بابکیه

بابکیه نام فرقه‏‌ای از «غلاة» شیعه منسوب به بابک خرم‌دین مشهور‌ترین پیشوای خرم‌دینان است. بابک در زبان پهلوی «پاپک» خونده می‌شود.

پیشینه بابکیه

فرقه بابکیه از پیروان بابک خرّم دین می‌باشند. اگر چه در برخی از کتاب‌ها، بابکیه از غلات شیعه دانسته شده است، اما با بررسی قیام بابکیان در تاریخ درمی‌یابیم که: 1. بابکیان گروهی سیاسی بودند که بر ضدّ حکومت شورش کرده بودند. 2. قیام‌شان رنگ و بوی ملی داشت نه مذهبی 3.هیچ ارتباطی با بزرگان شیعه نداشتند و شاید اصلا شیعه را نمی‌شناختند.

اصل و نسب بابک

از اصل و نسب بابک اطلاع دقیقی در دست نیست. برخی وی را فرزندی نامشروع دانسته‌اند و برخی دیگر او را از نوادگان ابومسلم خراسانی معرفی کرده‌اند. ابن‌ندیم می‌نویسد: «جاویدان بن شهرک (یا سهرک) که رئیس جاویدانیه (از خرمیه) بود در راه برگشت از زنجان در ده بلال آباد در منزل مادر بابک اقامت می‌کند و در آن‌جا کاردانی بابک را می‌پسندد و وی را با اجازه مادرش با خود می‌برد. پس از مدتی جاویدان از دنیا می‌رود و همسر او که عاشق بابک شده بود، به پیروان جاویدان می‌گوید روح وی در بابک حلول کرده و به جای جاویدان همسر وی می‌شود. روایت دیگری نیز نقل شده است که پدر بابک از مردم مداین و روغن‌فروش بود و به آذربایجان رفت و در آن جا دل‌باخته زنی یک چشم شد و را به زوجیت خود در آورد و بابک از آن زن به دنیا آمد. در یکی از سفرها که به کوه سبلان رفته بود، شخصی از پشت به او خنجری زد و بر اثر زخم خنجر درگذشت. پس از مرگ وی مادر بابک به دایگی می‌‏پرداخت تا این که بابک ده‏ ساله و به گاو‌چرانی مشغول گشت و به خدمت شبل بن منقی ازدی درآمد و ستوربان او شد و از غلامانش طنبور نواختن آموخت. بابک در ادامه از آن جا به تبریز رفت و دو سال نزد محمد بن رواد ازدی بود. سپس نزد مادرش بازگشت در حالی که هجده سال از سن او گذشته بود. ابوالمعالی صاحب کتاب «بیان الادیان» می‏‌نویسد: زمانی که زندگی در اردبیل بر بابک و مادرش تنگ شد، راهی منطقه دیگر شده و در دهی که از آن محمد بن رواد الازدی بود ساکن شدند. اهل آن ده از مزدکیان و خرم‌دینان بودند و پیشوای ایشان، جاویدان بن شهرک بود. وی چون می‌دانست که بابک طنبور را به خوبی می‌نوازد، وی را نزد خود نگاه داشت.

مبارزات

بابک خرم‌دین بعد از رسیدن به زعامت خرّمیان با عباسیان مبارزه و بخش مهمی از از آذربایجان را تصرف می‌کند. شروع نهضت بابک در سال 201 هجری قمری بوده است، سال‌هایی که در اثر مرگ‌ هارون‌الرشید (193هـ. ق) و نزاع‌های امین و مأمون بر سر خلافت و هم چنین قحطی گسترده؛ اقتدار حکومت مرکزی عباسی رو به افول بود. قیام بابک علاوه بر مذهبی بودن، صبغه سیاسی و ملی نیز داشت. مأمون در طول سال‌های حکومت خود، لشگریان بسیاری را به جنگ بابکیه فرستاد اما توفیقی در رویارویی با بابک نداشتند. لشگریان بابک پس از مرگ مأمون در سال 218 هجری قمری، به مناطق مرکزی ایران نظیر اصفهان و ری حمله کردند، هرچند که در این امر توفیق نیافتند.

سر انجام

بابک خرمدین در سال ۲۰۱ق به خونخواهی ابومسلم خراسانی و بر ضد حکومت مأمون شورش کرد و عدۀ زیادی به او پیوستند. پس از ۲۲ سال نبرد با حکومت در سال ۲۲۳ در جنگ با افشین ایرانی که از سوی معتصم مأمور جنگ با بابک شده بود، اسیر و کشته شد و بدنش به دار آویخته شد .