یاسر عرفات

یاسر عرفات (۱۹۲۹ -۲۰۰۴ م) رئیس حکومت خودگردان فلسطین از هنگام تشکیل در ۱۹۹۶، رئیس سازمان آزادی‌بخش فلسطین از سال ۱۹۶۹ و رئیس و بنیانگذار جنبش فتح از سال ۱۹۵۹ تا هنگام مرگ. در تاریخ ۱۱ نوامبر ۲۰۰۴ در بیمارستان نظامی پرسی، حومه پاریس درگذشت.

یاسر عرفات

نام	یاسر عرفات (به عربی: یاسر عرفات) محمد عبدالرحمان عبدالرئوف القدوة الحسینی
کنیه	أبو عمّار
سمت	رئیس‌جمهور حکومت خودگردان فلسطین
زادروز	۲۴ اوت ۱۹۲۹
زادگاه	قاهره • مصر
ملیت	فلسطین
حزب سیاسی	جنبش فتح
مذهب	اسلام • سنی
وفات	۱۱ نوامبر ۲۰۰۴ (۷۵ سال) ۲۱ آبان ۱۳۸۳ شمسی
محل فوت	بیمارستان نظامی پرسی • حومه پاریس • فرانسه

عرفات همچون هرانسان دیگر، فراز ونشیبی را درزندگی داشته است. تا جایی که زمانی بر قله قلب‌هایی نشسته و زمانی نیز در حضیض نگاه و باور دوستداران فلسطین، قرار گرفته است. یاسر عرفات از جمله شخصیت‌ها و رهبران مسلمانی است که با برعهده داشتن رهبری مبارزات فلسطینیان علیه رژیم صهیونیستی ضمن کسب محبوبیت فراوانی میان ملت فلسطین و جهان اسلام، نقش مهمی در مبارزه علیه صهیونیست‌ها داشت؛ ولی به دلیل سستی و انحرافات مبارزاتی او در اواخر دهه 80 میلادی وارد روند سازش با صهیونیست‌ها شد و بر خلاف آرمان فلسطین توافقات مهمی را نیز با رهبران اسرائیل به امضا رساند.

از ولادت تا مبارزات

محمد عبدالرووف القدوه الحسینی معروف به یاسر عرفات در چهارم اوت 1929 (1308 ش) زاده شد. زادگاه وی را طبق اسناد رسمی شهر قاهره می‌دانند اما عرفات مصرانه زادگاهش را بیت‌المقدس معرفی می‌کرد. عرفات که ششمین فرزند عبدالروف بود در کودکی مادرش زهوه را از دست داد. ظاهرا پس از مرگ مادر به همراه عمویش به بیت‌المقدس رفت و مدت چهار سال در آنجا زندگی کرد. پس از آن در سال 1937 به مصر بازگشت و مشغول تحصیل شد.

پدرش پیشه تاجری پارچه داشت که در سال 1927 از فلسطین به مصر رفته بود. پس از اتمام دوران دانش اموزی در سال 1948 به دانشگاه فواد اول قاهره وارد و در رشته مهندسی ساختمان مشغول تحصیل شد. در سال 1950 به نهضت افسران آزاد مصر که بعدها به رهبری جمال عبدالناصر علیه ملک فاروق کودتا کرد پیوست.

ارتباطی که بعدها موجب رهایی او از زندان گشت. در سال 1952 (1331 ش) پدرش مرد و وی را غزه دفن کردند. در همین سال هم به عضویت اتحادیه دانشجویان فلسطینی درآمد و در همین جا بود که با خلیل الوزیر معروف به ابوجهاد و صلاح خلف معروف به ابوایاد آشنا شد. دوستی ایی که به درازا کشیده شد و تنها مرگ آنان را از هم جدا کرد.

در سال 1954 (1333 ش) از طریق انتخابات دانشجویی به ریاست اتحادیه دانشجویان فلسطینی برگزیده شد. در همین دوران بود که با تفکرات اخوان‌المسلمین آشنا شد و هر روز بر علاقه وی به اخوان‌المسلمین افزوده شد. چیزی که ظاهرا خوشایند جمال عبدالناصر نبود. زیرا پس از معاهده مصر و انگلیس به سال 1954 و تعهد ناصر به انگلیس مبنی بر اینکه علیه اسرائیل وارد جنگ نخواهد شد، اخوان‌المسلمین جمال عبدالناصر را خائن دانسته و کوشیدند وی را در میدان اسکندریه در سال 1954 ترور کنند.

پس از ترور نافرجام اعضاء اخوان‌المسلمین دستگیر شدند و عرفات نیز جزء دستگیر شدگان بود. اما آشنایی وی با افسران عضو نهضت اسران آزاد مصر موجب رهاییش گشت. در 26 اکتبر سال 1956 در جنگ مصر علیه رژیم صهیونیستی داوطلبانه به صف ارتش مصر درآمد. اما پس از جنگ از حضور در ارتش مصر چشم پوشید و سفری به عراق کرد. اما پس از بازگشت مصریان بر او سخت گرفتند.

