اخوان المسلمین سومالی
اخوان‌المسلمین سومالی یک جنبش فراملی اسلام‌گرای اهل‌سنت است که در بسیاری از کشورهای عربی طرفدار دارد. جنبش اخوان‌المسلمین، بزرگ‌ترین جنبش اسلام‌گرا در جهان عرب می‌باشد. اخوان‌المسلمین گروهی سنی‌‌مذهب و دارای تفکرات سلفی و دموکراسی‌خواه هستند. اخوان‌المسلمین طرفدار تقریب مذاهب اسلامی و از حامیان جمهوری اسلامی ایران بوده و ضد رژیم اسرائیل هستند. جمعیت اخوان‌المسلمین از ابتدای تاسیس تا کنون بنای بر ترویج اندیشه‌های خود در سراسر جهان داشته و سومالی نمونه آشکاری از تلاش اخوانی‌ها برای گسترش اندیشه اخوان‌المسلمین است.
پیشینه اخوان در سومالی
در میان اندیشه‌های افراطی و درگیری‌های شدید در سومالی، اخوان‌المسلمین بستر را برای ترویج دیدگاه خود و دستیابی به قدرت و حکومت بسیار مناسب دید و حتی عده‌ای معتقدند که این جمعیت با جریان‌های تروریستی هم پیمان شد تا به حکمرانی برسد. تاریخ آغاز به کار شاخه سومالی جنبش اخوان‌المسلمین به زمان حسن البنا رهبر و موسس جمعیت اخوان در مصر باز می‌گردد. مصر در آن روزگار مرکز دانش و علوم مختلف بود و طالبان علوم دینی از سراسر کشورها به مصر سفر می‌کردند. بخش ارتباط با جهان اسلام جمعیت اخوان‌المسلمین مصر با استفاده از ظرفیت حضور طُلاب از کشورهای مختلف به ترویج اندیشه و مبانی اخوان روی آورد. هر طلبه‌ای که به کشورش باز می‌گشت مبانی فکری اخوان را در میان مردم ترویج می‌کرد و همین امر سبب شد تا به سرعت فکر اخوانی در سایر کشورهای اسلامی و حتی غیر اسلامی شیوع یابد.
تاریخچه اصلاحات در سومالی
تاریخچه نهضت را می‌توان به سه مرحله تقسیم کرد:
- مرحله گسترش اندیشه؛
- مرحله اجتماع و سازماندهی؛
- مرحله گسترش و گشایش.
شروع به کار
ارتباط اخوان با جهان اسلام در سال 1944 به ریاست عبدالحفیظ الصیفی آغاز به کار کرد. با استقرار و ثبات اخوان در مصر، این جمعیت علاقه خود را به تاسیس شاخه‌های گوناگون در جنوب شرق آفریقا نشان داد.اخوان مایل بود که دعوت خود را به هر نقطه از جهان، چه در شرق و چه در غرب برساند.
در سال 1932م یکی از علاقه‌مندان به اندیشه اخوانی از سومال به مصر آمد و از نزدیک با تشکیلات اخوان‌المسلمین آشنایی پیدا کرد. این فرد با رجوع به کشورش در یک نامه‌ای به اخوان‌المسلمین مصر از تاسیس اولین شاخه اخوان در سومال خبرداد.
در همان سال‌ها روزنامه اخوان در مصر خبری را با این مضمون منتشر کرد که «برخی از جوانان غیور و دلاور سومالی خواستار تاسیس شعبه‌ای از اخوان در سومالی هستند که حسین علی نور الیمانی به عنوان رابط اخوان سومال و دفتر مرکزی انتخاب می‌شود.»
وضعیت پیچیده سومالی سبب شد تا دعوت به اندیشه اخوانی در این کشور به صورت مناسبی شکل نگیرد و اخوان سومالی در زمره ضعیف‌ترین شاخه این جمعیت قرار گیرد. همراه نشدن جمهور مردم سومالی با الگو، شیوه و اندیشه اخوانی را باید عامل اصلی ضعف اخوان سومالی دانست.
با وجود شرایط سخت، اندیشه اخوان در میان سومالی‌ها نفوذ پیدا کرد.
«جنبش الاصلاح» شاخه اخوان در سومالی
جنبش الاصلاح در سومالی؛ شاخه اخوان بین الملل و نماینده آن و یکی از جنبش های بزرگ اسلامی در سومالی محسوب می شود که در سال 1978 تأسیس شد، اما اولین نطفه‌های این جنبش به سازمان رنسانس برمی گردد که توسط شیخ عبدالغنی احمد آدم تأسیس شد. در اواسط دهه شصت، و در 17 اوت 2007 در کویت درگذشت، جایی که وی عضو دایرةالمعارف فقه بود. جنبش اصلاح یک جنبش اسلامی است یک جنبش ملی با هدف اصلاح جامعه سومالی در تمام جنبه های زندگی. این جنبش در 6 شعبان 1398 هجری قمری مطابق با 11 ژوئیه 1978 میلادی تأسیس شد. جنبشی که برخاسته از اندیشه و رویکرد جنبش اخوان‌المسلمین است.
جرقه‌های اولیه تاسیس این جنبش در حرکت‌های دانشجویی درون دانشگاه‌های سومالی زده شد. دانشجویان که درصدد ترویج مبانی و دیدگاه‌های اخوان در میان جامعه نخبگان و مردم سومالی بودند جنبشی را به نام «الاصلاح» راه اندازی کردند.
جنبش الاصلاح در سال 1978م به واسطه شیخ محمد احمد نور جریری، علی الشیخ احمد ابوبکر، احمد رشید شیخ حنفی، محمد یوسف عبدی و عبدالله محمد عبدالله تاسیس شد.
با گذشت زمان و در نتیجه رویکرد حکومت محمد سیاد بری رییس جمهور وقت سومالی، جنبش اصلاح به دو بخش تقسیم شد و بسیاری از رهبران این جنبش به عربستان سعودی و برخی به سایر کشورها مهاجرت کردند. اختلافات فراوان در این جنبش سبب شد تا بار دیگر هر دو گروه برای ایجاد وحدت با یکدیگر به توافق برسند.
در اولین کنفرانس جنبش اصلاح در 1992م، استراتژی شفافی پیرامون نحوه تعامل با بحران سومالی و راه اندازی طرح اسلامی، ملی اتخاذ شد. بازسازی و پیشرفته سازی ساختارهای اداری جنبش، نفی هرگونه خشونت میان جریان‌های داخلی سومال و تمرکز بر خدمات اجتماعی و منافع ملی از مهمترین اهداف این همایش بود.
در سال 1999م و پس از ناکامی 12 نشست برای سازش میان گروه‌های مسلح، جنبش الاصلاح در یک تصمیم تاریخی، همکاری تمامی جریان‌های ملی با هر گرایشی را خواستار شد تا از این مسیر بتواند ساختار حکومتی را اصلاح و دولت سومالی را بازسازی کند.
این جنبش در نشست صلح و سازش سومالی که در سال 2000م در جیبوتی برگزار شد، شرکت کرد و سرانجام پس از بحث و بررسی‌های فراوان، این نشست با موفقیت همراه بود و نتایج بسیار خوبی از آن به دست آمد که بازگشت سازمان‌های دوتی نظیر پارلمان، حکومت و ریاست از مهمترین دستاوردهای این نشست به شمار می‌رود. حکومت مورد توافق به حکومت «عرتا» مشهور شد.
اخوان در سومالی و جنبش الشباب المجاهدین
جنبش «الشباب المجاهدین» به گروه سلفی مسلحی اطلاق می‌شود که به صراحت اندیشه‌های القاعده را پذیرفته و هدف از تاسیس آن برپایی حکومت اسلامی اعلام شده است. این جنبش سیاستمداران و نظامیان کشورهای عربی نظیر مصر را جیش الطاغوت و یا سیاستمداران لائیک می‌دانست و معتقد بود که مبارزه با این گروه‌ها در حقیقت اعتلای دین و شریعت اسلامی است.
تاسیس این جنبش به سال 2004م باز می‌گردد. الشباب المجاهدین با برخی از سازمان‌های جهادی سلفی در درون مصر و لیبی مانند انصارالشریعة و انصار بیت المقدس و برخی حامیان اندیشه القاعده مانند اخوان‌المسلمین ارتباط نزدیکی را برقرار کرد تا به عنوان بخش نظامی این گروه‌ها به رسمیت شناخته شود.
الشباب المجاهدین به عنوان شاخه اصلی القاعده در آفریقا شناخته شده که نزدیک به هفت هزار عضو دارد. افراد تازه وارد به این جنبش به مدت شش هفته در دوره فشرده آموزش نظامی و جنگ‌های چریکی شرکت کرده و شیوه استفاده از انواع مواد منفجره، بمب‌ها و سلاح‌ها را فرا می‌گیرند.
