لطف‌الله صافی گلپایگانی

نام	لطف‌الله صافی گلپایگانی
لقب	آیت‌الله؛ آیت‌الله العظمی
زادروز	30 بهمن ۱۲۹۷ شمسی
زادگاه	ایران - گلپایگان
محل‌تحصیل	گلپایگان، قم، نجف
محل زندگی	قم
استادان	آیت‌الله سید محمّد تقى خوانسارى؛ آیت‌الله حجّت؛ سید حسین طباطبایی بروجردی؛ سید محمدرضا گلپایگانی؛ سید صدرالدین صدر و ...
برخی آثار	منتخب الاثر؛ اوقات الصلوات؛ بیان الاصول؛ ثلاث رسائل فقهیة و ...
مذهب	شیعه
وفات	بامداد روز سه شنبه 12 بهمن ماه 1400
وبسایت	پایگاه نشر آثار

آیت‌الله العظمی لطف‌الله صافی گلپایگانی (متولد ۳۰ بهمن ۱۲۹۷ شمسی و متوفای 12 بهمن 1400) در گلپایگان چشم به جهان گشود. ایشان از مراجع تقلید شیعه اهل ایران است که دارای فعالیت‌های متعدد و بسیاری در مبارزات پیش از انقلاب اسلامی ایران بر علیه نظام شاهنشاهی و نیز خدمات فراوان پس از پیروزی انقلاب می‌باشد. وی از منادیان وحدت و اتحاد میان شیعیان و اهل سنت در جهان اسلام، بر علیه دشمنان مشترک بودند.

زندگی‌نامه

آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی در 30 بهمن سال 1297 در شهر گلپایگان به دنیا آمد. پدرش مرحوم آیت‌الله آخوند ملا محمدجواد صافی است که علاوه بر تخصص، تحقیق، تألیف و تدریس در گرایش‌های مختلف علوم اسلامی‌مانند فقه، اصول، کلام، اخلاق و حدیث در زمینۀ شعر و خوشنویسی هم فعالیت داشت. مادر او نیز دختر "آیت‌الله آخوند ملامحمدعلی" شاعره و عاشق اهل‌بیت(علیهم السلام)، است. وی از دورۀ نوجوانی و در همان شهری که به دنیا آمد، تحصیلات دینی خود را آغاز کرد و کتب پایه "ادبیات عرب" را نزد "آخوند ملا ابوالقاسم (قطب)" آموخت و مباحث ادبیات، کلام، تفسیر، حدیث، فقه و اصول را تا پایان سطح در همان جا طی کرد. برخی از درس‌ها را نیز نزد پدرش آموخت.

تحصیلات

او بیست و سه ساله بود که عازم قم شد تا در حوزۀ علمیۀ قم به تحصیل تکمیلی دینی بپردازد. پس از چند سال هم به نجف رفت تا از محضر اساتید حوزه نجف استفاده کند. او در مدت اقامت یک‌ساله در نجف، در کلاس‌های اساتیدی همچون آیات عظام شیخ محمدکاظم شیرازی، سید جمال‌الدین گلپایگانی و شیخ محمدعلی کاظمی حضور یافت و سپس مجدداً به قم بازگشت و شاگرد آیت‌الله العظمی بروجردی مرجع تقلید شیعیان شد. او سپس مشاور ویژه و برجستۀ آیت‌الله العظمی بروجردی و از اصحاب خاص استفتاء ایشان شد. آن مرجع همچنین پاسخگویی به سؤالات مهم و حساسی از جمله فقه و کلام شیعی و نیز نگارش کتاب ارزشمندی درباره "مهدویت" را که "منتخب الاثر" نام گرفت، به او واگذار کردند.
آیت‌الله صافی گلپایگانی در حوزۀ علمیۀ قم، در بحث‌ها و کلاس‌های آیات عظام سید محمدتقی خوانساری، حجت کوه‌کمره‌ای و صدر حضور پیدا کرد.

رسیدن به درجه اجتهاد قبل از سی سالگی

او پیش از آن که به سن 30سالگی برسد، اجتهاد خود را طی نوشته‌ای از آیت‌الله العظمی سید جمال‌الدین گلپایگانی دریافت کرد و بیش از 7 دهۀ عمر خویش را به تدریس و تحقیق در رابطه با فقه، اصول، کلام، حدیث و رجال پرداخت.

فعالیت‌ها

پیش از انقلاب

پیش از انقلاب اسلامی، فعالیت‌های ایشان موجب حساسیت ساواک شد و در نتیجه، یکی از کتاب‌های وی که حاوی مطالبی در نقد فساد رژیم شاهنشاهی بود، توقیف شد. نشر برخی از کتاب‌های مهم او نیز که در دفاع از تشیع بود، در برخی از کشورهای عربی ممنوع شد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران

با پیروزی انقلاب اسلامی، آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی به‌عنوان عضو مجلس خبرگان رهبری از سوی مردم انتخاب شد و در سال 1359 نیز با حکم امام خمینی به عضویت فقهای شورای نگهبان درآمد و پس از سرپرستی شورای نگهبان توسط آیت‌الله مهدوی کنی، وی به‌عنوان اولین دبیر شورای نگهبان انتخاب شد و از آذر 59 تا تیر 67، دبیر شورای نگهبان بود.
لطف الله صافی گلپایگانی تا زمانی که آیت‌الله العظمی محمدرضا گلپایگانی در قید حیات بود، علی‌رغم اصرارهای مکرر و با وجود اینکه آیت‌الله العظمی او را نمونه‌ای از اکابر فقهای معاصرین و صاحبان مقام علمی شامخ برشمرده و او را مجتهدی مسلم و عادل معرفی کرده بود، مرجعیت را نپذیرفت و پس از ارتحال پدر همسرش که خود بر پیکر ایشان نماز خواند، با اصرار علما و مردم، بالاخره مرجعیت را پذیرفت.

نقش پُر‌رنگ پس از فتنه سال 1388

وی در مقاطع مختلفی به دفاع از نظام و انقلاب و حریم ولایت پرداخته است. بعد از حوادث فتنه 88، وی در 31 خرداد 88 در دیدار با تعدادی از فقها و حقوقدانان شورای نگهبان با تشکر و تقدیر از ملت بزرگ ایران اظهار داشته بود "از حوادثی که بعد از انتخابات پیش آمده است بسیار متأثر و متأسف هستم و امیدوارم که به بهترین وجه مشکلات برطرف شود... اگر این دعواها ادامه پیدا کند بیم آن می‌رود که اصل نظام مورد تضعیف قرار بگیرد. اشخاص می‌آیند و می‌روند و آنچه می‌ماند نظام و در اصل، اسلام و حاکمیت آن است. البته من مطالب مهمی‌ را دارم که الآن نمی‌توانم بیان کنم". وی همچنین در 12 مهر 88 در دیدار با اعضای حزب مؤتلفه اسلامی، با اشاره به اینکه ولایت فقیه جامع‌الشرایط از افتخارات شیعه است اظهار داشتند: تقدم بر فقها و علما و دوری از آنها موجب ضلالت و گمراهی است. اگر بخواهیم نظام اسلامی محفوظ باشد باید دین خود را از آنان بگیریم و بدانیم امروز این نظام دشمنان زیادی دارد که همه می‌خواهند به آن ضربه بزنند.

مواضع وحدت آفرین و تقریبی آیت‌الله صافی

حقیقت وحدت این نیست که شیعه و سنی از عقاید خود دست بردارند

آیت‌الله صافی گلپایگانی در سخنانی به مناسبت هفته وحدت در دیماه سال 1392 در زمینه ایجاد وحدت میان شیعیان و اهل سنت چنین بیان داشته‌اند که:

به نظر می‎رسد وحدت واقعی که در آن بینش‌ها و اندیشه ‎ها و عقاید در مسائل مورد اختلاف فرق، مانند مسائل مربوط به حوادث عصر صحابه و اختلافات آنها متحد شود و همه فرق به فرقه واحده ناجیه تغییر هویت بدهند، حداقل در شرایط فعلی و کوتاه مدت نشدنی است. اگر پیشنهاد وحدت این باشد که اهل سنّت همه شیعه یا شیعیان همه سنّی شوند نخواهد شد. البته در دراز مدت امید است که کوشش‌ها برای وحدت حقیقی و اقلاً کم کردن اختلافات با تمسّک به کتاب و عترت مؤثر واقع شود اما تا پیش از ظهور حضرت مهدی علیه ‎السلام (که همه مسلمانان اتفاق دارند که اگر از دنیا باقی نماند مگر یک روز آن حضرت ظهور خواهد کرد و در ضمن هدف‌هایی که محقق می‎سازد اسلام را که دین جهانی است در تمام عالم استقرار می‎دهد) بعید به نظر می‎رسد که حتی وحدت مذهبی واقعی به طور کامل در بین مسلمین به وجود آید.

