کعبه

کعبه معظمه

کعبه بنایی است مکعب شکل که در مسجد الحرام و در شهر مکه واقع شده است. این بنا به عنوان قبله مسلمانان مشهور است و در دین اسلام شرافت والایی دارد و طواف به دور آن از شرط واجب قبولی حج می باشد.برخی از روایات به این نکته اشاره دارند مکانی که کعبه در آن قرار دارد اولین نقطه ای است که هنگام نمایان شدن خشکی ها از زیر آب( دحو الارض)پدیدار شده است. مسلمانان در مناسک حج گرد کعبه طواف می کنند. در آیات قرآن به صراحت بیان شده است که حضرت ابراهیم علیه السلام به کمک فرزندش اسماعیل دیوارهای کعبه را بالا آورد و مردم را به مناسک حج دعوت کرد و در برخی دیگر روایات آمده است که کعبه در ابتدا به دست حضرت آدم توسط حضرت آدم علیه السلام بنا شد و بعدها به دست حضرت ابراهیم علیه باز سازی شد.از جمله حوادث مهم و قابل توجه مربوط به کعبه تدبیر رسول خدا صلی الله علیه و آله در جانمایی و نصب حجر الاسود و نیز تولد امام علی ع بود.

مکان جغرافیایی کعبه

برای آشنایی با موقعیت جغرافیایی کعبه باید از موقعیت جفرافیایی مسجد الحرام که کعبه در درون آن قرار دارد مطلع شد. مسجد الحرام داخل شهر مکه و میان کوه های ابو قبیس، جیاد، هندی و عمر قرار گرفته است.عرض جغرافیایی کعبه ۲۱ درجه و ۲۵ دقیقه و ۲۱ ثانیه شمالی و طول جغرافیایی آن ۳۹ درجه و ۴۹ دقیقه و ۳۴٫۲۵ ثانیه شرقی است.

نام های کعبه

کعبه در لغت به معنای مکانی مربع شکل است و به همین دلیل به خانه خدا کعبه می گویند. البته مشهور ترین نام کعبه بیت الله یعنی خانه خدا است. در قرآن برای کعبه چند نام دیگر هم استعمال شده است. البیت، و البیت‌الحرام،البیت‌العتیق،

جایگاه کعبه در اسلام

کعبه مقدس ترین مکان عبادت برای مسلمانان شناخته شده است و نیز اولین بنایی است که برای عبادت مردم ساخته شد.زیارت خانه خدا در قالب مناسک حج بر هر مسلمانی که به حد استطاعت رسیده است واجب برای یک بار در طول عمر واجب است. خداوند کعبه را از سال دوم هجرت به عنوان قبله مسلمین معرفی کرد. و پس از آن مسملمانان مکلف شدند تا نماز را به سوی کعبه بخوانند.

آداب تکلیفی مربوط به کعبه

در منابع فقهی مسلمانان فهرست احکام تکیلفی که کعبه محور آن است ذکر شده است که به برخی از آن اشاره می شود. 1.واجب: باید شخص مسلمانی را که در حال مرگ است به پشت خوابانده کف پایش را به طرف قبله قرار دهند و بعد از مرگ نیز میت را باید به پهلوی راست بخوابانند که صورت و شکم او به طرف قبله باشد 2.حرام: کسی که در توالت می نشیند جهت نشستنش نباید به طرف قبله یا پشت به آن باشد و گرنه حرام است. مستحب: مستحب است انسان هنگام قرائت قرآن به طرف قبله قرار گیرد. مکروه: هم بستری با همسر رو به قبله یا پشت به آن مکروه است.

ارکان کعبه

خانه خدارای چهار رکن است:

رکن شرقی (رکن اسود): این رکن در کنار درِ کعبه و تقریباً روبروی چاه زمزم قرار دارد و چون حدودا در سمت مشرق واقع است، رکن شرقی نامیده شده است. حجر الاسود در این رکن است و از این روی نام دیگر این رکن، رکن اسود است. طواف دور کعبه از این رکن آغاز می‌شود. رکن شمالی یا عراقی: این رکن بر اساس جهت حرکت در طواف پس از رکن شرقی واقع است. از این جهت که تقریباً در جهت شمال است، نام آن رکن شمالی است و از این جهت که به سمت عراق است رکن عراقی نیز نامیده شده است. این رکن در شرق حجر اسماعیل است. رکن غربی یا شامی: رکنی است که بر اساس جهت طواف، پس از رکن شمالی واقع است. از این جهت که تقریباً در جهت مغرب است رکن غربی و چون در سمت شام است رکن شامی نامیده شده است. این رکن در غرب حجر اسماعیل است. رکن جنوبی یا یمانی: رکنی است که بر اساس جهت حرکت در طواف پس از رکن غربی واقع است. به آن مستجار نیز می‌گویند. این رکن موازی رکن حجرالاسود است. از این جهت که تقریباً در جهت جنوب است رکن جنوبی و به این دلیل که عرب‎ها هر چیزی را که در سمت جنوب بود یمانی می‌گفتند (به اعتبار یمن)، رکن یمانی نامیده شده است.

