سید مرتضی عسکری
سید مرتضی عسکری مشهور به علامهٔ عسکری متولد سال ۱۲۹۳ شمسی در شهر سامرا و متوفی سال ۱۳۸۶ در تهران، از پژوهشگران برجستۀ شیعه در زمینۀ تاریخ اسلام و حدیث‌شناسی و اهل ایران بود. ایشان یکی از تاثیرگذارترین شخصیت‌های علمی شیعه در عصر معاصر به حساب آمده و نقش بسزایی در گرویدن جوانان دیگر مذاهب به مذهب تشیع داشته‌است. وی در آثار خود علاوه بر بررسی کتب شیعه با تکیه بر کتاب و سنت، احادیث و روایات اهل سنت را مورد بررسی قرار داده‌است.
| نام | سید مرتضی عسکری |
|---|---|
| لقب | علامه عسکری؛ |
| زادروز | ۱۳ اردیبهشت ۱۲۹۳ شمسی |
| زادگاه | سامراء -عراق |
| تاریخ وفات: | ۲۵ شهریور سال ۱۳۸۶ شمسی |
| محل‌وفات/ مدفن: | ایران، تهران، بیمارستان میلاد / قم |
| محل‌تحصیل | سامراء- قم -سامراء |
| برخی از استادان | آیات عظام: مرعشی؛ شریعتمدار ساوجی؛ |
| برخی آثار | معالم‌المدرستین؛ عبدالله بن سبأ و اساطیر اخری؛ |
| مذهب | شیعه |
زندگی‌نامه
سید مرتضی عسکری مشهور به علامه عسکری در 18 جمادی الثانی سال 1332 قمری مصادف با 13 اردیبهشت سال 1293 شمسی، در یک خانوادۀ روحانی و ایرانی‌الاصل(اهل ساوه) در شهر سامراء پا به عرصۀ حیات گذاشت. علت ملقب گشتن علامه به (عسکری) تولد ایشان در شهری است که مرقد امام هادی (علیه‌السلام) وفرزندش امام حسن عسکری (علیه‌السلام) می‌باشد. پدر او به جهت علاقۀ زیادی که به استادش سیّد مرتضی کشمیری داشت، نام استاد را بر فرزند نهاد. علامه عسکری در شش ماهگی گرد یتیمی بر چهره‌اش نشست. پدرش آیت الله سید محمد فرزند سید اسماعیل حسینی معروف به شیخ الاسلام، انسانی وارسته وپرهیزکار واز مجتهدین بنام زمان خود بود. وآنسان که خود علامه به نقل از پدرش می‌فرماید پدرشان از وفات خود به نزدیکان خویش خبر داده بود. پس از درگذشت پدر، جدّ مادریش آیت اللّه میرزا محمّد شریف عسکری تهرانی که معروف به خاتمۀ محدثین بود سرپرستی او را به عهده گرفت. در ده سالگی، جدش او را به امید روزی که خوشه‌چین دامن معرفت مکتب امامت گردد و جهان اسلام از او بهره‌ور شود، به مدرسۀ علوم دینی در سامراء فرستاد. او، شیفتۀ کتاب وآموختن بود. دوران جوانی‌اش در کتابخانۀ جدش - که وکیل میرزای شیرازی بود - در میان انبوه کتب، سپری شد. از آنجا که زندگی علامه سید مرتضی عسکری در کشور عراق از درآمد املاک پدری در ساوه تأمین می شد، ونیز به علت ممانعت رژیم رضاخان پهلوی در رسیدن این درآمدها به عراق، در سن هجده سالگی (سال ۱۳۱۰شمسی) در زمان حاج شیخ عبدالکریم حائری، مؤسس حوزۀ علمیۀ قم، راهی این شهر مقدس شده وابتدا به مدرسۀ رضویه، وپس از آن به فیضیه رفته وبا آیت الله صافی گلپایگانی هم حجره شدند و دروس سطح عالی حوزه را در محضر اساتیدی همچون آیت الله مرعشی نجفی، آیت الله شریعتمداری ساوجی، وآیت الله شیخ علی اصغر کرمانی آموختند. لازم به ذکر است که از جمله افتخارات زندگی علامه عسکری در این دوره، تحصیل درس کلام در محضر امام خمینی بود. ایشان همچنین اخلاق را در محضر شیخ مهدی پایین شهری و تفسیر را نزد میرزا خلیل کمره‌ای تلمذ کردند.
بازگشت به سامراء
حضور سید مرتضی عسکری در حوزۀ علمیۀ قم کوتاه(چهار سال) بوده است. با ابتکار ایشان و همراهی چند طلبۀ دیگر در حوزۀ علمیۀ قم، تدریس تفسیر قرآن آغاز می‌شود، اما این کار به مذاق قاطبۀ طلاب خوش نمی‌آید و با فشارهای طلاب منجر به تعطیلی درس می‌شود و همین رخداد، باعث می‌شود سید مرتضی عسکری به سامرا بازگردد و دروس خارج را در عراق به اتمام برساند.
