بشریه

بِشْرِیه‏ پیروان ابوسهل بشر بن معتمر هلالی هستند که از «معتزله» بغداد بود.

شرح حال

خاستگاه بشر کوفه بوده و از آن شهر به بغداد نقل مکان کرد و پیشوای معتزلیان بغداد شده و از طبقه ششم معتزلیان به حساب می‌آمد. وی در زمان هارون‌الرشید می‏‌زیست، هارون وی را به اتهام رافضی‌گری به‏ زندان انداخت. او قصیده‏‌ای در چهل بیت در رد اتهامش سرود، هارون چون قصیده را بخواند دستور داد تا او را آزاد کردند.

اختلاف آراء با معتزله

بشر هر چند از معتزلیان بود، ولی با آنها در چند مسأله دچار اختلاف شد. 1. معتقد است که اگر کافر از روی میل و طاعت ایمان آورد، خداوند می‌تواند او را مشمول لطف خود کند. 2.معتقد است که اگر خدا نخست خردمندان را می‌آفرید و سپس آغاز به آفرینش بهشت می‌‏کرد و آن را بر آنان ارزانی می‌‏داشت؛ برای ایشان شایسته‌تر بود. 3. معتقد است که اگر خدا بداند که اگر بنده‌اش بیشتر وقت زیستن داشته باشد، ایمان می‌‏آورد، شایسته‌تر است که به او این فرصت را بدهد تا آن که او را در حال کفر بمیراند. 4. معتقد است که خداوند پیوسته «مرید» است و هرگاه به حدوث چیزی از کارهای بندگان علم پیدا کند و در حدوث آن مانعی نبیند؛ پدید آوردن آن چیز را خواسته است. 5. معتقد است که خداوند مؤمن را در حال ایمانش دوست و کافر را در حال کفرش دشمن ندارد. 6. عقیده دیگر او درباره تولّد و به وجود آوردن است و می‌گوید آدمی می‌‏تواند که رنگ‌ها، مزه‌ها، بوها و دیگر ادراکات را با فراهم کردن اسباب آن پدید آورد. 7.معتقد است که خداوند گناهان آدمی را می‌آمرزد و اگر دوباره به سمت گناه رفت، او نیز از آمرزش خود باز می‌گردد و دچار کیفرش می‌کند. 8. معتقد است که خداوند می‌تواند کودکی را عذاب کند و به وی ستم نماید و اگر به چنین کاری دست بزند، آن کودک بی درنگ به بلوغ می‌رسد تا سزاوار کیفر شود. 9.معتقد است که حرکت پیدا است بدون آن که جسم در مکان اول و یا مکان دوم باشد. و لیکن جسم به وسیله آن، از مکان اول به مکان دوم حرکت می‌کند.

آثار

از تألیفات‌ بشر به جز پاره‌هایی‌ از شعرها و گفتارهای‌ ادبی‌ چیزی باقی‌ نمانده‌ است‌. ابن‌‌ندیم‌ فهرستی‌ از عناوین‌ آثار او آورده‌ است‌ که‌ بیشتر آنها ردیه‌هایی‌ بر مخالفان‌ آراء اوست‌. برخی‌ از آنها بدین‌ قرارند: التوحید، حدوث‌ الاشیاء، الحجة فی‌ اثبات‌ النبی‌ (ص‌)، تأویل متشابه‌ القرآن‌، العدل‌، التولد علی‌ النظام‌، کتاب‌ علی‌ الاصم‌ فی‌ المخلوق‌، کتاب‌ علی‌ ضرار فی‌ المخلوق‌، الاستطاعة علی‌ هشام‌ بن‌ الحکم‌، کتاب‌ علی‌ اصحاب‌ القدر، کتاب‌ فی‌ المنزلة بین‌ المنزلتین‌، الکفر و الایمان‌، الوعید علی‌ المجبرة، کتاب‌ فی‌ الاطفال‌ علی‌ المجبرة، الرد علی الاصم فی‌ الامامة، اجتهاد الرأی‌، الرد علی‌ الخوارج‌، الرد علی‌ المرجئة، الرد علی‌ ابی‌ الهذیل‌ و الرد علی‌ اصحاب‌ ابی‌ حنیفة. به نقل از: