سوره قریش
| نام | سوره قریش |
|---|---|
| شماره سوره | ۱۰۶ |
| جزء | ۳۰ |
| ترتیب نزول | ۲۹ |
| مکی/مدنی | مکی |
| تعداد آیات | ۴ |
| تعداد کلمات | ۱۷ |
| تعداد حروف | ۷۶ |
سوره قریش یا ایلاف از جمله سوره‌های کوتاه قرآن است که به وضعیت قریش بعد از نابودی سپاه ابرهه اشاره دارد. این سوره مکی است و بر اساس بعضی از روایات به همراه سوره فیل تشکیل یک سوره را می‌دهد. از پیامبر(ص) نقل شده هر کس سوره قریش را قرائت کند، خداوند به تعداد هر یک از طواف‌کنندگان و معتکفان در مسجد الحرام ده حسنه به او می‌دهد.
قریش
نام قبیلۀ بزرگى از عرب که رسول خدا(ص) از تیرۀ بنى‌هاشم از همان قبیله است[۱].
مفهوم کلی سوره
یادآورى نعمت‌هاى الهى، زمینه ساز عبادت ؛
الفت و دوستى، نعمت بزرگ الهى[۲].
اسامی سوره
علت نام‌گذاری
«سوره قریش»؛ این لفظ در آیۀ اول این سوره آمده است و غیر از این سوره در هیچ جای دیگر قرآن تکرار نشده است. این سوره در بسیاری از مصاحف و کتب تفسیری به این نام مشهور است[۴].
«سوره لإیلاف قریش»؛ عبارت آغازین این سوره است که در کلام پیامبر(ص) و نیز برخی صحابه و کتب تفسیری از این نام استفاده شده است[۵].
تعداد آیات و کلمات و حروف
اهداف و آموزه‌ها
محور اصلى سوره قریش بیان نعمت‌هاى الهى براى انگیزش حس سپاس گزارى و پرستش است[۹].
محتوا و موضوعات
سوره قریش در حقیقت مکمل سوره فیل محسوب مى‌شود و آیات آن دلیل روشنى بر این مطلب است.
محتواى سوره قریش بیان نعمت خداوند بر قریش و الطاف و محبت‌هاى او نسبت به آنهاست، تا حس شکرگزارى آنها تحریک شود و به عبادت پروردگار این بیت عظیم که تمام شرف و افتخارشان از آن است قیام کنند.
همانگونه که سوره والضحى و سوره الم نشرح در حقیقت یک سوره محسوب مى‌شود، همچنین سوره فیل و سوره قریش نیز این‌گونه‌اند زیرا که اگر درست در محتواى آن دو دقت کنیم پیوند مطالب آنها به قدرى است که مى‌تواند دلیل بر وحدت آن دو بوده باشد.
به همین دلیل براى خواندن یک سوره کامل در هر رکعت از نماز اگر کسى سوره‌هاى فوق را انتخاب کند باید هر دو را با هم بخواند[۱۰].
فضائل، خواص و ثواب قرائت
در حدیث ابى‌بن‌کعب است که هر کس سوره قریش را قرائت کند خداوند به عدد هر کس که طواف کعبه نموده و معتکف به آن باشد ده حسنه به او عطا فرماید.
عیاشى به اسناد خودش از مفضل‌بن‌صالح از امام صادق(ع) روایت کرده که فرمود: «جمع نمی‌شود دو سوره در یک رکعت، مگر الضحى و الم نشرح، و الم تر کیف و لایلاف قریش».
از ابى‌العبّاس از امام باقر و یا امام صادق(ع) روایت کرده که فرمود: «الم تر کیف فعل ربّک و لایلاف قریش یک سوره هستند».
روایت شده که ابى‌بن‌کعب در مصحف و قرآنش بین آنها بسم اللَّه را که فصل بین دو سوره است نگذاشت.
عمروبن‌میمون‌ازدى می‌گوید: «نماز مغرب را پشت سر عمربن‌خطاب خواندم در رکعت اول سوره والتین و الزیتون را خواند، و در رکعت دوّم سوره الم تر کیف و لایلاف قریش را قرائت نمود»[۱۱].
محل نزول و زمان
فضای نزول
سوره قریش در مقام امتنان بر قوم قریش است و از آن نتیجه مى‌گیرد که باید در مقابل این امتنان، پروردگار کعبه را عبادت کنند که آنها را به برکت کعبه ایمنى بخشیده و از گرسنگى نجات داده است.
توضیح اینکه سرزمین مکه محل بى‌آب و علفى است، مردم آنجا مجبور بودند به شام و یمن مسافرت کنند و ما یحتاج خویش را از آن دو محل فراهم آورند و گرنه زندگى برایشان دشوار و طاقت‌فرسا مى‌شد. بنابراین آنها در زمستان به یمن مسافرت مى‌کردند که محل گرمسیرى بود و به آن رحلةالشتاء مى‌گفتند و در تابستان به شام سفر مى‌کردند که هواى خنکى داشت و به آن رحلةالصیف نام نهاده بودند، اهل مکه در این مسافرت‌ها از شر سارقین و راهزنان ایمن بودند، مردم تا مى‌دانستند که این کاروان مال قریش است صدمه نمى‌زدند بلکه کمک هم مى‌کردند، گویى این از آن جهت بود که ماجراى اصحاب فیل را شنیده بودند و از مزاحمت به قریش مى‌ترسیدند و یا فقط به احترام کعبه آنها را اذیت نمى‌کردند[۱۴].
ویژگی
سوره قریش از سور مفصلات می‌باشد[۱۵] ابن قتیبه می‌گوید: ... مفصلات سوره‌های کوچکی هستند که بعد از سور مثانی آمده‌اند. اینکه چرا این سوره‌ها را مفصل نامیده‌اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اینکه بسیار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ از یکدیگر جدا شده‌اند[۱۶].
روایتى است که از رسول خدا[۱۷] نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره‌هاى مئین را به جاى انجیل و سوره‌هاى مثانى را به جاى زبور به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌هاى مفصّل فزونى بخشید[۱۸].
همانگونه که سوره" و الضحى" و سوره" ا لم نشرح" در حقیقت یک سوره محسوب مى‌شود، همچنین است سوره" فیل" و سوره" قریش" چرا که اگر درست در محتواى آن دو دقت کنیم پیوند مطالب آنها بقدرى است که مى‌تواند دلیل بر وحدت آن دو بوده باشد.
به همین دلیل براى خواندن یک سوره کامل در هر رکعت از نماز اگر کسى سوره‌هاى فوق را انتخاب کند باید هر دو را با هم بخواند[۱۹].
منبع
برگرفته از سایت سوره قریش - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir
پانویس
- ↑ قاموس قرآن، ج5، ص 306.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 22، ص: 351.
- ↑ التحرير و التنوير، ج 30، ص 485.
- ↑ أسماء سور القرآن و فضائلها، ص 560.
- ↑ همان، ص 561.
- ↑ الكشف و البيان، ج 10، ص 299.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 22، ص 352.
- ↑ تفسير نمونه، ج 27، ص 346.
- ↑ ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 27، ص 291.
- ↑ همان.
- ↑ حجةالتفاسير و بلاغ‌الإكسير، مقدمه اول، ص 37.
- ↑ تفسير احسن‌الحديث، ج 12، ص 364.
- ↑ التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313.
- ↑ التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313.
- ↑ جامع البيان فى تفسير القرآن، ج 1، ص 34.
- ↑ همان.
- ↑ تفسير نمونه، ج 27، ص 346.