ایشان ده سال بعد – در سال (۱۳۶۳ قمری) – جهت تأسیس مدرسه برای تدریس عقائد وافکار اسلامی بر اساس خط سیر فکری اهل البیت (علیهم‌السلام) از سامراء به بغداد مهاجرت نمودند وبا دکتر احمد امین صاحب کتاب التکامل فی الاسلام واساتید وشخصیت‌های دیگر اقدام به تاسیس مدارس دینی کردند.
بعد از مدتی، علامه عسکری به گمان مساعد شدن شرایط حوزۀ علمیۀ قم، در زمان مرجعیت آیت الله بروجردی، به قم بازگشتند وطرح ایجاد یک مدرسۀ دینی با سبک خاص را خدمت ایشان (آیت الله بروجردی) بیان کردند که مورد موافقت قرار گرفت؛ ولی به دلیل مواجه شدن مقدمات کار با جریان ملی شدن صنعت نفت، ایشان بار دیگر به سامراء بازگشته و نتوانستند این فکر را به مرحلۀ اجرا برسانند.
فعالیت‌ها
تأسیس دانشکده اصول الدین در بغداد
یکی از ارزشمندترین خدماتی که علامه سید مرتضی عسکری به جامعۀ علمی تقدیم نمودند، تأسیس دانشکدۀ اصول الدین بود. در واقع علامه با این هدف که به جای اعزام مبلغ به کشورهای اسلامی، مبلغینی را از آن کشورها به عراق آورده و تربیت نمایند، اولین شعبه این دانشکده را در سال ۱۳۸۴ قمری در پایتخت عراق تأسیس نمودند. که در مرحله اول به دو رشته اکتفاشد. گفتنی است علامه عسکری برای أخذ مجوز دانشکده تلاش بسیاری نمودند. از فارغ‌التحصیلان این دانشکده می‌توان به بسیاری از شخصیت‌های سیاسی برجسته عراقی که امروزه بر مسند مسئولیت در این کشور قرار دارند اشاره نمود.
نمایندگی آیت الله سید محسن حکیم در شهر بغداد
از آنجا که بغداد در خط مقدم دفاع از کیان شیعه ومکتب اهل بیت عصمت وطهارت (علیهم السلام) در جهان عرب قرار داشت، همچنین مرکز اصلی فعالیت‌های فرهنگی وتبشیری غربی‌ها در عراق بود که نتیجه این فعالیت‌ها به ظهور فرهنگ‌های منحرف، قومیت گرایی ملی گرایی، سوسیالیسم، کمونیسم وبه اصطلاح روشنفکری در این کشور منجر شد، از طرفی مراکز مهم انتشاراتی ودانشگاهی عراق هم در بغداد قرار داشت … لذا آیت الله سید محسن حکیم که در آن زمان رهبری دینی – سیاسی تشیع را برعهده داشت به علامه عسکری مأموریت مهاجرت به پایتخت را دادند وایشان هم پذیرفتند. البته با توجه به وقوع چندین کودتای نظامی ونتیجتاً حاکمیت حزب بعث بر عراق، شرایط بر علامه سخت شد تا اینکه سرانجام بخاطر مبارزه با حزب بعث، در سال ۱۳۸۹ قمری ایشان به بیروت رفتند. اما به این دلیل که حزب بعث در آنجا هم به دنیال ربودن علامه بودند، ایشان به ایران آمدند.
تأسیس حزب الدعوة الاسلامیه
از دیگر فعالیت های علامه عسکری در کشور عراق تشکیل حزب اسلامی سیاسی الدعوة بود. به این ترتیب که زمانی که حزب گرایی در عراق به اوج خود رسید، علامه فقید برای مقابله با احزاب غرب زده وغرب گرا، حزبی به نام الدعوة الاسلامیه را، با همکاری آیت الله سید محمد باقر صدر وآیت الله سید مهدی حکیم تشکیل دادند. که مهمترین وظیفه آن مبارزه با رژیم مستبد بعث وتلاش جهت برقراری حکومت اسلامی در این کشور بود.
افتتاح دانشکده اصول الدین در ایران
مبارزات سیاسی علامه سید مرتضی عسکری در بغداد، منجر به متوقف شدن فعالیت دانشکدۀ اصول الدین در این شهر، توسط رژیم بعث شد. لذا راه اندازی مجدد این دانشکده، از آرزوهای دیرینۀ ایشان بود که سرانجام این امر مهم در دوران حیات علامه عسکری به دستور آیت الله خامنه‌ای در ایران تحقق یافت.