نام کعبه در قرآن

نام کعبه در سوره مائده در آیات 95 و 97 آمده است.

پیشینه تاریخی بنای کعبه

در نقل ها آمده است خانه کعبه به دست حضرت ابراهیم و کمک فرزندش حضرت اسماعیل بنا شد. قرآن کریم به این موضوع اشاره کرده است. با این حال برخی به شهادت آیه مذکور در این که حضرت ابراهیم علیه السلام خانه کعبه را بنا نموده است، مناقشه کردند و گفتند که حضرت فقط مامور بوده که پایه های کعبه را بالا ببرد. در هر صورت کعبه پس از بنا محل اسکان نسل ابراهیم علیه السلام شد و پس از استقرار فرزندان اسماعیل به تدریج قبایل جرهم،خزاعه و سپس قبیله معروف قریش در مکه سکنی گزیدند و هر کدام به سهم خود متولی و کلید دار کعبه شدند. کعبه در دوره هایی از زمان از حالت معبد خارج شده و به صورت بتکده در آمد.

رواياتى درباره كعبه

• امام علی علیه السلام در وصف خانه خدا می فرمایند: «مگر نمى بينيد خداوند انسانها را از زمان آدم تا انسانهاى آخرين اين جهان، با سنگ هائى كه نه زيان مى رسانند و نه نفع مى بخشند، نه مى بينند و نه مى شنوند، آزمايش نموده. اين سنگ ها را خانه محترم خود قرار داده; و آن را موجب پايدارى و پابرجائى مردم گردانيده است... سپس آن را در پر سنگلاخ ترين مكان ها و بى گياه ترين نقاط زمين و كم فاصله ترين دره ها در ميان كوه هاى خشن، رملهاى فراوان، چشمه هاى كم آب، و آبادى هاى از هم جدا و پر فاصله، كه نه شتر، و نه اسب و گاو و گوسفند هيچ كدام در آن به راحتى زندگى نمى كند قرار داد و سپس آدم و فرزندانش را فرمان داد كه به آن سو توجه كنند و آن را مركز تجمع و سر منزل مقصود و باراندازشان گردانيد؛ تا افراد از اعماق قلب به سرعت از ميان فلات و دشت هاى دور، و از درون واديها و دره هاى عميق، و جزائر از هم پراكنده درياها به آنجا روى آورند، تا به هنگام سعى شانه ها را حركت دهند و «لااله الاّ الله» گويان اطراف خانه طواف كنند، و با موهاى آشفته و بدن هاى پر گرد و غبار به سرعت حركت كنند، لباسهائى كه نشانه شخصيت ها است كنار انداخته و با اصلاح نكردن موها قيافه خود را تغيير دهند. اين آزمونى بزرگ، امتحانى شديد و آزمايشى آشكار و پاكسازى و خالص گردانيدنى مؤثر است كه خداوند آن را سبب رحمت و رسيدن به بهشتش قرار داده است. اگر خداوند خانه محترمش و محلهاى انجام وظائف حج را در ميان باغها و نهرها و سرزمينهاى هموار و پر درخت و پر ثمر، مناطقى آباد و داراى خانه و كاخهاى بسيار و ... قرار مى داد به همان نسبت كه آزمايش و امتحان آسان تر بود، پاداش و جزاء نيز كمتر بود. اما خداوند بندگانش را با انواع شدائد مى آزمايد و با انواع مشكلات دعوت به عبادت مى كند و به اقسام گرفتاري ها مبتلا مى نمايد تا تكبر را از قلبهايشان خارج سازد، و خضوع و آرامش را در آنها جايگزين نمايد».[۳۱] • امام صادق (علیه السلام): «تا گاهى كه كعبه برپا است دين استوار خواهد ماند».[۳۲] • امام صادق علیه السلام: «نگاه به کعبه عبادت است.»[۳۳] پانویس 1. • سید علی قاضی‌عسکر، موقعیت جغرافیایی مکه و مسجدالحرام‌، میقات حج، دوره 14، شماره 54، زمستان 1384 • • موقعیت جغرافیایی مکه و مسجدالحرام، میقات حج، زمستان 1384، شماره 54 • • https://www.heavens-above.com/SelectLocation.aspx?lat=0&lng=0&loc=Unspecified&alt=0&tz=UCT • • ابراهیم جناتی، اسامی کعبه در قرآن، میقات حج، شماره 1، پاییز 1371 در دسترس:پایگاه حوزه، بازیابی: 21 خرداد 1397 • • نک: تفسير القمي، ج‏2، ص 69 • • نک: ثواب الاعمال، شیخ صدوق، ص 79 • • دروس هيئت و ديگر رشته ‏هاى رياضى، حسن حسن زاده آملی، ج‏1، ص: 233 • • من لا يحضره الفقيه، شیخ صدوق، ج‏2، ص 235 • • مخزن العرفان در علوم قرآن، نصرت‌بیگم امین، ج‏2، ص: 79 • • نثر طوبی، ابوالحسن شعرانی، کتابفروشی اسلامیه، ص100. • • دانشنامه جهان اسلام، ج12، مدخل "حج" از سیده رقیه میرابوالقاسمى • • سید مصطفی حسینی دشتی، فرهنگ «معارف و معاریف»، مدخل کعبه • • دانشنامه جهان اسلام، ج12، مدخل "حج" از سیده رقیه میرابوالقاسمى • • پژوهشى تاريخى در ماجراى اصحاب فيل، حسن فراهانى، معرفت، شماره 40 ، بهار 1380 • • إثبات الهداة، الحر العاملي ، ج‏3، ص441 • • رک: ولادت امام علی علیه السلام، همین دانشنامه. • • سید مصطفی حسینی دشتی، فرهنگ «معارف و معاریف»، مدخل کعبه • • حسین واثقی؛ مبارک علی هندی، تاریخ بنای کعبه، ص۱۲۰ • • ترجمه تفسير الميزان، ج‏3، ص: 556 • • کعبه، ویکی شیعه، بازیابی:‏۲۷ خرداد ۱۳۹۷ • • رسول جعفریان، پرده داری و کلیدداری کعبه، میقات حج، بهار 1375، شماره 15 - این مقاله ترجمه گزیده از مصاحبه مجله الاسبوعية الحديثه با عبدالعزيز بن عبدالله الشيبي (پرده دار کعبه) در تاریخ 26 ذي قعده سال 1416 است. • • آیه 96 سوره آل عمران • • بقره/125، حج/26، نوح،28 • • عبداللَّه جوادی آملی، خصوصیت فقهی محدوده کعبه، میقات حج، پاییز 1372، شماره 5 • • وقايع الايام، شيخ عباس قمي، ص 308 • • فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل البیت علیهم السلام، ج1، ص476 • • ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)،مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، 1392 ش، ج2، ص157 • • رسالۀ نجاة العباد، امام خمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، 1385 ش، ص 15 • • فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل البیت علیهم السلام، ج1، ص476 • • ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)، ج2، ص 256 • • نهج البلاغه: خطبه 192. • • علل الشرائع، شیخ صدوق، ص 396. • الكافي، ج‏4، ص240

