حماریه (معتزله)

حماریه از فرق «معتزله» بودند كه در عسكر مكرم (از نواحی شوشتر خوزستان) زندگی می کردند.

موسس فرقه

مؤسس این فرقه دقیقاً مشخص نیست؛ ولی از بزرگان آنها می‌توان به افرادی چون سلیمان ضمیری و خالد ابن عبدالله اشاره نمود.

تاریخچه

در منابع مربوط به فرق اسلامی که در دسترس می باشد علت دلیل خاصی نسبت به علت نام گذاری این فرقه به نام حماریه ذکر نشده است. مثلا مقريزى در كتاب «الخطط»، جلد 2 صفحه 347 از اين فرقه ياد كرده است، ولى شهرستانى و ابن حزم و ابن جوزى از آن نامی به ميان نياورده‏ اند. ظاهرا بايستى اين فرقه را به مروان بن محمد ملقب به حمار آخرين خليفه بنى اميه نسبت داده باشند. محمد بن اسحاق النديم در «الفهرست ص 338» نوشته است كه: مروان بن محمد، زنديق و شاگرد جعد بن درهم- كه نقش بزرگى در ايجاد اين فرقه داشته است.

اعتقادات

حماریه نیز چون دیگر فرق دارای اعتقادات مختلفی بودند. از جمله به تناسخ اعتقاد داشتند و این اعتقاد را از احمد بن خابط (خابطیه) و نیز عباد بن سلیمان الضمری فرا گرفتند و گفتند خداوند بعضی از افراد را مسخ کرده و به شکل میمون و خوک در آورده و آنان پس از مسخ صورت آدم در آمدند. همچنین معتقد بودند که حماريه که خداوند سازنده خمر (شراب) را نبوده، بلکه خمّار آن را درست کرده زیرا زيرا خداوند چيزى را كه موجب معصيت شود خلق نمى‏‌كند. علاوه باور داشتند که اگر مقدارى گوشت را در خاك دفن كنند و آن گوشت به کرم تبدیل شود، کرم هایی که به وجود می آید، آفريده انسان است، نه آفريده خداوند!