ثلة من المتاخرين الی كفايته ايضا، واما في اوساط علماء السنة فقد نقل مغنية في كتابه ان الحنفية والمالكية والحنبلية مالوا الی كفاية الرؤية في اية نقطة من نقاط العالم، واما الشافعية فقد ذهبت الی عدم الكفاية واشترطت اتحاد الافق.

ان ادلة اتباع كفاية الرؤية للمدن البعيدة الافق فهي كالتالي :استنادا الی سورة القدر فان ليلة القدر واحدة في جميع ارجاء المعمورة، وورود احاديث كثيرة بتعابير مختلفة تجعل الرؤية هي الملاك واطلاقها يقتضي شمولها للمدن البعيدة الافق ايضا.

واما ادلة المخالفين فهي :ان لسان الادلة قاصر عن افادة الاطلاق بل الانصراف العرفي الی المدن المتحدة او القريبة في الافق، هذا اضافة الی ان تعبير «مدينة اخری» لايمكن تعميمه الی سائر المدن حتی الواقعة في اقصی نقاط العالم.

ومهما يكن من امر فلا يتيسر اقامة البرهان القاطع علی وحدة زمان الهلال، ولايجوز ايكال هذه المهمة لفرد او حكومة، ولايجب الخشية من طرح هذه المباحث، بل ينبغي السير وفق الاصول والادلة نعم ينحصر الدليل القطعي في حكم ولي امر المسلمين بتعيين وقت الهلال ويعضد ذلك ادلة شرعية كافية.

المصطلحات الرئيسة: الوحدة الاسلامية، الامة الاسلامية، الاشهر القمرية، رؤية الهلال، اختلاف الافق، اختلاف الرؤية.

• استئناف مسيرة النهضة الحضارية للتقريب

الدكتور محمد علي آذر شب
لقد ادت النزاعات المذهبية الی توقف نهضة الحضارة الاسلامية عن نشاطها.
فقد كانت القبائل العربية في الجاهلية تفتقد لاية مبررات حضارية اثر التناحر فيما بينها، ولما حل الاسلام مهد ارضية خصبة لازدهار الحضارة الاسلامية عبر اجتثاث تلك الاختلافات من جذورها وكانت البحوث الكلامية من ابرز معالم التقريب ومن اهم منجزات تلك الحضارة.

ان افضل نموذج يهدينا الی التقريب ويرشدنا الی الحضارة هو الله والعزة العرفانية فاذا استقام عود المذهب العرفاني في اوساطنا، فسوف نمتلك عزة ولغة مشتركة عالمية ونبلغ اوج الحركة التكاملية ونستوعب حقيقة الدين، فالعرفان يستهدف الوصول الی الحقيقة الانسانية المشتركة بين ابناء البشر والابتعاد عن الحيوانية، و هذا يؤدي بطبيعة الحال الی التحول الذاتي لطلب الكمال الانساني المنشود، كما يستهدف ايضا نيل الاهداف الدنيوية والاخروية المقدسة علی كافة الاصعدة.

المصطلحات الرئيسة: النهضة الحضارية، التقريب، النموذج الافضل، العزة، الذلة، العرفان.

• خلفيات طرح مشروع الوحدة الاسلامية في ايران القاجارية والامبراطورية العثمانية

محمدحسين امير اردوش
ان تحقق الامة الواحدة في العالم الاسلامي بحاجة الی معرفة الخلفيات التاريخية والوقوف علی التجارب الحلوة والمرة التي مرت بها هذه المسالة في العصور المختلفة، ومن هنا فقد تطرق الكاتب الی اوضاع بلدين كبيرين كايران والامبراطورية العثمانية ساهما في تكريس عدم التجانس في العالم الاسلامي و الی خلفيات طرح مشروع الوحدة الاسلامية.
كما استعرض هذا المقال اوضاع ايران في العصر القاجاري وعوامل الانحطاط وخلفيات ظهور الحركة الاصلاحية اولا ومن ثم تابع الظاهرة المذكورة في الامبراطورية العثمانية.
المصطلحات الرئيسة: الوحدة الاسلامية، الامة الواحدة، عصر القاجارية، العثمانية، الانحطاط.