بنابراین می‎گوییم اگر چه هدف شیعه و بزرگان آنها از صحابه و تابعین و علمای بزرگ، مانند خواجه و علامه و شیخ مفید و سید مرتضی و صاحب عبقات و تشیید المطاعن و پی‎گیری آنها از مسأله امامت و مسائل دیگر تحصیل وحدت امّت و یا حداقل کم کردن و کنترل اختلافات بر اساس ظهور حق و افشای باطل است، زیرا وحدت صحیح و حقیقی با ادامه بحث و بررسی و روشن شدن اذهان عموم مسلمین که در طول قرون به واسطه اعمال سیاست‌های حاکم از درک حقایق و بحث پیرامون آنها محروم بوده‎اند فراهم می‌شود.

مع ذلک برای مسلمین از بُعد دیگر و به علّت اینکه ذات اختلاف، موجب رخنه بیگانگان و نفوذ آنها در مسلمین و اخلال در امور و گسترش سلطه استعمار می‌شود، لازم است برای جلوگیری از این خطرات طرح‌هایی بریزند که در برابر کفار و دشمنان اسلام همه ید واحد باشند و ضربات آنها را به اسلام و مسلمین از هر فرقه که باشند با همکاری برادرانه و صادقانه دفع نمایند و مسائل اعتقادی خاص فرق را در این بعد مطرح ننمایند و مانع از اتحاد و اتفاق و کوشش جهت تجدید عزت و شوکت کل مسلمین نگردند و از اعمال تعصبات و افراط و تفریط در اظهار نظر درباره یکدیگر بپرهیزند.

در این بُعد، مسأله وحدت این نیست که از شیعه خواسته شود از عقاید خود ولای اهل بیت علیهم‌السلام دست بردارد و نسبت به افرادی که آنها را دشمن اهل بیت و منافق می‎داند و به موجب مستندات اسلامی محکوم می‎کند، حسن ظن داشته باشد و به عبارت دیگر از محتوای تشیع خود خارج گردد و همچنین در رابطه با تحقق این وحدت از سنّی خواسته نمی‌شود که از عقاید خود دست بردارد و محتوای خود را عوض کند؛ بلکه مقصود این است که برای فرع، خطر متوجه به اصل را فراموش نکنیم و برای حفظ جزء، کل را در خطر نیندازیم و در برابر کفّار و سلطه سیاسی و اقتصادی و فرهنگی آنها متحد و متفق گام برداریم و بدانیم آنجا که نفوذ سلطه کفار و خطر آنها مطرح است و قدر جامع‎های اصلی بین شیعه و سنی مورد هجوم و تجاوز می‎گردد توجه به مصالح فرقه‎ای و شیعه و سنی مفهوم ندارد و طرح جهات ما به الامتیاز رفع ید از جهات مابه الاشتراک و ما به الامتیاز است.

نباید موضع‎گیری‌های هر فرقه‎ای از فِرَق مسلمین در صلح و جنگ با کفّار موجب ضعف اسلام و کل جامعه مسلمین در برابر کفار شود و نباید هیچ فرقه‎ای از فرق اسلامی در رویاروئی فرقه دیگر با کفار بی‎تفاوت و بی‎طرف باشد و مسلمانان را در برابر کفار یاری ندهد تا چه رسد اینکه العیاذ بالله در کنار کفار قرار بگیرد و با آنها قول و قرار سرّی علیه مسلمانان از هر فرقه‎ای که باشند بگذارند.

