ذکر

نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.

یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ۱۳:۲۲، ۱۷ اوت ۲۰۲۲؛

ذکر

نام	ذکر

ذكر، یعنی یادكردن، خواه با زبان باشد، یا با قلب یا با هر دو، بعد از نسیان باشد، یا بعد از ادامه ذكر. به عبارت دیگر، ذكر حالت روحی خاصی است كه انسان در آن حال، دانسته خویش را مورد توجه قرار می دهد و گاهی به یادآوری چیزی با زبان و گاهی به حضور چیزی در قلب گفته می شود. ذکر و یاد خدا آثار سازنده روحى و اخلاقى فراوانى دارد که یاد متقابل خدا از بنده، روشنى دل، آرامش قلب، ترس از (نافرمانى) خدا، بخشش گناهان، و علم و حکمت از جمله آنها است. ذکر غذای روح است و روح انسان را صیقل می‌دهد و نه تنها منافات با زندگی روزمره انسان ندارد بلکه یک ضرورت جدا‌نشدنی می‌باشد.

تعریف و انواع ذکر

ذکر به معنای یاد کردن، بر زبان راندن، به یاد آوردن، آوازه، ثنا، دعا، ورد و ... است، و در کلمات عارفان به معنای؛ یاد کردن، مواظبت بر عمل، حفظ، طاعت، نماز، قرآن و... آمده است. یکى از زیباترین جلوه هاى ارتباط عاشقانه با خدا و اساسى ‏ترین راه‏هاى سیر و سلوک، ذکر است؛ ذکر خدا، از یادبردن هستى محدود خویش در رهگذر یاد اسماى الاهى است و تداوم و استمرار آن، زنگار گناهان را از روى دل می‌زداید؛ زیرا غفلت و فراموشى حق تعالى، ساحت دل را مکدر می‌کند. از این جا است که یکى از رسالت‏‌هاى اولیاى الاهى و کتاب هاى آسمانى، برطرف نمودن این کدورت و تاریکى است و به همین علت "ذکر" را از اوصاف پیامبر و از نام‏هاى قرآن شمرده ‏اند. چنان که قرآن مجید به ذکر بودن پیامبر(ص) چنین اشاره میکند: "... قد انزل الله الیکم ذکراً رسولاً یتلوا علیکم آیات الله..."؛ خداوند ذکرى(رسولى) را به سوى شما فرستاد تا آیات خدا را بر شما تلاوت کند. همچنین از نام‏هاى قرآن مجید ذکر است: "انّا نحن نزّلنا الذکر و انّا له لحافظون»؛ ما ذکر (قرآن) را بر تو نازل کردیم و آن را حفظ خواهیم کرد. وجه نام گذارى پیامبر(ص) و قرآن به ذکر این است که موجب یادآورى خداوند متعال هستند؛ زیرا یادآورى منوط به دانش قبلى است و این پیامبران و کتاب‏هاى آسمانى هستند که پرده غفلت و فراموشى را از روى دل کنار زده و نور الاهى را بدان می‌تابانند. بنابراین، یاد خدا انسان را از حضیض مادیت به اوج معنویت مى رساند و امید را در انسان زنده میکند و یأس و ناامیدى را که از تنگناهاى زندگى مادى و معادلات بشرى ناشى میگردد، برطرف میکند.

اقسام و درجات

از آن جا که ذکر از جمله عبادت های خداوند است؛ مانند دیگر عبادت ها به اقسام متعددی تقسیم می شود؛ نظیر ذکر عام و ذکر خاص؛ ذکر عام اختصاص به موجود معینی ندارد، بلکه در هر چیزی یافت می شود؛ یعنی تمام اشیا با یاد خدا به سر می برند. ذکر خاص، ویژۀ نوع معین از مخلوق ها است؛ مانند ذکر خاص فرشته یا خاص انسان. ذکر گاهی قلبی و گاهی زبانی است، البته این چنین تقسیمی مختص انسان نیست؛ زیرا موجودهای دارای شعور دیگر هم گاهی به یاد خدا هستند که همان ذکر قلب آنها است و گاهی به زبان مخصوص خود به نام و یاد خدا به ذکرند که همان ذکر زبانی آنها است. امام محمد غزالی در کیمیای سعادت می گوید: ذکر را چهار درجه است:

1. آن که به زبان باشد و دل از آن غافل باشد؛ اثر این نوع از ذکر ضعیف است، لکن از اثر خالی نیست؛ چراکه زبانی که به خدمت مشغول است، از زبانی که به بیهوده مشغول باشد یا معطل باشد برتری دارد.
2. آن که در دل بود لکن متمکن نبود و قرار نگرفته باشد.
3. آن که ذکر در دل قرار گرفته باشد به گونه ای که به زحمت وی را بکار دیگری باید برد.
4. آن که مستولی بر دل مذکور بود و آن حق تعالی است، نه ذکر.

امام خمینی(ره) درباره ذکر زبانی معتقد است: "گرچه ذکر حق از صفات قلبیه است و اگر قلب متذکر شد تمام فوایدی که برای ذکر است بر آن مترتب می شود، ولی بهتر آن است که ذکر قلبی متعقب به ذکر لسانی نیز گردد. اکمل و افضل تمام مراتب ذکر آن است که ذکر در نشئات مراتب انسانیه ساری باشد و حکمش به ظاهر و باطن و سر و علن جاری شود ... ذکر لسانی نیز محبوب و مطلوب است و انسان را بالاخره به حقیقت می رساند؛ از این رو است که در اخبار و آثار از ذکر لسانی مدح عظیم شده است.