بشریه

بِشْرِيه‏ پيروان ابو سهل بشر بن معتمر هلالى هستند كه از «معتزله» بغداد بود.

شرح حال

خاستگاه بشر کوفه بوده و از آن شهر به بغداد نقل مکان کرد و پیشوای معتزلیان بغداد شده و از طبقه ششم معتزلیان به حساب می آمد. وی وى در زمان هارون الرشيد مى‏ زيست، هارون وى را به اتهام رافضى ‏گرى به‏ زندان انداخت. او قصيده‏ اى در چهل بيت در رد اتهامش سرود، هارون چون قصيده را بخواند دستور داد تا او را آزاد کردند.

اختلاف آراء با معتزله

بشر هر چند از معتزلیان بود، ولی با آن ها در چند مسأله دچار اختلاف شد. 1. معتقد است که اگر كافر از روى ميل و طاعت ايمان آورد، خداوند مى ‏تواند او را مشمول لطف خود کند. 2.معتقد است که اگر خدا نخست خردمندان را مى ‏آفريد و سپس آغاز به آفرينش بهشت مى ‏كرد و آن را بر آنان ارزانى مى ‏داشت؛ براى ايشان شايسته ‏تر بود. 3. معتقد است که اگر خدا بداند كه اگر بنده ‏اش بيشتر وقت زیستن داشته باشد، ايمان مى ‏آورد، شایسته تر است که به او این فرصت را بدهد تا آن که او را در حال کفر بمیراند. 4. معتقد است که خداوند پيوسته «مريد» است و هرگاه به حدوث چيزى از كارهاى بندگان علم پيدا كند و در حدوث آن مانعى نبيند؛ پديد آوردن آن چيز را خواسته است. 5. معتقد است که خداوند مؤمن را در حال ايمانش دوست و كافر را در حال كفرش دشمن ندارد. 6. عقیده دیگر او درباره تولّد و به وجود آوردن است و می گويد آدمى مى ‏تواند كه رنگ ها، مزه‏ ها، بوها و ديگر ادراكات را با فراهم كردن اسباب آن پديد آورد. 7.معتقد است که خداوند گناهان آدمى را می آمرزد و اگر دوباره به سمت گناه رفت، او نيز از آمرزش خود باز می گردد و دچار کیفرش می کند. 8. معتقد است که خداوند می تواند كودكى را عذاب كند و به وى ستم نمايد و اگر به چنين كارى دست بزند، آن كودك بی درنگ به بلوغ مى ‏رسد تا سزاوار کیفر شود. 9.معتقد است که حركت پيدا است بدون آن كه جسم در مكان اول و يا مكان دوم باشد. و ليكن جسم به وسيله آن، از مكان اول به مكان دوم حركت می کند.

آثار

از تألیفات‌ بشر به جز پاره‌هایی‌ از شعرها و گفتارهای‌ ادبی‌ چیزی باقی‌ نمانده‌ است‌. ابن‌ ندیم‌ فهرستی‌ از عناوین‌ آثار او آورده‌ است‌ كه‌ بیشتر آنها ردیه‌هایی‌ بر مخالفان‌ آراء اوست‌. برخی‌ از آن ها بدین‌ قرارند: التوحید، حدوث‌ الاشیاء، الحجة فی‌ اثبات‌ النبی‌ (ص‌)، تأویل متشابه‌ القرآن‌، العدل‌، التولد علی‌ النظام‌، كتاب‌ علی‌ الاصم‌ فی‌ المخلوق‌، كتاب‌ علی‌ ضرار فی‌ المخلوق‌، الاستطاعة علی‌ هشام‌ بن‌ الحكم‌، كتاب‌ علی‌ اصحاب‌ القدر، كتاب‌ فی‌ المنزلة بین‌ المنزلتین‌، الكفر و الایمان‌، الوعید علی‌ المجبرة، كتاب‌ فی‌ الاطفال‌ علی‌ المجبرة، الرد علی الاصم فی‌ الامامة، اجتهاد الرأی‌، الرد علی‌ الخوارج‌، الرد علی‌ المرجئة، الرد علی‌ ابی‌ الهذیل‌ و الرد علی‌ اصحاب‌ ابی‌ حنیفة. به نقل از: