احمد بن علویه بن جعفر اصفهانی

احمد بن علویه بن جعفر اصفهانی
نام کامل	احمد بن علویه بن جعفر اصفهانی
نام‌های دیگر	ابوالاسود كاتب كرمانی اصفهانی
اطلاعات شخصی
محل درگذشت	اصفهان
دین	اسلام، شیعه
شاگردان	محمدبن حسن بن ولید قمی عبدالله بن حسن مؤدب احمدبن یعقوب اصفهانی سعدبن عبدالله بن ابی خلف اشعری حسین بن محمدبن عمران اشعری حسین بن محمدبن عامر احمدبن ابراهیم بن ابی رافع
آثار	الاعتقاد فی‏الادعیه الرسائل المختاره قصیده نونیه (معروف به «الفیه» و «محبره»)
فعالیت‌ها	كاتب محدث ادیب شاعر اهل‌‏بیت(علیه‌السلام)

احمد بن علویه بن جعفر اصفهانی، معروف به ابوالاسود كاتب. محدث، ادیب و شاعر توان‏مند اهل‌‏بیت(علیه‌السلام) و مناقب ‏سرای امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) و امامان شیعه بوده است. هنگامی كه قصیده نونیه اش را كه معروف به الفیه و «محبره» است، كامل كرد به بصره آمد و آن را بر ابوحاتم سجستانی (شاعر و لغوی معروف) عرضه كرد. علامه امینی در الغدیر او را از شعرای غدیر برشمرده و منتخبی از اشعار او را نقل كرده است. قصیده «محبره» یكی از كم ‏نظیرترین قصائد شیعه در حق خاندان اهل‏‌بیت (علیه‌السلام) است. وی در این قصیده به كمك روایات مشهور فریقین، مناقب علی(علیه‌السلام) را به نظم كشیده و با مخالفان خلافت و منكران ولایت، احتجاج نموده است.

زندگ‌ینامه

احمد بن علویه بن جعفر اصفهانی، ابوجعفر. معروف به «ابوالاسود كاتب». محدث، ادیب و شاعر توان‏مند اهل‌‏بیت (علیه‌السلام). از ندیمان احمدبن عبدالعزیز عجلی(م280ق. حاكم اصفهان). ولادت او در سال 212هجری بود، زیرا هنگامی كه وی «قصیده نونیه» خود را در سال 310هجری تكمیل كرد، 98 سال داشت. وفات او در سال 320هجری و احتمالاً در اصفهان اتفاق افتاده است. از شرح حال او اطلاعی در دست نیست. ولی از آنجا كه وی استاد بسیاری از محدثان قم بود، و هم‌چنین از لقب او كه گاهی ملقب به «كرمانی» و زمانی ملقب به «اصفهانی» است، به دست می‏‌آید كه وی بیشتر عمر خود را در بلاد ایران به ویژه اصفهان به‏ سر برده است. اما گاهی به عراق می‌‏رفته و با علمای آن دیار به خصوص با علمای بصره دیدار می‏‌كرده است. وی شاعر بزرگ اهل‌‏بیت (علیه‌السلام) و مناقب ‏سرای امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) و امامان شیعه بوده است. هنگامی كه «قصیده نونیه»اش را كه معروف به «الفیه» و «محبره» است، كامل كرد به بصره آمد و آن را بر ابوحاتم سجستانی(شاعر و لغوی معروف) عرضه كرد. ابوحاتم بر او تحسین كرد و خطاب به مردم بصره گفت: «ای اهل بصره، اصفهانی‏‌ها بر شما پیروز شدند». آغاز قصیده او چنین است:

ما بال عینك ثرة الأجفان

عبری اللحاظ سقیمة الإنسان

(چرا از چشمت این همه سرشك می‏‌بارد، چرا گوشه چشمت پر از اشك و مردمك دیده‌‏ات بیمار است؟).

علامه امینی در الغدیر او را از شعرای غدیر برشمرده و منتخبی از اشعار او را نقل كرده است. همچنین ابن ‏شهرآشوب در مناقب 213 بیت، و امین در اعیان‏ الشیعه 224 بیت از اشعار او ‏را نقل كرده‌‏اند. قصیده «محبره» یكی از كم ‏نظیرترین قصائد شیعه در حق خاندان اهل‏‌بیت (علیه‌السلام) است. وی در این قصیده به كمك روایات مشهور فریقین، مناقب علی (علیه‌السلام) را به نظم كشیده و با مخالفان خلافت و منكران ولایت، احتجاج نموده است، مخصوصاً تفسیر كلمه مولی در این قصیده به معنی ولایت مطلقه علی (علیه‌السلام) به صورتی بدیع بیان شده است.

وی در حدیث از ابراهیم بن محمد ثقفی(م283ق) روایت می‏‌كند. ثقفی در اصفهان سكونت داشت. گفتنی است ابن‏ داود در رجال خود وی را به اشتباه، «رحاله» لقب داده است، زیرا به اعتقاد ابن داود، وی پنجاه بار از حج به غزو سفر كرده است، در حالی كه گزارش مذكور درباره بشیر بن رحال است كه نجاشی آن را در ترجمه صاحب شرح‌حال آورده است.

شاگردان

از شاگردان او بسیاری از محدثان قمی و غیر قمی هستند كه از او روایت دارند مانند: محمدبن حسن بن ولید قمی(م343ق)، عبدالله بن حسن مؤدب، احمدبن یعقوب اصفهانی، سعدبن عبدالله بن ابی خلف اشعری(م300ق)، حسین بن محمدبن عمران اشعری، حسین بن محمدبن عامر و احمدبن ابراهیم بن ابی رافع.

آثار

از تألیفات او می‌‏توان الاعتقاد فی‏الادعیه، الرسائل المختاره و قصیده نونیه را نام برد «قصیده نونیه»اش را كه معروف به «الفیه» و «محبره» است،. وی 18 كتاب در موضوع دعا داشته كه اكثر آنها از بین رفته است.

منابع

1. رجال نجاشی، ص88 شماره 214؛
2. دائره المعارف تشیع، ج1صص351 و521؛
3. الذریعه، ج17ص127؛
4. رجال ابن داود، ص40 شماره 103؛
5. رجال الطوسی، ص412 شماره 5975؛
6. طبقات اعلام الشیعه، ج1ص36؛
7. الكنی و الالقاب، ج1ص212؛
8. معالم العلماء، ص59 شماره 110؛
9. معجم المؤلفین، ج1ص314؛
10. معجم رجال الحدیث، ج2ص160 شماره 670.