شامل داغستانی
شامل داغستانی (1797 - مارس 1871) یک رهبر سیاسی و مذهبی نژادآواری در قفقاز شمالی و یکی از مشهورترین مخالفان الحاق روسیه به قفقاز، متولد 1797 در روستای گیمری داغستان. او رهبری مقاومت در برابر روسها را در طول جنگ قفقاز بر عهده داشت و سومین امام چچن و داغستان از 1834 تا 1859، ملقب به شیر قفقاز و شاهین کوهستان بود [۱].
خانواده و تربیت
پدر امام شامل علی بن دینگو در سال 1796 میلادی در روستای گیمری داغستان در یک خانواده آواری نژاد با اصالتی قوموقی از ترکیه به دنیا آمد. مادرش باهو میسادو نیز یک آواری نژاد بود[۲]. او را بنا به رسم قفقازی به نام شامل می‌خواندند، زیرا او بسیار مریض بود و تغییر نام برای راندن ارواح خبیث بود، از این رو به شامل یا ساموئیل ملقب شد. او یک خواهر و یک دوست خاص به نام کوناک دارد که چند سال از شامل بزرگتر بود و به امام غازی ملا معروف شد.
شامل با بیش از دو متر قداسبی اصیل و سیاه رنگ داشت. شامل با لباس سیاه و سفیدش با کتی گشاد و عمامه اش سربند قرمز داشت و پرچمی سیاه رنگ داشت. شامل زبان عربی، فلسفه، فقه و ادبیات عرب را نزد استادش جمال الدین آموخت و به تصوف پرداخت. او نزد دوستش غازی محمد در شهر براگل در مرکز مریدیه به تحصیل تصوف پرداخت.
ازدواج
امام شامل پنج بار ازدواج کرد و شش پسر (جمال الدین، محمد قاضی، محمد سعید، محمد شافی، جمال الدین و محمد کمال) و پنج دختر (فاطمه، نفیسه، نجوة، باخو میسیدو و صفیه) داشت. .
شامل عاشق فاطمه بنت عبدالعزیز، دختر یکی از چهره‌های مشهور قفقاز بود و با او ازدواج کرد. او در سال 1810 در آنستیکول به دنیا آمد و در سال 1845 در آلوسندا درگذشت. او پنج فرزند داشت. سپس با دجافارات (جوهرة) که در سال 1821 در گمری به دنیا آمد و در سال 1839 میلادی در آخولکو درگذشت و این ازدواج خوبی بود ولی او در جوانی درگذشت. سپس با زایدات (زاهدة) بنت جمال الدین الغمقی الحسینی (-1869) ازدواج کرد که در سال 1823 میلادی در غازی کاموخ به دنیا آمد و در سال 1870 میلادی در مدینه منوره درگذشت و از او صاحب سه فرزند شد. همسر چهارم شامل آنا ایوانوا اولخانوف (شوانیت) ارمنی الاصل بود که در سال 1821 میلادی متولد شد و در سال 1876 میلادی درگذشت و از او یک دختر به نام صوفی دارد و آخرین همسرش آمنه چچنی از قبیله کیست بود اما به دلیل نازا بودن او را طلاق داد. شامل در سال 1870 در سن 74 سالگی اجازه سفر به مکه را گرفت. او با کشتی از عنابه به استانبول رفت و سلطان عبدالعزیز عثمانی با استقبال رسمی از او پذیرایی کرد و به او قصرهایی پیشنهاد داد تا یکی از آنها را انتخاب کند اما او نپذیرفت و سلطان از او خواست که برای میانجیگری در درگیری شدید ترکیه و مصر به قاهره برود و او این وظیفه را با موفقیت انجام داد و سپس به همراه خانواده و همراهانش به مکه که تحت کنترل بودقوه قضائیه عثمانی رفت و در اواخر سال 1870 میلادی مکه را به مقصد مدینه ترک کرد و در آنجا در خانه شیخ احمد الرفاعی ساکن شد. او در 4 فوریه 1871 میلادی، مطابق با 25 ذی القعده 1287 هجری قمری، پس از مغرب و قبل از عشاءدرگذشت و در قبرستان بقیع در مدینه به خاک سپرده شد.
