نام
نامهای دیگر	شوال•شَوّال المُکَرَّم
اعمال	نماز عید فطر
احکام شرعی	حرمت روزه گرفتن در عید فطر•پرداخت زکات فطره
از ماه‌های	حرام نمی‌باشد
مناسبت‌ها و وقایع	عید فطر، شهادت امام صادق(ع)•تخریب بقیع به دست وهابی‌ها

ماه شوال ماهی بسیاری مبارك است كه نخستین روز آن مصادف با عید سعید فطر است و این عید نیز در حقیقت بزرگ‌ترین عید مسلمانان به شمار می‌رود.

مسلمانان در سراسر جهان در این روز نماز عید فطر را به صورت جماعت به جای می‌آورند كه این موضوع خود نمادی محكم از اتحاد و انسجام آن‌ها در نقاط مختلف دنیا است. ماه شوال اعمال مربوط به خود را دارد كه یكی از آن‌ها خواندن سوره‌های مباركی همچون سوره‌ انعام،سوره‌ یس و سوره‌ كهف است. باید توجه داشته باشیم كه خواندن سوره‌های مبارك قرآن به تنهایی كافی نیست و افراد ضمن تلاوت این آیه‌های مبارك باید به معانی و مفاهیم نهفته در این آیات نیز توجه داشته باشند.

دعا و استغفار كردن در ماه شوال نیز از جایگاه قابل تاملی در میان دینداران برخوردار است به گونه‌ای كه اگر آن‌ها تلاش كنند حالت معنویت ماه رمضان را پس از پایان این ماه با خود حفظ كنند، به درجه‌ای از اخلاص در ایمان دست پیدا خواهند كرد و كمتر گناهانی را مرتكب خواهند شد.

معنای شوال

شوّال در لغت برگرفته از مصدر «شول» است؛ یعنی «شتر ماده دُمش را بالا برد»، ^[۱] و به معنای «بلند و مرتفع شدن» است. ^[۲] از آن‌جا که هنگام نام‌گذاری ماه‌های عربی، این ماه در فصل سیر و شکار رفتن عرب‌ها قرار داشت، «شوال» نامیده شد. ^[۳] البته روایتی از پیامبر اکرم(ص) ناظر به آن است که نامیده شدن این ماه به «شوال» به جهت از بین رفتن گناهان مؤمنان در این ماه است. ^[۴] شوّال، دهمین ماه از ماه‌های قمری در گاه‌شمار اسلامی بوده و اولین روزش عید فطر می‌باشد.

سید بن طاووس این ماه را از ماه‌های حرام می‌داند

سید ابن طاووس درباره این ماه می‌گوید: «ورود در ماه شوال مانند ورود در رجب است و... زیرا "این ماه، حرام می‌باشد" و باید آن‌را با گفتار و کردار بزرگ بشماری مثل کسی که وارد شهر مکه تا مسجد اعظم آن می‌شود [و آن‌را بزرگ می‌دارد]...». ^[۵]

از متن بالا برداشت می‌شود که به عقیده سید ابن طاووس، شوال از ماه‌های حرام است، اما این عقیده‌ای خلاف مشهور است و در منابعی که جستجو کردیم، فرد دیگری چنین اعتقادی را مطرح نساخته است. البته شاید مستند ایشان در حرام دانستن ماه شوال روایتی باشد که این ماه را از ماه‌های حرام دانسته، اما محرّم را ماهی حرام نمی‌داند. ^[۶]

سند این روایت سندی حسن و قابل قبول است؛ ولی از جهت محتوا خلاف مشهور و متواتر بین شیعه و اهل سنت بوده ^[۷] و باید متن آن‌را توجیه و تأویل برد، چنان‌که برخی در صدد تأویل این روایت برآمده‌اند. ^[۸] این احتمال را هم می‌توان داد که شاید عبارت ابن طاووس این بوده باشد: «شوال، ماه احرام است» که یا سهو قلم صورت گرفته و یا در نسخه خطی بوده و بعداً در نسخه چاپی اشتباهاً «حرام» نوشته شده است. به هر صورت؛ بنابر مشهور و روایات متواتر؛ چهار ماه قمری ذی‌القعده، ذی‌الحجه، محرّم و رجب ماه‌های حرام هستند.

3. درباره این‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌که تعداد روزهایی که در ماه شوال بعد از عید فطر مستحب است روزه گرفته شود، به دلیل روایات مختلف، اختلاف نظر وجود دارد؛ به نظر برخی، روزه گرفتن بعد از عید فطر به مدت شش روز مستحب است. ^[۹] برخی، استحباب آن‌را از روز چهارم شوال به مدت شش روز دانسته‌اند. ^[۱۰] بعضی نیز اصل استحباب آن‌را ثابت ندانسته‌اند. ^[۱۱] در این‌باره هر فردی می‌تواند به فتوای مرجع تقلید خودش عمل نماید.

پانویس

↑ ازهری، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، ج 11، ص 282، بیروت، دار احیاء التراث العربی‏، چاپ اول، 1421ق؛ صاحب بن عباد، المحیط فی اللغة، ج 7، ص 381، بیروت، عالم الکتاب، چاپ اول، 1414ق
↑ فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج ‏6، ص 285، قم، هجرت، چاپ دوم، 1410ق؛ جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة)، ج 5، ص 1741 – 1742، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ اول، 1410ق
↑ لغت‌نامه دهخدا، واژه «شوال»
↑ ابن طاووس، على بن موسى، إقبال الأعمال، ج ‏1، ص 305، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1367ش
↑ ابن طاووس، على بن موسى، إقبال الأعمال، ج ‏1، ص 305، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1367ش
↑ «حرم الله الأشهر الحرم فی کتابه "یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ" ثلاثة أشهر متوالیة و شهر مفرد للعمرة قال أبو عبد الله (ع): شوال و ذو القعدة و ذو الحجة و رجب‏»؛ «خداوند، همان روزى که آسمانها و زمین را آفرید، چهار ماه را به خاطر زیارت این خانه حرام و غرق کرد. سه ماه را پى در پى ویژه حج ساخت که ماه شوّال و ذى قعده و ذى حجّه باشد و یک ماه تک را براى عمره مقرّر کرد که ماه رجب باشد»؛ عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، ج ‏2، ص 88، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، 1380ق؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ‏4، ص 240، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق
↑ مجلسی اول، محمد تقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، ج ‏4، ص 131، قم، ‌مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، چاپ دوم، 1406ق
↑ فیض کاشانی، محمد محسن، الوافی، ج ‏12، ص 38، اصفهان، کتابخانه امام أمیر المؤمنین علی(ع)، چاپ اول، 1406ق
↑ حلی، حسن بن یوسف، قواعد الأحکام، ج 1، ص 384، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، 1413ق
↑ طباطبایی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی (محشّی)، ج 3، ص 660، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، 1420ق
↑ موسوی عاملی، محمد، مدارک الأحکام، ج 6، ص 281، قم، مؤسسة آل البیت(ع)؛ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج 13، ص 386 – 387، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، 1405ق؛ کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء، ج 4، ص 51، قم، مکتب الإعلام الإسلامی، چاپ اول، 1422ق

[1] ازهری، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، ج 11، ص 282، بیروت، دار احیاء التراث العربی‏، چاپ اول، 1421ق؛ صاحب بن عباد، المحیط فی اللغة، ج 7، ص 381، بیروت، عالم الکتاب، چاپ اول، 1414ق

[2] فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج ‏6، ص 285، قم، هجرت، چاپ دوم، 1410ق؛ جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة)، ج 5، ص 1741 – 1742، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ اول، 1410ق

[3] لغت‌نامه دهخدا، واژه «شوال»

[4] ابن طاووس، على بن موسى، إقبال الأعمال، ج ‏1، ص 305، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1367ش

[5] ابن طاووس، على بن موسى، إقبال الأعمال، ج ‏1، ص 305، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1367ش

[6] «حرم الله الأشهر الحرم فی کتابه "یَوْمَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ" ثلاثة أشهر متوالیة و شهر مفرد للعمرة قال أبو عبد الله (ع): شوال و ذو القعدة و ذو الحجة و رجب‏»؛ «خداوند، همان روزى که آسمانها و زمین را آفرید، چهار ماه را به خاطر زیارت این خانه حرام و غرق کرد. سه ماه را پى در پى ویژه حج ساخت که ماه شوّال و ذى قعده و ذى حجّه باشد و یک ماه تک را براى عمره مقرّر کرد که ماه رجب باشد»؛ عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، ج ‏2، ص 88، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، 1380ق؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ‏4، ص 240، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق

[7] مجلسی اول، محمد تقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، ج ‏4، ص 131، قم، ‌مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، چاپ دوم، 1406ق

[8] فیض کاشانی، محمد محسن، الوافی، ج ‏12، ص 38، اصفهان، کتابخانه امام أمیر المؤمنین علی(ع)، چاپ اول، 1406ق

[9] حلی، حسن بن یوسف، قواعد الأحکام، ج 1، ص 384، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، 1413ق

[10] طباطبایی یزدی، محمدکاظم، العروة الوثقی (محشّی)، ج 3، ص 660، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، 1420ق

[11] موسوی عاملی، محمد، مدارک الأحکام، ج 6، ص 281، قم، مؤسسة آل البیت(ع)؛ بحرانی، یوسف، الحدائق الناضرة، ج 13، ص 386 – 387، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، 1405ق؛ کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء، ج 4، ص 51، قم، مکتب الإعلام الإسلامی، چاپ اول، 1422ق

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]