تأسیس جنبش فتح

در کویت چندی از دوستان فلسطینی وی به پیش او آمدند و بعد از بررسی وضعیت آن زمان فلسطین تصمیم به ایجاد یک جنبش جدید برای آزادی فلسطین گرفتند؛ و در ۱۰ اکتبر ۱۹۵۹ همراه با خلیل وزیر و صلاح خلف و خالد حسن و فاروق قدومی جنبشی با نام فتح را که مخفف معکوس شده جمله حرکت تحریر فلسطین است، تأسیس کردند.

سخنرانی عرفات در سازمان ملل

سخنرانی عرفات در سازمان ملل یکی از نقاط عطف مهم مبارزات وی به شمار می‌رود که نقش مهمی در آشکار نمودن اشغالگری صهیونیست‌ها داشت. یاسر عرفات در سال ۱۹۷۴ در کنفرانس سران عرب در تونس سازمان آزادی‌بخش فلسطین به عنوان تنها نماینده مشروع فلسطینیان شناخته شد و در نوامبر همان سال به عنوان نماینده فلسطینیان در مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی کرد.

وی در این سخنرانی که با بازتاب زیادی همراه شد، تاکید کرد ریشه مسئله فلسطین به قرن 19 بازمیگردد که ایده تاسیس وطنی برای یهود مطرح شد و صهیونیسم برای اینکه یهود را وادار به مهاجرت از کشورهایشان کند، مقوله‌های مذهبی را به خدمت گرفت و در این راه جامعه بین‌المللی از جمله سازمان ملل با رها کردن فلسطینیان به حال خود، به دفاع از رژیم صهیونیستی برخاست تا با کمک آمریکا و انگلیس، صهیونیست‌ها سرزمین فلسطین را اشغال و صاحبان اصلی اش را آواره کنند.

او در این سخنرانی همچنین با ابراز صلح طلبی فلسطینیان بیان کرد در صورت لزوم و اگر اشغالگری صهیونیست‌ها تداوم یابد به مبارزه مسلحانه خود علیه آنها ادامه خواهد داد.

حمایت از انقلاب ایران و هشدارهای امام خمینی (ره)

یاسر عرفات از جمله شخصیت‌های مسلمانی بود که قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی از نهضت حضرت امام خمینی (ره) حمایت می‌کرد. در این راستا او ارتباطات خود را با رهبران ایران افزایش داد و یک سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز به ایران آمد.

رهبر سازمان آزادی‌بخش فلسطین در زمان ورود به ایران در فرودگاه تهران و در رابطه با انقلاب اسلامی‌گفت: «انقلاب شما، همچون زلزله اى براى تمام دنیا، اسرائیل و امپریالیزم بود و ثابت کرد که هیچ کشورى نمى تواند کشور دیگرى را، یا رهبرى مردم کشورش را زیر اختناق و ستم، نگه دارد.

«ما (سازمان آزادی‌بخش فلسطین) بین مجاهدان فلسطین و ایران، هیچ اختلافى نمى بینیم بلکه این اصالت انقلاب ایران بود که نشان داد مردم را نمى توان زیر ستم و ظلم و اختناق، نگاه داشت. پیروزى انقلاب ایران، پیروزى امید ماست. تمام دشمنان انقلاب، از صهیونیسم گرفته تا امپریالیسم، متوجه شدند که انقلاب ملل ما، تا کجا پیش خواهد رفت و باید بدانید که منافع آنان بدست ملت، براى همیشه قطع شده است.»

وی همچنین طی سخنانی که نشان از همراهی عرفات با انقلاب ایران و پذیرش رهبری حضرت امام خمینی در آن زمان دارد، بیان کرده بود: «انقلاب ایران براى فلسطین یک پیروزى بزرگ است. وقتى وارد فضاى هوایى تهران شدم، احساس کردم که به فضاى بیت‌المقدس، وارد شده ام. ایران و امام خمینى نشان دادند که امت ما (مسلمانان) هیچ گاه سر فرود نخواهد آورد. ایرانیان، حصارى را که بر اطراف برادران فلسطینى بود شکستند و این انقلاب بزرگ شما، ضامن پیروزى ماست. امام خمینى را، ما رهبر و امام اول مى دانیم. خیر به زودى از مشرق زمین خواهد آمد تا همۀ منطقه را فرا گیرد. هر چه تاریکى زیاد گردد، صبح نزدیکتر مىشود، و ما این را با انقلاب ایران به چشم دیدیم».

البته در جریان دیدار عرفات و ملاقات وی با حضرت امام خمینی (ره) نکاتی وجود دارد که با توجه به انحرافات در روند مبارزاتی عرفات شایان توجه می‌باشد. سخنان امام خمینى در این دیدار یکى از جنبه‌هاى شگفت شخصیت ایشان و دور اندیشى و نوع نگرش امام به مسائل مبتلا به جهان اسلام را آشکار مى سازد.