کعبه معظمه

کعبه بنایی است مکعب شکل که در مسجد الحرام و در شهر مکه واقع شده است. این بنا به عنوان قبله مسلمانان مشهور است و در دین اسلام شرافت والایی دارد و طواف به دور آن از شرط واجب قبولی حج می باشد.برخی از روایات به این نکته اشاره دارند مکانی که کعبه در آن قرار دارد اولین نقطه ای است که هنگام نمایان شدن خشکی ها از زیر آب( دحو الارض)پدیدار شده است. مسلمانان در مناسک حج گرد کعبه طواف می کنند. در آیات قرآن به صراحت بیان شده است که حضرت ابراهیم علیه السلام به کمک فرزندش اسماعیل دیوارهای کعبه را بالا آورد و مردم را به مناسک حج دعوت کرد و در برخی دیگر روایات آمده است که کعبه در ابتدا به دست حضرت آدم توسط حضرت آدم علیه السلام بنا شد و بعدها به دست حضرت ابراهیم علیه باز سازی شد.از جمله حوادث مهم و قابل توجه مربوط به کعبه تدبیر رسول خدا صلی الله علیه و آله در جانمایی و نصب حجر الاسود و نیز تولد امام علی ع بود.

مکان جغرافیایی کعبه

برای آشنایی با موقعیت جغرافیایی کعبه باید از موقعیت جفرافیایی مسجد الحرام که کعبه در درون آن قرار دارد مطلع شد. مسجد الحرام داخل شهر مکه و میان کوه های ابو قبیس، جیاد، هندی و عمر قرار گرفته است.عرض جغرافیایی کعبه ۲۱ درجه و ۲۵ دقیقه و ۲۱ ثانیه شمالی و طول جغرافیایی آن ۳۹ درجه و ۴۹ دقیقه و ۳۴٫۲۵ ثانیه شرقی است.

نام های کعبه

کعبه در لغت به معنای مکانی مربع شکل است و به همین دلیل به خانه خدا کعبه می گویند. البته مشهور ترین نام کعبه بیت الله یعنی خانه خدا است. در قرآن برای کعبه چند نام دیگر هم استعمال شده است. البیت، و البیت‌الحرام،البیت‌العتیق،

جایگاه کعبه در اسلام

کعبه مقدس ترین مکان عبادت برای مسلمانان شناخته شده است و نیز اولین بنایی است که برای عبادت مردم ساخته شد.زیارت خانه خدا در قالب مناسک حج بر هر مسلمانی که به حد استطاعت رسیده است واجب برای یک بار در طول عمر واجب است. خداوند کعبه را از سال دوم هجرت به عنوان قبله مسلمین معرفی کرد. و پس از آن مسملمانان مکلف شدند تا نماز را به سوی کعبه بخوانند.

نام کعبه در قرآن

نام کعبه در سوره مائده در آیات 95 و 97 آمده است.

پیشینه تاریخی بنای کعبه

حضرت ابراهیم(ع) به امر خدا، کعبه را بنا نهاد. در ساختن خانه کعبه، فرزند وی اسماعیل نیز او را یاری کرد.[۱۱] این موضوع در آیات قرآن کریم نیز آمده است.[۱۲] البته، در این باره که نخستین بار کعبه در چه زمانی بنا شد، نقل‎های متفاوتی وجود دارد. در برخی از این نقل‎ها حتی ساخت کعبه قبل از خلقت حضرت آدم عنوان شده است.[۱۳] ولی برخی از مورخان در مورد اعتبار این گونه ادعاها تردید کرده‎اند.[۱۴] پس از استقرار فرزندان اسماعیل در کعبه ابتدا قبیله جرهم، سپس قبیله خزاعه، سپس قریش ساکن مکه و متولی کعبه شدند. و در طی اعصار و قرون کعبه از صورت معبد یکتاپرستانه به صورت بتکده درآمد.[۱۵]

ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۱، صص ۸۱ و ۸۲؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج۱، ص۳۷۸؛ طبری، تاریخ الطبری، ج۱، ص۲۵۱

بقره، ۱۲۷

ابو ولید الازرقی، أخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، ج۱، ص۶۸ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج۱، ص۳۷۹ و ج۳، ص۴۷۵ خرمشاهی قوام‌الدین، کعبه، در دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۱۸۸۳

• • • ۳ تاریخ کعبه • ۴ ساختمان فعلی کعبه • ۵ جایگاه کعبه در اسلام • ۶ رواياتى درباره كعبه • ۷ پانویس • ۸ آرشیو عکس و تصویر

تاریخ کعبه کعبه پیش از اسلام: مطابق با برخی روایات زمین را در ابتدا آب فراگرفته بوده و محل کعبه اولین نقطه ای است که سر از آب بیرون آورده است و سپس خشکی سطح زمین از آنجا بسط یافته است.[۵] در این روایات از این واقعه با عنوان دحو الارض یاد شده که به آیه 30 سوره نازعات «وَ الْأَرْضَ بَعْدَ ذلِكَ دَحاها» اشاره دارد و حتی روز بیست و پنجم ماه ذی القعده به عنوان تاریخ آن تعیین شده و برای آن اعمال و آدابی ذکر شده است.[۶] برخی از دانشمندان مسلمان معاصر، بر آمده بودن زمین در استوا و نقاط نزدیک به آن و زیاد بودن قطر زمین در استوا را دلیل علمی این مطلب می دانند.[۷] روایات اشاره به این دارد که حضرت آدم عليه السلام، اولین كسى است كه خانه كعبه را ساخت و اساس آن را بنا نهاد.[۸] در روايتی از ابن عباس آمده است که چون آدم از بهشت به زمين هبوط نمود خطاب رسيد اى آدم در زمين خانه ‏اى بنا كن كه محل عبادت و ذكر و طواف‏گاه مردم باشد همان طورى كه ديدى ملائكه در اطراف عرش محل عبادت گاهى داشتند اين بود كه آدم به كمك جبرئيل خانه كعبه را عمارت نمود.... و خانه كعبه برپا بود تا وقتى كه به طوفان نوح خداوند كعبه را به آسمان چهارم برد و هر روزى هفتاد هزار ملائكه در آنجا طواف ميكردند و محل و مكان كعبه خالى بود تا زمان ابراهيم عليه السلام كه حضرتش مأمور گرديد مجددا كعبه را بنا كند.[۹] برخی با برداشت از آیه 127 سوره بقره حضرت ابراهیم علیه السلام را به عنوان بنیان گذار نخستین کعبه معرفی نموده اند اما آیه «و اذ يرفع ابراهيم القواعد من البيت و اسماعيل...» خود اشاره دارد که حضرت ابراهيم بنيان گذار كعبه نبوده بلكه آن حضرت چنانچه برخی گفته اند پایه های آن را بالا برده است.[۱۰] حضرت ابراهیم علیه السلام همچنین سنّت حج‌ را که گر چه مطابق با روایات از زمان حضرت آدم آغاز گردیده بود اما به تدریج به فراموشى سپرده شده بود احیا نمود.[۱۱] بنایی كه بدست حضرت ابراهيم و فرزندش اسماعيل ساخته شده بود همچنان باقى بود تا آن كه عماليق و پس از آنها جرهميان آن را تجديد بنا نمودند. و هنگامى كه زعامت مكه به قصىّ بن كلاب، يكى از اجداد پيغمبر اسلام رسيد (قرن دوم قبل از هجرت)، كعبه را از شالوده بركند و از نو آن را با استوارترين كيفيت ممكن در آن زمان بساخت و دارالندوه را در كنارش بنا نهاد كه آن خانه مركز حكومت و محل تصميم گيريهاى آنها بود. آنگاه اطراف كعبه را به شاخه هاى گوناگون قبيله بزرگ قريش اختصاص داد كه منازلشان را حول خانه بنا كردند آنچنان كه درب خانه هاى آنها به مسجدالحرام گشوده مى شد.[۱۲] آیینهاى حج، با گذشت زمان و گسترش بت‌پرستى میان اعراب، تغییرات ماهوى كرد. یکی از تغییرات مهم آن بود که چندین قرن پیش از ظهور اسلام، عمرو بن لُحَىّ خزاعى (سرپرست امور مكه) بتهایى بر گرد كعبه نهاد كه تكریم آنها بخشى از آیین حج شد.[۱۳] یکی از رویدادهای مهم مربوط به کعبه پیش از ظهور اسلام، حمله ابرهه به کعبه است. ابرهه در حدود سال 530 م به فرمانروایی یمن رسید. او پس از تثبیت حاکمیت خودش، كليسایی بى نظير به نام «قليّس» در شهر صنعا ساخت و قصد داشت آن را زيارتگاه عرب كند. به همين دليل، عرب ها به خشم آمدند و فردی از تیره بنى فُقَيْم، «قليس» را آلوده كرد. ابرهه نيز به قصد انتقامجويى و ويران كردن كعبه، سپاهى را كه فيل به همراه آن بود، به مكه روانه نمود. اما پس از حمله، مورد هجوم تعدادى پرنده، كه شبيه پرستو بودند قرار گرفتند كه هر كدام با سنگ ريزه هايى كه همراه داشتند به سپاه ابرهه حمله كردند و شكست سختى بر اين سپاه وارد آوردند.[۱۴] این واقعه در قرآن نیز آمده است و سوره فیل به شرح آن اختصاص پیدا نموده است. سال وقوع این رویداد در بین اعراب به عام الفیل شهرت پیدا نمود که میلاد پیامبر اسلام نیز در همین سال بوده است. رویداد مهم دیگر ولادت امام علی علیه السلام در کعبه در سیزدهم رجب سال 30 عام الفیل است.[۱۵] که در منابع مختلف شیعه و سنی آن را نقل نموده اند.[۱۶] پنج سال پيش از بعثت رسول گرامى اسلام، سيل عظيمى در مكه اتفاق افتاد كه خانه کعبه را از اساس ويران ساخت، قبايل عرب ساكن مكه به تجديد بناى آن متفق گشتند، و هر قبيله بخشى از هزينه آن را تقبل نمود. چون ساختمان كعبه به جائى رسيد كه مى بايست «حجرالاسود» نصب شود، ميان قبايل اختلاف پديد آمد كه چه كسى و از چه قبيله اى بدين افتخار مفتخر گردد. سرانجام همه به اتفاق نظر، محمد بن عبدالله (صلی الله علیه و اله) را كه آن روز به عنوان محمد امين مشهور و به وفور عقل و سداد مشهور بود و آن روز 35 سال از عمر شريفش مى گذشت، جهت اين امر برگزيدند. آن حضرت ردائى بخواست و حجر را در آن بنهاد، نماينده هاى قبايل را فرمود هر يك گوشه اى از آن رداء گرفتند و چون به محاذى موضع بلند شد خود به دست مبارك آن را از رداء برگرفت و به جاى مخصوص منصوب نمود (برخى گفته اند: خود حضرت جهت حلّ نزاع اين پيشنهاد بداد و مقبول افتاد).[۱۷] تاریخ نگاران متقدم از تغییر برخی ویژگی‌های کعبه در این تجدید بنا در مقایسه با ویژگی‌های بنای ساخته شده به دست حضرت ابراهیم خبر داده‌اند. افزودن بر ارتفاع، کاستن از طول، مسدود کردن درب غربی و افزودن ارتفاع درب شرقی کعبه، چهار تغییری است که گفته می‌شود در تجدید بنای کعبه لحاظ شده است.[۱۸] کعبه پس از اسلام: بنای ساخته شده توسط قریش همچنان بر جاى بود تا زمانى كه عبدالله زبیر در عهد يزيد بن معاويه مسلط بر حجاز شد و يزيد سردارى بنام حصین به سركوبيش فرستاد، و در اثر جنگ و سنگهاى بزرگى كه لشكر يزيد با منجنيق بطرف شهر مكه‏ پرتاب مى ‏كردند، كعبه خراب شد و آتش‏هايى كه باز با منجنيق به سوى شهر مى‏ ريختند، پرده كعبه و قسمتى از چوبهايش را بسوزانيد، بعد از آنكه با مردن يزيد جنگ تمام شد، عبد اللَّه بن زبير به فكر افتاد، كعبه را خراب نموده بناى آن را تجديد كند، دستور داد گچى ممتاز از يمن آوردند، و آن را با گچ بنا نمود و حجر اسماعيل را جزء خانه كرد، و در كعبه را كه قبلا در بلندى قرار داشت، تا روى زمين پائين آورد. و در برابر در قديمى، درى ديگر كار گذاشت. تا مردم از يك در درآيند و از در ديگر خارج شوند و ارتفاع بيت را بيست و هفت ذراع (تقريبا سيزده متر و نيم) قرار داد و چون از بنايش فارغ شد، داخل و خارج آن را با مشك و عبير معطر كرد، و آن را با جامه‏اى از ابريشم پوشانيد، و در هفدهم رجب سال 64 هجرى از اين كار فارغ گرديد. و بعد از آنكه عبدالملک مروان متولى امر خلافت شد، حجاج بن يوسف به فرمانده لشكرش دستور داد تا به جنگ عبد اللَّه بن زبير برود كه لشكر حجاج بر عبد اللَّه غلبه كرد و او را شكست داده و در آخر كشت و خود داخل بيت شد و عبد الملك را بدانچه ابن زبير كرده بود خبر داد. عبد الملك دستور داد، خانه‏ اى را كه عبد اللَّه ساخته بود خراب نموده به شكل قبلى ‏اش برگرداند. حجاج ديوار كعبه را از طرف شمال شش ذراع و يك وجب خراب نموده و به اساس قريش رسيد و بناى خود را از اين سمت بر آن اساس نهاد، و باب شرقى كعبه را كه ابن زبير پائين آورده بود در همان جاى قبليش (تقريبا يك متر و نيم يا دو متر بلندتر از كف) قرار داد و باب غربى را كه عبد اللَّه اضافه كرده بود مسدود كرد آن گاه زمين كعبه را با سنگهايى كه زياد آمده بود فرش كرد. وضع كعبه بدين منوال باقى بود، تا آنكه سلطان سليمان عثمانى در سال نهصد و شصت روى كار آمد، سقف كعبه را تغيير داد. و چون در سال هزار و صد و بيست و يك هجرى احمد عثمانى متولى امر خلافت گرديد، مرمت‏هايى در كعبه انجام داد، و چون سيل عظيم سال هزار و سى و نه بعضى از ديوارهاى سمت شمال و شرق و غرب آن را خراب كرده بود، سلطان مراد چهارم، يكى از پادشاهان آل عثمان دستور داد آن را ترميم كردند.[۱۹] پس از آن ساختمان کعبه تا سده اخیر تعمیر نشده بود، ولی در سال ۱۳۷۷ قمری و سپس ۱۴۱۷ قمری به دستور سعود بن عبدالعزیز و فهد بن عبدالعزیز در آن تعمیراتی صورت گرفت.[۲۰] ساختمان فعلی کعبه

مشخصات بنای فعلی کعبه چنین است: • از سنگ سخت (الحجارة الصلبة الزقاء) است. • ارتفاع آن در حدود پانزده متر و طول جهتی كه حجر اسماعیل در آن است و وجه برابرش ده متر و ده سانتیمتر است و طول دو ضلع دیگر 12 متر است. • زوایه های كعبه تقریباً به سمت جهات اربعه شمال، جنوب، شرق و غرب است. • حجرالاسود در ارتفاع یك متر و نیمی از زمین قرار گرفته و درِ كعبه نیز دو متری از زمین مطاف ارتفاع دارد و با نردبان باید بالا رفت. • محل كعبه تقریباً در وسط مسجدالحرام است و بیشتر به ضلع شرقی ـ جنوبی مسجدالحرام نزدیك است تا به دو ضلع دیگر. اطراف كعبه، میدان مطاف است و این یك دایره مستطیلی است كه قطر شمالی ـ جنوبی آن 51 متر و قطر شرقی ـ غربی آن 41 متر است. • دایره مطاف كه خارج از مستطیل كعبه است در غرب و جنوب با فاصله 51 متر و شرق و شمال 41 متر است.[۲۱] جایگاه کعبه در اسلام کعبه در آئین اسلام جایگاه و حرمت ویژه ای دارد. و قرآن آن را اولین خانه ای می داند که برای عبادت مردم قرار داده شده است.[۲۲] در بین مسلمانان از کعبه به بیت الله تعبیر می شود. این تعبیر برگفته از آیاتی از قرآن است که در آنها خداوند از کعبه به "بیتی" تعبیر نموده است.[۲۳] محدوده کعبه احکام فقهی مخصوصی دارد، همچون اینکه کسی بدون احرام نمی تواند وارد آن شود و آزار و ایذای کسی که به حرم وارد شده، حرام است تا جایی که حتی اگر در بیرون حرم جنایتی انجام داده باشد تا وقتی که در محدوده حرم است نمی توان حدود الهی را بر او جاری نمود.[۲۴] کعبه از سال دوم هجری به عنوان قبله مسلمانان در نماز تعیین شد[۲۵] و بر مسلمانان واجب است که تمام نمازهای واجب و مستحب مگر نمازهای مستحبی که در حال حرکت خوانده می‌شود را به سمت آن بجای آورند. استقبال (رو نمودن) و ادبار (پشت نمودن) به کعبه در موارد دیگری از فقه و سنن اسلامی نیز مطرح است. از آن جمله احکام تکلیفی زیر در کتابهای فقهی ذکر شده است: • وجوب: مسلمانی را که محتضر است یعنی درحال جان دادن است، باید به پشت بخوابانند به طوری که کف پاهایش به طرف قبله باشد و ميت را بايد در قبر به پهلوي راست طوري بخوابانند كه جلوي بدن او رو به قبله باشد.[۲۶] همچنین یکی از شروط ذبح حیوانات این است که در موقع سر بريدن حیوان باید محل ذبح آن و مقادیم بدنش را‏‎ ‎‏رو به قبله نمایند.[۲۷] • حرمت: رو به قبله یا پشت به قبله نمودن به هنگام تخلی حرام است.[۲۸] • استحباب: استقبال قبله در حال دعا، ذكر، تعقيب نماز، قرائت قرآن، سجده شكر و تلاوت، نشستن در مسجد، بلكه مطلق نشستن، هنگام تلقين ميّت، زيارت قبر مؤمن، طرح دعوا نزد حاكم شرع و به قول مشهور، گفتن اذان و اقامه، مستحب است.[۲۹] • کراهت: رو به قبله يا پشت به قبله جماع نمودن مکروه است.[۳۰] رواياتى درباره كعبه • امام علی علیه السلام در وصف خانه خدا می فرمایند: «مگر نمى بينيد خداوند انسانها را از زمان آدم تا انسانهاى آخرين اين جهان، با سنگ هائى كه نه زيان مى رسانند و نه نفع مى بخشند، نه مى بينند و نه مى شنوند، آزمايش نموده. اين سنگ ها را خانه محترم خود قرار داده; و آن را موجب پايدارى و پابرجائى مردم گردانيده است... سپس آن را در پر سنگلاخ ترين مكان ها و بى گياه ترين نقاط زمين و كم فاصله ترين دره ها در ميان كوه هاى خشن، رملهاى فراوان، چشمه هاى كم آب، و آبادى هاى از هم جدا و پر فاصله، كه نه شتر، و نه اسب و گاو و گوسفند هيچ كدام در آن به راحتى زندگى نمى كند قرار داد و سپس آدم و فرزندانش را فرمان داد كه به آن سو توجه كنند و آن را مركز تجمع و سر منزل مقصود و باراندازشان گردانيد؛ تا افراد از اعماق قلب به سرعت از ميان فلات و دشت هاى دور، و از درون واديها و دره هاى عميق، و جزائر از هم پراكنده درياها به آنجا روى آورند، تا