عوجائیه

عوجائیه‏ پیروان عبدالکریم بن ابى العوجاء بودند که از «زنادقه» و اهل «تناسخ» و «مشبهه» به شمار مى ‏رفت.

شرح حال

در منابع تاریخی و کلامی سخن موثقی درباره زمان تولد و نیز نحوه زندگی او تا مدتی مطلبی به چشم نمی خورد. با این حال آن چه معلوم است اینکه وی به خانواده ای صاحب نام تعلق داشته و نیز دایی معن بن زائده شیبانی بوده است.

رویکرد الحادی

ابن ابی العوجاء در ابتدا ساکن بصره بود. زمانی در محفل درس حسن بصری شرکت می‌کرد ولی در ادامه از استادش جدا شده و به نوعی پشت به دین کرد. می‌گویند که دلیل الحاد او تناقضاتی بوده است که او در درس حسن بصری در خصوص جبر و اختیار مشاهده می‌کرد که البته مسئله فقط معطوف به این موضوع نبوده است، بلکه عوامل نامعلوم دیگری نیز موجب شده است تا این شخص به الحاد روی آورد.

رفتار شناسی

جعل حدیث

وی نیز چون دیگر زنادقه، روایاتی از خودش جعل می‌کرد و بر آن بود که همگان از آن آگاه شوند. در منابع شیعی آمده است احادیثی را که او جعل می‌کرد مربوط به موضوعاتی چون تشبیه و تعطیل صفات و برخی نیز در جهت تحریف احکام دین بود. وی قبل از مرگ اعتراف کرد که حدود چهار هزار حدیث کرده تا حلال و حرام دین را به هم مخلوط و حلال را حرام و حرام را حلال کند. از جمله دیگر تلاش‌های وی زیر سوال بردن رویت هلال شوال بوده و به جای آن شمارش روزها را معتبر دانست. و حتی در‌این‌باره مطالبی جعل و آن را به امام صادق (ع) منسوب کرد.

معارضه با قرآن و تحریف آن

برخی از منابع نقل کرده اند که ابن ابی العوجاء سه نفر را به نام ‌های ابوشاکر دیصانی، عبدالملک بصری و ابن مقفع مامور کرد تا هر کدام ربعی از قرآن را نقض و پیامبری حضرت محمد(ص) و در پی آن اسلام را باطل کنند، ولی آن ‌ها نتوانستند این کار را انجام دهند.

تمسخر احکام دینی

ابن ابی العوجاء نسبت به احکام دین حرمتی قایل نبود و حتی آن را تمسخر می‌کرد. مثلا در موسم حج حاجیان را مسخره می‌کرد و آداب و رسوم حج را نوعی خواری و ذلیل شدن می‌پنداشت.

سر انجام

ابوجعفر محمد بن سلیمان که در آن زمان والی کوفه بود، از طرف منصور خلیفه عباسی، ابن ابی العوجاء را -که از بصره به کوفه نقل مکان کرده بود، دستگیر کرد. بعد از دستگیری او افراد زیادی نزد منصور برای شفاعتش تلاش کردند تا آن که خلیفه از عامل خود خواست تا او را آزاد کند. ابی العوجا به نفوذ و تاثیر شفاعت شفیعان خود ایمان داشت. بنابراین به ابوجعفر پیام داد در ازای گرفتن صد هزار درهم مدت سه روز به او مهلت دهد تا نامه منصور را دریافت کند، اما ابوجعفر پیش از آن که نامه منصور را دریافت کند او را به قتل رساند و بنا بر نقلی او را به دار کشید.