امام شامل در داغستان
یاد و خاطره امام شامل هنوز در ضمیر و خاطر داغستانی ها زنده است و هیچ جایی از تصویر او خالی نیست و بسیاری از فرزندان خود را تا به امروز به نام او می نامند. آنها او را یک قهرمان ملی می‌دانند که با تلاشی به ظاهر غیرممکن برای متوقف کردن پیشروی روسیه در سرزمین های مسلمانان قفقاز مبارزه کرد.
شامل در یک خانواده فقیر و بیچاره به دنیا نیامد، ولی برخی مبارزه او برای آزادی را به مبارزه فقرا با ثروتمندان تعبیر می‌کنند. میلیون ها دهقان روسی در پایان قرن هجدهم در روسیه از بردگی اربابان فئودال رنج می‌بردند، در حالی که محمد بن دینگو پدر امام شامل، دهقانی آزاد و مادرش دختر ارباب آواری نژاد بود. ملکه ویکتوریا پرچمی را برای شامل فرستاد که روی آن سه ستاره گلدوزی شده بود که نشان‌دهنده چرکس ها، داغستان و گرجستان بود.
جنگ با روسیه
در سال 1828 میلادی جنگ در سراسر قفقاز گسترش یافت و مقاومت مسلمانان در داغستان به رهبری امام غازی و امام حمزه بیگ ادامه یافت. در سال 1834 امام شامل پس از کشته شدن امام حمزه رهبری مقاومت را ادامه داد و نیروهای تاسو حاجی نیز به امام شامل پیوستند و در سال 1839 میلادی تزار روسیه با این هدف سیاست فشار بر سرزمین چچن را ادامه داد. با تصرف قفقاز، همه مردم شمال قفقاز به رهبری امام شامل مبارزه را آغاز کردند. بر اساس تاریخ روسیه، جنگ در قفقاز 25 سال به طول انجامید و در دامنه کوه گیناب آخرین نبردها بین شامل و روسها رخ داد.
آغاز
در پایان قرن پانزدهم، چچن، داغستان، چرکس ها و بقیه سرزمین های بین دریای سیاه و دریای خزر با تخیل تزار روسیه ایوان سوم بازی می‌کردند، بنابراین او با قبایل قزاق وفادار به نوپایی موافقت کرد. دولت روسیه به تدریج به سرزمین های مسلمانان در منطقه قفقاز حمله کند. قزاق ها این وظیفه را با موفقیت انجام دادند و اولین پاسگاه را در رودخانه تیریک ایجاد کردند و این پاسگاه بعدها به شهر "گروزنی" پایتخت چچن تبدیل شد. در طول سلطنت ایوان چهارم (ایوان مخوف) در اواسط قرن شانزدهم، کوزاک ها تعدادی قلعه در شمال داغستان و چچن ساختند و با برخی از مردم منطقه اتحاد برقرار کردند. در آغاز قرن هجدهم، هزاران خانواده کوزاکی در منطقه گرد آمدند، با قبایل محلی مخلوط شدند و با آنها ازدواج کردند، اگرچه مسیحیت را به عنوان دین و روسی را به عنوان زبان حفظ کردند.
رهبری امام غازی
در سال 1829، ملا محمد قاضی شروع به حرکت مردم کوهستان به سمت جنگ مقدس برای مقابله با روسیه کرد، اگرچه او در جنگ شرکت نمی‌کرد، اما به دلیل توانایی خود در تأثیرگذاری بر سربازان خود با جادو و شیوایی کلمه مشهور بود. او همچنین در فرستادن واعظان از داغستان نزد ساکنان کوه های چچن برای دعوت آنها از بت‌پرستی به اسلام گام های بلندی برداشت.
