ابن عقده
| احمد بن محمد بن سعید بن عقده | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | احمد بن محمد بن سعید بن عقده |
| نام‌های دیگر | ابن عقده كوفی |
| اطلاعات شخصی | |
| سال تولد | 249 ق، ۲۴۲ ش، ۸۶۳ م |
| محل تولد | کوفه |
| سال درگذشت | 332 ق، ۳۲۲ ش، ۹۴۴ م |
| روز درگذشت | هفتم ذیالقعده |
| محل درگذشت | کوفه |
| دین | اسلام، جارودی(چهار امامی) |
| استادان |
|
| شاگردان |
|
| آثار |
|
| فعالیت‌ها |
|
احمد بن محمد بن سعید بن عقده، معروف به «ابن عقده کوفی». از محدثان و حافظان مشهور شیعه (زیدی جارودی). وی از استادان کلینی است و کلینی در کتاب کافی بارها از او روایت کرده است. وی با این‌که مذهب جارودی (چهار امامی) داشت مورد احترام علمای امامیه بود و اینان ارزش آثار وی را به اندازه تألیفات دانشمندان شیعه اثنا عشری میدانند.
معرفی اجمالی
احمد بن محمد بن سعید بن عقده، معروف به «ابن عقده کوفی». از محدثان و حافظان مشهور شیعه(زیدی جارودی). وی از موالی بنیهاشم بود و جد اعلای او «عجلان» اهل همدان بوده است. پدرش «محمد عقده» معلم قرآن در کوفه و فردی خوش خط بود که در ضمن این کار، به حرفه صحافی نیز اشتغال داشت. ظاهراً وی نیز از موقعیت شغلی پدرش استفاده میکرد و اوراق و نوشتههایش را در آنجا صحافی میکرد. فرزند او «ابونعیم محمد بن احمد بن عقده» از راویان و حافظان حدیث بوده و تلعکبری در زمان حیات پدرش، از او روایت گرفته است. به گفته ذهبی وی بعد از سال260هجری به طلب حدیث پرداخت و در شهرهای کوفه، بغداد و مکه از راویان بیشماری حدیث گرفت به طوری که یادداشتهای او قابل شمارش نیست. ذهبی در ادامه میگوید: «وی در حفظ حدیث به این درجه عالی رسید اما چون کینه خلفای نخستین را در دل داشت پس او معاند و زندیق است». یافعی در‌باره صاحب شرح‌حال، ضمن این‌که وی را «شیعی» معرفی کرده است میگوید: «یکی از ارکان حدیث و یکی از نشانههای خداوند در حفظ بود». دارقطنی میگوید: «آنچه وی دارد مردم ندارند و آنچه دیگران دارند در وی موجود است». ابنعقده از حافظان بزرگی است که اهل کوفه بالاجماع وی را هم طراز با «عبدالله بن مسعود صحابی» قرار دادهاند. به گفته دارقطنی، وی 120 هزار حدیث همراه با اسانید آنها را حفظ کرده بود، و در‌باره 300 هزار حدیث در خصوص اهلبیت (علیه السلام)، آمادگی گفتگو و مناظره داشت.
وی فردی شجاع و بی پروا بود و در زمانی که در بغداد بود، منبری در مسجد «براثا»(یکی از پایگاه‌های مهم شیعیان) داشت و در آنجا به ذکر مطاعن و مثالب سلف میپرداخت، به همین دلیل بارها دستگیر و به زندان انداخته شد. بسیاری از علمای حدیث از عامه و خاصه از وی روایت کردهاند و جز اندکی (مانند ذهبی، یافعی و دارقطنی) که او را صرفاً به خاطر شیعه بودنش جرح نمودهاند، بقیه به ستایش از او پرداختهاند.
اساتید
وی در جمع آوری احادیث بیشمارش نزد اساتید بسیاری روایت گرفته است که از جمله آنها «ابوجعفر محمدبن مفضل بن ابراهیم اشعری»، «علی بن حسن بن علی بن فضال»، «جعفربن احمد بن یوسف اودی»، «حمیدبن زیادبن نینوایی»، «قاسم بن محمد بن حسین بن خازم»، «جعفر بن عبدالله علوی» و «حسین بن حمدان» هستند.
شاگردان
وی از استادان کلینی است و کلینی در کتاب کافی بارها از او روایت کرده است. ابوغالب زراری، «ابوعبدالله محمدبن ابراهیم نعمانی» معروف به «ابن ابی زینب» و «احمدبن صلت اهوازی» نیز از وی اجازه روایت داشتهاند. وی با این‌که مذهب جارودی(چهار امامی) داشت مورد احترام علمای امامیه بود و اینان ارزش آثار وی را به اندازه تألیفات دانشمندان شیعه اثنا عشری میدانند. از جمله شاگردان روایی او «احمدبن محمدبن موسی بن صلت اهوازی»، «محمدبن علی بن بابویه»، «محمدبن احمدبن داود»، «هارون بن موسی تلعکبری» و «جعفر بن محمدبن قولویه» میباشند. وی نویسندهای پرکار بود و آثار فراوانی از خود به یادگار گذاشته است.
آثار
معروفترین تألیفات او:
- الولایه و من روی عن غدیر خم،
- فضل الکوفه،
- اخبار ابی حنیفه،
- من روی عن امیرالمؤمنین و مسنده،
- من روی عن الحسن و الحسین(علیه السلام) ،
- من روی عن زیدبن علی،
- الرجال،
- الجهر ببسم الله،
- اخبار یحیی بن حسین بن زید
- صلح الحسن(علیه السلام).
درگذشت
در سال 249هجری در کوفه متولد شد و در هفتم ذیالقعده سال 332 هجری در کوفه دعوت حق را لبیک گفت. برخی نیز وفات او را به سال 333هجری نوشتهاند.
منابع
- رجال طوسی، ص409 شماره 5949، وص443 شماره 6317؛
- الفهرست، شیخ طوسی، ص73 شماره 86؛
- یافعی، مرآه الجنان، ج2ص311 وقایع سال 332ق؛
- دائره المعارف تشیع، ج1ص350؛
- معجم رجال الحدیث، ج3ص64 شماره 871؛
- تاریخ بغداد، ج5ص220 شماره 2680؛
- سیر أعلام النبلاء، ج15ص340 شماره 178؛
- الاعلام، زرکلی، ج1ص207؛
- الانساب، سمعانی، ج4ص215؛
- المجدی فی أنساب الطالبیین، ص322؛
- الکنی و الالقاب، ج1ص358؛
- الذریعه، ذیل عناوین کتاب‌ها.