• التوحيد في المذاهب الاسلامية

عزّالدين رضا نجاد

ثمة آراء مشتركة للمسلمين في الكثير من الموضوعات العقائدية والفقهية والاخلاقية، و قد وظف البعض جهده من اجل تضخيم الاختلافات و جعل الوحدة والاتحاد امرا صعبا بعيد المنال. هذا المقال تناول احد الاصول المشتركة بين المذاهب الكلامية، وقد لمح ـ عبر استعراض الاتجاهات المذهبية لاهم مسألة عقائدية وهي التوحيد ـ الی هذه الحقيقة وهي ان الشرائع السماوية قاطبة قد وطدت دعائمها علی التوحيد، و قد نبذ الاسلام ـ علی وجه التحديد ـ كافة الوان الشرك والوثنية عبر رفع نداء التوحيد.

كما بين هذا المقال نظرة المعتزلة والاشاعرة والماتريدية و السلفية، و الفلاسفة و الامامية ازاء التوحيد واقسامه، واهتمام كل مذهب من المذاهب الكلامية ببعض تلك الاقسام.
وقد تطرق القسم الاخير من المقال الی فهرسة الكتب المصنفة في التوحيد وصفات الباري تعالی لاجل بيان الاهمية التي اولتها المذاهب الاسلامية لها مكتفيا بتعريف اكثر من عشرين اثرا علميا خالدا لعلماء الفريقين وهذا دليل اخر علی اتحاد المفكرين الاسلاميين في هذا الخصوص.
المصطلحات الرئيسة: التوحيد، التوحيد الذاتي، التوحيد الصفاتي، التوحيد الافعالي، التوحيد التشريعي، التوحيد الربوبي، الشرك، المذاهب الكلامية، الامامية، المعتزلة، الاشاعرة، الماتريدية، المعتزلة.

• الارتداد ظاهرة اجتماعية وليست مقولة فكرية

علي محمديان كبريا
من المواضيع التي احتدم حولها الجدل في كافة الادوار الفقهية لاسيما في الوقت الحاضر هو مبحث الارتداد، فقد ادت اصالة عدم الاكراه في الدين وحث الكتاب علی التفكير في الافاق والانفس من جهة، ومجازات المرتد من جهة اخری ادت الی ظهور اشكالية.

وقد سلط كاتب هذا المقال الاضواء علی بيان محل النزاع الذي هو مقدمة لاي تحقيق، وضرورة الفصل بين انكار الدين عن عناد وبين انكاره عن عداء، وانتهی به الامر ـ عبر دراسة نظريات الفقهاء وسيرة المسلمين و مقارنة الروايات الواردة في خصوص الشك والشبهة في الدين عند سائر المذاهب الاسلامية، وسيرة حكام الامصار المختلفة ـ الی ان الشك والشبهة في الدين مقدمة لليقين فلاينطوي تحت تعريف الارتداد.
المصطلحات الرئيسة: الترديد، الشك، الشبهة، المرتد، الارتداد.

• سلوك الامام علي(عليه‌السلام) مع الخلفاء في اتجاه الوحدة الاسلامية

اسماعيل دانش

لايخفی علی احد ضرورة وحدة الامة الاسلامية، فان سيرة الائمة المعصومين(عليهم‌السلام) ـ اضافة الی القران الكريم والسنة النبوية ـ تفوح بنداء الوحدة المعطر، وقد تناول هذا المقال مفهوم الوحدة اولا ثم اشار الی تعامل الامام علي(عليه‌السلام) مع الخلفاء وانه يصب في مجری الوحدة الاسلامية مع التاكيد علی حرص الامام(عليه‌السلام) علی هذه الوحدة.