مرگ ملا محمد غازی
در مقابل تثبیت قدرت مریدان، روسها برای وادار کردن مقاومت‌ها به ترک خانه آنان بر روی ساکنانش به آتش کشیدند. آنها حمله گسترده‌ای را آغاز کردند تا اینکه ملا محمد غازی در جنگ گیمری در میان اجساد هزاران فدایی افتاد در جنگ گیمری فقط چند نفر زنده ماندند و دو نفر از آنها موفق به فرار شدند که یکی از آنها شامل بود که به شدت مجروح شده و مشرف به مرگ بود. او توانست ناپدید شود تا اینکه از جراحات نجات یافت.
رهبری حمزه بیک
پس از کشته شدن امام غازی و اعتقاد مریدانش به این که امام شامل در جنگ گیمری کشته شده و نمی‌دانستند که با وجود جراحات شدید زنده مانده است. «حمزه بیگ» پس از توصیه برجستگان سپاه از سوی آنان به رهبری انتخاب شد. حمزه دو سال بعد را صرف نظم بخشیدن به صفوف و تحکیم قوای سپاه کرد، اما شکست خورد. سپس هنگام رهبری مجاهدان در مسجد جامع در سنگر مقاومت در هونزا داغستان ترور شد و حاج مراد در این ترور دست داشت. چون گمان می‌کردانتقام کشته شدن همسر برادرش عمر و شش پسرش که به دستور امام حمزه بیک بوده گرفته است.
ریاست امام شامل
فدائیان پس از مرگ حمزه بیگ در سال 1834 میلادی، شامل را به رهبری برگزیدند. شامل ارتش مریدان را به شیوه دشمنان خود، کوزاک ها، به شیوه‌ای مشابه هماهنگی فدرال مدرن سازماندهی کرد. او همچنین کارهای پستی را در ایالت خود سازماندهی کرد، هزینه های ارتش را از درآمدهای زمین های کشاورزی که به مساجد اضافه می شد، هماهنگ کرد و جمع‌آوری زکات را برای تجهیز ارتش سامان داد. در عوض دراویش را بیرون کرد و بازگشت آنان را جز به عنوان سرباز در لشکر خود نپذیرفت.
اقدامات امام شامل
1. تمرکز پایه های دولت: امام شمیل شروع به حمایت از ارکان نفوذ خود در قفقاز، وابسته به چچن، داغستان و متحدان آدیغه آنها کرد و نفوذش از دریای خزر در شرق تا دریای سیاه در غرب گسترش یافت.
پیگیری بی وقفه برابری بین ملیت ها، صرف نظر از زبان، نژاد و طبقه، در زمانی که هنوز برده‌داری در روسیه رواج داشت. شامل رویکردی را که بر اساس آن زندگی اجتماعی را سازماندهی می‌کرد، به ویژه در مسائل قصاص و مجازات جنایات مدنی و حتی سخت‌گیری در برخی قوانین که قانون در برخی مذاهب اسلامی معتدل تر بود، از قوانین اسلامی گرفته بود. مایل به حفظ ارکان دولت خود است.
2. سازمان ارتش: بر اساس سیستم سلسله مراتبی است. در مرحله اول صد معاونی که بالاترین درجه را دارند. سپس معاونان معروف به راهنماها حدود هزار نفر بودند و گارد مخصوصی هم وجود داشت. فدائیان بیشتر یک لشکر جامع را تشکیل می‌دادند و به پانصد لشکر تقسیم می شدند و هر لشکر یک فرمانده داشت. سربازان چرکس قهوه ای، افسران سیاه و برخی عمامه سبز و کت مشکی با پرچم های سیاه بر روی آنان می پوشند.
3. ارتباطات او با مصر: او همچنین از اسرای افسران روسی و مرتدان از همکاری با روس ها بهره می‌برد و آنها توانایی‌های نظامی روسیه را در توسعه توان نظامی خود به سبک مدرن اروپایی تجربه کرده بودند. شامل سعی کرد از نیروهای بین‌المللی برای کمک به او استفاده کند، اما انزوای میدانی که در آن می جنگید مانع از تحقق نقشه او شد. در اواسط قرن نوزدهم شامل به دنبال باز کردن خط ارتباطی بین ترکیه، انگلیس و فرانسه بود، با این هدف که این کشورها در ازای ائتلاف شامل با آنها در دشمنی با روسیه، از شامل پشتیبانی نظامی‌کنند. پیش از آن در سال 1840 پس از میلاد، فدائیان داغستان نامه‌ای را با امضای مهر سلطنتی محمد علی پاشا منتشر کردند و به شامل اجازه رهبری مردم منطقه را دادند و وعده ورود ارتش مصر به سرزمین های ترکیه را دادند تا آنها را با کمک‌های نظامی در برابر روس ها تأمین کنند. اما شکست پروژه محمدعلی در ترکیه امید فدائیان را برای ورود گسترده مصری ها به باد داد.
