سوره جمعه

سوره جمعه شصت و دومین سوره و از سوره‌های مدنی است که در جزء بیست و هشتم قرآن قرار دارد. این سوره به سبب بیان حکم نماز جمعه، جمعه نامیده شده است. خداوند در این سوره به اهمیت نماز جمعه می‌پردازد و به مسلمانان دستور می‌دهد هنگام برپایی نماز جمعه از خرید و فروش دوری کنند. آیه پنجم درباره حمل‌کنندگان تورات و آیه نهم این سوره در بیان حکم نماز جمعه از آیات مشهور این سوره است. در فضیلت تلاوت این سوره آمده است اگر کسی این سوره را در هر شب جمعه بخواند، کفاره گناهان بین دو جمعهٔ او خواهد بود.

جمعه

به خاطر اجتماع مردم در آن روز برای نماز آن‌را جمعه می‌نامند.

مفهوم کلی سوره

• تعلیم و تربیت هدف اساسی بعثت پیامبر؛
• نماز جمعه، عبادتی سیاسی و اجتماعی و آگاهی بخش؛
• عملکرد نامطلوب یهود.

علت نام‌گذاری

سوره جمعه؛ اسم جمعه از آیه نهم این سوره گرفته شده و اهمیت و عظمت نماز جمعه را بیان می‌کند.

تعداد آیات و کلمات و حروف

• سوره جمعه یازده آیه دارد.
• سوره جمعه صدوهشتاد کلمه دارد.(لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است)
• سوره جمعه هفتصدوبیست حرف دارد.(لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است)

محتوا و موضوعات

سوره جمعه در حقیقت بر دو محور اصلی اساسی دور می‌زند:

1. نخست توجه به توحید و صفات خدا و هدف از بعثت پیامبر اسلام و مساله معاد؛
2. دیگری برنامه سازنده نماز جمعه و بعضی از خصوصیات این عبادت بزرگ.

ولی با نظر دیگر محتوای این سوره را در چند بخش می‌توان خلاصه کرد.

1. تسبیح عمومی موجودات؛
2. هدف بعثت پیامبر اسلام از نظر تعلیم و تربیت؛
3. هشدار به مؤمنان که از اصول آئین حق منحرف نشوند آن گونه که یهود منحرف شدند؛
4. اشاره‌ای به قانون عمومی مرگ که دریچه ای است به سوی عالم بقاء؛
5. دستور مؤکد برای انجام فریضه نماز جمعه و تعطیل کسب و کار برای شرکت در آن.

فضائل، خواص و ثواب قرائت

ابی‌بن‌کعب از پیامبر روایت نموده که فرمودند: «کسی که سوره جمعه را قرائت کند به عدد افرادی که به نماز جمعه آمده و به عدد آن‌کسانی که شرکت نکرده‌اند به او داده خواهد شد».

منصوربن‌حازم از حضرت صادق روایت کرده که فرمودند: «بر هر مؤمنی از شیعیان ما لازم است که در شب جمعه سوره جمعه و سوره «سبح اسم ربک» را قرائت کند و در نماز ظهر جمعه سوره جمعه و سوره منافقین را بخواند، پس وقتی که این کار را کرد مثل آن است‌که عمل رسول خدا را انجام داده و ثواب و جزاء او بر خدا، بهشت است».

محل و زمان نزول

1. سوره جمعه در مدینه بر پیامبر اسلام نازل شده است.
2. تاریخ نزول سوره جمعه در ما بین صلح حدیبیه و جنگ تبوک است و بعد از سوره تحریم (و به قولی صف) نازل شده است.

فضای نزول

فضای نزول سوره جمعه تشویق و ترغیب به نماز جمعه است. ترک صفوف نماز جمعه به خاطر رسیدن کاروانی تجاری می‌توانست برای مسلمانان گران تمام بشود و عذابی دردناک بر آنان نازل کند اما خداوند متعال فقط به هشدار و نصیحت در این مرحله قناعت می‌کند و با نزول سوره جمعه مسلمانان را متوجه تسبیح کائنات نسبت به خداوند و نعمت وجود پیامبر اسلام می‌نماید.

هم‌چنین از مسلمانان می‌خواهد که همانند یهود نباشند که با وجود ارسال انبیاء و انزال کتب، عمل صالحی از خود نشان ندادند و همواره عالمانی بی‌عمل بودند.

ویژگی

سوره جمعه از سور مفصلات می‌باشد ابن قتیبه می‌گوید: ... مفصلات سوره‌های کوچکی هستند که بعد از سور مثانی آمده‌اند این‌که چرا این سوره‌ها را مفصل نامیده‌اند به خاطر کوتاه بودن آنها و این‌که بسیار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ از یکدیگر جدا شده‌اند.

روایتی است که از رسول خدا نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصل فزونی بخشید.

سوره جمعه از سور مسبحات است و همچنین جزو سور ممتحنات نیز آمده است.

در سوره جمعه فرمان نماز جمعه برای مسلمانان صادر شده است. مخصوصا تاکید زیادی روی این مطلب شده که سوره" جمعه" و" منافقین" را در نماز جمعه بخوانند و در بعضی از این روایات آمده که حتی الامکان آن را ترک نکنند و با این که عدول از سوره توحید و" قُلْ یا أَیُّهَا الْکافِرُونَ " به سوره‌های دیگر در قرائت نماز جائز نیست این مساله در خصوص نماز جمعه استثنا شده است و عدول از آنها به سوره" جمعه" و" منافقین" جایز بلکه مستحب شمرده است. و این‌ها همه نشانه اهمیت فوق‌العاده این سوره قرآن مجید است.

منابع

برگرفته از سایت معرفی سوره جمعه - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir