فاطمه بنت اسد

نام	فاطمه بنت اسد
نام کامل	فاطمه بنت اسد بن هاشم بن عبد مناف
نام پدر	اسد بن هاشم
نام مادر	فاطمه بنت هرم
زادگاه	مکه
زادروز	۵۵ سال قبل از هجرت
محل زندگی	مکه • مدینه
قبیله	قریش
دلیل شهرت	مادر امام علی(ع) • همسر ابوطالب
نقش‌های برجسته	سرپرستی پیامبر(ص) در کودکی • دومین زنی که مسلمان شد و یازدهمین فرد مسلمان • اولین زنی که با پیامبر(ص) بیعت کرد
درگذشت	سال ۴ق • مدینه
محل دفن	قبرستان بقیع

فاطمه بنت اسد همسر حضرت ابوطالب و مادر امیرالمؤمنین علی (ع) و از طایفه بنی‌هاشم و دختر عموی ابوطالب و زنی هوشمند، باکمال، عفیف، نیکوسیرت و دانا بود.

فاطمه دختر اسد بن هاشم با ابوطالب پسر عبدالمطلب بن هاشم قرشی ازدواج کرد. وی تنها همسر ابوطالب بود و برای او چهار پسر و دو دختر به دنیا آورد که عبارتند از: طالب، عقیل، جعفر، علی (ع)، ام هانی و جمانه.

او و ابوطالب اولین زن و مرد هاشمی بودند که با یکدیگر ازدواج کردند. فاطمه بنت اسد زنی پاک‌دامن و موحد بود. هنگامی که به علی (ع) حامله بود به طواف خانه خدا اّمد و در همان حال درد زایمان به سراغش آمد. او نیز پروردگار کعبه را به یاری طلبید. ناگهان دیوار کعبه شکافت و وی به درون خانه خدا داخل شد و در اّن جا علی بن ابی‌طالب را به دنیا آورد.

فاطمه بنت اسد نه تنها مادر علی (ع) بلکه مادر پیامبر (ص) نیز بوده است؛ زیرا ابوطالب پس از مرگ پدرش عبدالمطلب برادرزاده اش محمد (ص) را -که حدود 8 سال سن داشت- به سرای خود آورد و همسرش فاطمه بنت اسد چونان مادری به وی مهر می‌ورزید و همیشه محمد (ص) را بر فرزندانش برتر و مقدم می‌داشت؛ چنان که پیامبر خدا (ص) این نکته را بارها بر زبان می‌آورد و از او به نیکی یاد می‌کرد.

ولادت فاطمه بنت اسد

درباره زمان و مکان ولادت حضرت فاطمه بنت­ اسد اطلاعات دقیقی به‌دست نیامده، ولی در برخی منابع ذکر شده که نشو و نمای وی در مکه بوده است.

پدر و مادر فاطمه بنت اسد

نام پدر ایشان اسد فرزند هاشم فرزند عبد مناف فرزند قصی می‌باشد. نام مادرش فاطمه دختر هرم بن رواحة بن حجر بن عبد بن معیص بن عامر بن لؤى است.

همسر فاطمه بنت اسد

همسر حضرت فاطمه بنت اسد حضرت ابوطالب (ع) فرزند عبدالمطّلب فرزند هاشم فرزند عبد مناف فرزند قصی از طائفه قریش است. از آن جا که فاطمه بنت اسد نیز از نسل حضرت هاشم است، در تاریخ نقل شده که او اولین زن هاشمی است که با یک مرد هاشمی ازدواج کرده و برای او فرزند آورده است، بنابراین پدر و مادر حضرت علی (ع) هر دو هاشمى بودند.

اسلام فاطمه بنت اسد

هر کدام از سیره ­­نویسان که به شرح حال فاطمه بنت اسد پرداخته است، او را از نخستین زنان مسلمان برشمرده است. ابن ابی ­­الحدید روایت کرده است که فاطمه بعد از ده تن اسلام آورد و او نفر یازدهم بود.

اسلام آوردن فاطمه بنت اسد

در مقاتل الطالبیین از زبیر بن عوام نقل شده است: وقتی که آیه مبارکه «اى پیامبر! هنگامى که زنان مؤمن نزد تو آیند و با تو بیعت کنند که چیزى را شریک خدا قرار ندهند، دزدى و زنا نکنند، فرزندان خود را نکشند، تهمت و افترایى پیش دست و پاى خود نیاورند و در هیچ کار شایسته‏ اى مخالفت فرمان تو نکنند، با آن‌ها بیعت کن و براى آنان از درگاه خداوند آمرزش بطلب که خداوند آمرزنده و مهربان است»، نازل شد، از پیامبر اکرم (ص) شنیدم زنان را به بیعت فرا می‌خواند و فاطمه بنت اسد نخستین زنی بود که با پیامبر (ص) بیعت کرد.

ابن ­جوزی از ابن عباس نقل نموده که او نخستین زنی بود که بعد از خدیجه (ع) با پیامبر (ص) در مکه بیعت کرد.

لازم به ذکر است که نحوه بیعت رسول خدا (ص) با زنان به گونه ای بود که دستور می‌فرمود ظرف آبی را آماده نمایند آن‌گاه دست مبارکش را داخل آن می‌کرد و بیرون می‌آورد سپس به زن‌ها می‌فرمود دست خود را در ظرف آب داخل نمایند.

فاطمه بنت اسد راوی حدیث

یکی از فضایل حضرت فاطمه بنت اسد این است که روایت کننده حدیث است. دانشمندان علم حدیث وی را در زمره راویان حدیث از رسول خدا (ص) برشمرده‌اند و از ایشان 46 حدیث نقل نموده‌اند.

وفات فاطمه بنت اسد

رسول خدا(ص) با پیراهن خودش او را کفن کرد و فرمود: «جبرئیل به من خبر داد که او اهل بهشت است و خداوند به هفتاد هزار فرشته امر کرده که بر او دعا بخوانند.» سپس بر بدن فاطمه نماز میت خواند. پیامبر (ص) در تشییع جنازه او شرکت کرد تا به قبرش در قبرستان بقیع رسید. پیامبر (ص) داخل قبر شد و در آن دراز کشید آن‏گاه برخاست و جنازه را با دست خود گرفت و درون قبر گذاشت.

محل دفن فاطمه بنت اسد

مقبره فاطمه بنت اسد مادر بزرگوار حضرت امیر المومنین (ع) در بقیع قرار داشت. محتمل است قبری که در نزدیکی قبور ائمه (ع) قرار دارد، از آنِ فاطمه بنت اَسَد باشد. در روایت‌های دیگر محل دفن وی در نزدیکی قبر سعد بن معاذ و ابوسعید خُدْری دانسته شده است. در قرن هفتم زمانی که ابن النجار (م ۶۴۳) کتاب خویش را نگاشت مردم قبر فاطمه بنت اسد را در نزدیکی قبر سعد بن معاذ زیارت می کردند اما سمهودی در وفاء الوفاء آن سخن را نادرست دانسته و قبر وی را در نزدیکی بقعه ابراهیم فرزند رسول خدا(ص) دانسته است.

مَطَری (م۷۴۱) نیز قبر او را در شمال قبر عثمان یعنی کنار سعد بن معاذ دانسته و گفته است که قُبّه‌ای روی آن وجود دارد.