زیارت: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
زیارت مؤمنان مستحب مؤکد و دارای فضیلت بسیار است. در روایتی از امام صادق علیه‌السّلام آمده است: «کسی که برادر دینی خود را زیارت کند، خداوند به او میفرماید من را زیارت کردی و پاداش تو بر من است و من برای تو به کمتر از بهشت رضایت نمیدهم». <ref>الکافی (کلینی) ج۲، ص۱۷۶ </ref> در حدیثی دیگر از امام کاظم علیه السّلام آمده است: «کسی که توفیق زیارت ما را نمییابد اگر صالحان از برادران ایمانی را زیارت کند، ثواب زیارت ما برای او نوشته میشود». <ref>وسائل الشیعة ج۱۴، ص۵۸۵ </ref> | زیارت مؤمنان مستحب مؤکد و دارای فضیلت بسیار است. در روایتی از امام صادق علیه‌السّلام آمده است: «کسی که برادر دینی خود را زیارت کند، خداوند به او میفرماید من را زیارت کردی و پاداش تو بر من است و من برای تو به کمتر از بهشت رضایت نمیدهم». <ref>الکافی (کلینی) ج۲، ص۱۷۶ </ref> در حدیثی دیگر از امام کاظم علیه السّلام آمده است: «کسی که توفیق زیارت ما را نمییابد اگر صالحان از برادران ایمانی را زیارت کند، ثواب زیارت ما برای او نوشته میشود». <ref>وسائل الشیعة ج۱۴، ص۵۸۵ </ref> | ||
استقبال مزور از زائر، مصافحه و معانقه و بوسیدن پیشانی یکدیگر و به زحمت و تکلّف نینداختن مزور از آداب زیارت مؤمن است. <ref>الدروس الشرعیة ج۲، ص۱۸ </ref> | استقبال مزور از زائر، مصافحه و معانقه و بوسیدن پیشانی یکدیگر و به زحمت و تکلّف نینداختن مزور از آداب زیارت مؤمن است. <ref>الدروس الشرعیة ج۲، ص۱۸ </ref> | ||
از موارد استثنای کراهت سفر در ماه رمضان، مسافرت کردن جهت زیارت مؤمن است. <ref>کشف الغطاء ج۴، ص۶۲</ref> | از موارد استثنای کراهت سفر در ماه رمضان، مسافرت کردن جهت زیارت مؤمن است. <ref>کشف الغطاء ج۴، ص۶۲</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
[http://lib.eshia.ir/23017/4/326/%D8%AF%D9%8A%D8%AF%D8%A7%D8%B1 فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام] | [http://lib.eshia.ir/23017/4/326/%D8%AF%D9%8A%D8%AF%D8%A7%D8%B1 فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام] | ||
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات]] | [[رده:مفاهیم و اصطلاحات]] | ||
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات اسلامی]] | [[رده:مفاهیم و اصطلاحات اسلامی]] | ||
نسخهٔ ۱۵ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۰۳
زیارت عملی عبادی به معنای حضور در پیشگاه پیشوایان دینی یا نزد قبور آنان یا دیدار از مکانی مقدس یا محترم برای اظهار ارادت و احترام و کسب فیض معنوی است. زیارت از اعمال پسندیده اسلام بوده و در طول تاریخ مسلمانان به آن عنایت و اهتمام داشته‌اند. این عمل عبادی نزد شیعیان جایگاهی ویژه و اثرات معنوی و ثواب بسیاری دارد. به دلیل جایگاه مهم زیارت در فرهنگ شیعه، این عمل از ویژگی‌ها و نمادهای شیعیان به شمار می‌رود.
برخلاف اکثر مسلمانان، گروه اندکی با تمسک به حدیث شدّ رحال، مسافرت به قصد زیارت قبور پیامبران، امامان و اولیا را حرام دانسته‌اند و شبهه‌هایی را درباره این موضوع مطرح ساخته‌اند. این شبهات باعث شده است تا علمای شیعه و اهل سنت به پاسخگویی و دفاع از مشروعیت زیارت برآیند.
تعریف زیارت
زیارت در لغت به معنای میل و قصد (آهنگ) چیزی یا کسی را کردن است و در عرف عبارت است از آمدن نزد شخص به قصد تکریم و تعظیم و انس گرفتن با وی. [۱] [۲] زیارت اهل قبور، اعم از معصومین علیهم السّلام و غیر آنان با حضور در محل دفن آنان به قصد گرامی‌داشت ایشان و سلام دادن بر آنان تحقق مییابد. [۳] [۴] [۵] علاوه بر آن به زیارت معصومان علیهم السّلام از راه دور و نیز زیارت امام زمان عجل اللّه تعالی فرجه با توجه کردن و سلام دادن به ایشان زیارت اطلاق شده است. به زیارت کننده «زائر»، به زیارت شونده «مَزور» و به زیارت و نیز مکان و محل دفن مزور «مزار» گویند؛ چنان که به کلماتی که معصومان علیهم السّلام بدانها زیارت میشوند، همچون زیارت جامعه کبیره و عاشورا، «زیارت» اطلاق میشود.
کاربرد زیارت در فقه
از احکام و آداب زیارت در باب‌های طهارت و حج و به مناسبت در باب نذر سخن گفتهاند. برخی نیز برای آن با عنوان مزار پس از حج و عمره بابی مستقل منعقد کرده و از احکام و آداب آن به تفصیل در این باب سخن گفتهاند؛ [۶] [۷] [۸] چنان که برخی با عنوان یاد شده کتابی مستقل نوشتهاند، مانند مزار ابن‌قولویه، معروف به کامل‌الزیارات؛ مزار مفید؛ مزار ابن‌مشهدی و مزار شهید.
زیارت معصومان علیهم السّلام
زیارت رسول اکرم
زیارت رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله، بویژه برای حج‌گزار مستحب مؤکد است و چنانچه زیارت آن حضرت از سوی همگان ترک شود، بر حاکم اسلامی واجب است مردم را به زیارت وادارد؛ [۹] [۱۰] از این رو برخی، زیارت آن حضرت را در هر سال واجب کفایی دانسته‌اند. [۱۱]
زیارت دیگر انبیای الهی و معصومین
زیارت دیگر انبیای الهی، همچون حضرت هود و صالح و نیز آدم و نوح، دفن شده در جوار مرقد امیر‌مؤمنان علی علیه‌السّلام، [۱۲] [۱۳] [۱۴] همچنین زیارت ائمه علیهم‌السّلام بویژه پس از گزاردن حج [۱۵] و نیز حضرت زهرا سلام‌اللّه علیها در روضه [۱۶] (محدوده بین قبر شریف رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و منبر آن حضرت) مستحب مؤکد و در روایات بر آن تأکید شده است. در این میان زیارت سالار شهیدان، حضرت ابا‌عبداللّه، حسین بن علی علیه‌السّلام از جایگاه و اهمیت ویژهای برخوردار و بر آن تأکید مضاعف شده است؛ به گونهای که زیارت آن حضرت در بسیاری از اوقات، اعم از شب و روز، همچون شب و روز عرفه، شب‌های قدر، شب عید فطر و قربان، روز اول و نیمه رجب، نیمه شعبان و شب و روز جمعه مستحب مؤکد است؛ چنانکه زیارت آن گرامی در شب و روز عاشورا و نیز روز اربعین استحباب دارد. [۱۷] [۱۸] [۱۹] [۲۰] زیارت امام زمان علیه‌السّلام در هر زمان و مکان بویژه در سامرا و سرداب مقدس، مستحب است. [۲۱] برخی زیارت ائمّه معصوم علیهم السّلام را واجب کفایی دانسته‌اند. [۲۲]
آداب زیارت
آداب زیارت معصومان علیهم‌السّلام که رعایت آنها در همه مشاهد مشرفه مستحب است عبارتند از: غسل زیارت قبل از تشرف به حرم؛ خواندن دعای مأثور هنگام غسل؛ طهارت از حدث اکبر (جنابت، حیض و نفاس) و اصغر؛ پوشیدن لباس پاک و پاکیزه و سفید و نو؛ کوتاه برداشتن گام‌ها هنگام حرکت به سمت روضه مقدس و با آرامی و وقار حرکت کردن؛ پا‌برهنه بودن هنگام تشرف به روضه منوّر؛ خوش‌بو کردن خود در غیر زیارت امام حسین علیه‌السّلام؛ توجه و حضور قلب داشتن در وقت رفتن به حرم مطهّر؛ توقف در آستانه حرم شریف و اذن دخول خواستن(اذن دخول)با کلمات مأثور یا با سلام کردن؛ بوسیدن آستانه مبارک؛ سجده کردن برای خدا به شکرانه توفیق زیارت؛ بوسه زدن بر زمین رو به روی امام علیه السّلام؛ داخل شدن به حرم با پای راست و خارج شدن از آن با پای چپ؛ نزدیک شدن به ضریح از پیش روی ـ جز در حرم عسکریین علیهم السّلام ـ به گونهای که بتواند خود را به آن بچسباند؛ بوسیدن قبر مطهّر و گذاشتن و مالیدن طرف راست صورت بر آن؛ پشت به قبله و رو به قبر ایستادن هنگام زیارت؛ ایستاده بودن هنگام زیارت، مگر آنکه عذری داشته باشد؛ به زیر افکندن سر و به بالا و چپ و راست التفات نکردن هنگام تشرف به حرم و زیارت کردن؛ گفتن تکبیر به تعدادی که وارد شده پیش از خواندن زیارت؛ خواندن زیارت مأثور و وارد شده؛ رفتن نزد سر مبارک و رو به قبله ایستادن و دعا کردن؛ خواندن نماز زیارت پس از اتمام زیارت نزد سر امام علیه السّلام و در زیارت پیامبر صلّی اللّه علیه و آله در روضه مطهّر؛ دعا کردن پس از نماز زیارت و افضل دعای مأثور است؛ خواستن حاجت برای خود و برادران دینی؛ زیارت کردن به نیابت از خویشان و دوستان؛ تلاوت قرآن کنار قبر مطهّر و هدیه کردن ثواب آن به امام علیه السّلام؛ اجتناب از سخنان ناشایسته و بیهوده و لغو؛ بلند نکردن صدا در محضر پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و امام علیه السّلام؛ شتاب کردن در خروج پس از اتمام زیارت و بیهوده ننشستن در حرم؛ به عقب گام نهادن هنگام خروج از روضه مقدس؛ تصمیم بر بازگشت برای زیارت؛ وداع کردن با قبر مطهر با کلمات مأثور. [۲۳] [۲۴] [۲۵]
زیارت از راه دور
زیارت پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و امامان علیهم السّلام و نیز حضرت زهرا سلام اللّه علیها از راه دور نیز مستحب است، چنان که پس از زیارت امام حسین علیه‌السّلام، زیارت جناب علی اکبر و حضرت عباس علیهماالسّلام و دیگر شهدای کربلا نیز از راه دور استحباب دارد. در زیارت از راه دور نیز غسل زیارت کردن و پوشیدن لباس پاک و پاکیزه و نیز زیارت کردن در زیر آسمان، مانند پشت بام یا بیابان، به زیارت مأثور و خواندن نماز زیارت قبل از آن استحباب دارد، هرچند خواندن نماز پس از زیارت نیز جایز است. [۲۶]
نذر زیارت
از موارد انعقاد نذر، نذر زیارت معصومان علیهم‌السّلام و صالحان و بزرگان دین است. چنانچه نذر، مطلق زیارت ـ بدون تقیید به دور و نزدیک ـ باشد، بنابر تصریح برخی منصرف به زیارت از نزدیک خواهد بود، و اگر اطلاق نسبت به زمان باشد وقت آن موسّع است و هر زمان بخواهد میتواند زیارت کند و در صورت مقید بودن به زمانی خاص واجب است در همان زمان صورت گیرد و اخلال عمدی به آن موجب ثبوت کفاره است؛ لیکن در اینکه قضا نیز واجب است یا نه، اختلاف میباشد. در صورت اخلال غیر عمدی تنها قضای زیارت واجب است. اگر نذر مقید به زیارت امامی خاص باشد، زیارت امامی دیگر مجزی نخواهد بود.
ملاک تحقق نذر زیارت
در تحقق نذر زیارت، صرف حضور نذر کننده نزد مزور کفایت میکند؛ هرچند به تصریح برخی، سلام دادن نیز واجب است، لیکن دعا و نماز زیارت واجب نیست. [۲۷] [۲۸] [۲۹]
زیارت قبور بزرگان دین، شهدا و امام زادگان
زیارت قبور یاران برگزیده پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و امامان علیهم السّلام همچون جناب سلمان در مدائن، ابوذر در ربذه؛ شهدا همچون عمار در صفین، جعفر بن ابی‌طالب و دیگر شهدای مدفون در موته؛ [۳۰] بویژه حمزة بن عبدالمطلب در احد، [۳۱] نیز جد، عمو و همسر رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله؛ جناب عبدالمطلب، ابوطالب و حضرت خدیجه در قبرستان حجون [۳۲]؛ امام‌زادگان عظیم‌الشّأن، مانند حضرت معصومه در قم، حضرت عبدالعظیم حسنی در ری، [۳۳] [۳۴] همچنین نایبان خاص امام زمان علیه‌السّلام در عصر غیبت صغری در بغداد [۳۵] و دیگر بزرگان و عالمان دینی، مستحب مؤکد است.
زیارت قبور مؤمنان
زیارت قبر مؤمن، بویژه در روزهای جمعه قبل از طلوع خورشید، صبح شنبه، دوشنبه و عصر پنج‌شنبه و طلب مغفرت برای وی و خواندن هفت بار سوره قدر، مستحب است [۳۶] [۳۷] [۳۸] [۳۹] (اهل قبور).
زیارت مؤمنان
زیارت مؤمنان مستحب مؤکد و دارای فضیلت بسیار است. در روایتی از امام صادق علیه‌السّلام آمده است: «کسی که برادر دینی خود را زیارت کند، خداوند به او میفرماید من را زیارت کردی و پاداش تو بر من است و من برای تو به کمتر از بهشت رضایت نمیدهم». [۴۰] در حدیثی دیگر از امام کاظم علیه السّلام آمده است: «کسی که توفیق زیارت ما را نمییابد اگر صالحان از برادران ایمانی را زیارت کند، ثواب زیارت ما برای او نوشته میشود». [۴۱] استقبال مزور از زائر، مصافحه و معانقه و بوسیدن پیشانی یکدیگر و به زحمت و تکلّف نینداختن مزور از آداب زیارت مؤمن است. [۴۲] از موارد استثنای کراهت سفر در ماه رمضان، مسافرت کردن جهت زیارت مؤمن است. [۴۳]
پانویس
- ↑ المصباح المنیر، واژه «زور»
- ↑ مجمع البحرین ج۲، ص۳۰۵
- ↑ الدروس الشرعیة ج۲، ص۲۳
- ↑ الدروس الشرعیة ج۲، ص۱۵۳
- ↑ جواهر الکلام ج۳۵، ص۴۳۰
- ↑ تحریر الأحکام ج۲، ص۱۰۹
- ↑ تحریر الأحکام ج۲، ص۱۱۷
- ↑ الدروس الشرعیة ج۲، ص۵
- ↑ وسائل الشیعة ج۱۴، ص۳۲۰
- ↑ جواهر الکلام ج۲۰، ص۵۱ ۵۲
- ↑ وسائل الشیعة ج۱۴، ص۳۳۲
- ↑ وسائل الشیعة ج۱۴، ص۳۸۴
- ↑ وسائل الشیعة ج۱۴، ص۳۹۷
- ↑ جواهر الکلام ج۲۰، ص۱۰۳
- ↑ وسائل الشیعة ج۱۴، ص۳۲۰
- ↑ جواهر الکلام ج۲۰، ص۸۵
- ↑ وسائل الشیعة ج۱۴، ص۴۰۹
- ↑ وسائل الشیعة ج۱۴، ص۴۵۹ ۴۷۹
- ↑ منتهی المطلب ج۱۳، ص۲۹۲ ـ ۲۹۵
- ↑ جواهر الکلام ج۲۰، ص۹۵ ۹۷
- ↑ الدروس الشرعیة ج۲، ص۱۶
- ↑ وسائل الشیعة ج۱۴، ص۴۴۳
- ↑ الدروس الشرعیة ج۲، ص۲۳ ۲۵
- ↑ بحار الأنوار ج۱۰۰، ص۱۳۴ ـ ۱۳۷
- ↑ جواهر الکلام ج۲۰، ص۱۰۱ ۱۰۲
- ↑ جواهر الکلام ج۲۰، ص۱۰۰
- ↑ الدروس الشرعیة ج۲، ص۱۵۳
- ↑ جواهرالکلام ج۳۵، ص۴۲۹ ۴۳۰
- ↑ وسیلة النجاة، ص۵۸۲
- ↑ جواهر الکلام ج۲۰، ص۱۰۳
- ↑ وسائل الشیعة ج۱۴، ص۳۵۲
- ↑ مستند الشیعة ج۱۳، ص۹۶ ۹۷
- ↑ وسائل الشیعة ج۱۴، ص۵۷۵ ۵۷۶
- ↑ جواهر الکلام ج۲۰، ص۱۰۳
- ↑ بحار الأنوار ج۱۰۲، ص۲۹۲
- ↑ وسائل الشیعة ج۷، ص۴۱۵
- ↑ وسائل الشیعة ج۳، ص۲۲۳
- ↑ وسائل الشیعة ج۱۴، ص۵۹۱
- ↑ الحدائق الناضرة ج۴، ص۱۶۹ ۱۷۰
- ↑ الکافی (کلینی) ج۲، ص۱۷۶
- ↑ وسائل الشیعة ج۱۴، ص۵۸۵
- ↑ الدروس الشرعیة ج۲، ص۱۸
- ↑ کشف الغطاء ج۴، ص۶۲