4. ادامه مقاومت: مقاومت به رهبری شامل در یک سلسله جنگ های چریکی و ضربتی ادامه یافت. تا زمانی که شامل یک عقب‌نشینی تاکتیکی به داخل کوه ها انجام داد و روس ها را وسوسه کرد تا از طریق جنگل های انبوه به پشت سر او نفوذ کنند، فداییان از طرف های مختلف به آنها حمله کردند. مبارزان از یکی از طبل‌زنان اسیر برای نواختن استفاده کردند تا سربازان روسی را ترغیب کنند که به دامی که خودشان درست کرده بودند بروند. آنها بیش از نیمی از افسران کمپین را کشتند. حملات به ارتش سردرگم روسیه ادامه یافت. او چهار مدافع از پنج مدافع را از دست داد. مورخان نتیجه نبردهای چهار ساله جنگلی را 10000 کشته روس تخمین می زنند.
5. استفاده از آن به عنوان مدافع: شامل با چهار توپی که از روس ها گرفت، توانست به قلعه هایشان حمله کند و هزاران نفر را کشتند در دو سال 14 توپ جنگی را به شکلی تصاحب کرد که به نظر می‌رسید ارتش جدیدی بدست او با وجود توپ های روسی ایجاد شده که فداییان پیش از آن در اختیار نداشتند.
یکی از ژنرال‌های روسی درباره آنچه که دید، در خاطرات خود نوشت: چه مصیبتی، مردانی که در اینجا پراکنده بودند توانستند کشوری را که از ژاپن در شرق تا اوکراین در غرب امتداد دارد را فتح کنند.
6. نگاه او به غنایم: وقتی شامل احساس می‌کرد که نیروهایش برای غنائم جنگیده اند، غنائم را به دریاچه ای در کوه می انداخت. روستاییان آندی بر این باورند که جایی در زیر آب برکه در نزدیکی کوه، بشقاب‌های طلا، دکمه‌ها، غلاف‌های یاقوت، دستبند و خلخال‌های زمرد و لیوان‌های شراب مرجانی و کهربایی وجود دارد. در حالی که غنائم حملات قفقازی را برای حفظ وحدت لشگر برای ماهیان برکه تقدیم کرد.
7. پاداش سر او: وقتی روسیه 45000 روبل برای به دام انداختن شامل اختصاص داد، شامل نامه‌ای به ژنرال روسی در خط مقدم نوشت و گفت: چقدر خوشحال شدم وقتی فهمیدم سرم به این قیمت هنگفت می ارزد. اما وقتی به شما بگویم که سر شما، حتی سر خود قیصر، برای من ارزشی ندارد، خوشحال نخواهید شد.
پایان جنگ
نبرد امام شامل قربانی شهرک سازی های بین‌المللی شد. در سال 1856 میلادی، جنگ ترکیه و روسیه پایان یافت. پایان این جنگ منتج به آن شد که به روسیه اجازه داده شد تا نیروی خود را در جبهه قفقاز با قدرت و با حضور 200000 نفر متمرکز کند و این وظیفه بر عهده ژنرال جوان الکساندر ایوانوویچ باریاتینسکی بود این در زمانی که شامل بیش از شصت سال داشت. باریاتینسکی مدت زیادی را به مطالعه جغرافیای نظامی نبردهای امام شامل اختصاص داد و به این نتیجه رسید که مهم‌ترین پیروزی هایی که شامل به دست آمده است در زمین باز نبوده بلکه زمانی بود که در جنگل و کوه پناه گرفته بود. پس او سیاست پیچیده‌تری نسبت به قبل از خود برگزید، بنابراین به مردم نزدیک شد، با آنها خوب رفتار کرد و از قرار گرفتن در معرض زنان و غیر رزمندگان جلوگیری کرد. او اطمینان داد که در جنگ قاطعش با امام علیه او مخالفت نکنند.
