سوره روم
| نام | سوره روم |
|---|---|
| شماره سوره | ۳۰ |
| ترتیب نزول | ۸۴ |
| جزء | ۲۱ |
| مکی/مدنی | مکی |
| تعداد آیات | ۶۰ |
| تعداد کلمات | ۸۲۰ |
| تعداد حروف | ۳۴۷۲ |
سوره روم، مکی و چهلمین سوره به ترتیب نزول است. این سوره ۶۰ آیه دارد و در جزء ۲۱ قرآن است. سوره روم درباره جنگ ایران و روم پیشگویی کرده است و رومیان را پیروز این جنگ معرفی کرد. این سوره درباره مشرکان و گنهکاران و وضع آنان در قیامت، و توحید و شرک و نشانه‌های خداوند در خلقت، هدایت‌ناپذیری برخی انسانها و عدم خلف وعده خداوند سخن گفته است. امر به تسبیح خداوند و انفاق، در این سوره آمده است. در این سوره انسانها دعوت شده‌اند به اینکه در دنیا سیر کنند و در مخلوقات و سرگذشت پیشینیان تأمل کنند.
روم
روم نام اقوامى از انسانهاست كه در ساحل مدیترانه در غرب آسیا زندگى مى كنند، در آن ایام این اقوام امپراطورى بزرگ و وسیعى تشكیل داده بودند، به طورى كه دامنه آن تا حدود شامات توسعه یافته بود[۱].
مفهوم کلی سوره
- نشانه هاى الهى در جهان و توحید فطرى؛
- ثواب و عقاب هاى رستاخیر؛
- ارتباط حالات مردم با رویدادهاى زندگى؛
- ارتباط گذشته و آینده ى بشر؛
- پیش گویى اعجازآمیز درباره ى جنگ ایران و روم[۲].
علت نام‌گذاری
«سوره روم» تنها نام این سوره روم است كه به مناسبت آیۀ دوم آن نام‌گذارى شده است[۳].
تعداد آیات و کلمات و حروف
- سوره روم شصت آیه دارد[۴].
- سوره روم هشتصدونوزده کلمه دارد[۵].(لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره های قرآن مختلف است)
- سوره روم سه‌هزاروپانصدوسی‌وچهار حرف دارد[۶]. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره های قرآن مختلف است)
محتوا و موضوعات
مطالب سوره روم را در هفت بخش مى توان خلاصه كرد.
- پیشگویى از پیروزى رومیان بر ایرانیان در جنگى كه در آینده درگیر مى شد، به مناسبت گفتگویى كه میان مسلمانان و مشركان در این زمینه روى داده بود؛
- گوشه اى از طرز فكر و چگونگى حالات افراد بى ایمان، و سپس تهدیدهایى نسبت به آنها در مورد عذاب و كیفر الهى در رستاخیز؛
- بخش مهمى از آیات عظمت خداوند در آسمان و زمین و در وجود انسانها از قبیل خروج حیات از مرگ، و مرگ از حیات، خلقت انسان از خاك، نظام زوجیت و آفرینش همسران براى انسانها و رابطه مودت در میان آنها، آفرینش آسمان و زمین، اختلاف زبانها، نعمت خواب در شب و جنبش در روز، ظهور رعد و برق و باران، و حیات زمین بعد از مرگ، و تدبیر امر آسمان و زمین به امر خدا؛
- سخن از توحید فطرى بعد از بیان دلائل آفاقى و انفسى براى شناخت خدا؛
- بازگشت به شرح و تبیین حالات افراد بى ایمان و گنه كار، و ظهور فساد در زمین بر اثر گناهان آنها؛
- اشاره اى به مساله مالكیت و حق ذى‌القربى و نكوهش از رباخوارى؛
- بازگشت مجددى به دلائل توحید و نشانه هاى حق و مسائل مربوط به معاد.
- روى هم رفته در این سوره همچون سوره هاى دیگر قرآن مسائل استدلالى و عاطفى و خطابى چنان به هم آمیخته شده است كه معجون كاملى براى هدایت و تربیت نفوس فراهم ساخته است[۷].
فضائل، خواص و ثواب قرائت
ابى‌بن‌كعب از پیامبر روایت كرده كه فرمود: «هر كه سوره روم را قرائت كند ده برابر اجر ملائكه اى كه بین آسمان و زمین مشغول تسبیح پروردگار بوده، به او اجر داده شده و آنچه را كه در آن روز و شب از او ثواب فوت شده باشد به او داده خواهد شد»[۸].
