بابکیه

بابكیه فرقه‏ اى از «غلاة» شیعه منسوب به بابك خرم دین بزرگ ترین و نامورترین پیشواى خرم دینان اند. وى به زبان پهلوى «پاپك» نام داشت كه به عربى او را «بابك» گویند.

پیشینه بابکیه

فرقه بابکیه از پیروان بابک خرّم دین می باشند. ف در برخی از کتب، این فرقه از غلات شیعه دانسته شده است، اما با بررسی قیام بابکیان در تاریخ درمی‌یابیم که:

1. بابکیان گروهی سیاسی بودند که بر ضدّ حکومت شورش کرده بودند. 2. انگیزه‌های آنان از قیام، ملّی و غیر مذهبی بود. 3.هیچ ارتباطی با بزرگان شیعه نداشتند و شاید اصلا شیعه را نمی‌شناختند.

اصل و نسب بابک

از اصل و نسب بابک اطلاع دقیقی در دست نیست. برخی وی را فرزندی نامشروع دانسته اند و برخی دیگر او را از نوادگان ابومسلم خراسانی معرفی کرده اند.ابن ندیم می نویسد: «جاویدان بن شهرک (یا سهرک) که رئیس جاویدانیه (از خرمیه) بود در راه برگشت از زنجان در ده بلال آباد در منزل مادر بابک اقامت می کند و در آن جا کاردانی بابک را می پسندد و وی را با اجازه مادرش با خود می برد. پس از مدتی جاویدان از دنیا می رود و همسر او که عاشق بابک شده بود، به پیروان جاویدان می گوید روح وی در بابک حلول کرده و به جای جاویدان همسر وی می شود. روایت دیگری نیز نقل شده است که پدر بابك از مردم مداین و روغن فروش بود و به آذربایجان رفت و در آن جا دل باخته زنى یك چشم شد و را به زوجیت خود در آورد و بابک از آن زن به دنیا آمد. در یكى از سفرها كه به كوه سبلان رفته بود، شخصی از پشت به او خنجرى زد و بر اثر زخم خنجر درگذشت. پس از مرگ وى مادر بابك به دایگى مى ‏پرداخت تا این كه بابك ده‏ ساله و به گاو چرانى مشغول گشت و به خدمت شبل بن منقى ازدى در آمد و ستوربان او شد واز غلامانش طنبور نواختن آموخت. بابک در ادامه از آن جا به تبریز رفت و دو سال نزد محمد بن رواد ازدى بود. سپس نزد مادرش بازگشت در حالی که هجده سال از سن او گذشته بود. ابو المعالى صاحب كتاب «بیان الادیان» مى‏ نویسد: زمانى كه زندگى در اردبیل بر بابك و مادرش تنگ شد، راهى منطقه دیگر شده و در دهی كه از آن محمد بن رواد الازدى بود ساکن شدند.اهل آن ده از مزدكیان و خرم دینان بودند و پیشواى ایشان، جاویدان بن شهرك بود. وی چون می دانست كه بابک طنبور را به خوبی می نوازد، بنا بر این، وى را نزد خود نگاه داشت.

مبارزات

بابک خرم دین بعد از رسیدن به زعامت خرّمیان با عباسیان مبارزه و بخش مهمی از از آذربایجان را تصرف می کند. شروع نهضت بابک در سال 201 هجری قمری بوده است، سال هایی که در اثر مرگ هارون الرشید (193هـ. ق) و نزاع های امین و مأمون بر سر خلافت و هم چنین قحطی گسترده؛ اقتدار حکومت مرکزی عباسی رو به افول بود. قیام بابک علاوه بر مذهبی بودن، صبغه سیاسی و ملی نیز داشت. مأمون در طول سال های حکومت خود، لشگریان بسیاری را به جنگ بابکیه فرستاد اما توفیقی در رویارویی با بابک نداشتند. لشگریان بابک پس از مرگ مأمون در سال 218 هجری قمری، به مناطق مرکزی ایران نظیر اصفهان و ری حمله کردند، هرچند که در این امر توفیق نیافتند.

سر انجام

بابک خرمدین در سال ۲۰۱ق به خونخواهی ابومسلم خراسانی و بر ضد حکومت مأمون شورش کرد و عدۀ زیادی به او پیوستند. پس از ۲۲ سال نبرد با حکومت، در سال ۲۲۳، در جنگ با افشین ایرانی که از سوی معتصم مأمور جنگ با بابک شده بود، اسیر و کشته شد و بدنش به دار آویخته شد.