شیعیان پاراچنار
شیعیان پاراچنار، ابتدا باید گفت: پاراچنار، از مناطق زیبای پاکستان در نزدیکی مرز افغانستان است. منطقه پاراچنار در شمال غرب پاکستان قرار دارد که از طرف شرق و شمال شرق با شهرهای هنگو، اورکزئی و خیبر و از طرف جنوب شرق با وزیرستان شمالی همجوار است. شیعیان در منطقه پاراچنار از قرن‌های چهارم و پنجم و از زمان حضور سید ابوالحسن فخر عالم ـ از نوادگان امام سجاد (علیه‌السلام) در این منطقه حضور دارند. بیشتر مردم پاراچنار و روستاهای اطراف آن پیرو مذهب تشیع هستند. این منطقه در دورۀ اسلامی، نخست تحت استیلای غزنویان و سپس غوریان درآمد. سرانجام ضمیمۀ امپراتوری مغولان هند شد و به یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های آنان بدل گشت. تحولات اخیر در منطقۀ شیعه‌نشین پاراچنار و خبر حملۀ تکفیری‌ها به مردم این منطقه در آستانۀ ایام عزاداری سید و سالار شهیدان امام حسین (علیه‌السلام)، برخی نگرانی‌ها را به دنبال داشته است.
| شیعیان پاراچنار | |
|---|---|
 | |
| نام جریان | شیعیان پاراچنار پاکستان |
بافت جمعیتی و مذهبی
در گذشته اکثریت جمعیت شهرستان کُرّم (District Kurram) را شیعیان تشکیل می‌دادند و دولت مرکزی برای بر هم زدن موازنه جمعیت به نفع اهل‌سنت، مناطق واقع بین شهرستان اورکزئی و کُرم ایجنسی را به‌عنوان «کُرّم مرکزی» به این منطقه ضمیمه کردند و هم اکنون شیعیان بیش از نیمی از جمعیت کُرّم را تشکیل می‌دهند. البته بیش از 95 درصد ساکنان شهر پاراچنار و اطراف آن - بعد از تخلیه روستاهای غصب شده شیعی در طول جنگ پنج ساله (2007 - 2012 م) شیعه می‌باشند.
وضعیت اقتصادی و فرهنگی
شغل شیعیان منطقه کشاورزی و برخی هم دامداری و باغداری است و بسیاری از جوانان به دلیل وجود مدارس فراوان غیردولتی در کنار مدارس دولتی و در نتیجه سطح سواد بهتر نسبت به سایر مناطق قبائلی، در نهادها و ادارات دولتی مشغول کار هستند و بسیاری به سطوح عالی مشاغل دولتی در شهرهای مختلف و مرکز دست می‌یابند، که البته چون منطقۀ کوهستانی است، کشاورزی و مشاغل دولتی برای تأمین نیازهای اقتصادی کافی نیست؛ بنابراین بسیاری از مردان منطقه در شیخ‌نشین‌های حاشیۀ خلیج فارس، استرالیا و کشورهای اروپا مشغول کار هستند که البته وجودشان در اروپا هنوز خیلی برجستگی ندارد، اما در شیخ‌نشین‌ها و استرالیا حضور نمایان‌تری دارند.
تاریخچۀ خشونت علیه شیعیان
شیعیان در منطقه پاراچنار از قرن‌های چهارم و پنجم و از زمان حضور سید ابوالحسن فخر عالم ـ از نوادگان امام سجاد (علیه‌السلام) در این منطقه حضور دارند. ایشان همزمان با حمله سلطان محمود غزنوی به هندوستان وارد پاراچنار شده بودند. علت درگیری همان است که از حجاز و عراق تا بقیه مناطق دنیا وجود داشته و گاهی این درگیری‌ها به جنگ‌های خونین تبدیل می‌شده است. این جنگ‌ها از زمانی وجود داشته که شیعیان اعتقادی به اسلام و تشیع سیاسی نداشتند و انگیزه‌های مخالفان صرفا اعتقادی بوده و هر وقت که دستشان رسیده به شیعیان تعرض کرده و آنها را کشته و اموالشان را غارت کرده‌اند. پیش از تجزیه شبه‌جزیره هند در سال ۱۹۴۷ م، نیز، قبایل این منطقه هربار به بهانه مذهب، به جان یکدیگر می‌افتادند. این داستان در زمان حکمرانی انگلیس بر هندوستان هم ادامه داشته است. جنگ‌ها در این منطقه از دهه 1960م، و به‌طور مشخص از سال 1961م، جدی‌تر و مرگ‌بارتر و هدفمندتر شده و هر جنگ یا تعرض و حملات بین راهی به شیعیان، به گونه‌ای انگیزه‌های جنگ‌های بعدی را فراهم کرده است.