اولین چیزی که در حصول این هدف-یعنی وحدت در برابر کفار- لازم است این است که مسلمانان از بینش سیاسی کافی برخوردار باشند که بتوانند جریان‌ها و پیامد آنها را تحلیل و بررسی نمایند و بفهمند که در مسائل مختلف در شرایط مختلف، موضع‎گیری‎های آنها چه آثار مثبت و منفی دارد و طرح مسأله برای چه مقصدی و از جانب چه کسی می‌باشد و اصولاً باید چگونه طرح شود و مثلاً بفهمند که شخصی مثل محب‌الدین خطیب با آن همه نوشته‎های بسیار زننده و تحریک آمیزی که نه فقط علیه شیعه بلکه علیه اهل بیت رسول خدا‎ صلی‎الله علیه وآله وسلم و به نفع دشمنان آنها خصوص پیروان بنی‎امیه نگاشته است چرا کتاب خبیثی مثل (الخطوط العریضة) را می‎نویسند، و تقریب بین سنی وشیعه را ناممکن معرفی می‎نماید او در این کتاب چه مطلبی و تحقیق تازه‎ای را عرضه کرده است؟

و چرا حکومتی با پول بیت المال آن را مکرر چاپ و به زبان‌های مختلف ترجمه می‎نماید و بین حجاج و زوار حرمین شریفین توزیع می‎کند؟ و موارد دیگر ... باید مسلمان‌ها این‌گونه جریان‌ها را که سیاست محض و تعصب خالص است از جریان‎های بحث و بررسی اهل مذاهب جدا نمایند.

پس در اولین قدم، باید مسلمانان کسانی را که مذهب را وسیله ریاست خواهی‌ها و سیاست‌های شخصی خود قرار می‎دهند از افراد حقیقت جو و کاوشگر که می‎خواهند در مسائل مورد اختلاف مسلمین حق را پیدا کنند و بر این اساس به شناخت حق می‎رسند، تمیز داده و جدا نمایند و جویندگان حق با برخورد صحیح و تفاهم و حسن ظن یکدیگر را در کشف حقیقت یاری دهند، و هر مطلب را در مرتبه خودش قرار دهند یعنی به مسأله فرعی اعتبار مسأله اصولی ندهند.

امروز مسلمانان نیاز بیشتری به وحدت دارند

حضرت آیت‌الله" لطف الله صافی گلپایگانی" از مراجع عظام تقلید درقم در سال 1385 راجع به وحدت مسلمانان چنین گفته‏‌اند: درشرایط کنونی، جهان اسلام بیش از هر زمانی به وحدت و انسجام نیاز دارند. وی روز دوشنبه در دیدار گروهی از شیعیان کشور آذربایجان افزود: دشمنان اسلام باالقای افکارانحرافی خود می‌خواهند دستورالعمل‌های اسلامی و معارف زلال اهل بیت عصمت و طهارت (علیه السلام) را کمرنک نمایند.

وی ادامه داد: همه مسلمانان جهان اعم از شیعه و سنی در برابر اسلام و قرآن مسوولیت داشته و باید برای مبارزه با سلطه‌گری دشمن یکپارچه شوند. آیت‌الله صافی گلپایگانی با اشاره به شدت تهاجم فرهنگی دشمنان گفت: آنها از همه کانالهای مختلف، مقدسات اسلامی را هدف قرار دادند. این مرجع تقلید تصریح کرد: مسلمانان برای حفظ دین اسلام و قرآن مسوول هستند و باید فرصت سوء استفاده را از دشمنان بگیرند. آیت‌الله صافی گلپایگانی خاطرنشان کرد: نباید دشمنان موقعیت به جان هم انداختن شیعه و سنی را داشته باشند. وی گفت: بسیاری از مسلمانان جهان در سخت‌ترین شرایط ممکن درکشورهای مختلف جهان دین خود را حفظ کرده و این مایه مباهات اسلام است. آیت‌الله صافی گلپایگانی گفت: مسلمانان باید بدون توجه به القاء تفکرات انحرافی از اسلام ناب دفاع کنند.

حقیقت وحدت از نظر آیت‌الله العظمی صافی

اختلاف، موجب رخنه بیگانگان و نفوذ آنها در مسلمین و اخلال در امور و گسترش سلطه استعمار می‌شود و باید در برابر کفّار و سلطه سیاسی و اقتصادی و فرهنگی آنها متحد و متفق گام برداریم.

