مستعلیه (مستعلویه)

مستعلیه یا مستعلویه‏ از فرق «اسماعیلیه» پیروان مستعلی پسر مستنصر بودند. وی با برادرش نزار بر سر جانشینی خلافت، منافسه (رقابت) داشت.

تاریخچه

در سال 478 هجری قمری افضل پسر بدر الجمالی که با سمت فرمانده لشکر جانشین پدر شد با مسأله جدید انتخاب خلیفه فاطمی از میان دو برادر مواجه شد. در یک طرف نزار قرار داشت که جوانی برومند بود و قبلا به ولایتعهدی برگزیده شده بود و در طرف دیگر مستعلی بود که بدون پشتیبان بود در نتیجه اگر به خلافت می‌‏رسید کاملا به حامی نیرومند خویش امیر‌الجیوش متکی می‌گشت. با ملاحظه چنین وضعی، افضل دختر خود را به عقد ازدواج مستعلی در‌آورد و چون مستنصر در گذشت،‏ او داماد خودش مستعلی را به خلافت فاطمی برگزید. در پی این ماجرا نزار به اسکندریه گریخت و در آنجا قیام کرد، ولی زود دستگیر شده و به قتل رسید.

فرقه «اسماعیلیه» پس از امامت مستعلی از هم پاشید و اسماعیلیان مشرق از به رسمیت شناختن خلیفه جدید سرباز زدند و هواخواهی خود را از نزار و فرزندان او اعلام داشتند و ارتباط خویش را با سازمان فاطمیان در قاهره قطع کردند. در سال 525 هجری قمری پس از قتل الآمر پسر و جانشین مستعلی به دست طرفداران نزار، بقیه اسماعیلیان از پذیرش خلیفه جدید امتناع ورزیدند و معتقد شدند که فرزند شیرخوار آمر به نام طیب که گم شده بود، امام غایب و منتظر است و پس از وی دیگر امامی نخواهد آمد.

در سال 567 هجری قمری هنگامی که العاضد آخرین بازمانده خلیفه فاطمی در بستر مرگ افتاده بود، سردار کرد او صلاح الدین ایوبی که در آن زمان فرمانروای واقعی مصر محسوب می ‏شد، اجازه داد که خطبه به نام خلفای عباسی بخوانند و کتاب‌های اسماعیلیان را جمع‌‏آوری کرده سوزاندند. پس از دو قرن مصر دوباره به دست اهل تسنن افتاد امّا در سرزمین‌های دیگر، فرقه اسماعیلیه به دو شاخه عمده «نزاریه» و «مستعلویه» تقسیم شدند: «مستعلویان» که هنوز در یمن و هند باقی هستند که در سرزمین اخیر به نام (بهره) معروف اند.

مستعلویه در اوایل قرن یازدهم میلادی به تدریج از مصر به دو کشور یمن و هند مهاجرت کردند. اکنون در هند و در ایالت گجرات، بیش از دویست و شصت هزار مستعلوی با عنوان بهره که به زبان گجراتی یعنی بازرگان اقامت دارند .