زینب بنت علی

نام	زینب
الفاب	عقیله بنی هاشم • عالمه غیر معلمه • کامله • فاضله عارفه • موثّقه • عابده آل علی • معصومه صغری •امینهاللّه • نائبهالزهرا • نائبهالحسین • عقیله النساء • شریکه الشهداء • بلیغه • فصیحه و شریکهالحسین
کنیه	ام الحسن • ام کلثوم
نام پدر	امام علی(ع)
نام مادر	حضرت زهرا(س)
زادگاه	مدینه
محل زندگی	مدینه
دین	اسلام
مذهب	شیعه
درگذشت	۱۵ رجب • ۶۲ق
مدفن	دمشق

حضرت زینب نوه گرانقدر پیامبر اکرم (ص) و دختر امیرالمومنین(ع) و حضرت فاطمه الزهرا(س) است.ایشان بانوی خردمندی است که قدرت شگرفی در پاسداری از آرمانهای قیام عاشورا داشت. یکی از شخصیت‌های بی نظیر و مؤثر در دنیای اسلام است که در روز ۵ جمادی الاول سال پنجم یا ششم هجری قمری (پس از صلح حدیبیه و دو سال بعد از ولادت امام حسین بن علی (ع)) در محلّه بنی هاشم شهر مدینه منوّره به دنیا آمد. نقش ویژه او در واقعه کربلا و دوران اسارت پس از آن است. صبر و پایداری آن بانو در واقعه عاشورا علی رغم از دست دادن عزیزترین کسانش موجب شد که به عنوان اسوه صبر جاودان شود. خطبه های کوبنده آن حضرت در بند اسارت در کوفه و شام، باعث پرده برداری از چهره ظالمانه و ننگین حکومت اموی شد.

نحوه نام‌گذاری حضرت زینب(س)

زینب در پنجم جمادی‌الاول سال ششم هجری مطابق با ۶۲۸ و یا بنابر قولی در پنجمین روز سال پنجم هجرت، مطابق با ۶۲۷ میلادی به دنیا آمد.

طبق روایات شیعه، هنگام تولد زینب، چون حضرت محمد (ص) در سفر بود، حضرت فاطمه (س) از همسرش حضرت علی (ع) درخواست کرد که نامی برای فرزندشان انتخاب کند.

حضرت علی در جواب گفت: من بر پدرت سبقت نمی‌گیرم، صبر می‌کنیم تا پیامبر از سفر برگردد. چون حضرت محمد(ص) بازگشت و خبر تولد نوزاد حضرت زهرا(س) را از زبان حضرت علی (ع) شنید گفت: فرزندان حضرت فاطمه (س) فرزندان من هستند ولی خداوند دربارهٔ آنان تصمیم می‌گیرد. بعد از آن جبرئیل نازل شد و پیام آورد که خداوند سلام می‌رساند و می‌گوید: نام این دختر را زینب بگذارید که این نام را در لوح محفوظ نوشته‌ام. آن‌گاه حضرت محمد(ص) زینب را گرفت و بوسید و گفت: توصیه می‌کنم که همه این دختر را احترام کنند، که او مانند خدیجه (س) است.

القاب حضرت زینب(س)

بر اساس روایات متعدد، پیامبر اکرم(ص) نام حضرت زینب را برای دختر حضرت فاطمه(س) انتخاب کردند که این نام توسط جبرئیل از سوی خداوند به پیامبر (ص) گفته شده بود.

نام مبارک آن حضرت، " زینب " در لغت به معنای درخت نیکو منظر و خوشبو و یا به معنای «زین أب» یعنی افتخار و ‏زینت پدر است ‎. کنیه گرامیشان، ام الحسن و ام کلثوم است.

برای ایشان، القاب فراوانی نقل شده است، همانند عقیله بنی هاشم، عالِمه غیر معلَّمه، عارفه، موثّقه، فاضله، کامله، عابده آل علی، معصومه صغری، امینهاللّه، نائبهالزهرا، نائبهالحسین، عقیله النساء، شریکه الشهداء، بلیغه، فصیحه و شریکهالحسین.

حضرت زینب(س) را به سبب سختی های بسیاری که در زندگی دید، ام المصائب نیز لقب داده‌اند. درگذشت جدش پیامبر(ص)، بیماری و به شهادت رسیدن مادرش، شهادت پدرش امیرالمؤمنین(ع) ، شهادت برادرش امام مجتبی(ع)، واقعه کربلا و به اسارت رفتن در کوفه و شام از جمله وقایع سخت و تلخ زندگی وی به شمار می‌آید.

ازدواج و همسر حضرت زینب (س)

حضرت زینب (س) با عبداللَّه جعفر (پسر عموی خود) ازدواج کرد. برخی از مورخین تاریخ این ازدواج را سال هفدهم هجری می‏ دانند.

فرزندان حضرت زینب (س)

در برخی منابع از چهار پسر به نام های:علی، عون، عباس، محمد و یک دختر به نام ام کلثوم به عنوان فرزندان زینب(س) و عبدالله نام برده شده است.

عون و محمد در واقعه کربلا به شهادت رسیدند.

معاویه برای فرزندش یزید از ام کلثوم دختر حضرت زینب(س) خواستگاری کرد؛ ولی امام حسین (ع) او را به همسری پسر عمویش قاسم بن محمد بن جعفر بن ابی‌طالب درآورد.

ویژگی‌ها، فضایل اخلاقی حضرت زینب(س)

این بانوی بزرگ، دارای قوت قلب، فصاحت زبان، شجاعت، زهد و ورع، عفاف و شهامت فوق العاده بود. امام حسین(ع) هنگام دیدار، به احترامش از جا بر می خاست. زینب کبری، از جدش رسول خدا(ص) و پدرش امیرالمؤمنین و مادرش فاطمه زهرا(س)حدیث روایت کرده است.

علم و سخنوری

سخنان و خطبه های زینت(س) را در کوفه و همچنین در دربار یزید، که همراه با استدلال به آیات قرآن بود، بیانگر دانش او دانسته‌اند.

مقام وصایت و نیابت

مقام وصایت و نیابت، از امتیازات و خصلت های ویژه حضرت زینب (س) است، در پرتو این مقام بلند معنوی و انسانی حضرت زینب(س) عهده دار کم سابقه ترین مأموریت، برای یک زن در طول تاریخ گردیده است‎. به هر حال مقام و استعداد و دانایی زینب که وی را عقیله بنی هاشم نیز نامیده اند، از مقام و استعداد افراد عادی بسیار برتر است.

عبادت

حضرت زینب(س) شب ها به عبادت می پرداخت و در دوران زندگی، هیچ گاه تهجّد را ترک نکرد. آنچنان به عبادت اشتغال ورزید که ملقّب به عابده آل علی شد.

صبر و استقامت

حضرت زینب را تجسم و نماد صبر جمیل نامیده اند. مقاومت در راه پاسداری از حریم دین، کنترل نفس خود در برابر ناملایمات و ضعف نشان ندادن در مقابل دشمن و عدم شکوه در حضور مردم را از جمله ویژگی‌های صبر زینب(س) نام برده اند.

او در روز عاشورا ، هنگام دیدن پیکر خونین برادرش چنین گفت:«بار خدایا! این قربانی و کشته در راه خودت را از ما (خاندان پیامبر) بپذیر.»

تعلیم و تفسیر قرآن

حضرت زینب (س) فرزند پیامبر، که قلب او محل نزول وحی و قرآن و فرزند علی (ع) از مفسرین قرآن است؛ بنابراین جای تعجبی ندارد که ایشان نیز معلم و مفسر قرآن بودند. بر اساس روایت متعدد حضرت زینب(س) در کوفه برای زنان قرآن را تفسیر می‌کردند.

نقش حضرت زینب(س) در کربلا

وقتی امام حسین(ع) پس از امتناع از بیعت با یزید، از مدینه به قصد مکه خارج شد، زینب نیز با دو تن از فرزندانش به نامهای محمد و عون، همراه برادر گشت. در طول نهضت عاشورا، نقش فداکاریهای عظیم زینب، بسیار بود.

او در واقعه عاشورا مصیبت از دست دادن عزیزترین کسانش یعنی برادران، فرزندان و فرزندان برادر را متحمل شد اما همه این مصیبت ها را تحمل نمود و در پاسخ سوال طعن آمیز ابن زیاد که پرسید:کار خدا را با برادر و اهل بیت خود چگونه یافتی؟

حضرت زینب(س)فرمود:

و ما رأیتُ الاّ جمیلاً...؛ من جز خیر و زیبایی چیزی ندیدم‏ ...

روایت است که او با دست خود لباس جنگ بر تن دو فرزندش پوشانید و هر دو را در رکاب امام حسین (ع) به محل شهادت فرستاد. همچنین پس از شهادت فرزندان به سوگ آنان ننشست؛ چرا که این دو قربانی را برای آن مرد بزرگ بسیار کوچک می دید و نگران آن بود که با اشک او در دل مولایش امام حسین (ع) شرم یا اندوهی راه یابد.

حضرت زینب (س) از امام زین‌العابدین (ع) مراقبت کرد و بدلیل مریضی ایشان ، ریاست قافله اسرا را برعهده داشت و در کاخ یزید هم با خطبه ای از خود و برادر مقتولش حسین بن علی دفاع کرد.

وفات حضرت زینب (س)

حضرت زینب کبری (س) پس از تحمل آلام، محنت ها و مصائب گوناگون در سن ۵۶ سالگی دیده از جهان فرو بستند.

در تاریخ وفات حضرت زینب کبری (س) اختلاف نظر وجود دارد، اما مشهور این است که آن حضرت در ۱۵ رجب سال ۶۲ هجری روز یکشنبه وفات کرده است.

برخی نیز درگذشتش را ۱۴ رجب دانسته‌اند.