تألیفات

لطف‌الله صافی گلپایگانی از مراجع تقلید پرکار شیعی است که بیش از یک‌صد اثر و ده‌ها نوشتار به زبان‌های فارسی و عربی در حوزۀ مباحث امامت و مهدویت دارد که برخی از آنان به زبان‌های دیگر هم ترجمه شده از وی منتشر شده است. آیت‌الله صافی گلپایگانی همچنین در زمینۀ ادبیات و تاریخ ایران و اسلام مطالعات داشته و شاعر هم است. منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر از آثار معروف او در زمینۀ مهدویت و مهدویت پژوهی می‌باشد. از جمله دیگر آثار مطرح ایشان می‌توان از موارد زیر نام برد:

راه اصلاح یا امر به معروف و نهی از منکر؛
سفرنامهٔ حج؛
نیایش در عرفات؛
حدیث بیداری (مجموعه پیام‌ها)؛
شهید آگاه؛
پرتوی از عظمت امام حسین علیه‌السلام؛
با عاشوراییان؛
بزم حضور (دفتر شعر رضوی)؛
نغمه مشتاقان (دفتر شعر)؛
آفتاب مشرقین (دفتر شعر عاشورایی)؛
صحیفة المؤمن (دفتر شعر)؛
سبط المصطفی (دفتر شعر)؛
دیوان اشعار؛
در آرزوی وصال (دفتر سروده‌های امام زمانی)؛
پاسخی به کتاب «عقیده مهدویت در شیعه امامیه»؛
نوید امن و امان؛
پاسخ ده پرسش؛
اصالت مهدویت؛
تجلی توحید در نظام امامت؛
نظام امامت و رهبری؛
ولایت تکوینی و ولایت تشریعی؛
پیرامون معرفت امام؛
عقیدهٔ نجات‌بخش؛
به‌سوی دولت کریمه؛
باورداشت مهدویت؛
انتظار عامل مقاومت و حرکت؛
فروغ ولایت در دعای ندبه؛
معرفت حجت خدا؛
گفتمان مهدویت؛
وابستگی جهان به امام زمان؛
امامت و مهدویت؛
رسالهٔ توضیح‌المسائل؛
مناسک حج؛
مناسک عمرهٔ مفرده؛
منتخب توضیح‌المسائل؛
هزار سؤال پیرامون حج؛
مجموعه استفتائات قضایی؛
استفتائات پزشکی؛
جامع الاحکام، ج ۱ و ۲؛
پاسخ کوتاه به ۳۰۰ پرسش از احکام ج ۱؛
پاسخ کوتاه به ۳۰۰ پرسش از احکام ج ۲؛
یکصد و ده پرسش و پاسخ اینترنتی؛
احکام نوجوانان؛
صراط مستقیم؛
معارف دین ۱؛
سیر حوزه‌های علمی شیعه؛
ماه مبارک رمضان مکتب عالی تربیت و اخلاق؛
رمضان در تاریخ «حوادث تاریخی»؛
الهیات در نهج البلاغه؛
نگرشی بر فلسفه و عرفان؛
به‌سوی آفریدگار؛
عرض دین؛
ندای اسلام از اروپا؛
زندگی بوداسف؛
جابر بن حیان؛
رساله‌ای در احکام ثانویه؛
تفسیر آیهٔ فطرت؛
پیرامون روز تاریخی غدیر؛
اعتبار قصد قربت در وقف؛
زندگی‌نامهٔ آخوند ملا محمدجواد صافی؛
مقالات کلامی؛
شب‌پرگان و آفتاب؛
داوری میان شیخ صدوق و شیخ مفید؛
هدایةالعباد، ج ۱ و ۲؛
منتخب الاثر فی الامام الثانی‌عشر، ج ۱ و ۲ و ۳؛
فقه الحج، ج ۱ و ۲ و ۳ و ۴؛
المباحث الاصولیة؛
امان الامة من الضلال و الاختلاف؛
العقیدة بالمهدویة؛
ارث الزوجة؛
حکم نکول المدعی علیه عن الیمین؛
التعزیر (احکامُه و ملحقاتُه)؛
احادیث الائمة الاثنی‌عشر، اسنادُها و الفاظُها؛
الاحکام الشرعیة ثابتة لاتَتَغَیَّر؛
مع الشیخ جاد الحق فی ارث العصبة (مسألة التعصیب)؛
ایران، تسمع فتجیب؛
حدیث افتراق المسلمین علی ثلاث و سبعین فرقة؛
القرآن مصونٌ عن التحریف؛
من لهذا العالم؛
جلاء البصر لمن یتولی الائمة الاثنی‌عشر؛
رسالة فی تفسیر آیة التطهیر؛
رسالة حولَ عصمةِ الانبیاءِ و الائمة؛
ضرورة وجود الحکومة او ولایة الفقهاء فی عصر الغیبة (الخمس و ولایة الفقیه)؛
بحث حول الاستسقام بالازلام (مشروعیة الاستخارة)؛
بین العلمین، الشیخ الصدوق والشیخ المفید؛
رسالة فی الشهرة؛
رسالة فی البداء؛
النقود اللطیفة علی الکتاب المسمی بالاخبار الدخیلة؛
مناسک الحج؛
رسالة فی معاملات المستحدثه؛
احادیث الفضایل؛
حول دیات ظریف ابن ناصح؛
رسائل فقهیة؛
تعلیقات علی الکفایة؛
حواشی علی العروة الوثقی؛
مقدّمه مفصلّة علی «مقتضب الاثر» و «مکیال المکارم» و «منتقی الجمان»؛
مع الخطیب فی خطوطه العریضة؛
صوت الحق و دعوة الصدق؛
لمحات فی کتاب و الحدیث والمذهب؛
تفسیر آیة الانذار؛
البکاء علی الامام الحسین؛
اوقات الصلوات؛
الی هدی کتاب‌الله؛
رد اکذوبة خطبة الامام علی الزهرا؛
التداعی فی مال من دون بیّنة و لا ید؛
فی المال المعین المشتبه ملکیته؛
قبس من مناقب امیرالمؤمنین (علیه السلام)، مئة عشر حدیث من کتب عامة؛
تعلیقات علی رسالة الجبر و القدر؛
رسالة مختصرة فی حکم الاقل و الاکثر فی الشبهة الحکمیة؛
تجلی التوحید فی نظام الإمامة؛
انوار الولایة مناقشة للشبهات حول دعاء الندبه؛
آیینه جمال، نگرشی بر مکارم اخلاق حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام؛
معارف دین ۲؛
معارف دین ۳؛
فخر دوران، نکوداشت استاد اعظم آیت‌الله بروجردی؛
پیام غدیر؛
صراط مستقیم؛
مشق پاکان (چگونه زندگی کنیم؟)؛
[ارمغان مشهد] (سفرنامهٔ مشهد مقدس. ؛