سخنان یاسر عرفات ـ که تبیین کنندۀ دیدگاه‌ها و مبانى تحلیل‌هاى رهبران ساف است ـ و تأکید امام بر این که باید به خدا و قدرت او اتکاء کرد، نه به هیچ چیز دیگر و پاسخ‌هاى بسیار دقیق امام به عرفات بسیارى از واقعیت‌ها را روشن مى نماید بگونه‌اى که منشأ انحرافات بعدى رهبران «ساف» را بوضوح در سخنان امام مى توان دید. به گونه‌ای که با تاکید امام خمینی بر توکل به خدا و اهمیت عزم راسخ در روند مبارزه می‌توان نگرانی‌های ایشان را از انحرافات احتمالی عرفات در رابطه با سستی در مبارزه که سازش را در پی دارد، مشاهده نمود.

جنگ ایران و عراق و میانجی‌گری عرفات

با شروع جنگ ایران و عراق، عرفات که روابط نزدیکی با هردو طرف درگیر داشت و نیز این جنگ را به زیان خود و به سود اسرائیل می‌دانست، در ۲ مهر ۱۳۵۹ با مقامات عراق و چند روز بعد در تهران با رئیس‌جمهور (ابوالحسن بنی‌صدر) و نخست‌وزیر (محمدعلی رجایی) دیدار داشت تا آن‌ها را نسبت به پذیرش میانجی‌‌گری متقاعد کند. پیشنهاد عرفات برای حل مسالمت ‌آمیز بحران این بود که عراق در اسرع وقت، نیروهایش را از خاک ایران بیرون بکشد و ادعاهای ارضی خود را تا حل مباحث مورد اختلاف به تعویق بیندازد و در مقابل ایران نیز انجام مذاکره در یک کشور بی‌طرف را با حضور یک کشور ثالث بپذیرد. این پیشنهاد توسط ایران رد شد.

در جریان جنگ ایران و عراق، ایران و سوریه به هم نزدیک‌تر شدند و به دلیل اختلافاتی که با سازمان آزادی‌بخش فلسطین پیدا کرده بودند، به حمایت از گروه‌های فلسطینی مخالف یاسر عرفات برخاستند. و یاسر عرفات هم از صدام حسین حمایت کرد. عرفات با وجود قطع روابطش با ایران روابط خود را با مجاهدین خلق ایران حفظ کرد.

عرفات در زمان حمله عراق به کویت از صدام حسین حمایت کرد این اقدام او باعث کاهش حمایت از او در بین کشورهای حاشیه خلیج فارس شد.

مرگ یاسر عرفات

یاسر عرفات، برنده جایزه صلح نوبل، که برای نزدیک به چهار دهه رهبری جنبش استقلال سرزمین ‌های فلسطینی را بر عهده داشت، در ۱۱ نوامبر ۲۰۰۴ پس از چند هفته دوره درمانی در بیمارستانی در پاریس درگذشت.

بنا به یافته‌های تحقیقات آزمایشگاهی در سویس یاسر عرفات با پلونیوم، مسموم شده بود. فرانسوا بشود، رئیس مؤسسه فیزیک پرتوی در دانشگاه لوزان، گفت تحقیقات بر نمونه‌های بیولوژیکی متمرکز بود که از وسایل شخصی و لباس‌های عرفات در بیمارستان نظامی پاریس گرفته شده و به همسر او سهی عرفات، تحویل داده شده بود. آقای بشود به الجزیره گفته‌است: «نتیجه آن شد که آثار پلونیوم روی این نمونه‌ها یافته شد». البته به گفته رئیس تیم تحقیقات آزمایشگاه، برای تأیید قطعی مسمومیت، لازم است که عرفات نبش قبر شود و عنوان داشت: «اگر سهی عرفات(بیوه یاسر عرفات) واقعاً می‌خواهد بداند چه بر سر همسرش آمده، باید نمونه برداری صورت بگیرد یعنی همسرش نبش قبر شود. خانم عرفات باید نمونه‌ای در اختیار ما بگذارد که غلظت بالای پلونیوم را نشان دهد».

باید گفت در زمان درگذشت عرفات، مقامات فلسطینی اسرائیل را متهم به مسموم ‌سازی او کردند که یک تیم تحقیقاتی فلسطینی، یک سال پس از مرگ او، احتمال ابتلای او به سرطان، ایدز و همچنین مسمومیت را رد کرد.

در نوامبر ۲۰۱۲ گروهی از بازپرسان بین‌المللی بنابر درخواست سهی عرفات(بیوه یاسر عرفات)، همسر یاسر عرفات، مأمور شدند تا با نبش قبر وی و نمونه‌برداری از پیکر وی، مجدداً احتمال مرگ وی با موارد رادیواکتیو را بررسی نمایند. این‌کار در تدابیر شدید امنیتی برگزار شد و متخصصانی از کشورهای فرانسه، روسیه و سوئیس مأمور آنالیز نمونه گرفته شده شدند.