به هنگام سعى شانه ها را حركت دهند و «لااله الاّ الله» گويان اطراف خانه طواف كنند، و با موهاى آشفته و بدن هاى پر گرد و غبار به سرعت حركت كنند، لباسهائى كه نشانه شخصيت ها است كنار انداخته و با اصلاح نكردن موها قيافه خود را تغيير دهند. اين آزمونى بزرگ، امتحانى شديد و آزمايشى آشكار و پاكسازى و خالص گردانيدنى مؤثر است كه خداوند آن را سبب رحمت و رسيدن به بهشتش قرار داده است. اگر خداوند خانه محترمش و محلهاى انجام وظائف حج را در ميان باغها و نهرها و سرزمينهاى هموار و پر درخت و پر ثمر، مناطقى آباد و داراى خانه و كاخهاى بسيار و ... قرار مى داد به همان نسبت كه آزمايش و امتحان آسان تر بود، پاداش و جزاء نيز كمتر بود. اما خداوند بندگانش را با انواع شدائد مى آزمايد و با انواع مشكلات دعوت به عبادت مى كند و به اقسام گرفتاري ها مبتلا مى نمايد تا تكبر را از قلبهايشان خارج سازد، و خضوع و آرامش را در آنها جايگزين نمايد».[۳۱] • امام صادق (علیه السلام): «تا گاهى كه كعبه برپا است دين استوار خواهد ماند».[۳۲] • امام صادق علیه السلام: «نگاه به کعبه عبادت است.»[۳۳] پانویس 1. • سید علی قاضی‌عسکر، موقعیت جغرافیایی مکه و مسجدالحرام‌، میقات حج، دوره 14، شماره 54، زمستان 1384 • • موقعیت جغرافیایی مکه و مسجدالحرام، میقات حج، زمستان 1384، شماره 54 • • https://www.heavens-above.com/SelectLocation.aspx?lat=0&lng=0&loc=Unspecified&alt=0&tz=UCT • • ابراهیم جناتی، اسامی کعبه در قرآن، میقات حج، شماره 1، پاییز 1371 در دسترس:پایگاه حوزه، بازیابی: 21 خرداد 1397 • • نک: تفسير القمي، ج‏2، ص 69 • • نک: ثواب الاعمال، شیخ صدوق، ص 79 • • دروس هيئت و ديگر رشته ‏هاى رياضى، حسن حسن زاده آملی، ج‏1، ص: 233 • • من لا يحضره الفقيه، شیخ صدوق، ج‏2، ص 235 • • مخزن العرفان در علوم قرآن، نصرت‌بیگم امین، ج‏2، ص: 79 • • نثر طوبی، ابوالحسن شعرانی، کتابفروشی اسلامیه، ص100. • • دانشنامه جهان اسلام، ج12، مدخل "حج" از سیده رقیه میرابوالقاسمى • • سید مصطفی حسینی دشتی، فرهنگ «معارف و معاریف»، مدخل کعبه • • دانشنامه جهان اسلام، ج12، مدخل "حج" از سیده رقیه میرابوالقاسمى • • پژوهشى تاريخى در ماجراى اصحاب فيل، حسن فراهانى، معرفت، شماره 40 ، بهار 1380 • • إثبات الهداة، الحر العاملي ، ج‏3، ص441 • • رک: ولادت امام علی علیه السلام، همین دانشنامه. • • سید مصطفی حسینی دشتی، فرهنگ «معارف و معاریف»، مدخل کعبه • • حسین واثقی؛ مبارک علی هندی، تاریخ بنای کعبه، ص۱۲۰ • • ترجمه تفسير الميزان، ج‏3، ص: 556 • • کعبه، ویکی شیعه، بازیابی:‏۲۷ خرداد ۱۳۹۷ • • رسول جعفریان، پرده داری و کلیدداری کعبه، میقات حج، بهار 1375، شماره 15 - این مقاله ترجمه گزیده از مصاحبه مجله الاسبوعية الحديثه با عبدالعزيز بن عبدالله الشيبي (پرده دار کعبه) در تاریخ 26 ذي قعده سال 1416 است. • • آیه 96 سوره آل عمران • • بقره/125، حج/26، نوح،28 • • عبداللَّه جوادی آملی، خصوصیت فقهی محدوده کعبه، میقات حج، پاییز 1372، شماره 5 • • وقايع الايام، شيخ عباس قمي، ص 308 • • فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل البیت علیهم السلام، ج1، ص476 • • ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)،مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، 1392 ش، ج2، ص157 • • رسالۀ نجاة العباد، امام خمینی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، 1385 ش، ص 15 • • فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل البیت علیهم السلام، ج1، ص476 • • ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)، ج2، ص 256 • • نهج البلاغه: خطبه 192. • • علل الشرائع، شیخ صدوق، ص 396. • الكافي، ج‏4، ص240