شیخ محمد احمد الراشد
شیخ محمد احمد الراشد، با نام اصلی عبدالمنعم صالح علی العزی و کنیه‌اش «ابو عمار» و معروف و مشهور به محمد احمد الراشد بود. ایشان یکی از برجسته‌ترین رهبران اخوان‌المسلمین در عراق بود که زیر نظر بسیاری از علمای بغداد، از جمله شیخ امجد الزهاوی و شیخ محمد القزالجی درس خوانده بود. او پس از جنگ دوم خلیج فارس به اروپا مهاجرت کرد و یکی از مهمترین نظریه پردازان و نویسندگان نهضت اسلامی به شمار می‌رفت و مؤلف کتاب‌های بسیاری بود که در آن سعی شده روح نهضت با علم اسلامی، نوعی معنویت و تأکید بر اخلاق اسلامی باشد. کتاب‌های او به بسیاری از زبان‌های خارجی ترجمه شده است. شیخ محمد احمد الراشد، از آن دسته از متفکران، وعاظ و مربیان به شمار می‌رفت که در طول زندگی خود صاحب کتب و مدرس بوده و فقه را احیا کرده است. شیخ محمد احمد الراشد 6 شهریور 1403 در کشور مالزی در بیمارستانی در کوالالامپور بر اثر کهولت در سن 86 سالگی درگذشت. آخرین نوشته‌های الراشد بر موضوع فلسطین و جنبش مقاومت اسلامی (حماس) متمرکز شده بود. متفکر فقید عراقی نبرد طوفان الاقصی را «تکانشی، آگاهانه و عمدی و پرهیز از بی پروایی و هوی و هوس» توصیف کرده.
| محمد احمد الراشد | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | عبد المنعم صالح العلی العزی |
| نام‌های دیگر | ابو عمار |
| اطلاعات شخصی | |
| سال تولد | 1938 م، ۱۳۱۶ ش، ۱۳۵۶ ق |
| روز تولد | 8 ژوئیه |
| محل تولد | بغداد |
| سال درگذشت | 2024 م، ۱۴۰۲ ش، ۱۴۴۵ ق |
| محل درگذشت | مالزی |
| دین | اسلام، اهل‌سنت |
| استادان |
|
| آثار |
|
| فعالیت‌ها |
|
تولد
عبدالمنعم صالح علی العزی در 11 جمادی‌‌‌الثانی1357 هجری قمری منطبق با 8 ژوئیه 1938 در محله الاعظمیه شهر بغداد از طایفه بنی عز که اهل عباده هستند به دنیا آمد. آنها به عامر بن صعصعه (یعنی از اعراب المضریة العدنانیه) باز می‌گردند. الرشید در طول عمر طولانی خود کتب و نامه‌های فراوانی ارائه کرد که سبک و سیاق تولید آنها نشان از هنرمندی و نویسنده‌ای دارد که ذوق ادبی داشته و کتاب‌های اصلی و منابع معتبر را خوانده است و مطالب آنها را به آن القا کرده است. سبک ادبی دلپذیری که در آن فقط نگاهی اجمالی به فردی می‌بینید که تاریخ را مطالعه کرده و از آن آگاه است و می‌توانید در آن نگاهی اجمالی به فصاحت ادبی و صورت‌بندی هنری او داشته باشید.
تحصیل
- او دوره ابتدایی را در مدرسه کاربردی دارالمعلمین که معتبرترین مدرسه عراق است، خواند.
- در هشت سالگی با تشویق برادر بزرگترش مجلات ادبی مانند مجله الانصار و غیره را مطالعه کرد.
- عبدالمنعم در جوانی در وقار، جدیت، پاکدامنی زبان، صداقت، اطاعت، تعهد و احترام به معلمانش معروف بود.
- او در 8 سالگی از رودخانه دجله گذشت و از اوایل کودکی با دوچرخه پرسه می زد مجله الرساله را در دست داشت و بدون اینکه چیزی از آن بفهمد فقط از روی جلد به آن نگاهی می‌انداخت، اما برخی از معانی آن در ضمیر ناخودآگاهش رسوب می‌کرد که خصلت جدیتی را که خداوند متعال در او آفریده بود در او دو چندان کرد.
- الراشد در دانشکده حقوق دانشگاه بغداد تحصیل کرد و در آنجا اصول فقه، ارث، مسائل طلاق و بخش‌های معاملات را از طریق فقه تطبیقی فرا گرفت که به گسترش درک او از علوم شرعی منجر شد. در سال 1962م. از آنجا فارغ التحصیل شد.
اساتید
- شیخ عبدالکریم آل شیخلی، از علمای سلف است‌که در بسیاری از درس‌ها با ملک عبدالعزیز آل سعود(رحمه الله) بحث‌های طولانی کرد و از وی به فراگیری حدیث مشغول بود.
- شیخ دکتر تقی الدین هلالی، عالم معروفی که از آلمان مدرک دکترا گرفت و از وی علوم حدیث را فرا گرفت.
- شیخ محمد القزالجی الکردی، وی از نخستین شاگردانی بود که در الازهر تحصیل کرد و از سال 1956م. به مدت 3 سال نزد وی ماند و مقدمه‌ای بر علم فقه برای او خواند. کتاب ارشاد در فقه حنفی و سایر مسائل زبانی که الرشید هر روز از نماز عصر تا غروب آفتاب در درس او حضور می‌یافت.
- شیخ امجد الزهاوی (رحمه الله ) علمای اعظم عراق که محل تدریس او مساجد بود شرکت می‌کرد.
- شیخ محمد بن حمد الاصافی، او دارای گرایش سلفی است و از اهل نجد که در شهر الزبیر سکونت داشت، سپس به بغداد مهاجرت کرد... و علمای دیگری که در عراق فراوان بودند.
- الراشد همچنین تحت تأثیر اندیشه محمد محمود الصواف و اشعار شاعر دعوتی ولید الاعظمی قرار گرفت تا دوران معاصر که تحت تأثیر الرافعی، محمود شاکر، عبدالوهاب عزام و بسیاری دیگر بود.
روش کتابت
هر کس کتاب‌های الرشید را بخواند با وضوح و روشنی کامل می‌بیند که نویسنده آنها فقط واعظی نیست که عمر خود را صرف تبلیغ و دعوت به سوی خدا و نشر علم کرده است، بلکه نویسنده‌ای را می‌بیند که از نظر شیوایی با بسیاری از نویسندگان همخوانی دارد. سبک وروش او با مقدار زیادی دانش ادبی و خواندن کتب نویسندگان و شاعران به وجود آمده. الراشد درباره خود می‌گوید: وقتی در اوایل جوانی بودم، کتاب «وحی القلم» الرافعی در دستان من بود و من آن را مکرر خواندم، همانطور که او ده‌ها مجموعه و مجله ادبی را خواند، چه رسد به کتاب‌های فقهای قدیم که کتاب‌هایشان به دلیل قوت بیان و متانت جملاتشان متمایز بود ترکیبی متمایز از ادبیات، فقه، و نقل قول به پیشینیان و جانشینان بود، با مضامین فرهنگی کلی که تقریباً از همه نوشته‌های او قابل تفکیک نیست.
آثار
علم وکالت
- نقطه شروع؛
- موانع؛
- تراشه؛
- هنر زندگی؛
- تراک؛
- پیام‌های العین؛
- روش شناسی آموزش وکالت.
علوم شرعی
- دفاع از ابوهریره؛
- عقبس از فضایل ابوهریره (که خلاصه ای از دفاع است)؛
- تهذیب مسیرهای مسافران؛
- تصحیح عقیده طحاوی؛
- الفقه‌الله که تصحیح کتاب الغیاثی - تألیف الجوینی است؛
- اصول فتوا و اجتهاد کاربردی (چهار جزء)؛
- صراط مستقیم ما که اولین پیام از سلسله خطبه‌های تبلیغی است‌که خطبه‌ها را با فقه موعظه آمیخته است و انشاءالله به هفتاد پیام یا بیشتر خواهد رسید؛
- افق زیبایی که دومین پیام از سلسله خطبه‌های واعظ است.
فعالیت‌ها
محمد احمد الراشد ابتدا به کار وکالت مشغول شد، بعد از آن سراغ روزنامه نگاری رفت و در آخر خود را وقف نوشتن و کار وکالت کرد.
علاقه و آگاهی سیاسی الراشد از دوازده سالگی او آغاز شد، زمانی که او در دوران راهنمایی تحصیل می‌کرد درست زمانی‌که مسئله فلسطین در اوج توجه بود، علاوه بر آن شروع تظاهراتی‌که خواستار لغو معاهده پورت اسمورث بودند. چاپخانه‌ها شروع به تولید کتاب‌هایی در مورد تاریخ جنگ جهانی دوم و داستان‌های کوتاه رومل و دیگران کردند، علاقه الراشد به مسائل سیاسی دوچندان شد و همین امر باعث شد در این مرحله در وکالت شرکت کند و این آغازی بود برای تماس شیخ با اخوان‌المسلمین در سیزده سالگی.
او عملاً در می 1953 به اخوان المسلمین پیوست.
در آغاز سال 1971 میلادی، الراشد به دلیل شرایط امنیتی مجبور به زندگی مخفی در داخل عراق شد و در آغاز سال 1972 میلادی به کویت مهاجرت کرد و به عنوان سردبیر در مجله جامعه که توسط جامعه الاصلاح منتشر می‌شد، مشغول به کار شد و که سلسله مقالاتی در باب (احیای فقه الدعوه) نوشت، سپس به امارات رفت و سلسله دروس و دروسی را به جوانان و وعاظ ارائه کرد، سپس به مالزی، اندونزی و سودان رفت. در سوئیس، و بعضی از کشورها، او علم شریعت و فقه وکالت را در میان مبلغان گسترش داد، فعالیت‌های سیاسی و وکالتی او که تقریباً نیم قرن به طول کشید و تأسیس مجلس شورای اهل‌سنت و جامعه در عراق را پی‌ریزی گذاری کردو آن شورایی است‌که قصد دارد در مرحله تحول سیاسی، اهل‌سنت عراق را متحد کند و بعد از آن خود را وقف همکاری با حزب اسلامی عراق نمود. نظریه پردازی‌هایی درباره پس از اشغال عراق توسط آمریکا کرده است.
مجموعه ای از مطالعات و کتاب‌هایی که وضعیت کنونی عراق را رصد می‌کند و بازگشت امید را نوید می‌دهد، مانند:
- بیداری عراق؛
- بازگشت سپیده دم؛
- چشم اندازهای برنامه ریزی؛
- نمادهای پرشور و برق عراق؛
- با هم ما از عراق محافظت کنید.
خروج از عراق
شیخ به دلیل اضطرار امنیتی عراق را به مقصد کویت ترک کرد و در کویت مشغول به کار ویراستاری در مجله جامعه صادره از سوی جامعه اصلاح بود که در آن سلسله مقالاتی درباره احیای فقه وکالت نوشت. سپس به امارات نقل مکان کرد و در آنجا دوره‌ها و دروس بسیاری برگزار کرد و مبلغان و جوانان آن از او بهره بردند. شیخ عبدالمنعم صالح العلی همچنان بین مالزی، اروپا و سایر کشورها در رفت و آمد بود و دروس و سخنرانی می‌کرد، فقه وکالت را در میان مبلغان احیا می‌نمود و معارف اسلامی را منتشر می‌نمود.
درگذشت
شیخ محمد احمد الراشد 6 شهریور 1403 در کشور مالزی در بیمارستانی در کوالالامپور بر اثر کهولت در سن 86 سالگی درگذشت. وی از شخصیت‌های فکری اخوان المسلمین محسوب می شد و اصالت عراقی داشت. از سیزده سالگی با اخوان‌المسلمین ارتباط گرفت و در سال 1953 به اخوان‌المسلمین پیوست. مرحوم الراشد به عنوان یکی از متفکران برجسته نهضت اسلامی شناخته می‌شد. آخرین نوشته‌های الراشد بر موضوع فلسطین و جنبش مقاومت اسلامی (حماس) متمرکز شده است. متفکر فقید عراقی نبرد طوفان الاقصی را «تکانشی، آگاهانه و عمدی و پرهیز از بی پروایی و هوی و هوس» توصیف کرد.
جستارهای وابسته
منابع
- محمد أحمد الراشدmidad.com، اخذ شده در تاریخ 1403/6/6.
- اقتباسات من كتب محمد أحمد الراشدwww.noor-book.com، اخذ شده در تاریخ 1403/6/6.
- الاتحاد العالمیلعلماء المسلمين ينعى الشيخ الداعية محمد أحمد الراشد ويشيد بإسهاماته فیالدعوة والتربية الإسلامية iumsonline.org، تاریخ درج مطلب: 28/08/2024 ، اخذ شده در تاریخ 1403/6/6.