آیت الله خامنه‌ای طی نامه‌ای که با دست خط خود مرقوم کردند، در خطاب به علامه عسکری چنین فرمود:
"بسم الله الرحمن الرحیم
حضرت علامه محقق آقای سید مرتضی عسکری(دام عزه)
السلام علیکم ورحمة الله و برکاته
امیدوارم که خدمات ثمربخشتان را در بازگشایی «دانشکده اصول الدین پیگیری بفرمایید، تابا خواست خدای متعال، ازآنجا دانشمندان و کارشناسانی محقق در علوم و معارف قرآن و سیره وحدیث، فارغ التحصیل شوند.
و نیز از خدای سبحان مسئلت دارم که این دانشکده در راستای تلاش‌های علمی مخلصانه و مستمر شما، در نشر حقائق اسلام و برخوردار از روح علمی بی‌شائبه، و به دور از تعصب و سطحی‌گرایی، در شهرمقدس قم و سایر واحدها و شعب آن در دیگر جاها پایه‌گذری شود.
از برادران ایمانی خود خواستاریم که شما را در این پروژه سودمند یاری کنند.
خداوند شما را در کارهای خیر موفق بدارد".
به این ترتیب بود که اولین شعبه دانشکده اصول الدین با هدف گسترش آموزش علوم دینی، وتربیت متخصصان در این زمینه وهمچنین فراهم ساختن امکانات لازم به منظور ارتقای سطح علمی علاقمندان علوم دینی، ابتدا در سال ۱۳۷۵ در استان قم تاسیس شد وبه تدریج شعبات دیگری در شهرهای تهران، دزفول و ساوه تاسیس گردید.[۱]
آثار
علاّمه سیّد مرتضی عسکری، دارای تألیفات فراوانی به زبان‌های عربی و فارسی است. او افزون بر بررسی کتب شیعه، احادیث و روایات اهل سنت را نیز مورد بررسی قرار داده، به گونه‌ای که این آثار، مرجع و منبعی قابل اعتماد برای آنان به شمار می‌رود. کوشش‌های علامۀ عسکری برای مصون ماندن اسلام از تحریف، مورد تقدیر هر دو مکتب قرار گرفته است.
اکثر آثار علامه عسکری، در کشورهای عربی، بخصوص در کشور مصر منتشر و مورد استقبال اسلام پژوهان قرار گرفته است. برخی از آثار علامه، به زبان انگلیسی نیز ترجمه شده است. از ویژگی‌های کتاب‌های علامۀ عسکری، بیان روشن و واضح و نثر بسیار روان و سلیس آن‌ها است که خواننده را به سوی خود می‌خواند.
برخی از تالیفات سیّد مرتضی عسکری، به شرح زیر است:
- معالم المدرستین؛
- عقاید اسلام در قرآن کریم؛
- جبر و تفویض و اختیار و قضا و قدر؛
- نقش ائمه در احیای دین؛
- صد و پنجاه صحابی ساختگی؛
- امامان این امت دوازده نفرند؛
- نقش عایشه در تاریخ اسلام؛
- مصحف در روایات و اخبار؛
- گریه بر میّت از سنت‌های رسول خدا(صلّی‌اللّهُ علیه‌وآله‌وسلّم)است؛
- بداء یا محو و اثبات الهی؛
- آیۀ تطهیر در کتب دو مکتب؛
- عصمت انبیاء و رسولان؛
- ازدواج موقت در اسلام؛
- آخرین نماز پیامبر؛
- صفات خداوند جلیل در مکتب؛
- ادیان آسمانی و مسئلۀ تحریف؛
- سقیفه؛
- بزرگداشت یاد انبیاء؛
- عدالت صحابه؛
- عبداللّه بن سباء و دیگر افسانه‌های تاریخی؛
- حکم بازسازی قبور انبیا و اولیا و عبادت در آن‌ها
استادان
آیت الله عسکری در قم و سامراء از محضر اساتیدی همچون؛آیات عظام سید احمد مرعشی شوشتری، شریعتمدار ساوجی، پایین شهری، امام خمینی، حاج میرزا خلیل کمره‌ای، حبیب الله اشتهاردی معروف به مدرس عسکری، بهره‌مند شدند.
وفات
سید مرتضی عسکری پس از عمری مجاهدت و تلاش در جهت اعتلای تفکر شیعی سرانجام در شب یکشنبه، 25 شهریور سال ۱۳۸۶ شمسی مصادف با 4 رمضان 1428 قمری و 16 سپتامبر 2007 میلادی به دلیل بیماری کلیوی در سن ۹۳ سالگی در بیمارستان میلاد تهران درگذشت و پیکر مطهرش در شهر قم در جوار حرم حضرت معصومه(سلام الله علیها) به خاک سپرده شد..