درگذشت

متن بیانیه بیت معظم له

بسم الله الرحمن الرحیم

الذین تتوفیهم الملائکه طیبین یقولون سلام علیکم ادخلوا الجنه بما کنتم تعملون.

ساعاتی قبل قلب تپنده مرجعی بیدار و مدافع غیور حریم اهل بیت عصمت و طهارت، علیهم السلام، و زبان گویای دفاع از حق واحکام الهی و خادم دلباخته آستان ملائک پاسبان حضرت ولی الله الاعظم، ارواح العالمین له الفداء، زعیم حوزه‌های علمیه، حضرت آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی، قدس سره الشریف، از حرکت باز ایستاد و روح بلند و بی قرارش که مشتاق لقای پروردگار بود، کالبد تن را شکست و به ملکوت اعلی پیوست.

کارنامه پرافتخار این مرجع عالیقدر، مشحون از نُصح و خیرخواهی برای کیان اسلام و تشیّع و دلسوزی برای همه بندگان خدا بود. ضمن عرض تسلیت این ضایعه جبران ناپذیر به پیشگاه مقدس مولا و محبوبش، حضرت بقیت الله الاعظم، عجل الله تعالی فرجه الشریف، و حوزه‌های مبارکه علمیه و مردم شریف ایران و دوستداران مرجعیت در همه نقاط جهان، به اطلاع می‌رساند مراسم تشییع و تدفین پیکر مطهر ایشان، متعاقبا اعلام خواهد گردید.

پانویس