فالاستشارة السياسية والعسكرية والتعاون العلمي والقضائي من جملة الموارد التي تعامل فيها الامام(عليه‌السلام) مع الخليفة الاول، ودام هذا التعاون في عهد الخليفة الثاني في مجال الاستشارة العسكرية لاسيما في معركة الجسر وقتال الروم ومعركة بيت المقدس، هذا الی جانب تعاون اتباع الامام(عليه‌السلام) مع الخليفة في الحروب والمسائل الحكومية.

ولم يقتصر دور الامام(عليه السلام) علی ذلك فحسب بل كان مرجعا علميا يلجأ اليه في الاستشارات السياسية والاقتصادية وطرح الارشادات اللازمة للديوان، كما تم استئناف هذا التعاون في عهد الخليفة الثالث الا ان ارتباك الاوضاع في ذلك العهد ادت الی قيام الامام(عليه‌السلام) بدور الوسيط بين الخليفة وخصومه ولما تمت محاصرة دار الخلافة بادر الامام(عليه‌السلام) الی ارسال الماء اليه بواسطة نجليه الحسن والحسين(عليهما‌السلام).

هذا السلوك ينم عن روح الوحدة المتعالية والتي اشد ما تحتاجها الامة الاسلامية في العصر الحاضر، وقد تبلورت تصرفات الامام(عليه‌السلام) في الاهتمام بمصالح الاسلام والثبات علی الوحدة الاسلامية.
المصطلحات الرئيسة: التعامل، الخلفاء، الوحدة الاسلامية، الاتحاد، الاستشارة السياسية، الاستشارة العسكرية، التعاون القضائي، امور الديوان، الوساطة.

چکیده مقالات به زبان انگلیسی

• A discussion on the beginning of the lunar months

Written by Mohammad Ali Taskhiri

The question is when the new month begins and we would not be able to observe the moon; or it is visible in one city and invisible in the other, then what should be done?
If the problem arises as the presence of clouds, observing the moon by the neighboring city is credible. If the reason of invisibility is time zone difference then the issue should be solved according to the Islamic laws. There are some disagreements between the Shiite and Sunni scholars over the issue.
The Shiite scholars believe that observing the moon in the city with the same time zone or the city which has the close time zone to the target city is enough for crescent confirmation, however; the rule is not applicable for the cities having different time zones. It is worth mentioning that many contemporary scholars believe that it is applicable even for the cities with different time zones. Mogniya book reads that the Hanafies, the Malekies and the Hanbalies believe that observing the moon is enough for confirmation wherever the observation maybe. However, the Shafeies does not believe in different time zone confirmation and the only condition for them to be proved is the same time zone.
The opponents of accepting confirmation of a city with a different time zone back their claim with the following; Laylat ul-Qadr is the same night for all the people across the globe according to the Qadr Sura. The traditions signifying observation as the criterion for confirmation indicate observing the crescent in one city is enough for confirmation in other regions as well.
The opponents say the expression “observing the crescent is enough” does not cover all the regions and how it is applicable for two cities located on two opposite sides of the globe.
Consequently, it is not possible to have just one idea on the crescent time and therefore it is impossible to set an individual or a government to indicate crescent time. We shall not consider the world’s public opinion about us concerning this issue and shall follow our own rules and regulations.
The only absolute way is the order of Muslim leader, whose idea is acceptable, since there is ample religious reasoning for following his orders.

• Restart of Proximity "Taqrib"” movement

Written by Mohammad Ali Azar Shab

Sectarian clashes cause Stoppage in the Islamic civilization movement. Since Pre-Islam Arab tribes were involved in different disputes, they were uncivilized. However; with the appearance of Islam the disputes disappeared and the way was paved for the creation of Islamic civilization. The claim can be backed by the history of belief discussions, which are a sign of closeness and the ground for civilization.
The path to get to the desired destination is through the development of self-esteem, mystical spirit and knowing Allah. In case of materializing this objective, we will have both dignity and international language, and will realize the essence of religion. Mysticism is after the truth essence of human which is common between all human beings. With mysticism all the secular and spiritual objectives of man are entirely materialized.

