شحامیه

شحامیه‏ پیروان ابو یعقوب شحام هستند که استاد ابو على جبائى بود. این فرقه از فرق منشعب شده از فرقه خوارج و به نقلی معتزله بودند.

موسس

موسس و رهبر فرقه ابویعقوب یوسف بن عبدالله بن شحام بود که از شاگردان ابوعلی جبائی و ابوالهذیل علاف به شمار می‌آمد. گروهی نام وی را علی بن محمد گزارش کرده‌اند.

شرح حال

ابو یعقوب از مناظره کنندگان در خصوص نقد بر اسلام و قرآن بود. وی در ایام واثق عباسی مسئول دیوان خراج بوده است. این شخصیت از مهم‌ترین اساتید مکتب معتزله در بصره شناخته می شد که پس از شورش علی بن محمد معروف به صاحب الزنج، مورد بازخواست وی قرار گرفته نتوانست درس خویش را در این شهر ادامه دهد و در نهایت مجبور به ترک بصره شد. لازم به ذکر است که فرقه شحامیه و تعالیم شحام، از آخرین فرقه‌ها و تعالیم معتزله در بصره بوده ‌است.

اعتقادات

مبانی اعتقادی ابو یعقوب چون عقاید جبایی بود جز آن که وى صدور مقدور واحد را از دو قادر جایز مى‌دانست، ولى جبایى و پسرش چنین اعتقادی نداشتند. وی در این قول به عقیده اهل سنت نزدیک شده است. برخى گمان کرده اند که گفتار شحام همان قول «صفاتیه» است، ولى تفاوت میان این دو سخن آشکار است، زیرا شحام صدور یک مقدور را از دو قادر جایز می داند که هر کدام می توانند به جاى دیگری آن مقدور را به وجود آورند. اما کعبى معتقد است که «صفاتیه» دو آفریدگار را اثبات نمى ‏کنند، ولى صدور یک مقدور را از دو قادر جایز مى‏ دانند، بدین ترتیب که یکى از آنان آفریدگار و دیگرى کسب‏ کننده باشد.