محل و زمان نزول
- تمام سوره روم بگفتار حسن در مكه نازل شده بجز یك آیه و آن «فَسُبْحانَ اللَّهِ حِینَ تُمْسُونَ ...» میباشد[۹].
- سوره روم بعد از سوره عنكبوت در مكه نازل گردید، بنابراین سوره روم هم در نزدیكی‌هاى هجرت نازل شده است[۱۰].
فضای نزول
روم امپراطورى بزرگى بود كه بر متصرفات وسیعى در آسیا و اروپا و آفریقا حكومت داشت، ایتالیا نیز قسمتى از آن محسوب مى شد، میان آنها و اهل فارس (ایرانیان) جنگ هاى بزرگى واقع شده است، یكى از آن جنگ ها در نواحى شام نزدیك حجاز رخ داد كه به هزیمت رومیان تمام شد. مشرکان از پیروزی ایرانیان مشرک بر رومیان مسیحی که صاحب کتاب بودند خوشحال بودند و آنرا مقدمه‌ای بر شکست دین نو پای اسلام در مکه می‌دانستند و استدلال می‌کردند اگر ادیانی که ادعا می‌کنند الهی هستند مورد تایید خداوند بودند هیچوقت نباید شکست بخورند. این استدلال هر چند که پایه استواری نداشت اما ممکن بود در دل برخی از تازه مسلمانان تردید ایجاد کند فلذا خداوند در چنین فضایی این سوره را نازل نمود. و قرآن خبر داد كه رومیان در عرض سه تا نه سال بر فارس پیروز خواهند شد.
سوره روم با وعده اى از خدا شروع مى شود و آن اینكه روم بعد از مغلوب شدن كه به وقت نزول سوره مغلوب شده بود، بر اهل فارس غلبه خواهد كرد، سپس وعده بزرگ آخرت مطرح مى شود كه همه آن روز به سوى خدا بر مى گردند، آن گاه مقدارى از آیات ربوبیت و صفات خاصه خدا ذكر مى شود و در آخرت با وعده نصرت به رسول خدا، سوره مباركه به انجام مى رسد و با آیه فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌ وعده موعود تأكید مى گردد و چند آیه پیش از آن گفته شده: وَ كانَ حَقًّا عَلَیْنا نَصْرُ الْمُؤْمِنِینَ . پس غرض سوره روم در رابطه با وعده قطعى خدا در نصرت دین است، وعده غلبه روم بر فارس جلو افتاده تا با عملى شدن وعده پیروزى روم به عملى شدن وعده پیروزى دین استدلال شود و نیز از این راه و راه عقل به وعده آخرت احتجاج شده است[۱۱].
ویژگی
سوره روم با حروف مقطعه آغاز شده و از سور مثانی می باشد مثانی سوره هایی هستند که بعد از سور مئین قرار گرفته اند و زیر صد آیه دارند مانند اینکه سور مئین مبادی باشند و توالی آن مثانی آن فرض شده اند[۱۲].
سوره های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مریم و عنکبوت و روم و یس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهیم و ص و محمد و لقمان و زمر[۱۳].
روایتى است كه از رسول خدا نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره هاى مئین را به جاى انجیل و سوره هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره هاى مفصّل فزونى بخشید[۱۴].
منبع
برگرفته از سایت معرفی سوره روم - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir
پانویس
- ↑ ترجمه تفسیر المیزان، ج 16، ص: 233.
- ↑ تفسیر قرآن مهر، ج 16، ص 115.
- ↑ تفسیر قرآن مهر، ج 16، ص 117.
- ↑ الكشف و البیان، ج 7، ص 291.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ تفسیر نمونه، ج 16، ص 356-355.
- ↑ ترجمه تفسیر مجمع‌البیان، ج 19، ص 93.
- ↑ همان.
- ↑ تفسیر أحسن‌الحدیث، ج 8، ص 167.
- ↑ تفسیر أحسن‌الحدیث، ج 8، ص 169-168 با تصرف و اضافات.
- ↑ زاد المسیر فى علم التفسیر، ج 4، ص 141.
- ↑ التمهید فی علوم القرآن، ج1، ص 313.
- ↑ جامع البیان فى تفسیر القرآن، ج 1، ص 34.