اولین کشتار
اولین جنگ همه‌جانبه و گسترده در سال 1987م اتفاق افتاد که اولین بار به مناطق شیعه‌نشین حمله شد و روستاهایی را به آتش کشیدند. این جنگ به دنبال سفر گروه‌های جهادی هفتگانه افغانستان به آمریکا و دیدار با رونالد ریگان روی داد. همزمان با آغاز جنگ، یک اردوگاه بزرگ در میانوالی ایالت پنجاب برای شیعیان پاراچنار تدارک دیده شده بود و قرار بود شیعیان بعد از شکست به آن منطقه کوچ داده شوند و دولت در تبعیدِ افغانستان در این منطقه تشکیل شود. ناگفته نماند که گروه‌های مسلح بلافاصله در شمال پاکستان به گلگت حمله کردند و 14 روستای شیعیان را به آتش کشیدند.
دومین کشتار
دومین جنگ بزرگ در سال 1996 م، و همزمان با ورورد طالبان به کابل صورت گرفت که به بهانه آن تعداد زیادی از نیروهای رسمی دولت پاکستان وارد افغانستان شدند و در این جنگ بیش از 100 نفر از شیعیان به شهادت رسیدند و البته تلفات تروریست‌ها مانند سال 1987م چندین برابر شیعیان بود.
بزرگترین جنگ
بزرگترین و طولانی‌ترین جنگ در پاراچنار در سال 2007 م، رخ داد. این جنگ بعد از حملۀ آمریکا به افغانستان در اوائل دهه 2000 م، و انحلال دولت طالبان در آن کشور ـ و به تبع ـ فرار القاعده و عرب افغان‌ها و تروریست‌های پاکستانی از افغانستان به پاکستان رخ داد. در آن دوره عملیات‌های بزرگ تروریستی در پاکستان انجام شد و طالبان پاکستانی به وجود آمد و باز هم هدف کوچاندن شیعیان بود و حتی به گفته برخی نظامیان در حال خدمت در منطقه ناآرام «سوات» چادرهایی با نام «کمپ پاراچنار» در اختیار نظامیان قرار گرفته بود که قرار بود مورد استفاده قرار بگیرد که مقاومت مردم این منطقه باعث ناکامی مجدد این توطئه شده بود. در جنگ سال 2007 م، ناتو در آن سوی مرز مستقر بود و از این برنامه حمایت می‌کرد. در این جنگ ـ بر اثر مقاومت مردم ـ کار به جایی رسید که ارتش پاکستان و ناتو هم به این نتیجه رسیدند برای نابودی برخی مراکز ترور در منطقه کُرّم سفلی، باید به شیعیان پاراچنار کمک کنند و افسران ارتش به تماشای عملیات شیعیان می‌نشستند. البته کمک‌های ناتو پذیرفته نشد و مقداری سلاح از طرف ارتش پاکستان مورد استفاده قرار گرفت. در کُرم سفلی مراکز آموزش عملیات انتحاری به دست شیعیان نابود شد و ابولیث اللیبی، که مرد شماره چهار القاعده بود، کشته شد. امیر طالبان کُرم، در همان منطقه کشته شد و البته در خود پاراچنار تعداد زیادی عرب و سودانی و فرانسوی و چچنی و ... نیز کشته شدند و ارتش آنها را در مناطق نظامی و در گورهای دسته‌جمعی دفن کرد. اجساد تعدادی از اعضای القاعده را ـ که در مسجد کشته شده بودند ـ با بالگرد به اسلام‌آباد منتقل کردند تا بگویند که اینها اعضای القاعده هستند و توسط ارتش به هلاکت رسیده‌اند و کمک‌های آمریکایی را جذب کنند، چون قول داده بودند با القاعده مبارزه کنند؛ البته این سؤال در جای خود بی‌پاسخ مانده که آنها را چه کسی به مرکز پاراچنار منتقل کرده بود و دلیل این کار چه بوده است؟
دلیل کینه‌ورزی
برخی شخصیت‌های شیعه هم به سبب ملاحظاتی گفتند که این درگیری‌ها، قبائلی و قومی و بر سر کوه و زمین بوده است، که چنین چیزی وجود نداشته و مردم پاراچنار با قبائل سایر مناطق پاکستان و عرب‌ها و القاعده و ... هیچ اختلاف و نزاع ارضی و قبائلی نداشتند! اصل ماجرا شیعه بودن مردم این منطقه بوده و هست و اصل ماجرا ارتباط معنوی بسیار قوی این منطقه با جمهوری اسلامی ایران است که حتی تعدادی از مردم آن در سال‌های دور هم به ایران خدمت کردند و وارد ارتش ایران شدند و احفاد و اولادشان هم اکنون در مازندران و شهر نکا و غیره حضور دارند. اصل ماجرا این است که پاراچنار را ایران کوچک می‌نامند و هنگامی که برخی ایرانیان به این منطقه می‌آیند فکر می‌کنند به یکی از شهرهای ایران سفر کرده‌اند. اصل ماجرا این است که هم دولت پاکستان و هم دولت‌های فرامنطقه‌ای فکر می‌کنند پاراچنار یک پایگاه ایرانی است و هنگامی که شیعیان در جنگ 5 ساله موفقیت بزرگی به‌دست می‌آوردند، دشمنانشان شایعه می‌کردند که نیروهای ایرانی در کنار شیعیان می‌جنگند.
شیعه‌کشی این روزها
در پاراچنار یک بار دیگر درگیری فرقه‌ای به اوج خود رسیده است. این بار دوباره تحریک طالبان پاکستان از افغانستان به کمک تکفیری‌های داخلی رسیدند و درحال کشتار شیعیان این منطقه هستند.
طبق اعلام منابع شیعه پاکستان علت درگیری اخیر اولاً مالکیت یک قطعه زمین (۱۲.۵ جریب) است که صاحب آن یک شهروند شیعه پاراچناری بوده است. همسایه اهل‌تسنن این ۱۲.۵ جریب زمین را می‌خواست اشغال کند. طبق اعلام اهالی این منطقه بارها درگیری‌های مسلحانه‌ای بر سر مالکیت این زمین رخ داده است و در نهایت جرگه‌هایی (شورای حل اختلاف محله‌ای) برگزار شدند اما موضوع هم‌چنان لاینحل باقی مانده است.
اخیراً مدعی مالکیت این زمین که از قبیله مدگی گلای سنی است به علمای اهل‌سنت منطقه مراجعه می‌کند و اینگونه درخواست می‌کند که «برادر اهل‌سنت شما در معرض ظلم شیعیان است و شما سکوت می کنید» همان لحظه مولوی اهل‌سنت از بلندگوی مسجد فریاد کمک سر می‌دهد و همزمان با چند گروه افراطی تماس برقرار می‌کند و آنها را فرا می‌خواند و بدین ترتیب نزاع بر سر یک قطعه زمین به جنگ شیعه و سنی تبدیل می‌شود.
و اینگونه جنگ در قبایل روستاهای بوشهره و ملیخیل آغاز شد و اکنون گسترش یافته است. در شش روز بیش از ۳۶ نفر از شیعیان جان خود را از دست داده و بیش از ۱۱۰ نفر زخمی شده‌اند. در پاراچنار بزرگراه بسته شده است و شهروندان به دلیل بسته شدن بزرگراه و درگیری‌های مداوم با مشکلاتی مواجه هستند.
طبق اعلام مقامات محلی در این درگیری تکفیری‌ها از سلاح‌های سنگین استفاده می‌کنند. موشک‌ها و خمپاره‌ها شلیک می‌شوند و مثل همیشه نقش دولت و نهادهای امنیتی پاکستان درباره پایان دادن به این درگیری مشکوک است. منابع شیعه پاکستان اعلام کردند منطقۀ «پاراچنار» طی شش روز اخیر با حملات سنگین و آتش‌بار عناصر تکفیری مواجه شده و وضعیت امنیتی و جان بسیاری از غیرنظامیان بی دفاع به شدت تهدید می‌شود.
هشدار شیعیان به دولت پاکستان
پایگاه اطلاع‌رسانی حزب مجلس وحدت مسلمین پاکستان نیز از تشدید حملات خمپاره‌ای و شلیک راکت به مناطق مسکونی شیعیان و مزارع آنان در بخش‌های مختلف شهر پاراچنار و حومه آن خبر داده و اعلام کرد نیروهای تکفیری با همدستی تروریست‌های تحریک طالبان پاکستان بار دیگر شیعیان را هدف گرفته‌اند.
در همین حال علامه «ناصر عباس جعفری» نماینده مجلس سنای پاکستان و رئیس حزب مجلس وحدت مسلمین نیز با ابراز نگرانی از تشدید اوضاع امنیتی در پاراچنار خواستار برخورد جدی ارتش و نهادهای انتظامی دولت با مخلان امنیت، عناصر تکفیری و همدستان آنان شد.