ترور عمر حاجی أدن وزیر کشور سابق سومالی که در سال 2009م با انفجار بمب در داخل هتل محل استراحتش به قتل رسید از جمله اقدامات جنبش الشباب المجاهدین است. سخنگوی رسمی این جنبش در کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد که وزیر کشور سومالی مرتد و کافر بوده و باید کشته می‌شد.
عده‌ای معتقدند تعامل جنبش الشباب المجاهدین با جنبش الاصلاح سبب شده تا اندیشه اخوانی درون جنبش الشباب المجاهدین رسوخ کرده و با هدف برپایی حکومت اسلامی و اجرایی کردن احکام اسلامی دست به اقدامات مسلحانه بزنند.
مهمترین شخصیت‌های جنبش الاصلاح
1.علی پاشا عمر حاج
ایشان چهارمین مسئول جنبش الاصلاح است که در 12 آگوست 2008م تا به امروز رهبری این جنبش را برعهده دارد. علی پاشا چشم پزشک و عضو پارلمان انتقالی سومالی است که از سوی اکثریت اعضا به عنوان رهبر جنبش اتنخاب شد.
در دوران زمام‌داری پاشا اختلاف شدیدی درون ساختار جنبش الاصلاح رخ داد که به اعتقاد تحلیل‌گران اگر دخالت سازمان مرکزی اخوان‌المسلمین و بخش ارشاد اخوان مصر نبود شاهد از بین رفتن کامل این جنبش در سومالی بودیم.
برخی از شخصیت‌های طراز اول این جنبش با انجام کودتایی خاموش ضد علی پاشا با صدور بیانیه‌ای اعلام کردند که وی صلاحیت لازم برای اداره جنبش را نداشته و به دلیل سوء مدیریت، نابودی منابع مالی، نفوذ بیگانگان درون ساختار جنبش و ارتباط با آمریکا نداشته و باید استعفا کند. به دنبال این بیانیه، جنبش الاصلاح به دو شاخه حامیان علی پاشا و حامیان شیخ محمد احمد نور جریری تقسیم شدند. به دنبال تشدید اختلافات، نشست اخوانی در سپتامبر سال گذشته به مدت پنج روز در ترکیه برگزار شد و نهایتا با فروکش کردن اختلاف‌ها، علی پاشا بار دیگر به عنوان رهبر این جریان انتخاب شد.
2.نور بارود
شیخ نور بارود یکی از رهبران بیداری اسلامی همفکر با اخوان‌المسلمین در سومالی است که نقش بسزایی را در بیداری مردم و ایجاد وحدت نظر میان گروه‌های مختلف از خود به جای گذاشته است. وی در سال 1978م به جنبش الاصلاح پیوست و از مشهورترین شخصیت‌های این جنبش است که به کثرت فعالیت و تلاش برای پیشرفت هرچه بیشتر جنبش معروف شده است.
3.عبدالرحمن بادو
دکتر عبدالرحمن بادو در سال 1954م در خانواده‌ای صوفی مسلک در استان جلجدود به دنیا آمد. وی در کودکی به حفظ قرآن روی آورد و از دبیرستان جمال عبدالناصر فارغ التحصیل شد.
در 1971م به نیروهای مسلح سومالی پیوست. در سال 1977 از دانشکده نظامی ژنرال داوود فارغ التحصیل شد و در 1985م به دلیل انحراف ارتش از مسیر واقعی خود و مبارزه مسلحانه علیه مردم با جدایی از ارتش سومالی به جنبش الاصلاح اخوان پیوست.
بادو در سال 1994م به سمت رییس شورای آشتی ملی برگزیده شد. وظیفه این شورا حل اختلافات میان قبیله‌ها و زدودن نشانه‌های جنگ در تمامی نقاط کشور و خصوصا پایتخت بود.
وی همچنین یکی از شخصیت‌های تاثیرگذار در نشست صلح و سازش سال 2000م در جیبوتی بود. تهیه پیش نویس قانون اساسی جدید سومالی از مهمترین دستاوردهای دوران ریاست بادو به شمار می‌آید.
در سال 2008م به عنوان مدیر دفتر سیاسی جنبش الاصلاح برگزیده شد و تا سال 2012 در این سمت مشغول به فعالیت بود. همچنین به عنوان نایب رییس این جنبش از سال 1995 تا کنون عهده‌دار بخش مهمی از فعالیت‌های جنبش است.
منبع
- ر.ک: ویکی‌پدیاعربی مقاله:(الإخوان المسلمون فی الصومال؛ إعداد: عبده مصطفى دسوقی:https://www.ikhwanwiki.com)؛ اخوان‌المسلمین سومالی؛ نوشته: عبده مصطفی دسوقی.