Keywords: civil movement, proximity, best sample, dignity, mysticism

• Islamic Unity in Iran during the Qajar dynasty and Ottoman Empire

Written by Mohammad Hossein Amir Arduosh

To materialize the united Islamic Ummah, the historical grounds should be recognized and the so called bitter and sweet related experiences shall be examined. Hence, the author reviews the status of two big countries, Iran and Ottoman, which had fairly vital roles in the disunity of Islamic Ummah. The writer also discusses the grounds for Islamic union.
In the present article Iran’s status in the Qajar dynasty, the causes of its fall and the grounds for the reform movement are tackled. In the second part, the same discussion is conducted about the status of Ottoman.

Keywords: Islamic unity, United Ummah, the Qajar dynasty, Ottoman, fall

• Monotheism and Islamic religions

Written by Ez al-Din Reza Najad
The Muslims have a common ideology about beliefs, jurisprudence and morality. Some individuals try to exaggerate the Controversial issues and consequently, misrepresent the path to getting united. The present article tries to elaborate one of the Muslim’s common grounds. Monotheism is one thing, all religions base their fundamental on, and Muslims, like other God believers, are much too faithful to be polytheist.
This article discusses the viewpoints of Motazele, Ashaere, Matridiya, Salfiya and Imamiya followers abut monotheism. The final chapter of the book is the bibliography of 20 illustrious books with the subject of monotheism, written by the Shiite and Sunni scholars. The books are a sign of Muslim’s attention to the issue.

Keywords: monotheism, polytheism, Abrahamic religions, Imamiya, Motazele, Ashaere, Matridiya.

• Apostasy; social issue, not mental issue
  

Written by Ali Mohammadian kebria
Apostasy has been one of the most controversial issues in all the jurisprudential eras, particularly the present time.

The fact that believing in a particular religion is not obligatory and the insistence of the Quran on thinking and reflecting on the world and the creatures, on the one hand and the apostate punishment on the other hand makes one think there is a discrepancy in Islam about the issue.

In the present article, the author draws a distinction between doubt in the religion whish is the first step in every research and religion denial or conspiracy ageist the religion. Reviewing the ideas of scholars and related traditions and conducting comparative analysis of different sects’ ideas about the issue and the reaction of Islamic leaders to it, the author concludes that uncertainty which is the first step in coming to certainty is not defined as apostasy.

Keywords: uncertainty, doubt, apostate, apostasy

• Imam Ali's behavior with the Caliphs in line with the unity of the Islam nation

Written by Esmail Danish
The importance of Islamic nation unity is clear to all of us. Besides the Quran, the holy Prophet and the Imam’s behavior have shown us the magnitude of “union”. This article discusses the meaning of unity and the kind of relationship Imam Ali had toward the then Caliphs for the sake of unity.

Political and military counseling, intellectual and judicial collaboration are some instances of Imam Ali’s cooperation with the first Caliph.

Aside from the mentioned roles Imam had at the time of the first Caliph, he helped the second Caliph in Jasr War, the war with the Romans and Beyt al-Moghadas war. Imam’s followers collaborated with the then governors as well.

The Imam’s cooperation continued until the third Caliph. Imam Ali was the mediator between the Caliph and his opponents, when they besieged the Caliph's house and had Imam Hassan and Imam Hussein take some water for the Caliph.

These behaviors indicate the value of unity, the crucial need of Islamic Ummah.

Whatever Imam did was for the sake of Islam and the unity of Islamic community.

Keywords: behavior, the Caliphs, Islamic Unity, Unity, Political counseling, Military counseling, Judicial collaboration, Mediation

منابع

مطالب مندرج در مقاله برگرفته از فصلنامه اندیشه تقریب، سال اول، شماره 4، پاییز 1384 می‌باشد.