وی هشدار داد دشمنان و حامیان تروریست آنان تحت یک توطئه از قبل برنامه‌ریزی شده درپی تخریب وضعیت پاراچنار و گسترش آن به سایر مناطق پاکستان هستند. جعفری افزود اگر دولت و ارتش اقدامات به‌موقع برای مجازات تروریست‌ها را انجام ندهند مردم از تمام نقاط پاکستان برای دفاع از مظلومین پاراچنار به سمت این منطقه راهپیمایی خواهند کرد.
منابع محلی در پاکستان گزارش دادند که مسئولان امنیتی در پاراچنار از بیم تشدید وضعیت فعلی تصمیم به قطع سرویس تلفن همراه و اینترنت در این منطقه را گرفتند. شهر پاراچنار مرکز منطقه قبیله کُرم که جمعیت عمده آن را شیعیان تشکیل می‌دهند، در شمال غرب پاکستان قرار دارد و سال 1398 همراه با سایر بخش‌های مناطق قبایلی به ایالت خیبر پختونخوا الحاق شد. رخدادهای تروریستی توسط عناصر تکفیری و فرقه‌گرا که در سال‌های اخیر غیرنظامیان بی‌دفاع در این منطقه را قربانی کرد، باعث شده است تا محدودیت‌های سختی در پاراچنار اعمال شود.
محکوم کردن حمله به شیعیان پاراچنار
سخنگوی وزارت امور خارجۀ ایران حملۀ مسلحانۀ گروه‌های تکفیری و افراطی به شیعیان منطقۀ پاراچنار پاکستان را که به شهادت و مجروح شدن ده‌ها نفر منجر شد، به شدت محکوم کرد. سخنگوی وزارت امور خارجه حمله مسلحانه گروه‌های تکفیری و افراطی به شیعیان منطقه پاراچنار پاکستان را که به شهادت و مجروح شدن ده‌ها نفر منجر شد، به شدت محکوم کرد.
کنعانی تصریح کرد: این اقدام جنایتکارانه قلب همه مسلمانان را اندوهگین ساخت و ضمن نمایش مظلومیت مردم منطقه یادشده، ماهیت جنایتکارانه جریانات تکفیری و ضرورت مبارزه هماهنگ، ریشه‌ای و مقتدرانه با این گروهک‌ها را آشکار نمود. سخنگوی دستگاه دیپلماسی افزود، جمهوری اسلامی ایران تمامی اشکال افراط‌گرایی که شیرازه وحدت جهان اسلام و کشور برادر و همسایه -پاکستان- را هدف گرفته است، محکوم نموده و بر ضرورت همبستگی تمامی کشورهای اسلامی برای مبارزه مؤثر با گروهک‌های تکفیری تأکید می‌نماید. همچنین همکاری کشورهای منطقه برای مبارزه مستمر با مرتکبان، سازمان دهندگان، پشتیبانان و حامیان مالی این اقدامات تروریستی را ضروری و اجتناب ناپذیر می‌داند. سخنگوی وزارت امور خارجه ضمن تقدیر از اقدامات دولت جمهوری اسلامی‌پاکستان در مقابله با جریان‌های تکفیری و تروریستی، بر لزوم تداوم تلاش‌ها و اقدامات قاطع برای برخورد با عاملان جنایات اخیر و حفظ جان مردم منطقۀ پاراچنار تاکید کرد.
جستارهای وابسته
منابع
- نگاهی به گذشته و حال شیعیان پاراچنار در گفت‌وگوی ابنا با کارشناس مسائل پاکستان، خبرگزاری ابنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ تیرماه ۱۴۰۲ ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 14 مردادماه 1403 ش.
- مصائب شیعه بودن (گذری بر پیشینه و وضعیت کنونی شیعیان پاراچنار) ، تاریخ درج مطلب: 20 شهریورماه 1393 ش، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 14 مردادماه 1403 ش.
- شیعیان پاکستان در چه وضعی هستند؟ khabaronline.ir،تاریخ درج مطلب ۱۲ مرداد ۱۴۰۳، اخذ شده در تاریخ 1403/5/15.
- شیعیان پاراچنار در خاک و خون shabestan.news،تاریخ درج مطلب ۱۱ مرداد ۱۴۰۳، اخذ شده در تاریخ 1403/5/15.
- شیعه‌کشی در پاراچنار پاکستان/ تکفیری‌ها حمام خون به راه انداختندiusnews.ir،تاریخ درج مطلب ۱۴۰۳/۰۵/۱۰، اخذ شده در تاریخ 1403/5/16.
- کنعانی حمله مسلحانه گروه‌های تکفیری و افراطی به شیعیان منطقه پاراچنار پاکستان را محکوم کرد mfa.gov.ir،تاریخ درج مطلب ۱۴۰۳/۰۵/۱۰، اخذ شده در تاریخ 1403/5/16.