استراتژی باریاتینسکی
ژنرال باریاتینسکی نیروهای شامل را تحت فشار قرار داد تا اینکه شامل به جنگل ها پناه برد و در اینجا او یک لشکر کامل ارتش را برای قطع درختان استخدام کرد. باریاتینسکی با کار مجدانه و سربازانی که به جای اسلحه تبر حمل می‌کردند، مناطق وسیعی از جنگل های داغستان و چچن را در امتداد جاده های بین دژهای روسیه پاکسازی کردند. یک ارتش همه جانبه در حمله به دژهای روسیه که زیر نظر بریتانسکی عمل می‌کردند که البته شکست خوردند. ولی نیروهای بریتانسکی با گام های مطمئن تا مناطق تحت تصرف شامل پیشروی کردند و روس ها ده ها قبیله خسته از جنگ را به تصرف خود درآوردند و شروع به سرزنش شامل به علت فقر و بی خانمانی آنها کردند.
تسلیم شدن
ذهنیت نظامی کلاسیک شامل مرتکب یک اشتباه مهلک شد. شامل در زمانی که روس هااسرار نظامی خود را حفظ کرده و بخشی از ارتش خود را به شکل مخفیانه به حرکت درآورده بودند و شامل به خیال آنکه هنوز در میانه راه هستند، بر انتظار حمله روس ها از منبعی خاص مطمئن و منتظر بود. در حالی که از جهتی دیگر با حمله رعد آسا به او حمله کردند و مردی را که خود در این نوع حمله ماهر بود فریب دادند. و آنچه انتظار می‌رفت اتفاق افتاد و امام شامل اسیر شد. او را در یک سفر طولانی به مسکو بردند که شبیه یک رژه نظامی با قهرمانی بود که سرانجام سقوط کرده بود. و کهنه سربازان از استاوروپل تا مسکو خواستار گفتگو با آن دشمن مهیب شدند. شامل تا سال 1869 میلادی در مسکو ماند و درخواست او برای انجام مراسم حج پذیرفته شد. و سفر او از مسکو به کیف تا قسطنطنیه و از آنجا به مدینه انجام شد. جایی که در سال 1871 میلادی درگذشت.
تورناور مورخ
تورناو مورخ با بیان منصفانه فضای تاریخی حرکت امام شامل به عنوان آخرین لحظات آخرین نبرد بین دو طرف بیان کرده و می‌گفت: شمیل الدغستانی «پرده از آخرین صحنه این حادثه غم انگیز این‌گونه فرود آمد. و جریان شب در این تکه خونین زمین این‌گونه بودهر مردی از پیش لشکر روس برگشت قانع شده بود که وظیفه خود را انجام داده است و بازیگران جاودانه داستان هستند. عده‌ای هم به چادرهای خود بازگشتند و از خود پرسیدند: چرا این همه اتفاق افتاد؟ و باشک در ادامه مبارزه به خود می‌گفتند آیا هر انسانی بدون توجه به فرهنگ و اصول ایمانیش نمی‌تواند جایی برای زندگی در امنیت پیدا کند؟»
جایگاه شامل در قفقاز
حیات امام شامل در ادبیات قفقاز ادامه یافت تا حدی که در ترانه ها، سرودها و داستان های قهرمانانه تا به امروز حضور دارد. آنها او را نماد آزادی می‌دانند. زیرااو در نسل های متوالی بذر آزادی را کاشته است[۳].
پانویس
- ↑ Бартольд В. В. Шамиль // Собрание сочинений в 9 томах. — М. : Изд-во восточной лит-ры، 1963. — Т. II, часть 1. — С. 873
- ↑ Халилов А. М. , Идрисов М. М. Шамиль в истории Северного Кавказа и народной памяти. — Махачкала, 1998. — 119 с
- ↑ شامل الداغستانی